Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon

Transcriptie

1 Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon Over Duitse ridders en Alden Biesen Na deze les weet je meer over het ontstaan van de Duitse orde kan je vertellen over de functie en betekenis van Alden Biesen kan je uitleggen hoe het domein is opgebouwd kan je Alden Biesen terugvinden op een kaart heb je kennis gemaakt met enkele belangrijke personen voor Alden Biesen Opdracht vooraf: omcirkel je functie in het kasteel Landcommandeur rentmeester stalmeester pastoor zuster dienstmeid abdis kanunnikes jonkvrouwe abt -knecht tuinman maaier en zaaier torenwachter teut poortwachter koejongen/meisje grootmeester kapelaan zwerver bedevaarder nar kasteelbouwer diplomaat schilder timmerman pachter boerin wasvrouw ketellapper geitenhoeder 1.Een wonderlijke brief Op de volgende pagina vind je een brief terug over het ontstaan van Alden Biesen. Hij is geschreven in een vreemde taal. Kan jij achterhalen wat er geschreven staat? 2. Situeer op de kaart

2 Op 12 juli 1240 wird in den Landcommanderije Alden Biesen zu Bilzen, schildknaap.., tot ridder des Duitse Orde geschlagen door den Grootmeester Arnold van Wieland. Hy wird thans opgenomen in den Duitschen Orde als commandeur ende Ritter. Hy entvangde das Schwarte Kreus von den Orden 3. Leestekst: Acht eeuwen Duitse Ridderorde Achthonderd jaar geleden namen veel Duitsers deel aan de derde kruistocht. Na een zware tocht van duizenden kilometers probeerden ze in het heilig land de havenstad Akko te veroveren. Veel Duitse kruisvaarders raakten gewond enn werden ziek. In het Duitse kamp werden de zeilen van de schepen gebruikt om een hospitaal te bouwen. De zieken en gewonden werden er verzorgd door het broederschap dat al snel de naam kreeg van Duits Hospitaal van Onze Lieve Vrouw van Jeruzalem. Rond het jaar 1200 werd dit broederschap omgevormd tot een ridderode: de Duitse of Teutoonse Ridderorde. De leden van deze nieuwe orde waren ridders, priesters of broeders. Zij legden de geloften van armoede, kuisheid en gehoorzaamheid af en ze streden voor het christelijk geloof, en

3 zetten zich in voor de zieken. Vanaf van droegen ze een zwart kruis op hun witte mantels als herkenningsteken. Deze ridderorde ontving in het Duitse Keizerrijk veel rijkdom van edelen die niet deelnamen aan de kruistochten en zich daardoor schuldig voelden. De Ridderorde kreeg kerkelijke en politieke macht en bezit in heel Duitsland. Ze vochten op veldslagen om de belangen van het geloof en de keizer te verdedigen. Aan het hoofd van de Duitse Orde stond de grootmeester. Deze titel kreeg alleen de broer van de Duitse keizer. Hij had onder zich twaalf landcommandeurs, net zoveel als Jezus apostelen had. De verschillende bezittingen werden gegroepeerd in balijen of provincies met een landcommanderij als hoofdzetel. Biesen was één van de twaalf landcommanderijen in het grote Duitse Keizerrijk. Van een landcommanderij hingen steeds 12 commanderijen af. Alden Biesen ontstond 8 eeuwen geleden, in De abdis van de abdij van Munsterbilzen schonk aan de Duitse orde een bedevaartkapel op een stuk grond waar biesen weelderig groeiden In de kerk werd een Mariabeeld vereerd door de bedevaarders: de Onze Lieve Vouw van de vrede De ridders hebben deze schenking aanvaard en startten met de verzorging van de pelgrims en zieke bedevaarders. De Orde bestond toen uit ridders, priesters, broeders en zusters. De priesters stonden in voor de erediensten en de parochiale zorgen. De broeders beheerden de eigendommen en trokken met de ridders mee ten strijde en de zusters werkten in de hospitalen. In de 16 de eeuw werd de orde erg rijk en machtig. Ze hielden zich steeds meer bezig met het beheer van hun goederen en steeds minder met het verzorgen van pelgrims en zieken. De strenge leefregels werden versoepeld. De 12 ridders of commandeurs van de balije Biesen kregen een commanderij ter beschikking. De meeste van deze kastelen kan je zelfs vandaag nog bezoeken. De ridders van de Duits orde bekleedden vaak meerdere posten en waren zo vaak aanwezig in hun kastelen. Ze lieten het beheer over aan ambtenaren zoals de rentmeester. De talrijke hoeves van de orde werden verpacht. De pachters dienden pachtgeld te betalen. Wanneer de boeren hun graan wilden laten malen dienden ze maalgeld te betalen aan de rentmeester want ook de watermolens waren in het bezit van de orde. De belangrijkste commanderij van Aden Biesen heet Nieuwen Biesen en lang in Maastricht. Maastricht was een belangrijke stad en daar vertoefde de landcommandeur ook vaak. Alden Biesen was de hoofdzetel en jaarlijks werd er een kapittel georganiseerd waar alle ridders mekaar ontmoetten. Alle bezittingen samen in het Maas-Rijngebied noemde men de Balije Biesen. Alden Biesen werd in de 800 jaar omgevormd van een hospitaal (in de 13 de eeuw) tot een versterkte burcht (in de 15 de eeuw) en evolueerde tot een residentieel kasteel (vanaf de 17 de eeuw). Een mooie tuin werd aangelegd naar Frans model en het laatste dat de ridderorde

4 realiseerde is een Engels landschapspark met mooie follietjes. Zeer vaak werden hoge gasten ontvangen in Alden Biesen. Men deed aan diplomatie en er werden jachtpartijen georganiseerd. Soms werden er opgeleide kandidaten tot ridder geslagen. Zo was de kroonpins van Groot Brittannië te ooit gast, maar ook de koning van Frankrijk, Louis XV, verbleef in het kasteel met zijn officieren en een deel van zijn hofhouding. De ideeën van de Franse Revolutie zorgden ervoor dat er in de Luikse steden onlusten de kop opstaken. Uiteindelijk belegerden opstandige burgers het kasteel in 1797 en eindigde het verhaal van de Duitse orde in onze streek. De ridders moesten bruusk de commanderijen verlaten en trokken naar het Oosten. 1andcommandeur Hendrik van Wassenaer Het kasteel werd verkocht aan de meestbiedende. Willem Claes uit Hasselt verwierf het goed. Alden Biesen bleef familiebezit tot Het kasteel had veel te lijden van de twee wereldoorlogen. De laatste eigenaar, Jonkheer Armand Roelants du Vivier, leidde er een teruggetrokken en sober bestaan. Door verwaarlozing en onmacht takelde het eens zo trotse bouwwerk verder af.

5 Op 8 maart 1971 kwamen ministers en hoge ambtenaren naar het kasteel om over de verkoop te onderhandelen. De eigenaar wilde de hoge gasten op deze koude winterdag warm ontvangen. Een schouwbrand breidde zich snel uit en vernielde het hele kasteel. Enkele jaren nadien kocht de overheid de verwoeste waterburcht en vatte snel de restauratiewerken aan. Het uiteindelijk resultaat mag gezien en vaak bezocht worden! De Landcommanderij Alden Biesen is een cultureel en historisch erfgoed. van Alden Biesen is een prachtig cultureel centrum van de Vlaamse gemeenschap. Er vinden talrijke activiteiten plaats zoals het Sintpaleis, het Schots weekend, de zomeropera (met een opera voor kinderen), fleuramour, Bilzen Mysteries en het complot. Op de website van Alden Biesen vind je een overzicht van alle activiteiten. Woordverklaring: Een kruistocht: een tocht, ondernomen door christen, haar het Heilig Land om de heilige plaatsen te veroveren. Het broederschap: kerkelijk goedgekeurde vereniging met een godvruchtig doel zoals naastenliefde De ridderode: organisatie van edellieden die tot doel hadden het geloof te verspreiden, te verdedigen he hulpbehoevenden te helpen. Men werd lid van de ridderorde door een opleiding te volgen, het ontvangen van de ridderslag en het afleggen van de riddergeloften. Naast de Teutoonse of Duitse orde waren er nog de orde van Malta, de tempeliersorde, de orde van Sint Jan.. De grootmeester: de hoogste waardigheidsbekleder van een ridderorde Het goed: de grond die men bezit

6 Follietjes: gebouwtjes die in een park worden aangelegd om de bezoekers de kans te geven om te verpozen bij een romantisch tafereel vb. de Minerva-tempel, een rivier met een waterval of cascade, een chinees tempeltje, een ijskelder enz. De restauratie: het herstellen in de vroegere toestand, van vooral bouwwerken met historische waarde Het erfgoed: het bezit dat bij erfenis overgaat naar een nieuwe eigenaar OPDRACHT: Kan je het antwoord vinden? 1.Wanneer en waar ontstond de Duitse Ridderorde? 2.Welk herkenningsteken of wapen heeft de Duitse orde? 3.Waar komt de naam Alden Biesen vandaan? Welke functie heeft Alden Biesen nu? Geef de naam van enkele activiteiten...

7 De plattegrond van Alden Biesen biedt een mooi overzicht van het domein.

8 Welk onderdeel van het kasteel is het oudste? Waaraan kan je dat merken?... Arceer het gedeelte waar een slotgracht is. Hoeveel bruggen over de slotgracht zijn er? Schrijf op de plattegrond het juiste nummer bij de onderdelen van Alden Biesen: Het waterslot De Franse tuin Het Engels landschapspark Tussen de 2 voorburchten De paardendressuurrijschool De tiendschuur Het buitenhof Het gasthuis Was je al eens in Alden Biesen als bezoeker? Duid met potlood het parcours aan dat je er hebt gewandeld. Omcirkel het deel dat in 1971 afbrandde. Het volledig domein van Alden Biesen is ommuurd. Waarvoor diende die muur? In belangrijke kastelen zie je vaak een spiegelas. De gebouwen zijn dus niet willekeurig ingeplant. Kan je met een lat de spiegelas tekenen op de plattegrond?

9

10 De afbeelding aan de linkerkant is een kopie van een ets of een gravure. Dit is een koperplaat waarin men figuren graveert. De koperplaat kan nadien meerdere keren worden gedrukt. Deze ets bestaat uit verschillende kleinere afbeeldingen die dan samengevoegd worden. Dit kunstwerk werd gemaakt in 1700 door de Amsterdammer Romein De Hooghe. Opdrachtgever was landcommandeur Hendrik van Wassenaar. De gravure biedt een overzicht van de 12 commanderijen van Alden Biesen. Aan de linkerkant staan de 6 belangrijkste commanderijen en aan de rechterkant de 6 andere. In het middendeel zie je bovenaan de patroonheiligen van de Duitse orde: de Heilige maagd Maria en Sint Joris die de draak doodt. Daaronder zie je de Heilige Grafkapel in Jeruzalem boven het graf van Jezus met daarrond de Duitse kruisvaarders. Helemaal onderaan zie je Alden Biesen en het wapen van de landcommandeur. Deze afbeelding is thans nog belangrijk voor de restauratie van het kasteel. Men weet immers nu precies hoe het kasteel er uit zag in Enkel vragen bij deze gravure: Welk gemeenten ken je die aangeduid worden?.. Was er in 1700 al een Franse tuin in Alden Biesen?. Het wapen van de kruisvaarders is een kruis. Hoeveel kruisen zie je op deze ets? Omcirkel ze met potlood. Misschien moet je eens met een loep kijken! Je ziet ergens ook 3 islamieten. Waar zie je ze? Wat is met hen gebeurd? Zou dit in werkelijkheid ook met hen gebeurd zijn? Waarom? Hoe heet de Duitse Orde in het latijn? Zoek ook eens op hoe Alden Biesen in het Frans heet

11 Een woordpuzzel De eerste letter van de familienaam van de eerste privé eigenaar van Alden Biesen. 2. De eerste letter van de naam van een dorp in de buurt van Sint Truiden waar een commanderij was. 3. De eerste letter van de voornaam van de voornaamste patroonheilige van de orde. 4. De abdis van een abijd schonk grond aan de Duitse orde. De eerste letter van het dorp waar die abdij gelegen was. 5. De voornaam van de laatste eigenaar van Alden Biesen (1 ste letter). 6. De 3 de letter van de functie van de man die de taksen of de pacht inde. 7. Het keizerrijk waar de meeste ridders vandaan kwamen lag in (1 ste letter) 8. Hoe noemt men het kunstwerk waarbij de kunstenaar met een naald op een koperen plaat graveert? (neem de 1 ste letter) 9. Welke figuur zie je in het wapen van de orde? (neem de 3 de letter) 10. Eerste letter van de voornaam van de graveur die de ets maakte 1.

12 Oplossingen: 1.-Tijdens de 3 de kruistocht rond 1200 in het Heilig land 2.-Het zwart kruis op een wit (zilveren) veld 3.-Biesen wijst op de biesenplant die er weelderig groeide rond 1220 en Alden wijst op oude. Er was ook een Nieuwe Biesen in Maastricht. 4.-Een cultureel, toeristisch, congrescentrum 5.-Het waterslot, nr bruggen 7.-1: het gasthuis, 2: het Neerhof of Buitenhof, 3: tussen de 2 voorburchten 4: de waterburcht 5: de Franse Tuin, 6: Het Engels park, 7.de paardendressuurrijschool, 8. De tiendschuur. 9. -De waterburcht 10.-De muur bood bescherming tegen ongewenste bezoekers en voor de privacy van de bewoners 12. -Gemert, Bernissem, Bekkevoort, Gruitrode, Sint-Pieters-Voeren, Ordingen, Ramerdorf 13.-Ja 14.-Een 10 tal kruisen 15.- Rechts onder: de gevangen genomen Islamietern. Dit klopt niet want de Christenen hadden de kruistochten verloren en werden vaak zelf gevangen genomen. Dit is dus vervalsing van de geschiedenis. 16. Ordo Teutonicus - vieux joncs 17. de woordpuzzel COMMANDEUR OPLOSSINGEN 1: Claes 2: Ordingen, 3: Maria, 4: Munsterbilzen, 5: Armand, 6:Rentmeester, 7: Duitsland, 8. Ets, 9. Kruis, 10: Romein