Graag dienen wij hiermee enkele projectideeën in, in het kader van het Programma Nieuwe Natuur.

Transcriptie

1 Noordereinde 60 Postbus ZS 's-g raveland Provincie Flevoland Gedeputeerde Nieuwe Natuur dhr J.N.J. Appelman T (035) F (035) n.ni Postbank ING Bank KvKnr Voo r contributie of giften Postbank 9933 Datum 8 januari 2014 Behandeld door Jan Akkerman Telefoonnummer Ons kenmerk Onderwerp Ov/FI Projectideeën Nieuwe Natuur Geachte heer Appelman, Graag dienen wij hiermee enkele projectideeën in, in het kader van het Programma Nieuwe Natuur. Wij zijn verheugd dat provincie Flevoland vanuit de hele samenleving vraagt naar inspiratie en naar concrete projectideeën. Daarmee kan een beeld ontstaan welke kansen inwoners en partijen in Flevoland zien en welke ambities zij hebben voor de Flevolandse natuur. Wij zien in ieder geval vele kansen! Overigens is voor ons helder dat Programma Nieuwe Natuur de aanleiding is voor deze "inventarisatie", maar dat zeer waarschijnlijk niet alle ideeën (volledig) vanuit dit programma gefinancierd kunnen worden of in dit kader (volledig) gerealiseerd kunnen worden. Bovendien kunnen kansen en ambities iedere periode behelzen, van "morgen beginnen" tot "tussen nu en 2027 te realiseren". Daarbij past ons bescheidenheid: financiering moet immers voor een groot deel gevonden worden door verkoop van gronden van anderen. Toch grijpen wij de uitnodiging graag aan om kansen die wij zien en ambities die wij hebben, met u te delen. U vindt hierbij 5 projectideeën van Natuurmonumenten, variërend van heel groot tot heel klein. Vier in de gemeente Noordoostpolder, één in gemeente Zeewolde. Ze hebben gemeen dat ze bijdragen aan versterking en verbinding van de natuurgebieden aan de (oost)rand van de provincie en aan de belevingswaarde en -mogelijkheden van die gebieden. Sommige met een zwaarder accent op versterken van internationale natuurwaarden in aangrenzend N2000- gebied, andere juist vooral vanuit de recreatieve mogelijkheden. Maar alle in de zone die zo specifiek en kenmerkend voor Flevoland is. Flevoland is rijk met de omliggende wateren die een grote natuur- en recreatieve waarde vertegenwoordigen en de daaraan grenzende binnendijkse zone. Flevoland neemt een cruciale positie in in de Natte As van Nederland. De nu ingediende projecten kunnen bijdragen aan het versterken van de natuur- en recreatie-as. Natuurmonumenten. Als je van Nederland houdt. - llocmiiiioout"

2 Aan Datum Ons kenmerk Onderwerp Provincie Flevoland, dhr J.N.J. Appelman 8 januari 2014 Ov/FI Projectideeën Nieuwe Natuur pagina 2/2 Naast deze ingediende projecten, willen wij graag nog een ambitie als inspiratie mee geven: een groen-blauw-gele doeradering van Flevoland. Het verbinden van woonkernen met natuurgebieden en van natuurgebieden onderling met routes voor extensieve recreatie als wandelen of fietsen. Met een brede berm is de route aantrekkelijk te maken en bovendien bruikbaar voor planten en kleinere dieren om langs te migreren. Dit is bijvoorbeeld te combineren met natuurvriendelijke oevers (KRW), met waterberging, met concentratie van Ecological Focus Area's ( vergroeningseis voor GLB), met akkerrandenbeheer etc. Wij zien hiervoor kansen tussen bijvoorbeeld Marknesse en het Voorsterbos. Om bewoners van Marknesse een aantrekkelijke route naar het Voorsterbos te bieden. Of tussen Harderbroek en Horsterwold. Dit is nu niet als apart projectidee opgenomen, omdat onderzoek nodig zou zijn waar de beste kansen liggen, waar de meeste winst te halen is, waar de meeste combinaties mogelijk zijn. Kortom: exacte locaties en routes en ook de termijn waarop dit te realiseren zou zijn, zijn nog niet helder. Maar het is wel een kans en een ambitie voor natuur, landschap en recreatief medegebruik van het landschap. Wij hopen dat veel initiatieven en ideeën die bij de provincie binnenkomen, gerealiseerd zullen kunnen worden. Is het niet nu vanuit Programma Nieuwe Natuur, dan mogelijk via een andere weg. Wij werken in ieder geval graag verder met u en anderen aan het verwezenlijken van de ambities voor natuur, landschap en recreatie. Uiteraard zijn wij van harte bereid tot nadere toelichting van de door ons ingediende ideeën. Contactpersoon is onze beheerder Flevoland Jan Akkerman j.akkerman@natuurmonumenten.nl Met vriendelijke groet, J.A.W. Bisschops Interim regiodirecteur Overijssel en Flevoland

3 Projectidee 1: Aankoop en inrichting NLR-terrein Dit eerste projectidee, dienen wij in mede namens het Nationaal Lucht en Ruimtevaart Laboratorium (NLR). Daarnaast heeft Stichting Flevo-landschap aangegeven dit een inspirerend project te vinden, vanwege de verbinding van natuur in Flevoland en Overijssel. Wij zullen komende maanden gezamenlijk onderzoeken of Stichting Flevo-landschap dit project mede mogelijk kan maken door het inzetten van een deel van de door haar verworven gronden. Daarmee willen Natuurmonumenten en Stichting Flevo-landschap hun samenwerking hier en elders in de provincie ook verder versterken. Het doel van de aankoop en inrichting van het NLR-terrein is middels een grondtransactie de toekomstbeelden van het Waterloopbos in brede zin een impuls te geven, voor zowel Natuurmonumenten als voor NLR. NLR kan zich door de grondverkoop toekomstbestendig heroriënteren: het bedrijf heeft nieuwe investeringsplannen. Voor NLR is het een essentiële voorwaarde dat er voldoende financiën gevonden worden om duurzame nieuwbouw te kunnen financieren. Bij duurzame nieuwbouw houdt NLR rekening met een mogelijke groei in werkgelegenheid van 10-15%. Alleen als voldoende financiën hiervoor gevonden worden, ziet NLR een duurzame toekomst voor zichzelf in Flevoland. Natuurmonumenten ziet kans om middels grondverwerving niet alleen de natuur robuuster te maken, maar ook het Waterloopbos met het Nationaal Park Weerribben-Wieden te verbinden, een prachtige entree en verblijfsrecreatie voor de NOP en Vollehove te creëren en energieopwekking te realiseren. Dit alles bij elkaar zorgt voor een bijzonder multiplier effect. Het past o.i. voor onderdelen binnen het Programma Nieuwe Natuur (PNN), voor andere delen sluit het aan bij de programma Zuiderzeelijngelden (ZZL). De mogelijkheden voor ZZL met dit projectidee liggen vooral in de economische impuls die verbreed kan worden met verblijfsrecreatie, uitbreiden fiets-wandelnetwerk, gebiedsbrede marketing en samenwerking met Nationaal Park Weerribben-Wieden. Hieronder is het projectidee beschreven via de criteria van de meetlat. Echter, het projectidee heeft ook elementen die moeilijker binnen deze criteria zijn toe te lichten. Dit is aanvullende informatie welke ook is beschreven in het ontwikkelplan Waardevol Waterloopbos. Dit rapport is als bijlage bij deze aanvraag meegestuurd en vooral hoofdstuk 5 is voor dit projectidee relevant. Verder ligt direct grenzend aan het gebied van dit projectidee, een perceel (ca 3 ha) dat ook eigendom is van het NLR. Een tweede (apart) projectidee is om dit gebied als toegangspoort voor het Voorsterbos vanuit Vollenhove in te richten. De uitwerking daarvan is opgenomen als Projectidee 2. Omschrijving Projectidee 1 (Aankoop en inrichting NLR-terrein) volgens de Meetlat Belevingswaarde Het projectidee bestaat uit het verwerven van gronden van het Nationaal Lucht en Ruimtevaart Laboratorium (NLR) in de Noordoostpolder door/ ten behoeve van Natuurmonumenten (NM). NM wil met de inrichting van deze beschikbare 152 ha aansluiten op omliggende natuur- en recreatieve inrichting. Deze gronden maken het mogelijk om een robuust gebied te realiseren en een natuurlijke koppeling van de (bos)gronden rondom het Waterloopkundig laboratorium te maken met het Nationaal Park Weerribben-Wieden. Het

4 bezoekerscentrum De Wieden van Natuurmonumenten ligt op 7,5 km afstand van het Informatiecentrum Waterloopbos, dat onlangs geheel vernieuwd is. Er zijn vele arrangementen denkbaar in de combinatie tussen Weerribben-Wieden en Waterloopbos. Andere delen van de bedoelde gronden kunnen ingericht worden t.b.v. bijvoorbeeld zonneenergie, biomassa of duurzame ecologische voedselproductie. Daarmee kan natuur hier gecombineerd worden met verschillende andere functies. In het Waterloopbos worden verschillende evenementen georganiseerd, waaronder een terugkerend drukbezochte kunstroute. De toevoeging van deze gronden aan het areaal van NM in de Noordoostpolder, sluit goed aan bij bestaande (dag)recreatie in de direct aansluitende omliggende gebieden (Waterloopbos, Nationaal Park Weerribben - Wieden). NM ziet met deze uitbreiding kansen om het recreatief medegebruik verder te vergroten. Ecologische waarde 1) Verbindingsfunctie: door het ontwikkelen van een bosrandzone met een of enkele wateren in het noordoostelijke deel van het NLR-gebied wordt de verbinding en ecologische samenhang voor bosdieren en libellen versterkt. Dit geldt tussen de natuurgebieden in de regio: Voorsterbos/Waterloopbos Nationaal park Weerribben- Wieden Kuinderbos. Veel bosdieren en libellen hebben juist behoefte aan overgangen van bos naar grazig gebied (met struiken en nectarplanten en af en toe een waterpartij): een parkachtig landschap heeft meer waarde dan een massief bos of een grasvlakte. 2) Variatie: de bodem omvat keileem, kalkrijk zand en kalkrijke zavel. Deze afwisseling in bodem en vooral de overgangen daartussen bieden ecologisch waardevolle variatie, waardoor een soortenrijk geheel kan worden ontwikkeld. 3) Robuustheid: de actuele natuurwaarde van het gebied is beperkt vanwege het actuele landgebruik. Omvormen naar natuur versterkt niet alleen het huidige gebied Voorsterbos-Waterloopbos, maar het geheel wordt dan ook zodanig groot dat er vestigingsmogelijkheden komen voor de bosuil en zwarte specht en steviger populaties van raaf en boommarter. En zeker ook voor vogelsoorten als grauwe klauwier, paapje en andere zoogdieren en vlinders van een bosrandmilieu. 4) Ruimte voor spontane bosontwikkeling, in tegenstelling tot massale aanplant. Zeker op deze schaal is dat ongekend voor Nederland. Flevoland geeft de ruimte voor spontane natuurlijke processen. Het projectidee draagt bij aan het realiseren van het Flevolandse natuurbeleid, specifiek door het versterken en verbinden van natuurgebieden. Met het project worden (nog) geen bestaande compensatieverplichtingen ingevuld. Gezien de wens voor ook bosontwikkeling, zouden toekomstige boscompensatieverplichtingen hier wel een plek kunnen krijgen. Multiplier Duurzame energie: Naast de aansluiting met reeds bestaande natuurgebieden, biedt de realisatie van dit projectidee grote kansen om natuur en duurzame energie grootschalig in samenhang te ontwikkelen. Daarmee wordt een bijdrage geleverd aan de ambitie van Flevoland om al in 2020 energieneutraal te zijn (excl. vervoer).

5 Door realisatie van dit project wordt ruimte gegeven aan één van de grotere werkgevers in de NOP voor verdere ontwikkeling en investering in de vestiging in Marknesse. Bestaande recreatieve voorzieningen in de directe omgeving krijgen door deze ontwikkelingen grotere recreatieve mogelijkheden. Bovendien ontstaan er kansen voor nieuwe recreatieve ondernemingen, bijvoorbeeld door op het te verwerven terrein ruimte te bieden aan verblijfsrecreatie, zoals een nieuw hotel in het bestaande NLR pand: de Vrije Vlucht. Door verwerving van het NLR terrein ontstaat een robuuster natuurgebied: het Waterloopbos wordt verbonden met Nationaal Park Weerribben-Wieden. Dit biedt ook nieuwe mogelijkheden voor arrangementen. Natuurmonumenten is met gemeenten Steenwijkerland en Noordoostpolder in gesprek hoe we betere faciliteiten kunnen aanbieden. Zekerheid Voorliggend projectidee wordt ingediend in een samenwerking tussen Natuurmonumenten en het NLR. Stichting Flevo-landschap heeft aangegeven dit een inspirerend project te vinden en komende maanden te willen onderzoeken of zij hieraan kan bijdragen. Het project kan gefaseerd uitgevoerd worden. Realisatie van de natuurwaarden is mogelijk binnen 5 jaar. Vervolgstappen Er worden momenteel gesprekken gevoerd met verschillende partijen, waaronder met energiemaatschappijen over de invulling van de doelstellingen voor duurzame energie. De economische en maatschappelijke effecten van het ontwikkelplan Waardevol Waterloopbos worden in het voorjaar van 2014 doorgerekend door bureau ZKA. De volgende fase is het verwerken van de resultaten uit gesprekken en onderzoeken. Daarnaast wordt dan het opstellen van de businesscase voor de verwerving van de gronden gestart.

6 Projectidee 2: Entree Voorsterbos-Vollenhove Aankoop en inrichting van een klein perceel (ca 3 ha) dat nu een beetje verloren tussen wegen en de dijk ligt, maar dat een mooie entree vanaf Vollenhove naar de Noordoostpolder kan worden. Daarmee ontstaat een verbinding voor fietsers en wandelaars vanuit Vollenhove en Blokzijl, vanaf het drukke fietspad op de Vollenhovermeerdijk naar de toeristisch-recreatieve infrastructuur in het Voorsterbos. Gemeente Steenwijkerland wil bovendien het uitzicht vanaf de oude historische haven in Vollenhove verbeteren. Omschrijving Projectidee 2 (Entree Voorsterbos-Vollenhove) volgens de Meetlat Belevingswaarde In welke mate levert het project beleefbare, functionele en inpasbare natuur op? In welke mate heeft het project waarde voor dagrecreatie of verblijfsrecreatie of biedt het kansen voor economische ontwikkeling? Het project levert beleefbare en functionele natuur op. Het zorgt voor een aantrekkelijke verbinding tussen 2 routestructuren voor fietsers en wandelaars en zorgt ervoor dat de gevoelsafstand tussen Weerribben-Wieden en het Waterloopbos/Voorsterbos wordt verkleind: meteen vanuit Vollenhove, als men de Noordoostpolder in komt over de brug, kan men het Voorsterbos inlopen of fietsen. Het is uitstekend inpasbaar en een verbetering voor het aanzicht vanuit de oude haven van Vollenhove richting de Noordoostpolder. Hoe groot is de afstand van het project tot stedelijk gebied of grote toeristische voorzieningen? Het nieuw te verwerven perceel ligt direct naast Vollenhove. Het Waterloopbos ligt vlakbij; hier wil Natuurmonumenten vanaf 2015 jaarlijks kunstroutes en kunst- en sportevenementen organiseren. Het doel is hier minimaal bezoekers per jaar te trekken (naast de dagelijkse wandel- en fietstochten die omwonenden maken). Ecologische waarde In welke mate draagt het project bij aan de versterking van de EHS, het bereiken van internationale natuurdoelstellingen, het bevorderen van biodiversiteit en/of het robuuster maken van Flevolandse natuur? In welke mate draagt het project bij aan het realiseren van het Flevolandse natuurbeleid? Ook voor plant en dier (met name insecten en kleine zoogdieren) kan door inrichting van dit perceel de oversteek van Nationaal Park Weerribben-Wieden via Vollenhovermeer en Ettenlandse Veld naar Waterloopbos/Voorsterbos aantrekkelijker gemaakt worden. Dit bevordert de biodiversiteit en de robuustheid van het gebied. In welke mate en op welke wijze worden met het project bestaande natuurcompensatieverplichtingen ingevuld? n.v.t.

7 Multiplier In welke mate is er sprake van een multiplier op de vanuit het programma in te zetten hectares (i.v.v. extra hectares natuur, extra financiële ruimte voor inrichting, etc.)? Het idee sluit aan bij projectidee 1 en het ontwikkelplan Waardevol Waterloopbos. De aankoop van dit kleine perceel zorgt ervoor dat een entree mogelijk is vanuit Vollenhove / Nationaal Park Weerribben-Wieden. Voor aanleg van daadwerkelijke recreatieve routestructuren wordt financiering gezocht bij andere bronnen, zoals Zuiderzeegelden. In welke mate draagt het project naast natuurwaarden ook bij aan de integrale ontwikkeling van andere beleidsterreinen zoals landbouw, recreatie, water, cultuur? Het project sluit met name aan bij de ontwikkeling van recreatie. Zekerheid In welke mate is er sprake van maatschappelijke betrokkenheid bij en maatschappelijk draagvlak voor het project? De eigenaar van dit perceel (NLR) ondersteunt het projectidee. Het idee sluit aan bij projectidee, bij de Toekomstvisie Voorsterbos en bij het ontwikkelplan Waardevol Waterloopbos, waarvoor zeer ruim maatschappelijk draagvlak aanwezig is. Hoe zeker is het dat het project binnen vijf jaar uitgevoerd kan worden? In overleg met de gemeente Steenwijkerland en de gemeente Noordoostpolder zal de inrichting van de entree uitgewerkt moeten worden. Financiering van de inrichting van de entree zou binnen programma ZZL aangevraagd kunnen worden. In welke mate is het plan faseerbaar of aanpasbaar indien een onderdeel niet uitvoerbaar blijkt te zijn? Dit betreft een kleiner onderdeel van het verwerven van een groter deel van het NLR terrein. De delen zijn in fases te verwerven en in te richten in overleg met de verkopende partij NLR. In welke mate is sprake van juridisch of financiële risico's of onzekerheden en hoe wordt hiermee omgegaan? Er kleven geen juridische of financiële risico s aan dit plan.

8 Projectidee 3: Zwarte Hoek Afronding weidevogelkerngebied Belevingswaarde In welke mate levert het project beleefbare, functionele en inpasbare natuur op? Zwarte Hoek is te overzien vanaf de Zwartemeerdijk (buiten broedseizoen een fietspad) en de gewenste uitbreiding vanaf de Zwartemeerweg. De wens is om in de toekomst (na afronding van het gebied) een vogelkijkhut tegen de dijk te plaatsen. In welke mate heeft het project waarde voor dagrecreatie of verblijfsrecreatie of biedt het kansen voor economische ontwikkeling? Het project heeft vooral belevingswaarde voor vogelliefhebbers. Als het 7e provinciale landschapskunstwerk hier buitendijks gerealiseerd zou worden, wordt ook de recreatieve waarde van het geheel vanaf fietspad en vanuit toekomstige kijkhut nog groter. Hoe groot is de afstand van het project tot stedelijk gebied of grote toeristische voorzieningen? Het project ligt niet direct naast stedelijk gebied. Gezien de doelgroep is dat geen bezwaar: vogelaars zijn over het algemeen bereid grotere afstanden te rijden voor hun hobby. Bovendien ligt het gebied wel vlak bij Nationaal Park Weerribben-Wieden en dicht bij het Bezoekerscentrum De Wieden en Informatiecentrum Waterloopbos van Natuurmonumenten. Ecologische waarde In welke mate draagt het project bij aan de versterking van de EHS, het bereiken van internationale natuurdoelstellingen, het bevorderen van biodiversiteit en/of het robuuster maken van Flevolandse natuur? Zwarte Hoek grenst aan N2000-gebied Zwarte Meer en kan bij ontwikkeling en beheer naar natuur het systeem van laaglandmeer dat het Zwarte Meer is, completer maken. Bij een natuurlijk laaglandmeer horen natte graslanden, waar watervogels kunnen foerageren en weidevogels broed- en foerageergebied vinden. Op het Zwarte Meer rusten een reeks van wintergasten waarvoor de graslanden om het meer van groot belang zijn. Dit geldt bijvoorbeeld voor de Natura 2000 soorten grutto, kolgans, grauwe gans, kleine zwaan, krakeend en wintertaling. Het gebied kan dus een belangrijk functie vervullen voor N2000 soorten en zo bijdragen aan het bereiken van internationale natuurdoelstellingen. Het huidige eigendom is onlangs ingericht voor weidevogels, met slenken waarin lang water blijft staan. Met behulp van de extra percelen kan de hydrologie hier nog beter op afgestemd worden (begrenzing als EHS vond plaats op basis van hydrologie) en kan bovendien door de grotere oppervlakte een robuuster weidevogelgebied gerealiseerd worden. Verder kan een plas gemaakt worden, die een belangrijke toevoeging betekent voor het N2000 gebied Zwarte Meer als vluchtplaats voor watervogels bij slecht weer. Ons gebied vormt dan de kern, aangrenzend is het gebied begrensd voor agrarisch natuurbeheer, voor collectief weidevogelbeheer, langs de Zwarte Meerdijk. Agrarisch weidevogelbeheer heeft meer kans op succes als het grenst aan een nat weidevogel-kerngebied. In welke mate draagt het project bij aan het realiseren van het Flevolandse natuurbeleid? Zwarte Hoek maakt onderdeel uit van de natte natuur aan de randen van Flevoland die karakteristiek is voor Flevoland: de natuur op de overgang van water en land.

9 In welke mate en op welke wijze worden met het project bestaande natuurcompensatieverplichtingen ingevuld? n.v.t. Multiplier In welke mate is er sprake van een multiplier op de vanuit het programma in te zetten hectares (i.v.v. extra hectares natuur, extra financiële ruimte voor inrichting, etc.)? Er is sprake van het versterken van een bestaand natuurgebied, waardoor het totaal voor meer soorten een leefgebied kan vormen. In welke mate draagt het project naast natuurwaarden ook bij aan de integrale ontwikkeling van andere beleidsterreinen zoals landbouw, recreatie, water, cultuur? Door een robuust weidevogelkerngebied, heeft agrarisch weidevogelbeheer in de buurt meer kans van slagen. Daarnaast nemen belevingsmogelijkheden toe door de uitbreiding, de aanleg van een plas waarop vaak vogels te zien zullen zijn en een vogelkijkhut. Zekerheid In welke mate is er sprake van maatschappelijke betrokkenheid bij en maatschappelijk draagvlak voor het project? Oorspronkelijke begrenzing EHS is bepaald door provincie, gemeente, waterschap, LTO en terreinbeherende organisaties samen. Hoe zeker is het dat het project binnen vijf jaar uitgevoerd kan worden? Na verwerving (afhankelijk van de medewerking van de eigenaar) is inrichting binnen 5 jaar mogelijk. In welke mate is het plan faseerbaar of aanpasbaar indien een onderdeel niet uitvoerbaar blijkt te zijn? Het plan is per perceel faseerbaar. Tevens is fasering mogelijk in mate van aanpassing. D.w.z.: het is ook mogelijk dat de huidige eigenaren/pachters hydrologie en beheer wel willen aanpassen t.b.v. weidevogels, maar (nog) niet willen optimaliseren. In welke mate is sprake van juridisch of financiële risico's of onzekerheden en hoe wordt hiermee omgegaan? Geen risico s, uitvoering alleen op basis van vrijwilligheid.

10 Projectidee 4: Afronding weidevogelgebied Ettenlandse Veld Het Ettenlandse Veld grenst aan het Vollenhovermeer, onderdeel van Vogelrichtlijngebied De Wieden. Twee kavels hiervan zijn verworven en zijn onlangs ingericht voor kritische weidevogels. Daarvoor is met medewerking van het waterschap een hevel aangepast. Die investering kunnen we anderhalf keer beter benutten: door het 3 e perceel hier aan toe te voegen kunnen we een robuustere kern maken, al moeten deze percelen niet op zichzelf maar in samenhang met het Vollenhovermeer en De Wieden aan de overkant beoordeeld worden. Op het Vollenhovermeer rusten belangrijke aantallen kleine zwaan, grauwe gans en kolgans. Voor deze soorten met een Natura 2000 aanwijzing is de aanwezigheid van natte graslanden in de nabijheid van het meer van groot belang. De overige ha s tussen Ettenlandse Weg en Vollenhovermeer zijn begrensd voor Agrarisch Natuurbeheer, collectief weidevogelbeheer. Ook hier is de bedoeling: een zeer natte kern (te nat voor de meeste agrariërs) op onze grond, aangevuld met AN eraan grenzend. Belevingswaarde In welke mate levert het project beleefbare, functionele en inpasbare natuur op? Het gebied is zeer goed beleefbaar vanaf de Vollenhovermeerdijk, waarover een druk gebruikt fietspad loopt. In welke mate heeft het project waarde voor dagrecreatie of verblijfsrecreatie of biedt het kansen voor economische ontwikkeling? Hoe groot is de afstand van het project tot stedelijk gebied of grote toeristische voorzieningen? Het project ligt niet direct naast stedelijk gebied, wel grenst het aan een goed gebruikt fietspad op een hogere dijk. Bovendien ligt het gebied vlak bij Nationaal Park Weerribben-Wieden en dicht bij het Bezoekerscentrum De Wieden en Informatiecentrum Waterloopbos van Natuurmonumenten. Ecologische waarde In welke mate draagt het project bij aan de versterking van de EHS, het bereiken van internationale natuurdoelstellingen, het bevorderen van biodiversiteit en/of het robuuster maken van Flevolandse natuur? Ettenlandse Veld grenst aan Vogelrichtlijn-gebied De Wieden en kan het laaglandmeersysteem completer maken. Bij een natuurlijk laaglandmeer horen natte graslanden, waar watervogels kunnen foerageren en weidevogels broed- en foerageergebied vinden. Het huidige eigendom is onlangs ingericht voor weidevogels, met greppels waarin lang water blijft staan. Met behulp van het extra perceel kan door de grotere oppervlakte een robuuster weidevogelgebied gerealiseerd worden. Ons gebied vormt dan de kern, aangrenzend is het gebied begrensd voor agrarisch natuurbeheer, voor collectief weidevogelbeheer, langs de Vollenhovermeerdijk. Agrarisch weidevogelbeheer heeft meer kans op succes als het grenst aan een nat kerngebied. In welke mate draagt het project bij aan het realiseren van het Flevolandse natuurbeleid? Ettenlandse Veld maakt onderdeel uit van de natte natuur aan de randen van Flevoland die karakteristiek is voor Flevoland: de natuur op de overgang van water en land. In welke mate en op welke wijze worden met het project bestaande natuurcompensatieverplichtingen ingevuld?

11 n.v.t. Multiplier In welke mate is er sprake van een multiplier op de vanuit het programma in te zetten hectares (i.v.v. extra hectares natuur, extra financiële ruimte voor inrichting, etc.)? Er is sprake van het versterken van een bestaand natuurgebied, waardoor het totaal voor meer soorten een leefgebied kan vormen. In welke mate draagt het project naast natuurwaarden ook bij aan de integrale ontwikkeling van andere beleidsterreinen zoals landbouw, recreatie, water, cultuur? Door een robuust weidevogelkerngebied, heeft agrarisch weidevogelbeheer in de buurt meer kans van slagen. Zekerheid In welke mate is er sprake van maatschappelijke betrokkenheid bij en maatschappelijk draagvlak voor het project? Oorspronkelijke begrenzing EHS is bepaald door provincie, gemeente, waterschap, LTO en terreinbeherende organisaties samen. Hoe zeker is het dat het project binnen vijf jaar uitgevoerd kan worden? Na verwerving (afhankelijk van de medewerking van de eigenaar en gebruiker) is inrichting binnen 5 jaar mogelijk In welke mate is het plan faseerbaar of aanpasbaar indien een onderdeel niet uitvoerbaar blijkt te zijn? Fasering is mogelijk in mate van aanpassing. D.w.z.: het is ook mogelijk dat de huidige pachter hydrologie en/of beheer wil aanpassen t.b.v. weidevogels (bijv. om te voldoen aan vergroeningseis i.k.v. GLB), maar (nog) niet wil optimaliseren. In welke mate is sprake van juridisch of financiële risico's of onzekerheden en hoe wordt hiermee omgegaan? Geen risico s, uitvoering alleen op basis van vrijwilligheid.

12 Projectidee 5: Pluvierentochtstrook Inrichten van een strook (in totaal ca 15 ha) langs de Pluvierentocht, ter hoogte van golfbaan Harderwold, als verbinding tussen Harderbos en Harderbroek. Hiervoor is geen extra grond nodig, maar een plus op het nu beschikbare inrichtingsbudget. Belevingswaarde In welke mate levert het project beleefbare, functionele en inpasbare natuur op? Door inrichting van een robuuste Pluvierentochtstrook, is er op de aangrenzende golfbaan Harderwold sprake van meer natuurbeleving. In welke mate heeft het project waarde voor dagrecreatie of verblijfsrecreatie of biedt het kansen voor economische ontwikkeling? Golfbaan Harderwold komt door de inrichting nog beter in een natuurlijke groene setting te liggen. Hoe groot is de afstand van het project tot stedelijk gebied of grote toeristische voorzieningen? Direct grenzend aan golfbaan Harderwold. Dicht bij Harderwijk, bij Landal en bij Hans & Grietje (speelpark kinderen). Ecologische waarde In welke mate draagt het project bij aan de versterking van de EHS, het bereiken van internationale natuurdoelstellingen, het bevorderen van biodiversiteit en/of het robuuster maken van Flevolandse natuur? Een robuuste Pluvierentochtstrook zorgt voor een versterking van de EHS door een betere verbinding tussen Harderbos via de faunapassage onder de Ganzenweg naar Harderbroek. Daarmee draagt deze strook bij aan het verbinden en robuuster maken van de natuurgebieden aan de Oostrand van Flevoland. In welke mate draagt het project bij aan het realiseren van het Flevolandse natuurbeleid? Het project draagt bij aan het realiseren van een aaneengesloten zone langs de Oostrand van Flevoland waar dieren langs kunnen migreren. In welke mate en op welke wijze worden met het project bestaande natuurcompensatieverplichtingen ingevuld? Ca een kwart van de oppervlakte moet beplant worden met bos en struweel vanwege compensatie (voor in het plangebied zelf gekapt bos voor o.a. de natuurvriendelijke oever). Multiplier In welke mate is er sprake van een multiplier op de vanuit het programma in te zetten hectares (i.v.v. extra hectares natuur, extra financiële ruimte voor inrichting, etc.)? Er worden voor het project geen ha s gevraagd (de in te richten ha s zijn reeds eigendom Natuurmonumenten). De basis inrichting van een smalle strook langs de Pluvierentochtstrook als natuurvriendelijke oever- wordt gerealiseerd uit gelden voor natuurvriendelijke oevers van waterschap Zuiderzeeland. Om niet alleen aan waterdoelstellingen bij te dragen maar tegelijkertijd een goede migratiezone voor fauna te creëren en een aantrekkelijke omlijsting van de golfbaan, is inrichting van een bredere zone gewenst. Daarvoor wordt in dit kader een bijdrage gevraagd vanuit Programma Nieuwe Natuur.

13 In welke mate draagt het project naast natuurwaarden ook bij aan de integrale ontwikkeling van andere beleidsterreinen zoals landbouw, recreatie, water, cultuur? Er wordt tegelijkertijd een natuurvriendelijke oever aangelegd t.b.v. paaiplaatsen voor vis, waarmee bijgedragen wordt aan de opgave i.k.v. KRW. Bovendien wordt middels dit project extra ruimte voor waterberging gecreëerd. Zekerheid In welke mate is er sprake van maatschappelijke betrokkenheid bij en maatschappelijk draagvlak voor het project? Alle betrokken partijen (provincie, waterschap, eigenaar aangrenzende golfbaan Harderwold) staan achter dit project. De bestemmingsplanwijziging heeft reeds plaats gevonden. De gronden hebben de bestemming natuur. Hoe zeker is het dat het project binnen vijf jaar uitgevoerd kan worden? De gronden hebben reeds de bestemming natuur dus er zal na het aanvragen van alle vergunningen en de aanbesteding direct gestart kunnen worden (doorlooptijd ontgrondingsvergunning maximaal 6 maanden). In welke mate is het plan faseerbaar of aanpasbaar indien een onderdeel niet uitvoerbaar blijkt te zijn? Het plan is faseerbaar in de zin van eerst een smalle strook als natuurvriendelijke oever aanleggen over een lengte van 1100 m1 en evt. later deze strook verder versterken door het inrichten van de aangrenzende 15 ha. In welke mate is sprake van juridisch of financiële risico's of onzekerheden en hoe wordt hiermee omgegaan? Geen riscico s: als financiering gevonden is kan het totale project uitgevoerd worden.

14 Legenda Natuurgebieden Kraggenburg Zwarte Hoek Agrarisch Natuurbeheer (weidevogels) Zwarte Meer projectidee 3 Zwarte Hoek Datum : Schaal : 1: Links onder Rechts boven : X = Y = Vereniging Natuurmonumenten dienst Kadaster en openbare registers, Apeldoorn aerogrid NL2007, Aerodata Int. Surveys

15 Legenda bij de kaartjes van de projectideeën van Natuurmonumenten locatie voor projectidee begrensd voor Agrarisch Natuurbeheer collectief weidevogelbeheer in beheer bij Natuurmonumenten Oppervlaktes Hieronder staat per projectidee genoemd over hoeveel ha het idee gaat (de rood gearceerde percelen op het betreffende kaartje). Daarnaast is voor de beeldvorming aangegeven hoeveel ha Natuurmonumenten momenteel al beheert, aansluitend aan het betreffende projectidee. Buitendijkse gebieden (Zwarte Meer, Vollenhovermeer en Kadoelermeer) en gebieden in Overijssel (De Wieden) in beheer van Natuurmonumenten, staan wel met de blauwe arcering op de kaartjes, maar zijn niet meegenomen in de genoemde ha s. Projectidee 1: Aankoop en inrichting NLR-terrein: 152 ha Opmerking: We zijn aan het onderzoeken hoeveel ha hiervan via welke weg gefinancierd zou kunnen worden. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling de volledige 152 ha uit PNN te financieren. Bestaand natuurterrein in beheer (eigendom/erfpacht) bij Natuurmonumenten is ca. 960 ha groot (binnendijks, het deel in provincie Flevoland; dus excl. oppervlakte aansluitende natuurterreinen Overijssel en excl. Vollenhovermeer en Kadoelermeer). Projectidee 2: Entree Voorsterbos Vollenhove: 3 ha Bestaand natuurterrein in beheer (eigendom/erfpacht) bij Natuurmonumenten is ca. 960 ha groot (binnendijks, het deel in provincie Flevoland; dus excl. oppervlakte aansluitende natuurterreinen Overijssel en excl Vollenhovermeer en Kadoelermeer). Projectidee 3: Afronding Zwarte Hoek: 35 ha Reeds verworven en ingerichte deel Zwarte Hoek (blauw gearceerd): (ook) 35 ha. Het reeds verworven deel van Zwarte Hoek maakt onderdeel uit van bestaand natuurterrein in beheer (eigendom/erfpacht) bij Natuurmonumenten ter grootte van ca. 960 ha (excl. oppervlakte aansluitende Zwarte Meer). Projectidee 4: Afronding Ettenlandse Veld: 13 ha Reeds verworven en ingerichte deel Ettenlandse Veld (blauw gearceerd): 23 ha. Het reeds verworven deel van Ettenlandse Veld maakt onderdeel uit van bestaand natuurterrein in beheer (eigendom/erfpacht) bij Natuurmonumenten ter grootte van ca. 960 ha (excl. oppervlakte aansluitende Vollenhovermeer en aansluitende natuurterreinen Overijssel). Projectidee 5: Inrichting Pluvierentochtstrook: 15 ha Opmerking: geen aankoop, alleen inrichting. Deze strook maakt onderdeel uit van bestaand natuurterrein in beheer (eigendom/erfpacht) bij Natuurmonumenten ter grootte van ca ha).