Dyscalculie, een stoornis met vergaande consequenties
|
|
- Anita Kuipersё
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Dyscalculie, een stoornis met vergaande consequenties Utrecht, 11 december 2012 Kenniscongres Stoornissen 2012 Hans van Luit
2 Inhoud 1. Complexiteit van het rekenen 2. Reken-wiskundeproblemen of dyscalculie? 3. Protocol DDG 4. Onderkenning van dyscalculie 5. Verklaring van dyscalculie 6. Indicering bij dyscalculie 7. Beleid bij dyscalculie
3 1. Complexiteit van het rekenen: Leren en individuele verschillen De opslag van kennis wordt voor een belangrijk deel bepaald door de wijze waarop we dat op onze eigen manier doen. Hasemann noemt dit concept maps.
4 Concept maps van de helft half ½ ½ ½
5 Betekenisvol leren: ijsberg metafoor
6 Definitie van rekenen Rekenen is een proces waarin een realiteit (of een abstractie daarvan) wordt geordend of herordend met behulp van op inzicht berustende denkhandelingen, welke ordening in principe is te kwantificeren en die toelaat om er (logische) operaties op uit te voeren dan wel uit af te leiden. (Ruijssenaars, A.J.J.M., Van Luit, J.E.H., & Van Lieshout, E.C.D.M. (2006). Rekenproblemen en dyscalculie. Theorie, onderzoek, diagnostiek en behandeling. Rotterdam: Lemniscaat)
7 2. Rekenwiskundeproblemen of dyscalculie? Dyscalculie (jaren 50) betekent in feite: specifieke problemen met de automaticiteit bij het rekenen, zonder dat daar een aanwijsbaar geheugendeficit aan ten grondslag ligt. In de jaren 60 en 70 werd dit probleem gekoppeld aan hersenbeschadiging. Sinds begin deze eeuw sterke revival.
8 Dyscalculie een definitie Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen met het leren en vlot/ accuraat oproepen/toepassen van rekenwiskundekennis (feiten/ afspraken), die blijvend zijn ook na gedegen onderwijs.
9 Wat zijn de belangrijkste probleemgebieden? Problemen met de kennis van eenvoudige telrijen (1, 3, 5,...) en met positionele ordening (niet weten dat de 1 in 21 een andere waarde heeft dan de 1 in 18). Problemen met het herkennen van rekenkundige symbolen (in grote getallen als en in tekens als %, >, :, x²,...). Moeite met het adequaat opstellen en groeperen van getallen bij berekeningen (bij consequent van links naar rechts rekenen). Ze worden niet competent in het vlot oplossen en blijven traag in het rekenen (het automatiseren is een blijvend probleem).
10 Anke (14 jaar, havo-2) Opdracht: reken 23x4 op papier uit 23x4 Vier keer drie is twaalf, twee opschrijven en tien onthouden : X 2 Van de drieëntwintig heb ik de drie al gedaan, nu nog twintig. Twintig erbij tien is dertig, die komen voor de twee. Schrijft als antwoord op: X 302
11 Lateraal aanzicht hersenen Frontaalkwab Pariëtaalkwab Occipitaalkwab Temporaalkwab Hersenstam Ruggenmerg Cerebellum
12 Betekenis hersendelen voor het rekenen Frontaalkwab: strategiekeuze en -planning (li/re) Voorbeeld: keuze G10 <-> Pariëtaalkwab: representatie van hoeveelheden (li/re) Voorbeeld: pizzamodel, kralenketting, Occipitaalkwab: visuele identificatie van getallen (li/re) Voorbeeld: HTE-schema Temporaalkwab: verbale verwerking (li) en verbaal geheugen van rekenfeiten (li) Voorbeeld: automatisering tafels
13 32:2 door Nick (12 jaar, groep 8)
14 Prevalentie Dyscalculie: 2-3% Ernstig rekenprobleem: 7-8% Rekenprobleem: 15%
15 3. Protocol DDG:
16 Vaststellen van dyscalculie: drie criteria Er is sprake van een significante rekenachterstand ten opzichte van leeftijd- en/of opleidingsgenoten, waar de persoon in het dagelijks leven door gehinderd wordt (criterium van ernst); er is sprake van een significante rekenachterstand ten opzichte van datgene wat op basis van de individuele ontwikkeling van de persoon verwacht mag worden (criterium van achterstand); er is sprake van een hardnekkig rekenprobleem, dat resistent is tegen gespecialiseerde hulp (criterium van didactische resistentie).
17 Voldaan aan de drie criteria van onderkenning? Ja Nee Primaire verklaringen (informatieverwerkingsprobleem) aanwezig? Geen dyscalculie Ja Nee Dyscalculie zeer waarschijnlijk Dyscalculie niet erg waarschijnlijk Secundaire verklaringen onderzoeken Secundaire verklaringen onderzoeken
18 4. Onderkenning van dyscalculie criterium 1: Vaststellen aanwezigheid en ernst van het probleem Over het algemeen wordt het criterium van ernst vastgesteld door tekorten in zowel geautomatiseerde als inhoudelijke kennis. Criterium van ernst: Er is sprake van een significante achterstand wat betreft de automatisering van de basale rekenvaardigheden ten opzichte van leeftijden/of opleidingsgenoten en er is sprake van een significante achterstand wat betreft de beheersing van de inhoud van de rekendomeinen.
19 Procesonderzoek (a) Observeren van open handelingen, verborgen handelingen en taakaanpak. Vragen naar de oplossingswijze. Variëren van opgaven door rekentaken aan te bieden die qua oplossingswijze dichtbij net goed of net fout opgeloste opgaven liggen.
20 Procesonderzoek (b) Helpen door middel van het doorlopen van de vijf niveaus van hulp : Meer structuur aanbrengen (S+). Complexiteit verminderen (S+/C-). Verbale hulp geven (VH). Materiële hulp geven (MH). Modelleren (voordoen-samen doen-nadoen) van de oplossingsprocedure (MOD).
21 Uitwerking van de hulpstappen - een voorbeeld - Mark (8;9 jaar, januari groep 5) heeft veel moeite met contextopgaven. Een voorbeeld: In een bus zitten 12 mensen en de bestuurder. De bus rijdt van Aalt naar Dolk. Onderweg stopt de bus in Heek. Daar stappen 7 mensen uit en stappen er 3 in. Hoeveel mensen zitten in de bus als die van Heek naar Dolk rijdt?
22 Stap 1 Helpen (S+) In de bus zitten 12 mensen en de bestuurder. In de bus zitten dus 13 mensen. In Heek stappen 7 mensen uit en 3 mensen in. Hoeveel mensen zitten nu in de bus?
23 Stap 2 Helpen (S+/C-) In de bus zitten 8 mensen en 1 bestuurder. In de bus zitten dus 9 mensen Als de bus stopt stappen 4 mensen uit. Hoeveel mensen zitten nu in de bus?
24 Stap 3 Helpen (VH) Hoeveel mensen zitten in de bus? Heb je de bestuurder meegeteld? Als je die meetelt, hoeveel mensen zitten dan in de bus? Hoeveel mensen stappen uit? Hoeveel mensen blijven dan over? Hoe kun je dat het beste uitrekenen?
25 Stap 4 Helpen (MH) 9-4?
26 Stap 4 Helpen (MH) 9-4?
27 Stap 4 Helpen (MH) 9-4?
28 Stap 5 Helpen (MOD) In deze stap worden alle bewerkingen, die met name in stap 3 en stap 4 zijn aangeboden eerst door de begeleider uitgevoerd. Daarna door begeleider en leerling samen en tenslotte zoveel mogelijk door de leerling zelf.
29 Onderkenning criterium 2: Vaststellen van het rekenprobleem Criterium van achterstand: er is sprake van een significante rekenachterstand ten opzichte van datgene wat op basis van de individuele ontwikkeling van de persoon verwacht mag worden (criterium van achterstand).
30 Overwegingen Er kan geen dyscalculie vastgesteld worden bij een totale IQ-score < 71. Wanneer de totale IQ-score tussen 71 en 85 ligt, is voorzichtigheid geboden. Uit het leerlingdossier moet blijken dat er sprake is van een specifieke uitval op rekengebied. Wanneer de prestaties op overige leergebieden ook laag zijn, is dit een indicatie voor een algemeen leerprobleem of brede leerstoornis. Lage prestaties op lees- en spellingstoetsen kunnen echter ook betekenen dat er sprake is van de comorbide stoornis dyslexie. Bij (hoog)begaafde kinderen kan het rekentekort vaak veel later dan gewoonlijk worden opgemerkt.
31 Onderkenning criterium 3: Vaststellen hardnekkigheid van het rekenprobleem Criterium van didactische resistentie: er is sprake van een hardnekkig rekenprobleem, dat resistent is tegen gespecialiseerde hulp.
32 Overwegingen Om hardnekkigheid na te gaan wordt de door de leerling ontvangen structurele gespecialiseerde rekenhulp onderzocht. Rapportages van geboden RT zijn hierbij leidraad. Bij adolescenten en volwassenen kan van de regel zoals hiervoor omschreven worden afgeweken, indien uit procesonderzoek blijkt dat de adolescent of volwassene bij het aanleren van strategieën op basisschoolniveau voortdurend veel hulpstappen behoeft.
33 5. Verklaring van dyscalculie, fase 1: Vaststellen van primaire verklarende factoren planningvaardigheid benoemsnelheid verbaal en visueel-ruimtelijk geheugen aandacht en concentratie
34 Simon (14 jaar, leerjaar 2 vmbo-gl) Moeder gaat met Simon kleren kopen. Ze heeft 75 euro bij zich. Eindelijk vinden ze een broek die Simon mooi vindt. De broek kost 50 euro. Hoeveel geld houdt moeder over als ze de broek betaald heeft?
35 De oplossing van Simon 50 en 75, 50 en 75, 50 en nog eens 50 is 100. De broek kost 50 euro en moeder heeft 75. Moet ik dat uitrekenen? Ja Dan houd je 7 50 over en 50 is 50. Die 50 zijn tienen en die 7 zijn meestal lossen. En die broek kost normaal 57, dan heb je 7 over! Ik ken dit soort sommen niet, ik begrijp het niet. Ik reken uit dat 50, dat moeder 50 euro geeft. Dat betekent dus 7 over.
36 Enige hulp 75 50?
37 Verklaring, fase 2: Vaststellen van secundaire verklarende factoren vanuit het individu en vanuit de omgeving werkhouding en motivatie competentiebeleving (faal)angst leesproblemen sociaal-emotionele ontwikkeling co-morbide stoornissen
38 Comorbide stoornissen Rekenproblemen van kinderen kunnen samengaan met andere stoornissen of problemen: dyslexie / leesachterstand ADHD (faal)angst development coordination disorder (DCD) non-verbal learning disorder (NLD) is geen rekenstoornis en hangt er ook niet mee samen.
39 Primair probleem: informatieverwerking
40 Informatieverwerking bij een typische leerling mn (28) xn (7) :n (7) m (4)
41 De lade van 4+4 bij een typisch leerling
42 Informatieverwerking bij een leerling met dyscalculie mn (28) mn (28) xn (7) :n (7) m (4) m (4)
43 De lade van 4+4 bij een leerling met dyscalculie
44 Tom (8 jaar, begin groep 5) 1+1=2 2+2=4 3+3=6 4+4=8 5+4=
45 6. Indicering bij dyscalculie Aanzet tot behandeling van ernstige rekenproblemen en dyscalculie Analyse faciliterende en belemmerende factoren Werkzame instructieprincipes Evidence-based rekenhulpprogramma s Het behandelen van tekorten in strategiegebruik Toepassen STICORDI-maatregelen (STImuleren, COmpenseren, Remediëren/relativeren en Dispenseren/differentiëren) Behandeling en comorbiditeit Organisatie van de hulp
46 Aanzet tot behandeling van ernstige rekenproblemen en dyscalculie
47 Analyse faciliterende en belemmerende factoren In de indicatieanalyse is het van belang faciliterende en belemmerende factoren voor de behandeling van de leerling in kaart te brengen. De begeleiding (RT) en behandeling dient afgestemd te zijn op (het niveau van) het individu en contextgebonden factoren, en dient rekening te houden met contra-indicaties. Door deze afstemming kan aangesloten worden bij de sterke en zwakke kanten van de leerling, die tijdens de diagnostiek zijn gebleken.
48 Lana (16 jaar, Havo-4) Lana schrijft in haar profielwerkstuk over dyscalculie: Het allerergste probleem is bij mij vaak dat ik niet eens weet wat ze willen dat ik uitreken, er wordt verwacht dat je die gegevens uit de tekst haalt, dit levert voor mij veel problemen op.
49 Werkzame instructieprincipes directe instructie: overdracht van inhoudelijke kennis van de behandelaar aan de leerling door demonstratie van procedures en uitleg van regels; expliciete uitleg en uitgebreide inoefening; de leerstappen bij de instructie dienen klein te zijn; veel structuur en herhaling; in principe: aanleren van één oplossingstrategie; opgaven opdelen in subtaken; zelfinstructie: van voordoen door de behandelaar naar volledig zelfstandig probleem oplossen door de leerling (de leerling leert procedures door zichzelf steeds weer een aantal relevante vragen te stellen bij het maken van een rekenopgave).
50 Evidence-based rekenhulpprogramma s naast instructie is ook het gebruik van een effectief gebleken ( evidence based ) rekenhulpprogramma belangrijk er zijn slechts weinig evidence based programma s op de markt; voorbeelden: Hulp bij leerproblemen Rekenen-wiskunde en Met sprongen vooruit alternatief: gebruik maken van in de praktijk werkzaam gebleken programma s, zoals Maatwerk
51 Het behandelen van tekorten in strategiegebruik vaste stappenplannen en het gebruik van strategiekaarten; bij tekorten in de planningvaardigheden: cognitieve instructie gericht op planning en strategiegebruik; expliciete uitleg over oplossingsprocedures en rekenstrategieën.
52 opzoekboekje (
53
54 Toepassen STICORDI-maatregelen STImuleren betekent het ondersteunen van de affectieve component door begrip te tonen voor het probleem van de leerling; COmpenserende maatregelen zijn nodig om problemen of tekorten die inherent zijn aan dyscalculie te omzeilen; Remediëren is de rekenkennis en rekenvaardigheden geïndividualiseerd op een hoger niveau te krijgen. Een taakgerichte behandeling door middel van: isoleren, integreren en generaliseren ; DIspenserende maatregelen kunnen nodig zijn om te voorkomen dat een leerling afhaakt wanneer een situatie te frustrerend wordt.
55 Behandeling en co-morbiditeit verlaagde competentiebeleving en/of faalangst vragen om begeleiding en behandeling van het sociaal-emotionele welbevinden door: psycho-educatie, gericht op ouders en leerkracht, maar vooral ook op de leerling zelf aanpakken van faalangst, bij voorkeur op basis van een programma dat hier specifiek voor bedoeld is (zie databank effectieve jeugdinterventies;
56 9x4 7x6 8x6 9x6 6x7 6x8 7x8 8x7 9x7 9x8 4x9 6x9 7x9 8x9 9x9
57 Organisatie van de hulp opstellen van een ontwikkelingsplan, bijvoorbeeld per half jaar, waarbij de concrete doelen (lesstof, instructieprincipes, evaluatiemomenten en -criteria) en de rollen van alle betrokkenen worden vastgelegd en afgestemd; bij regelmaat nagaan of de behandeling aansluit bij de gestelde doelen; als duidelijke adviezen over de inhoud van de behandeling zijn gegeven, dan is het ook noodzakelijk die grondig te evalueren (de wijze waarop de hulp wordt ingericht is afhankelijk van de wijze van werken binnen de RT- of behandelsituatie).
58 7. Beleid bij dyscalculie De wet is niet eenduidig als het gaat om regelgeving bij dyscalculie. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in april 2004 de notitie VO/OK/2004/19023: Hulpmiddelen en vrijstellingen voor leerlingen met een beperking, zoals dyslexie en dyscalculie het licht doen zien. Deze notitie is in januari 2006 nog aangevuld met de notitie Ontheffingsmogelijkheden en hulpmiddelen voor leerlingen met een beperking, zoals dyslexie en dyscalculie.
59 De vuistregel van OC&W Alles wat de leerling nodig had en op grond van een deskundigenverklaring door de school toegestaan werd om zijn schoolloopbaan te kunnen vervolgen, die hulpmiddelen en vrijstellingen gelden ook voor het (school)examen.
60 De directeur van de school heeft beslissingsbevoegdheid Artikel 55 van het Eindexamenbesluit geeft de directeur de volgende bevoegdheid: toestaan dat een gehandicapte kandidaat (lees: een leerling met dyscalculie) het examen geheel of gedeeltelijk aflegt op een wijze die is aangepast aan de mogelijkheden van die kandidaat. In dat geval bepaalt de directeur de wijze waarop het examen zal worden afgelegd. De schoolexamencondities zijn dus een zaak van de school. Probleem: CvE legt dit uit als aanpassing van de omgeving niet van het examen zelf.
61 Dyscalculieverklaring en andere vakken in het VO Bij vakken als economie, natuurkunde, scheikunde em aardrijkskunde waarin rekenvaardigheden gevraagd worden: Naast standaardgebruik rekenmachine per vak een map met de meest voorkomende oplossingswijzen (strategiekaarten). Extra tijd voor een toets. Compenserende opdrachten wanneer de reguliere toets te veel / te moeilijk rekenwerk bevat. Sinds 2008/2009 is er ook een mogelijkheid om HAVO te doen (CM profiel) zonder wiskunde. Dit biedt voor dyscalculici en zwakke rekenaars wellicht perspectief, behalve als het voornemen (alle profielen met wiskunde) van Van Bijsterveldt doorgaat. Probleem: de verplichte rekentoets vanaf
62 Gebruik hulpmiddelen bij dyscalculie (a) Uitspraak Commissie Gelijke Behandeling op 7 mei 2012: Casus Sacha van Zelst De CGB spreekt als haar oordeel uit dat Stichting Meridiaan College jegens I. Zwartkruis (de moeder van Sacha) verboden onderscheid op grond van handicap of chronische ziekte zal maken bij het afnemen van toetsen indien zij niet toestaat dat de dochter van I. Zwartkruis tijdens het Centraal schriftelijk eindexamen havo gebruik maakt van formulekaarten bij de vakken wiskunde A en economie.
63 Gebruik hulpmiddelen bij dyscalculie (b) Uitspraak Commissie Gelijke Behandeling op 7 mei 2012: De CGB wijst in dit verband op de rangorde in wetgeving: een wet in formele zin (de WGBH/CZ) boven de Algemene Maatregel van Bestuur (het Eindexamenbesluit) en het besluit van het College van Examens (zoals gepubliceerd op 4 november 2011 op gaat. Dit betekent dat onder omstandigheden van een school kan worden verlangd dat zij aanpassingen verricht die mogelijk in strijd zijn met lagere wetgeving. Probleem: van Bijsterveldt heeft deze uitspraak overruled
64 De verplichte rekentoets vanaf 2014 OCW is op dit moment (nog) niet van plan het centraal schriftelijk examen rekenen voor zwakke rekenaars of dyscalculici aan te doen passen. Lichtpunt 1: van Bijsterveldt is weg!! Bussemaker en Dekker mogen zich bewijzen. Lichtpunt 2: de jurisprudentie op basis van de uitspraak inzake Sacha van Zelst.
65 Bedankt voor jullie aand8
Dyscalculie; een stoornis met vergaande consequenties
Dyscalculie; een stoornis met vergaande consequenties Masterplan Dyscalculie Bunnik, 2 april 2014 www.google.nl Hans van Luit Dyscalculie een definitie Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt wordt
Nadere informatieDyscalculie: de stand van zaken
Dyscalculie: de stand van zaken Bunnik, 9 december 2013 Masterplan dyscalculie VO Hans van Luit http://www.uu.nl/medewerkers/jehvanluit Dyscalculie, een definitie Dyscalculie is een stoornis. Blijvende
Nadere informatieDyscalculie in het MBO
Dyscalculie in het MBO Amersfoort, 5 juni 2012 Eindhoven, 7 juni 2012 Conferentie Studiesucces met dyslexie en dyscalculie in het mbo Hans van Luit j.e.h.vanluit@uu.nl Dyscalculie, een definitie Dyscalculie
Nadere informatieDyscalculie in het VO
Dyscalculie in het VO Eindhoven, 13 oktober 2011 Conferentie Geslaagd met dyslexie en dyscalculie Hans van Luit j.e.h.vanluit@uu.nl Dyscalculie, een definitie Dyscalculie is een stoornis. Blijvende problemen
Nadere informatieHulp bij rekenwiskundeproblemen in het VO
Hulp bij rekenwiskundeproblemen in het VO Utrecht, 9 december 2014 Conferentie Masterplan dyscalculie Hans van Luit Protocol ERWD voor VO Programma s voor het VO/MBO 12Count Startrekenen NU rekenen Got
Nadere informatieWorkshop Dyscalculie. Startopdracht. Doel. Opdracht 1 Placemat
Workshop Dyscalculie Evelien Brouwer Dianne Roerdink Startopdracht Opdracht 1 Placemat Bedenk voor je zelf wat jij al van dyscalculie af weet. Wat is volgens jou dyscalculie. Schrijf dit op in één van
Nadere informatieHulp bij rekenwiskundeproblemen in het mbo
Hulp bij rekenwiskundeproblemen in het mbo Utrecht, 9 december 2014 Conferentie Masterplan dyscalculie Hans van Luit Protocol ERWD voor MBO Waarom rekenen in het MBO? Wat mbo-studenten aan het eind van
Nadere informatieRekenproblemen? Helpen helpt van groep 1 t/m 8!
Rekenproblemen? Helpen helpt van groep 1 t/m 8! SWV Stichting Passenderwijs 7 & 14 januari 2015 www.google.nl: hans van luit 1 Definitie van rekenen Rekenen is een proces waarin een realiteit (of een abstractie
Nadere informatieWORKSHOP DYSCALCULIE. SSgN studiedag 21 maart 2014
WORKSHOP DYSCALCULIE SSgN studiedag 21 maart 2014 6 + 3 =? Volgens Jelle (2Jn): 6 + 3 = 8??? Hoe doet Jelle dat? 6 x 7 =? Volgens Jelle: 6 x 7 = 44 Of 49? Jelle heeft het eerste uur vrij. Het tweede uur
Nadere informatieRekenproblemen of dyscalculie
Rekenproblemen of dyscalculie Seminar over dyscalculie Veenendaal 2 december 2015 www.google.nl: hans van luit Inhoud Complexiteit van het rekenen Definitie en achtergrond van dyscalculie Relatie voorbereidend
Nadere informatieERWD. Welkom op de regiobijeenkomst [invullen locatie] [datum]
ERWD Welkom op de regiobijeenkomst [invullen locatie] [datum] Programma 13.30 uur Opening 13.35 uur Interactieve keynote 15.00 uur Pauze 15.30 uur Dialoogtafels binnen sector 16.15 uur Dialoogtafels sectoroverstijgend
Nadere informatiePresentatie ernstige rekenproblemen & Dyscalculie 22 oktober 2014; Johanna Jager & Annelie van Harten
Presentatie ernstige rekenproblemen & Dyscalculie 22 oktober 2014; Johanna Jager & Annelie van Harten Programma Invoering van referentieniveaus en rekentoetsen in het onderwijs. Wat zijn ernstige rekenproblemen
Nadere informatieBEGELEIDING LEERLINGEN DYSCALCULIE EN ERNSTIGE REKENPROBLEMEN
BEGELEIDING LEERLINGEN DYSCALCULIE EN ERNSTIGE REKENPROBLEMEN Begeleiding van leerlingen met ernstige rekenproblemen en/of dyscalculie Definitie van dyscalculie Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt
Nadere informatieDyscalculie. Linette van Oijen
Dyscalculie Linette van Oijen In deze workshop Korte ervaring met rekenen Diagnose dyscalculie Protocol (ernstige) rekenproblemen en dyscalculie Tips voor in de les Evt. regelgeving omtrent de rekentoets
Nadere informatieRekenproblemen? Helpen helpt van groep 1 t/m 8!
Rekenproblemen? Helpen helpt van groep 1 t/m 8! ONderWIJZEnde WOENSDAG SPPOH Den Haag, 9 november 2016 www.google.nl: hans van luit Inhoud 1. Wat is rekenen? 2. Het belang van een goede start 3. Handelen
Nadere informatieDyscalculie Inleiding Wat is dyscalculie?
Dyscalculie Inleiding Dit dyscalculiebeleid is opgesteld om leerlingen met dyscalculie en hun ouders op een zo optimaal mogelijke manier te begeleiden en aan te geven wat leerlingen kunnen verwachten gedurende
Nadere informatieBegeleidingswijzer Dyscalculie
Begeleidingswijzer Dyscalculie Dyscalculie De term dyscalculie komt uit het Latijn (dys = slecht) en Grieks (calculus = rekenen) en kan vertaald worden als het niet kunnen uitvoeren van berekeningen. Voor
Nadere informatieProtocol dyscalculie en ernstige rekenproblemen
Protocol dyscalculie en ernstige rekenproblemen Dit protocol heeft als doel richtlijnen te geven voor de begeleiding van leerlingen met dyscalculie en ernstige rekenproblemen op Thorbecke vmbo-pro. Het
Nadere informatieNationale Dyslexie Conferentie 2010
Nationale Dyslexie Conferentie 2010 De samenhang tussen dyscalculie en dyslexie 13 oktober 2010 Sui Lin Goei Lector Onderwijs en Zorg Hogeschool Windesheim Universitair docent Onderwijscentrum VU Orthopedagoog/GZ-psycholoog
Nadere informatieProtocol ernstige rekenproblemen en dyscalculie
Protocol ernstige rekenproblemen en dyscalculie Olympus College 2016-2017 1 Inhoud Inleiding 3 Definitie 4 Signalering en diagnostiek 5 Faciliteiten 6 Organisatie 7 Bijlage 1 Aanmeldformulier dyscalculie
Nadere informatieDyscalculieprotocol. PrO vmbo havo vwo(+)
Dyscalculieprotocol PrO vmbo havo vwo(+) Wettelijk kader Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (Wgbh/cz) Artikel 5b, i.s.m. artikel 1: 01-08-2009 Betreft Eemsdeltacollege alle
Nadere informatieProtocol dyscalculie januari 2016 DYSCALCULIE PROTOCOL
DYSCALCULIE PROTOCOL 1 Inhoud Wat is dyscalculie?... 2 Vermoeden dyscalculie... 2 Signalering... 3 Stappenplan onderzoek en begeleiding... 4 Vergoeding... 5 Dyscalculieverklaring... 5 Wat is dyscalculie?
Nadere informatieERWD. Rekenpiloot 16 december 2011 Freudenthal Instituut
ERWD Rekenpiloot 16 december 2011 Freudenthal Instituut Leidende vragen Wat houdt ERWD in en hoe herken je het? Protocol ERWD Wat kun je zelf doen in de rekenles? Welke hulmiddelen zijn er in de rekenles?
Nadere informatieHandelingsplan. Dyscalculie
Handelingsplan Dyscalculie Datum van invullen: Omschrijving van dit plan: Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen in de automatisering van de basisvaardigheden van het
Nadere informatieProtocol Ernstige RekenWiskunde- problemen en Dyscalculie Elde College (in het VO wordt meestal alleen gesproken over rekenen). Esumrt.
Protocol Ernstige RekenWiskunde- problemen en Dyscalculie Elde College (in het VO wordt meestal alleen gesproken over rekenen). Esumrt.2014 Inleiding Rekenen moet, ook in het VO, een aparte plek krijgen.
Nadere informatieHet ABC van de leerstoornissen
Het ABC van de leerstoornissen 23 oktober 2012 K.A. Redingenhof Leuven Nadia Gielen Onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek PraxisP Inhoud Leerstoornissen, dyslexie, dyscalculie een beknopt overzicht
Nadere informatieDe betekenis van het Protocol ERWD VO voor leerlingen met rekenproblemen of dyscalculie
De betekenis van het Protocol ERWD VO voor leerlingen met rekenproblemen of dyscalculie Door Prof. Dr. J.E.H. van Luit Inleiding Het afgelopen najaar verschenen de protocollen Ernstige Reken Wiskundeproblemen
Nadere informatieProtocol ERWD en dyscalculie
Protocol ERWD en dyscalculie Een leidraad voor de ondersteuning van en afstemming op rekenzwakke leerlingen. Scholengemeenschap, voor onderwijs dat zin geeft, voor vmbo havo atheneum gymnasium Bezoekadres:
Nadere informatieVCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be
VCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be Campus Centrum Hallershofstraat 7 2100 Deurne Tel. (03) 285 34 50 Fax (03) 285 34 51 Campus Noord Markt 3 2180
Nadere informatieProtocol dyscalculie en ernstige rekenproblemen: Van signalering naar diagnose
Protocol dyscalculie en ernstige rekenproblemen: Van signalering naar diagnose Als een kind rekenproblemen heeft, is het belangrijk om dit snel aan te pakken. Tijdig ingrijpen kan heel wat voorkomen. Maar
Nadere informatieDyscalculieprotocol (locatie mavo-havo-atheneum; versie januari 2015)
Dyscalculieprotocol (locatie mavo-havo-atheneum; versie januari 2015) Inleiding Thorbecke Scholengemeenschap heeft de verplichting leerlingen voor rekenen op referentieniveau 2F (mavo) of 3F (havo/atheneum)
Nadere informatieDYSCALCULIEPROTOCOL. Beekdal Lyceum Datum: Auteur: Martin Jager
DYSCALCULIEPROTOCOL Beekdal Lyceum 2017 2018 Datum: 26-09-2017 Auteur: Martin Jager Inhoudsopgave 1. Signalering en diagnose 3 2. Dyscalculieverklaring 4 3. Mogelijke faciliteiten 4 4. Examen 5 5. Communicatie
Nadere informatieAlberdingk Thijm College, Hilversum. Dyscalculieprotocol
Alberdingk Thijm College, Hilversum Dyscalculieprotocol 2015-2016 Inhoudsopgave Inleiding 2 Bestaat dyscalculie? 3 Kennis over dyscalculie, onderscheid tussen ernstige rekenproblemen en dyscalculie 4 Is
Nadere informatieAlberdingk Thijm College, Hilversum. Dyscalculieprotocol
Alberdingk Thijm College, Hilversum Dyscalculieprotocol 2017-2018 1 Inhoudsopgave Inleiding 2 Bestaat dyscalculie? 3 Kennis over dyscalculie, tussen ernstige rekenproblemen en dyscalculie 4 onderscheid
Nadere informatieProtocol Ernstige rekenproblemen. Dyscalculie. Signalering, ondersteuning en begeleiding van leerlingen met ernstige rekenproblemen en dyscalculie.
Signalering, ondersteuning en begeleiding van leerlingen met ernstige rekenproblemen en dyscalculie. Vestiging Gunning op de Daaf Geluk Protocol Ernstige rekenproblemen en Dyscalculie P. Maradiaga-Schenke
Nadere informatieRekenstoornis Dyscalculie is in!
Rekenstoornis Dyscalculie is in! Het beleeft een revival na tientallen jaren stilte. Niet alleen in wetenschappelijke literatuur maar ook in de vakliteratuur wordt er uitvoerig aandacht aan besteed. Wat
Nadere informatieDyscalculieprotocol. Versie: September 2015 Status: defnitief d.d. december /9 TITEL VAN HET DOCUMENT
Dyscalculieprotocol Status: defnitief d.d. december 2015 1/9 TITEL VAN HET DOCUMENT Vlaardingen, september 2015 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Visie van de school 3. Begeleiding 3.1 Aanpak in de klas 3.2
Nadere informatieFACILITEITEN IN DE ONDERBOUW
Dyscalculieprotocol Inleiding Dit protocol geeft inzicht in de afspraken met betrekking tot de dispenserende en compenserende maatregelen voor leerlingen met dyscalculie, voor ouders, docenten en schoolleiding.
Nadere informatieProtocol Dyscalculie. De Stelberg
Protocol Dyscalculie De Stelberg Inhoud Inleiding 2 Visie en uitgangspunten 3 Wat wordt verstaan onder dyscalculie? 4 Leren rekenen en rekenproblemen 4 Drie pijlers 5 Interne diagnostiek 6 Externe diagnostiek
Nadere informatiedyscalculieverklaring gebruikt wordt, staat in het onderstaande kader vermeld.
Dyscalculieprotocol Dit dyscalculieprotocol heeft als doel meer duidelijkheid te scheppen over wat leerlingen met dyscalculie kunnen verwachten van het dyscalculiebeleid op onze school. Dyscalculie Dyscalculie
Nadere informatiePROTOCOL Ernstige Rekenwiskundeproblemen
PROTOCOL Ernstige Rekenwiskundeproblemen en dyscalculie Stichting Primair Onderwijs Achterhoek Lohmanlaan 23 7003 DJ Doetinchem INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 Visie en uitgangspunten... 3 Route... 4 Wat
Nadere informatieAutomatiseren in de rekenles: Wat je moet weten
Automatiseren in de rekenles: Wat je moet weten Er is veel aandacht voor het verbeteren van basisvaardigheden rekenen. Terecht, want deze vaardigheden zijn onmisbaar voor het succes van kinderen in andere
Nadere informatieHet Odulphuslyceum gebruikt voor dit Protocol de volgende definitie van dyscalculie (Ruijssenaars et al. 2004)
Dyscalculieprotocol Odulphuslyceum I Wat is dyscalculie? Het Odulphuslyceum gebruikt voor dit Protocol de volgende definitie van dyscalculie (Ruijssenaars et al. 2004) Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt
Nadere informatieProtocol Dyscalculie. Olympus College 2014-2015. Protocol Dyscalculie Olympus College 2014-2015 Pagina 1 van 7
Protocol Dyscalculie Olympus College 2014-2015 Protocol Dyscalculie Olympus College 2014-2015 Pagina 1 van 7 Inhoud Voorwoord 3 Protocol dyscalculie 4 De rekentoets 5 Bijlage 1 Aanmeldformulier dyscalculie
Nadere informatieDyslexieprotocol 0 Hooghuis Heesch
Dyslexieprotocol 0 Hooghuis Heesch Inhoudsopgave 1.1 Uitgangspunten pag. 2 2.1 Definitie dyslexie pag. 3 2.2 Kenmerken van dyslexie pag. 3 2.2.1 Problemen bij lezen pag. 3 2.2.2 Problemen bij spellen pag.
Nadere informatieProgramma ERWD. Dyscalculie. ERWD-presentatie Mieke van Groenestijn, HU, Utrecht 1
-presentatie 17-5-2011 Programma Programma Inleiding Hoofdlijnen Handelingsmodel Werken met het handelingsmodel Fasen Motto Ernstige RW-problemen en Dyscalculie Motto 1 Passend begint bij goed Ernstige
Nadere informatieMBO. Protocol ERWD3 - MBO. Programma. Uitgangspunten ERWD3 ERWD. Doelgroepen in MBO. ERWD3 - MBO 5 en 7 juni Mieke van Groenestijn, HU 1
3 - MBO 5 en 7 juni 2012 Programma 2 Protocol 3 - MBO MBO Mieke van Groenestijn Kenniscentrum Educatie Hogeschool Utrecht 3 Uitgangspunten 3 Opet 3-MBO: - deel 1: rekenbeleid (inclusief visie en stappenplan)
Nadere informatieStudiesucces met dyslexie mbo
Studiesucces met dyslexie mbo Karin Lukassen, APS Marga Kemper, Cinop Oktober 2012 Wat is dyslexie? Wat is dyslexie? Definitie en kenmerken Vaardigheidsniveau Criterium van de didactische resistentie Criterium
Nadere informatiePLD de Spindel, bijlage 4
Checklist Onderkenning Dyslexie Edux Beoordeling van de ernst en hardnekkigheid van de lees- en/of spellingproblemen t.b.v. de continuïteit van de zorg in het primair en voortgezet onderwijs Naam leerling
Nadere informatieProtocol ernstige rekenproblemen en dyscalculie Valentijnschool
Protocol ernstige rekenproblemen en dyscalculie Valentijnschool 17-6-2017 Inhoud Doel van het protocol... 2 Inleiding:... 3 Kenmerken bij dyscalculie... 4 Signalering van het rekenprobleem.... 4 Schematische
Nadere informatieDyscalculie gediagnostiseerd. En dan? MBO conferentie Dyscalculie
Niet alle rekenproblemen zijn dyscalculie 2 1 T O M B R A A M S Dyscalculie gediagnostiseerd. En dan? MBO conferentie Dyscalculie PPON 2004 en 2011 De onderzoeken van PPON 2004 en 2011 laten zien dat routinematige
Nadere informatiePROTOCOL. DYSLEXIE en DYSCALCULIE
PROTOCOL DYSLEXIE en DYSCALCULIE Vastgesteld 10 februari 2014 Inleiding In dit protocol zet het Montessori College Eindhoven in grote lijnen uiteen: - hoe leerlingen met leerstoornissen als dyslexie en
Nadere informatieErnstige rekenwiskundeproblemen en dyscalculie
Ernstige rekenwiskundeproblemen en dyscalculie Versie: januari 2016 In 2011 is een Protocol Ernstige RekenWiskunde-problemen en dyscalculie uitgekomen voor het basisonderwijs, speciaal basisonderwijs en
Nadere informatieZorg voor kinderen met specifieke instructie- of ondersteuningsbehoeften
Deel 4.2 Zorg voor kinderen met specifieke instructie- of ondersteuningsbehoeften 1. Omschrijving van de zorg De kinderen behalen bij rekenen herhaaldelijk niet het gewenste niveau of lijken een achterstand
Nadere informatieStudiesucces met dyslexie en dyscalculie mbo. Juni 2012
Studiesucces met dyslexie en dyscalculie mbo Bert de Vos Marga Kemper - b.devos@aps.nl - mkemper@cinop.nl Juni 2012 Vraag bij binnenkomst Wat zie je in de klas, waarbij je denkt: dit zou door dyslexie
Nadere informatieProtocol Dyscalculie. Christelijk College de Noordgouw Heerde. oktober dhr. J.M. de Vries. mw. H. Bezuijen. rector-bestuurder.
Protocol Dyscalculie Christelijk College de Noordgouw Heerde oktober 2016 dhr. J.M. de Vries rector-bestuurder mw. H. Bezuijen conrector Inleiding Het rekenonderwijs staat de laatste jaren hoog op de agenda
Nadere informatieDyscalculiebeleid Oosterlicht College
Dyscalculiebeleid Oosterlicht College B. Geerts, L. Groot, M. Lindenburg, H. Westerveld A. Maes, C. Minks, L. Scheffers Nieuwegein, Vianen, juni 2017 Dyscalculie Dyscalculie betekent letterlijk 'niet kunnen
Nadere informatieDYSCALCULIE BELEID. Door Nanda Deen, dyscalculiecoach April 2015 Versie 3.0
DYSCALCULIE BELEID Door Nanda Deen, dyscalculiecoach April 2015 Versie 3.0 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding... 3 2. Wat is dyscalculie?... 3 3. Signalering... 4 3.1 Basisschool... 4 3.2 Beleid op Tabor College
Nadere informatieERWD-beleid HNL. (Ernstige Reken- Wiskundeproblemen en Dyscalculie)
ERWD-beleid HNL (Ernstige Reken- Wiskundeproblemen en Dyscalculie) 2015/2016 ! Inhoudsopgave! Doel%van%deze%brochure% 2! Wat%is%het%verschil%tussen%rekenproblemen%en%dyscalculie?% 2! ERWD%en%Het%Nieuwe%Lyceum%
Nadere informatieparate rekenvaardigheden
parate rekenvaardigheden Rinske Stelwagen & Teun Hommersom parate rekenvaardigheden wie zijn wij workshop tijdens de vorige conferentie de som van de dag een wiskunde- / reken-website een diagnostische
Nadere informatieIn dit hoofdstuk formuleren wij het kader waarin het beleid vorm is gegeven.
Voorwoord De basisvaardigheid rekenen wordt de laatste jaren gelukkig weer op waarde geschat door de politiek en het onderwijs. Echter zijn deze vaardigheden lang niet altijd vanzelfsprekend. Er is een
Nadere informatieDyscalculieprotocol. Hoeksch Lyceum Conceptversie
Dyscalculieprotocol 2017-2020 Conceptversie INHOUDSOPGAVE Inleiding Het heeft de wettelijke verplichting alle leerlingen voor rekenen op referentieniveau 2F (Mavo) en 3F (Havo en Vwo) af te leveren. Dit
Nadere informatieProtocol dyscalculie
Protocol dyscalculie Sint-Janscollege Hoensbroek 1 1. Beschrijving van de procedure omtrent dyscalculie Leerling met een verklaring Een dyscalculieverklaring is afgegeven door een erkend deskundige en
Nadere informatieVCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be TOELICHTING GEMOTIVEERD VERSLAG DYSCALCULIE
VCLB De Wissel Antwerpen Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding www.vclbdewisselantwerpen.be Campus Centrum Hallershofstraat 7 2100 Deurne Tel. (03) 285 34 50 Fax (03) 285 34 51 Campus Noord Markt 3 2180
Nadere informatieWaarin onderscheidt dit boek zich van andere benaderingen?
1 Achtergrond 1. Inleiding Waarin onderscheidt dit boek zich van andere benaderingen? Algemeen: - In het boek worden nieuwe inzichten vanuit verschillende invalshoeken van de leerpsychologie naar het behandelen
Nadere informatiewww.masterplandyscalculie.nl
In gesprek met... www.masterplandyscalculie.nl Gesprekken Deze waaier is voor zorgcoördinatoren, rekencoördinatoren en rekenspecialisten die gesprekken voeren met en over een student met ernstige rekenwiskunde-problemen.
Nadere informatiewww.masterplandyscalculie.nl
In gesprek met... www.masterplandyscalculie.nl Gesprekken Deze waaier is voor zorgcoördinatoren, rekencoördinatoren en rekenspecialisten die gesprekken voeren met en over een leerling met ernstige rekenwiskunde-problemen.
Nadere informatieZwakke rekenaar in het MBO
Welkom Zwakke rekenaar in het MBO 23 januari 2014 Ceciel Borghouts info@borghoutsrekenadvies.nl Kennismaking Agenda Over welke studenten hebben we het? Een indruk. Problemen in kaart m.b.v. twee observatiemodellen
Nadere informatieDubbeldiagnose dyslexie en dysfatische ontwikkeling. Parallelsessie C: Dubbeldiagnoses: dubbele zorg? Januari 2012 Petra van de Ree
Dubbeldiagnose dyslexie en dysfatische ontwikkeling Parallelsessie C: Dubbeldiagnoses: dubbele zorg? Januari 2012 Petra van de Ree Definitie spraaktaalstoornis Dysfatische ontwikkeling (DO) Specific Language
Nadere informatiePROTOCOL DYSCALCULIE ANNIE M.G. SCHMIDTSCHOOL, DEN HAAG. 1.Inleiding
1.Inleiding In dit protocol wordt beschreven hoe op de Annie M.G. Schmidtschool wordt gewerkt aan het voorkomen, onderkennen en aanpakken van rekenproblemen of dyscalculie. Dit protocol maakt onderdeel
Nadere informatieErnstige rekenproblemen of dyscalculie? Mariska Hennipman Karin van der Meer
Ernstige rekenproblemen of dyscalculie? Mariska Hennipman Karin van der Meer De problematiek van de zwakke rekenaar In tweetallen: Waar herkennen we een zwakke rekenaar aan? Waar herkennen we een kind
Nadere informatieDyscalculiebeleid. Bernard Nieuwentijt College. Schooljaar
Dyscalculiebeleid Bernard Nieuwentijt College Schooljaar 2018-2019 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Wat is dyscalculie?... 4 3. Signalering en onderzoek... 6 4. Begeleiding en ondersteuning... 6 4.
Nadere informatieProgramma. Geschiedenis Uitgangspunten IJsberg- denken
Programma Inleiding Geschiedenis Uitgangspunten IJsberg- denken De rekenkaarten De opzoekkaarten RTAmersfoort Opzoekkaarten en het drieslagmodel Oefenen met de transfer Het rekendossier Rollenspel De rekenschouw
Nadere informatieRID, daar kom je verder mee. Jelle wil net als zijn vriendjes naar de havo. Dyscalculie houdt hem niet tegen. Dyscalculiebehandeling
RID, daar kom je verder mee Jelle wil net als zijn vriendjes naar de havo. Dyscalculie houdt hem niet tegen. Dyscalculiebehandeling Waarom het RID? Wat is dyscalculie? Een gestructureerde aanpak Ruim 25
Nadere informatieinhoud Dyscalculie Rekenproblemen Presentatie_gebruikersdag_najaar2013 1 Onderhoudsproblemen
inhoud Rekenblokken voor de zwakke rekenaar Over wie hebben we het? Welke problemen zijn er zoal? Wat is er aan te doen? Rekenproblemen Dyscalculie Onderhoudsproblemen Beschikbaarheidsproblemen Ernstige
Nadere informatieERWD-beleid HNL. (Ernstige Reken- Wiskundeproblemen en Dyscalculie)
ERWD-beleid HNL (Ernstige Reken- Wiskundeproblemen en Dyscalculie) 2017/2018 Inhoudsopgave Doel van deze brochure 2 Wat is het verschil tussen rekenproblemen en dyscalculie? 2 ERWD en Het Nieuwe Lyceum
Nadere informatieAanmelding dyscalculie-onderzoek
Aanmelding dyscalculie-onderzoek Aanmeldingsformulier school Leerlinggegevens Geb.datum Geslacht m v Groep Doublure nee ja, in groep Op deze school sinds groep Schoolgegevens Adres Postcode Plaats Telefoon
Nadere informatiePresentatie conferentie PO Masterplan dyscalculie
Presentatie conferentie PO Masterplan dyscalculie 11-12-2013 Concrete handvatten voor de samenwerking tussen school en gedragsdeskundigen bij de onderkenning van en advisering bij dyscalculie Elle Ankone
Nadere informatieProtocol dyslexie en dyscalculie Christelijke Scholengemeenschap Walcheren per 1 augustus 2012
Hks12.0214 DyslexieDyscalculieprotocolCSW Protocol dyslexie en dyscalculie Christelijke Scholengemeenschap Walcheren per 1 augustus 2012 1. Definities dyslexie en dyscalculie, doelstelling protocol Centraal
Nadere informatieDyslexie valt als voldaan wordt aan de criteria onder de zorgverzekeringswet, waardoor kinderen gebruik kunnen maken van de vergoedingsregeling voor
Inhoudsopgave 1 Introductie 4 2 Het belang van psycho-educatie 6 3 Het herkennen van dyslexie 8 4 Diagnose dyslexie 10 5 Vergoedingsregeling 12 6 De dyslexieverklaring 13 7 Dyslexie: herkomst en hersenwerking
Nadere informatieHet advies voor school is om te handelen volgens het protocol Ernstige RekenWiskunde-problemen en Dyscalculie (ERWD, 2011).
Orthopedagogenpraktijk Athena drs. Simone Verhoeven W.M. Dudokweg 10 a-b 1703 DB Heerhugowaard info@athenaweb.nl Intake vragenlijst bij onderzoek naar rekenproblemen/ dyscalculie Voorwaarden voor een aanmelding
Nadere informatieProtocol Ernstige Reken-Wiskunde problemen en Dyscalculie (samenvatting)
0 Protocol Ernstige Reken-Wiskunde problemen en Dyscalculie (samenvatting) 1 Inhoud Inleiding 2 Onderscheid tussen ernstige reken-wiskunde problemen en dyscalculie 3 Wat wordt verstaan onder dyscalculie
Nadere informatieDYSCALCULIEPROTOCOL
DYSCALCULIEPROTOCOL 2018-2019 12 juli 2018 1 Inhoud Blz. 1. Wat is dyscalculie? 3 2. Problematiek bij dyscalculie 3 3. Signaleren 4 4. Dyscalculieverklaring 5 5. Rekentoets 5 5.1 Algemeen 5 5.2 Alle leerlingen
Nadere informatieDYSCALCULIE PROTOCOL
DYSCALCULIE PROTOCOL 2018-2019 Inhoud: Inleiding augustus 2018 1. Wat is dyscalculie? 2. Dispenserende maatregelen 3. Compenserende maatregelen 4. Centraal Schriftelijk Eindexamen en schoolexamens 2 Inleiding
Nadere informatieDyscalculie protocol Rotterdamse Montessorischool
Dyscalculie protocol Rotterdamse Montessorischool Inleiding Het doel van rekenwiskunde-onderwijs is functionele gecijferdheid, afgestemd op de mogelijkheden van iedere individuele leerling. Het Protocol
Nadere informatieProtocol Dyscalculie
Protocol Dyscalculie Inhoud Inleiding... 2 Signaleren... 3 Interventies... 4 Handelingsgerichte interventies gericht op rekenuitval door de leerkracht... 4 Handelingsgerichte interventies gericht op rekenuitval
Nadere informatieC. DYSLEXIE Dyslexie kan worden geconstateerd door een externe ter zake deskundige; er is dan een rapport of dyslexieverklaring aanwezig.
FACILITEITEN VOOR LEERLINGEN MET DYSLEXIE of DYSCALCULIE 2017-2018 DOEL Het doel van het SGC is alle leerlingen zo goed mogelijk tot hun recht te laten komen binnen de mogelijkheden en kaders van het St-Gregorius
Nadere informatieDyscalculie én meer. Het protocol ERWD, een praktische aanpak voor ernstige rekenwiskunde problemen en dyslaculie
Dyscalculie én meer Het protocol ERWD, een praktische aanpak voor ernstige rekenwiskunde problemen en dyslaculie Vier hoofdlijnen in het proces van leren rekenen 1,2,3 4,5,6 1,2,3 4,5,6 2 3,4,5,6 2 3,4,5,6
Nadere informatieDyscalculie. Protocol
Dyscalculie Protocol 1 Inhoudsopgave Inleiding 4 Wat is dyscalculie? 5 Kenmerken van dyscalculie 6 Oorzaken 7 Gevolgen 8 Diagnose 9 Dyscalculieverklaring 10 Faciliteitenkaart 11 Hulp en hulpmiddelen op
Nadere informatieDyscalculiebeleid Schooljaar 2013-2014
Dyscalculiebeleid Schooljaar 2013-2014 Dyscalculiebeleid Antonius college schooljaar 2013-2014 1 Dyscalculiebeleid Antoniuscollege Gouda Vooraf Het Antoniuscollege is zich er zeer van bewust dat een handicap
Nadere informatieVroegtijdig signaleren en preventie van rekenwiskunde problemen.
Vroegtijdig signaleren en preventie van rekenwiskunde problemen. IDJK 2017 Ine van de Sluis Stijgen en Dalen 1. Eén persoon stelt een gesloten vraag. 2. Is het antwoord op jou van toepassing, ga je staan.
Nadere informatieDyscalculiebehandeling
Dyscalculiebehandeling De weg vrij voor talent Wat is dyscalculie? Werken in je eigen tempo Dyscalculie komt voor bij ongeveer 3 tot 6% van de basisschoolleerlingen. Het kan erfelijk zijn, maar soms komt
Nadere informatieCursus rekendidactiek. Bijeenkomst 6 26 februari 2013 monica wijers, vincent jonker Freudenthal Instituut
Cursus rekendidactiek Bijeenkomst 6 26 februari 2013 monica wijers, vincent jonker Freudenthal Instituut Rekenen uit de krant Huiswerk Zwakke rekenaars Bekijk samenvatting van het protocol ERWD voor
Nadere informatieRekentoets ER VO De aangepaste rekentoets voor leerlingen met ernstige rekenproblemen of dyscalculie
Rekentoets ER VO 2016-2017 De aangepaste rekentoets voor leerlingen met ernstige rekenproblemen of dyscalculie 1 Beschrijving rekentoets ER De rekentoetsen 2ER en 3ER zijn officiële rekentoetsen die de
Nadere informatieRekentoets ER VO De aangepaste rekentoets voor leerlingen met ernstige rekenproblemen zoals dyscalculie
Rekentoets ER VO 2015-2016 De aangepaste rekentoets voor leerlingen met ernstige rekenproblemen zoals dyscalculie Vanaf schooljaar 2015-2016 is de 2ER- en 3ER-toets een officiële rekentoets. Het resultaat
Nadere informatieDyscalculie. Protocol
Dyscalculie Protocol Inhoudsopgave Inleiding 2 Wat is Dyscalculie? 3 Kenmerken van Dyscalculie 4 Oorzaken 5 Gevolgen 6 Diagnose 7 Dyscalculieverklaring 8 Faciliteitenkaart 9 Hulp en hulpmiddelen op HB
Nadere informatieBegeleidingswijzer Dyslexie
Begeleidingswijzer Dyslexie Dyslexie Ongeveer 5% van de studenten in het mbo heeft dyslexie. Dit is één op de twintig studenten. Iedereen die bij Rijn IJssel werkt, kan dus te maken krijgen met studenten
Nadere informatieInleiding. Dyslexieprotocol
Inleiding Dyslexieprotocol Dit dyslexieprotocol heeft als doel meer duidelijkheid te scheppen over wat dyslectische leerlingen kunnen verwachten van het dyslexiebeleid op het Technisch College Velsen &
Nadere informatieOok een rivier begint met de eerste druppel
Ook een rivier begint met de eerste druppel Update Afstemmingsdocument Ernstige lees- en/of spellingproblemen en/of dyslexie Onderwijs aan leerlingen van 4 tot 18 jaar op Walcheren juni 2011 Inleiding
Nadere informatieAdviesburo Comenius bestaat al ruim 20 jaar en is in Midden Nederland bij ouders, scholen en huisartsen inmiddels een begrip.
1 2 INFORMATIE OVER COMENIUS Adviesburo Comenius bestaat al ruim 20 jaar en is in Midden Nederland bij ouders, scholen en huisartsen inmiddels een begrip. Wij mogen daarom met recht zeggen een ruime ervaring
Nadere informatie