Biobased economy Zuidwest-Nederland stand van zaken

Transcriptie

1 bericht op brief van: - uw kenmerk: - De voorzitter van Provinciale Staten van Zeeland p/a Statengriffier ons kenmerk: afdeling: /DG Economie bijlage(n): behandeld door: brief aan Tweede Kamer + brochure en intentieverklaring P. Woets doorkiesnummer: (0118) onderwerp: Biobased economy Zuidwest-Nederland stand van zaken verzonden: Middelburg, 5 april 2011 Geachte voorzitter, Door middel van deze brief stellen wij uw staten op de hoogte van de stand van zaken omtrent de biobased economy-ontwikkelingen die de afgelopen maanden hebben plaatsgevonden in Zeeland en West-Brabant, oftewel Zuidwest-Nederland. Deze ontwikkelingen komen voort uit het initiatief ECO3 Duurzame Industrie waarover wij uw staten in december 2010 hebben geïnformeerd. De afgelopen maanden heeft de biobased economy in Zuidwest-Nederland een stevige impuls gekregen middels verscheidene acties en activiteiten. Zo heeft op 10 februari jongstleden het congres Nieuwe Verbindingen in de Biobased Economy in Zuidwest-Nederland plaatsgevonden. Op het congres spraken verscheidene prominente personen, waaronder dhr. Roel Bol (directeur interdepartementale programmadirectie Biobased Economy) en mevr. Judith Merkies (Europarlementariër en tevens rapporteur voor de Innovation Union). Op dat drukbezochte evenement in Bergen op Zoom hebben bedrijven, onderwijs-/kennisinstellingen en overheden een intentieovereenkomst ondertekend waarin ze de ambitie formuleren tot de Europese top 3 te willen behoren inzake biobased economy. Daartoe zullen biobased-initiatieven in Zeeland en Brabant nog beter op elkaar worden afgestemd en worden nieuwe projecten ontwikkeld via een aantal inhoudelijke pijlers en innovatielijnen (zie bijgevoegde brochure en intentieverklaring voor nadere toelichting). Tot slot is op het congres een brochure gepresenteerd (zie bijlage) die dienst doet als lobbydocument. De bijbehorende DVDfilm is te bekijken via de volgende weblink: V3.5 Op 4 februari 2011 heeft het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) de Bedrijfslevenbrief 'Naar de top' gepresenteerd. Er wordt extra nadruk op negen topsectoren gelegd. Die focus dient ervoor te zorgen dat innovatieve topspelers, groot en klein, op de wereldmarkt kunnen uitblinken. Voor de topsectoren is het kabinet er in geslaagd een bedrag van 1,5 miljard euro uit bestaand geld vrij te maken. Per sector gaan teams van bedrijfsleven, overheden en wetenschap aan de slag met de concrete uitwerking. Aangezien het onderwerp biobased economy van eminent belang is voor verscheidene topsectoren met name voor chemie en agro-food hebben de provincies Zeeland en Brabant gezamenlijk met bedrijven het initiatief genomen om een businesscase Biobased Economy Zuidwest-Nederland op te stellen. Die businesscase gebaseerd op projectvoorstellen die door bedrijven zijn aangedragen dient als input voor de uitwerking van de topteams chemie en agro-food. De businesscase zal door bedrijven en gedeputeerden van beide provincies in week 16 worden aangeboden aan de voorzitters van de betreffende topteams. Middels de businesscase biobased economy geven wij richting Rijksoverheid aan wat het belang is van deze economische ontwikkeling in Zuidwest-Nederland en hoe en waarom de Rijksoverheid die ontwikkeling zou moeten stimuleren en faciliteren. Uiteraard zullen wij de businesscase aan u toesturen, zodra die gereed is.

2 De negen topteams dienen hun plannen voor 14 juni 2011 bij het ministerie van EL&I in te dienen. Vervolgens zal het ministerie naar verwachting in de zomerperiode de plannen beoordelen en na het zomerreces met een reactie en vervolgstappen komen. Om de biobased economy-ontwikkelingen optimaal te doen landen in de regio, vindt regulier afstemmingsoverleg plaats met het project Zeeuws-Vlaamse Kanaalzone (ZVKZ). Voor die regio wordt immers momenteel een gebiedsexploitatie uitgewerkt waarin biobased economy een belangrijke rol speelt. Beide initiatieven maken over en weer gebruik van elkanders informatie en input. De kanaalzone krijgt in het businessplan een herkenbare plek. Op 31 maart heeft een Algemeen Overleg plaatsgevonden in de Tweede Kamer over de Bedrijfslevenbrief. Als input voor dat AO heeft de stuurgroep Biobased Economy Zuidwest-Nederland een brief gestuurd aan de vaste Kamercommissie Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en aan de Kamerfracties. Via de Zeeuwse lobbyist in Den Haag zijn de betreffende kamerleden tevens geïnformeerd over dit onderwerp. Middels deze acties en het opstellen van bovengenoemde businesscase trachten de provincies Zeeland en Brabant zich zo goed mogelijk te positioneren om een prominente plek in het economisch Rijksbeleid te krijgen. Naast de samenwerking met West-Brabant inzake biobased economy wordt ook de samenwerking met Vlaanderen gecontinueerd. Onlangs is een voorstel bij de Scheldemondraad ingediend om deze drie provincies (Zeeland, Oost- en West-Vlaanderen) samen met Brabant onder de aandacht te brengen in Brussel. Via de Scheldemondraad zullen tal van bedrijven en organisaties uit de regio worden opgeroepen om de momenteel lopende EU-consultatie inzake biobased economy in te vullen. Daarnaast worden een meertalige brochure en dvd samengesteld (o.a. op basis van het materiaal dat reeds in Zuidwest-Nederland verband is geproduceerd) die in het Europees Parlement zullen worden aangeboden aan de betreffende EUcommissaris danwel aan de DG Research Robert-Jan Smits. De aanbieding staat gepland op 29 juni Deze timing is optimaal aangezien rond die tijd de EU de resultaten van de biobased economy-consultatie verwerkt en meeneemt bij het opstellen van het nieuwe Europese biobased economy-beleid. De afgelopen maanden heeft de provincie Zuid-Holland toenadering gezocht richting Zuidwest-Nederland om mogelijkheden tot samenwerking te verkennen. Een aantal gesprekken hebben plaatsgevonden tussen ambtenaren van Zeeland, Brabant en Zuid-Holland. Uitkomst van de gesprekken is dat waar mogelijk samenwerking op projectbasis zal worden gezocht (bijv. in Interreg-verband) en dat de provinciale plannen omtrent biobased economy zo goed mogelijk complementair aan elkander zullen worden ontwikkeld. Mogelijk kan dit er op termijn zelfs toe leiden dat de biobased economy regio Zuidwest-Nederland verder wordt opgeschaald. Bovenstaande ontwikkelingen tonen aan dat biobased economy op alle schaalniveaus veel aandacht geniet. Zeeland en West-Brabant hebben inmiddels een stevige basis gelegd voor de biobased economy, waarop kan worden voortgebouwd. Wij zijn met de voorzitter van de SER, dhr. Rinnooy Kan, en de SER-Zeeland ervan overtuigd dat een dergelijke economische ontwikkeling veel perspectief biedt; ook voor onze inwoners en leefomgeving. Hoogachtend, gedeputeerde staten,,voorzitter,secretaris Behoort bij brief d.d. 5 april 2011 met ons kenmerk: /DG van de afdeling Economie 2

3

4

5

6 Congres nieuwe verbindingen in de biobased economy in Zuidwest Nederland

7 Biobased Economy in Zuidwest-Nederland Agro meets chemistry

8 The vision of a society that is far less dependent on fossil fuels for energy and industrial raw materials is closer than ever to becoming a reality in Europe. The application of biotechnology for the sustainable processing and production of chemicals, materials and fuels from biomass creates an opportunity to reduce significantly our dependence on coal, oil and gas. That vision and that opportunity have a name: the bio-based economy. With its new Europe 2020 strategy, the EU has created a framework through which to achieve an ambitious series of goals economic, social and environmental by the end of this decade. The growth of bio-based products opens up diverse pathways towards the achievement of these goals. 2 EuropaBio Policy Guide, September 2010

9 Succesvol concept Van woorden naar daden! De ontwikkelingen van de biobased economy zijn onomkeerbaar. Bedrijfsleven, onderwijs en overheid in Zuidwest-Nederland verzilveren nu al hun kansen en bundelen de krachten. In deze brochure leest u over de succesvolle samenwerkingsverbanden en maakt u kennis met innovatieve technologieën die zich in deze regio in rap tempo ontwikkelen. De regio s hebben de voorzet gegeven en steeds meer partijen haken aan. Het is aan u om te delen in dit succes van de regio en te behoren tot de kopgroep op het gebied van biobased economy. De interregionale samenwerkingsovereenkomst die op 10 februari 2011 is ondertekend, markeert die daadkracht. Ondernemers, onderzoek en onderwijs en overheden hebben samen de koers uitgezet. Door het synchroon ontwikkelen van verschillende actielijnen maakt Zuidwest-Nederland daadwerkelijk het verschil. De agrarische sector, de voedingsmiddelen- en de chemische industrie kiezen voor nieuwe allianties en samenwerking tussen verschillende ketens en sectoren. Samen gaan we voor een toppositie in Europa! 3

10 Verpakkingen vervaardigd van aardappelenresten, natuurvezels in dashboards en bietenloof als brandstof voor auto s, plantaardige kleurstoffen, biologische schoonmaakmiddelen, natuurlijk isolatiemateriaal en serviesgoed van suikerriet. Het is slechts een greep uit de alledaagse producten die we nu al maken met groene grondstoffen. 4

11 Zuidwest-Nederland: Biobased Hotspot Een rijdende trein Groene chemie is een groeiende business. Het zijn niet alleen Europese of landelijke overheden die met het oog op duurzaamheid en reductie van broeikasgassen aandringen op de overstap naar hernieuwbare grondstoffen. Ook de brancheorganisatie van de chemische industrie zelf, de VNCI, onderkent de potentie en stelt zichzelf ten doel om in 2030 voor 30% vergroend te zijn. Nederland wil van groene chemie een succes maken met internationale allure. De bedrijven in Zuidwest- Nederland werpen zich op als trekker en zijn een Europese proeftuin voor de biobased economy. De Sociaal Economische Raad (SER) onderstreept de potentie van de biobased ontwikkelingen. In december 2010 geeft ze in haar kabinetsadvies Meer chemie tussen groen en groei aan, dat het door toenemende technologische kennis steeds beter mogelijk is om alle bestanddelen van planten te benutten in nieuwe, gesloten waardeketens. Ze adviseert het kabinet daarom ook sterk in te zetten op deze veelbelovende, toekomstgerichte economische concepten. De Wetenschappelijke en Technische Commissie Biobased Economy (WTC) voegt daar in het Essay 2010 Groene Chemie nog aan toe dat we na zo n 100 jaar terugkeren van een fossiele naar een hernieuwbare biologische grondslag en zet lijnen uit die naadloos aansluiten op de ontwikkelingen in Zuidwest-Nederland. Immers, waar kan deze ontwikkeling beter gestalte krijgen dan in een regio die zich al eeuwenlang bewijst door z n veerkrachtige agrarische sector, een sterke voedingsmiddelenindustrie en die beschikt over een unieke diversiteit aan chemische bedrijvigheid? Zuidwest-Nederland heeft alle ingrediënten voor succes en benut die! 5

12 6

13 Biobased economy zit in het DNA van de regio Gewoon doen De kracht van Zuidwest-Nederland komt tot uiting in het kleurrijke palet van zo n honderd initiatieven. Van kleine innovatieve mkb-bedrijven tot krachtige multinationals, waaruit nu al succesvolle sectoroverschrijdende samenwerkingsverbanden zijn gegroeid. Een greep uit de projectportfolio van de verschillende innovatielijnen in de regio: Op industrieterrein Moerdijk en op Biopark Terneuzen worden restwarmte en CO 2 uitgewisseld met de glastuinbouw. Er wordt door de regio en bedrijfsleven geïnvesteerd in grensoverschrijdende initiatieven als Energie Conversie Parken en het vormen van een biobrandstoffencluster. Andere mooie voorbeelden zijn Biobase Europe met een pilotplant voor bioraffinage en een trainingscentrum en het project Biobased Innovations waar vanuit business development en marktvraag meerwaarde wordt gecreëerd voor reststromen. Niet voor niets hebben grote bedrijven als DOW, Sabic Innovative Plastics, Yara, Eastman, Cargill en Total het gebruik van groene grondstoffen als ambitie. De samenwerkingsverbanden blijven niet beperkt tot alleen de regio, nauwe contacten zijn ontwikkeld met Gent en andere Vlaamse en Europese regio s. Zo worden er waardeketens gevormd rondom groen gas en vindt kennisuitwisseling met andere regio s in Europa plaats om een zo hoog mogelijke toegevoegde waarde te creëren. De regio bouwt zo aan toplocaties. Ondernemers, overheden en onderwijsinstellingen hebben de handen ineengeslagen en zetten daarmee Zuidwest-Nederland op de kaart en creëren daarmee een aantrekkelijke voedingsbodem voor bedrijven die zich in Zuidwest-Nederland willen vestigen. De ontwikkelingen worden versterkt door de realisatie van de Green Chemistry Campus in Bergen op Zoom, het agro- en foodpark Nieuw Prinsenland in Dinteloord, de continu doorontwikkeling van Biopark Terneuzen en Biobase Europe en de initiatieven om onderzoeks- en laboratorium- faciliteiten bij individuele bedrijven en hogescholen in de regio te delen volgens het model van open innovatie. Concrete voorbeelden zijn projecten rondom natuurlijke vezels waar veel partijen aan deelnemen, proefvelden voor de akkerbouw, het ontwikkelen van duurzame landbouwgewassen bij de Rusthoeve, het leggen van verbanden met de aquacultuur via de ontwikkeling van verschillende algenteeltsystemen (Sealab), winning van plantaardige eiwitten, natuurlijke kleurstoffen uit planten (Rubia) en uien en het continu zoeken naar mogelijkheden om de keten te sluiten. Dat is wat de regio nu al aan het doen is. Maar de lat ligt hoger! 7

14 8

15 Tijd voor meer chemie tussen groen en groei De regio speelt er op in Chemie en agro zijn, gemeten in hun bijdragen aan het Om te kunnen accelereren op de ingeslagen weg richten Bruto Nationaal Product, werkgelegenheid en export, al wij ons op: decennialang de belangrijkste bedrijfstakken in Neder- land. Biobased economy vermenigvuldigt de kracht van deze twee belangrijke economische pijlers. Nieuwe ver- het ontwikkelen van groene bouwstenen voor hoogwaardige materialen en chemicaliën het realiseren van slimme verbindingen tussen de bindingen leiden nu al tot perspectiefvolle innovaties agro- en voedingsmiddelensector en de proces- die economische groei stimuleren en ook elders navol- industrie voor het uitwisselen van reststoffen ging krijgen. het vergroenen van de procesindustrie door het gecombineerd toepassen van schone technologie, In Zuidwest-Nederland, een regio met een diepgewor- de grootschalige inzet van groene grondstoffen en telde landbouwsector, toonaangevende voedingsmid- het sluiten van kringlopen delenconcerns en een grote diversiteit aan chemische bedrijvigheid, zijn de eerste successen van de samen- het ontwikkelen van nieuwe groene grondstoffen door de agrarische en aquatische sector werking tussen agro en chemie al zichtbaar. 9

16 10

17 Nieuwe waardeketens volgens het piramideconcept De lat steeds hoger leggen Twee begrippen spelen een cruciale rol: waardeketens en de verwaardingspiramide. Het denken in ketens wordt in de agrosector al succesvol toegepast. Landbouwgewassen werden benut voor voeding en de reststromen werden op het land teruggebracht om weer opnieuw biomassa te vormen. Bij de groene chemie geldt in principe hetzelfde, maar er worden schakels in de keten toegevoegd. Planten zitten vol waardevolle chemische stoffen die, al dan niet via industriële biotechnologie, dienen als groene grondstof voor een brede waaier aan producten. Bioraffinage is hierbij een onmisbare sleuteltechnologie. De verwaardingspiramide speelt in deze waardeketens een belangrijke rol. Stap voor stap benutten we de bestanddelen die planten ons bieden. Bovenaan staan de meest hoogwaardige producten zoals medicijnen en cosmetica. Middenin bevinden zich de fijnchemie, voedsel, diervoeders en bulkchemicaliën. Tenslotte gebruiken we de groene grondstoffen voor het opwekken van elektriciteit en warmte. In de praktijk ontwikkelt de piramide zich vooral van onderaf. Zuidwest-Nederland laat zien dat ze de lat steeds een legt. De regio focust op de kern van de waardeketen waar agro en chemie elkaar ontmoeten en waar ook de kracht van de regio ligt. Daarmee onderscheidt Zuidwest-Nederland zich en toont haar ambitie. Nu al kiezen bedrijven vaker voor de ontwikkeling van grondstoffen en producten voor chemie, food en feed in plaats van alleen elektriciteit, warmte en biobrandstoffen. 11

18 12

19 Zuidwest-Nederland nodigt u uit om te delen in het succes Samen gaan we het maken! Zuidwest-Nederland streeft naar een toppositie in Europa. Onze strategie bestaat uit: 1. Initiëren en uitbouwen van R&D-centra voor kennis valorisatie en business development 2. Kennisontwikkeling via gericht onderzoek en onderwijs 3. Ontwikkelen van toplocaties via campussen, opleidingsinstituten en trainingscentra voor het faciliteren van innovatieve spin-offs en het bieden van aantrekkelijke faciliteiten voor nieuwe (MKB-)bedrijven 4. Het inrichten van een regionaal investeringsfonds, gekoppeld aan nationale en Europese fondsen en stimuleringsregelingen voor het gericht aanjagen van nieuwe initiatieven 5. Regiopositionering en acquisitie door te kiezen voor een heldere, herkenbare strategie Hierbij spelen de provincies Noord-Brabant en Zeeland en de regionale ontwikkelingsmaatschappijen, Economische Impuls Zeeland, REWIN, BOM en Zeeland Seaports een belangrijke rol. Gezamenlijk stimuleren zij projecten, zorgen voor verrassende allianties en brengen (markt-)partijen bij elkaar. De beide provincies richten zich op het versterken van het regiospecifieke karakter van Zuidwest-Nederland en faciliteren in een goede infrastructuur. De ontwikkelingsmaatschappijen leggen nieuwe, verrassende verbindingen in bioraffinage, eiwittransitie, algentechnologie, procesintensificatie en slimme verbindingen om reststromen uit te wisselen. Samen met kennisinstellingen en onderwijs worden innovatieve projecten gevormd. De bedrijven werpen zich enthousiast op als trekker en investeren in Zuidwest-Nederland, where agro meets chemistry. Wij nodigen u uit om te delen in het succes en actief mee te werken aan de economie van morgen! 13

20 Er zijn weinig plaatsen in de wereld waar agro, food en chemie zo dicht bij elkaar liggen, zover zijn doorontwikkeld, en logistiek goed ontsloten zijn. 14

21 15

22