Frans Goossens RICHTLIJNEN INTEGRATED PEST MANAGEMENT (IPM) Studiedag Kamerplanten, Destelbergen

Transcriptie

1 RICHTLIJNEN INTEGRATED PEST MANAGEMENT (IPM) Frans Goossens Departement Landbouw en Visserij Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Burg. Van Gansberghelaan 115 a 9820 Merelbeke tel GSM frans.goossens@lv.vlaanderen.be Studiedag Kamerplanten, Destelbergen

2 EUROPESE RICHTLIJN (2009/128/EC ) tot vaststelling van een kader voor communautaire actie ter verwezenlijking van een duurzaam gebruik van pesticiden

3 ALGEMENE DOELSTELLING tot stand brengen van een duurzaam gebruik van pesticiden 1) door vermindering van de risico's en de effecten van pesticidengebruik op de menselijke gezondheid en het milieu en 2) door bevordering van het gebruik van geïntegreerde plaagbestrijding en 3) alternatieve benaderingswijzen of technieken, zoals niet-chemische alternatieven voor pesticiden.

4 INHOUD RICHTLIJN Fytolicentie Controle spuittoestellen Verbod spuiten vanuit de lucht Bescherming oppervlaktewater bufferzones Verpakkingsafval en restanten Evaluatie vooruitgang indicatoren IPM.

5 DEFINITIE IPM "geïntegreerde gewasbescherming": de zorgvuldige afweging van alle beschikbare gewasbeschermingsmethoden, gevolgd door de integratie van passende maatregelen die de ontwikkeling van populaties van schadelijke organismen tegengaan, het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en andere vormen van interventie tot economisch en ecologisch verantwoorde niveaus beperkt houden en het risico voor de gezondheid van de mens en voor het milieu tot een minimum beperken. Bij de geïntegreerde gewasbescherming ligt de nadruk op de groei van gezonde gewassen, waarbij de landbouwecosystemen zo weinig mogelijk worden verstoord en natuurlijke plaagbestrijding wordt aangemoedigd.

6 IPM Voorstellen lidstaten Commissie : 30 juni 2013 ( rol overheid, beroepsverenigingen ) UITWERKEN VAN PRAKTISCHE RICHTLIJNEN VIA SECTORGROEPEN o.a. sierteelt (subgroepen: vollegrond, onder bescherming, groensector) Toepassing IPM professionelen 1 januari 2014 Verplichtingen + aanbevelingen

7 Sierteelt LEGENDE: A (major): B (minor): 100 % verplicht 70 % verplicht C: aanbeveling Buitenteelt grondgebonden Binnenteelt grondgebonden Buitenteelt niet grondgebonden Binnenteelt niet grondgebonden (BUG) (BIG) (BUN) () KAMER- PLANTEN Private groenvoorziening (G) (1) (1) = Is ook gebonden aan het besluit van de Vlaamse Regering houdende nadere regels inzake duurzaam gebruik van pesticiden in het Vlaamse Gewest voor niet land- en tuinbouwactiviteiten.

8 1 De voorkoming en/of vernietiging van schadelijke organismen moet worden verwezenlijkt of in de hand gewerkt onder meer en met name door: 1.1 Gewasrotatie; (zowel binnen als buiten de sector); Gewasrotatie (ook binnen eenzelfde perceel) is een mogelijkheid voor gevoelige gewassen aan grondgebonden parasieten zoals Verticillium, aaltjes, in die gevallen waarbij grondgebruik geen beperkende factor is. Uitgezonderd moederplanten. /

9 1 De voorkoming en/of vernietiging van schadelijke organismen moet worden verwezenlijkt of in de hand gewerkt onder meer en met name door: 1.2 Gebruik van adequate teelttechnieken (bv. vals zaaibedtechniek, zaaitijdstip en dichtheid, onderzaaien, conserverende bodembewerking, snoeien en direct inzaaien); Inzaaien van Tagetes voor aaltjescontrole (Pratylenchus penetrans) Biodiversiteit en ecologische structuren: min. 2 maatregelen uit bijlage 1 Goede bodemwaterhuishouding (breken van storende lagen, structuurbevorderende of conserverende maatregelen, drainage, afwatering, verdichtingen vermijden) Door aangepaste teelttechniek het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen beperken bv. vals zaaibed, rijenbehandeling, zaaizaadbehandeling In sterk erosiegevoelige percelen de nodige maatregelen treffen tegen erosie / / B / /

10 Op een geschikte manier plaatsen van nestkasten en/of zitstangen voor vogels (mezen, roofvogels, enz.), voor wilde solitaire bijen (Osmia, Andrena) of kunstmatige schuilplaatsen voor de overwintering van nuttige insecten (gaasvliegen, lieveheersbeestjes, enz.); Plaatsen of het in stand houden van natuurlijke schuilplaatsen voor de overwintering van nuttige organismen (hagen, struiken, bosjes, bomen, rietkragen enz.); Plaatsen van gemengde hagen (sleedoorn, vlierbes, klimop, wilg, sporkehout, enz.) rond de aanplanting als toevluchtsoord voor nuttige insecten; Plaatsen of in stand houden van een wilde vegetatiestrook, met bijvoorbeeld composieten en schermbloemigen; In stand houden van een compenserende ecologische oppervlakte die ten minste 2 % van het bedrijf bedekt. Deze oppervlakte mag geen enkele meststofgift of gewasbeschermingsmiddel ontvangen; Het volledig mechanisch onkruid vrijhouden van niet beteelde stroken; Het inzaaien van bodembedekkers of groenbemesters; Weidevogelbeheer door bescherming van vogelnesten en/of aanleg van vluchtstroken; Akkervogelbeheer zoals aanleggen van gemengde grasstroken, leeuwerikvlakjes, faunaranden, winterstoppel of graanranden; Aanleg van grasbufferstroken.

11

12 1 De voorkoming en/of vernietiging van schadelijke organismen moet worden verwezenlijkt of in de hand gewerkt onder meer en met name door: 1.3 Gebruik, waar passend, van resistente/tolerante cultivars en standaard/gecertificeerd zaai- en pootgoed; Gebruik van resistente/tolerante soorten en cultivars indien relevant voor de teelt/de planten Controle door de ontvangende kweker/de aanplanter of het uitgangsmateriaal of de grondstoffen ziekte- en plaagvrij zijn ofwel uitgaan van gecertificeerd uitgangsmateriaal C C

13 1 De voorkoming en/of vernietiging van schadelijke organismen moet worden verwezenlijkt of in de hand gewerkt onder meer en met name door: 1.4 Gebruik van evenwichtige bemesting, kalkbemesting en irrigatie- /drainagepraktijken; Optimalisatie van de bodemvruhtbaarheid op basis van een adequate analyse van bodem, substraat of irrigatiewater (vollegrondsteelt om de 3 jaar, substraat 1/10 van de partijen, tuinaanleg bij (her)aanleg perceel) B Gerichte watergift volgens de behoefte van de planten C

14 1 De voorkoming en/of vernietiging van schadelijke organismen moet worden verwezenlijkt of in de hand gewerkt onder meer en met name door: 1.5 Het voorkomen van de verspreiding van schadelijke organismen door middel van hygiënemaatregelen (bv. door een regelmatige reiniging van machines en apparatuur); Behandeling van het uitgangsmateriaal voor het planten of uitzetten (besparing van de hoeveelheid actieve stof door beperkte oppervlakte) Gebruik van propere potten, stek- en zaaitrays A Substraat en grondverbeteraars beschermd opslaan C Reinigen van containervelden en teeltbodems B Afvalhopen met gewas- en substraatresten opslaan (bv. afdekken) of adequaat behandelen om contaminatie door ziekten en plagen te vermijden Zieke planten en zieke plantenresten verwijderen C Bij risico: gereedschap en machines regelmatig reinigen en/of ontsmetten (minimaal tussen twee grond- of gewasbehandelingen C A C

15 1 De voorkoming en/of vernietiging van schadelijke organismen moet worden verwezenlijkt of in de hand gewerkt onder meer en met name door: 1.5 Het voorkomen van de verspreiding van schadelijke organismen door middel van hygiënemaatregelen (bv. door een regelmatige reiniging van machines en apparatuur); Bij quarantaine organismen de desbetreffende wetgeving volgen Voor risicobedrijven (gemakkelijk overdraagbare schadelijke organismen): gebruik van ontsmettingsinstallaties voor schoeisels bij intern verkeer en supplementair gastenjassen bij extern verkeer Volgorde bij teeltbehandeling respecteren: van gezond naar risicogewas Optimale klimaatregeling in functie van teelt (beluchting, verwarming) Ontsmetten van drainwater bij hergebruik C A A C C

16 1 De voorkoming en/of vernietiging van schadelijke organismen moet worden verwezenlijkt of in de hand gewerkt onder meer en met name door: 1.6 Bescherming en bevordering van belangrijke nuttige organismen, bv. door adequate beheersmaatregelen of het gebruik van ecologische infrastructuur in en buiten de productiegebieden; Bevordering van natuurlijke vijanden onder bescherming door bv.: bankerplanten, schuil- en nestplaatsen, klimaatregeling B

17 2 Schadelijke organismen moeten worden gemonitord met passende methoden en instrumenten, indien beschikbaar. Tot deze instrumenten behoren, waar mogelijk, veldobservaties en wetenschappelijk verantwoorde waarschuwings-, voorspellings- en vroegdiagnosesystemen, alsmede het ter harte nemen van advies van gekwalificeerde beroepsadviseurs Monitoring (scouting) in het gewas door o.a. visuele waarnemingen, vangplaten, feromoonvallen, indicatorplanten,. en oplijsten van de belangrijkste ziekten Kennis opdoen over het waarnemen en herkennen van parasieten en nuttigen door: 1) Lid zijn van een erkend waarnemings- en waarschuwingssysteem of Adviesdienst of Beslissingsmodel, of 2) Voorlichtingsactiviteiten i.v.m. IPM volgen (min. 1/jaar), of 3) Begeleid worden door een gekwalificeerd beroepsadviseur Beroep doen op onderzoeksexpertise voor determinatie of analyse C A A

18 3 Op grond van de resultaten van de monitoring moet de professionele gebruiker besluiten of en wanneer hij beheersmaatregelen treft. Strenge en wetenschappelijk verantwoorde drempelwaarden zijn essentiële componenten bij de besluitvorming. Waar mogelijk moet voor de behandeling van schadelijke organismen rekening worden gehouden met voor de regio, specifieke gebieden, gewassen en bijzondere klimatologische omstandigheden vastgestelde drempelwaarden Gebruik van beschikbare besluitvormingssystemen voor de gewasbescherming (aantonen dat bewust actie wordt ondernomen): bv. schadedrempel, W&W, temperatuursom, voorlichter, eigen ervaring, A

19 4 Duurzame biologische, fysische, en andere niet-chemische methoden verdienen de voorkeur boven chemische methoden indien hiermee de schadelijke organismen op bevredigende wijze worden bestreden 4.1 Mogelijke aanvullingen of alternatieven voor chemische onkruidbestrijding, afhankelijk van de teelt en omstandigheden, zoals: Alternatieve onkruidbestrijding waar mogelijk (o.a. bedekkende gewassen, organisch mulchen, organische afdekmaterialen, mechanische en thermische onkruidbestrijding, ) C

20 4 Duurzame biologische, fysische, en andere niet-chemische methoden verdienen de voorkeur boven chemische methoden indien hiermee de schadelijke organismen op bevredigende wijze worden bestreden 4.2 Mogelijke aanvullingen of alternatieven voor chemische plaag- en ziektebestrijding, afhankelijk van de teelt en de omstandigheden zoals: Gebruik van erkende biologische en natuurlijke preparaten tegen ziekten en plagen Gebruik of bevorderen van natuurlijke vijanden (bv.: roofmijten, sluipwespen, aaltjes tegen (taxus)keverlarven, lieveheersbeestjes, ) Gebruik van fysische methoden (bv.: wegvangen door vallen en lijmbanden, langzame zandfilter voor wegvangen schimmels, warmtebehandeling jong plantgoed, UVbehandeling, ozon-behandeling, insectengaas, ) Grondontsmetting indien nodig, bij voorkeur niet chemisch / C B C

21 5 De gebruikte gewasbeschermingsmiddelen (GBM) moeten zo doelgericht mogelijk zijn en zo min mogelijk neveneffecten hebben voor de menselijke gezondheid, niet-doelwitorganismen en het milieu Beheer van de gewasbeschermingsmiddelenstock (2) A Bewaren van GBM, bij transport naar derden, in een vloeistofdichte kist onder slot Keuze van GBM op basis van hun neveneffecten op relevante nuttigen, gebaseerd op beschikbare gegevens (W&W, selectiviteitslijsten, ) Keuze van GBM op basis van hun efficiënte werking t.o.v. het stadium van de ziekte, plaag of onkruid Gebruik maken van een gekeurd spuittoestel conform de wetgeving / C C A (2) Beheer van de stock = registratie van in en uit apart bewaren van niet meer bruikbare GBM ordentelijke schikking van de producten per soort (insecticiden, fungiciden, ) adequate stockage van de lege verpakkingen

22 5 De gebruikte gewasbeschermingsmiddelen (GBM) moeten zo doelgericht mogelijk zijn en zo min mogelijk neveneffecten hebben voor de menselijke gezondheid, niet-doelwitorganismen en het milieu Benodigde hoeveelheid GBM berekenen om resten te voorkomen Maatregelen treffen om puntbevuiling van het oppervlaktewater te vermijden Lege verpakkingen van GBM (incl. zegels) reinigen en opslaan Driftreducerende doppen gebruiken, waar mogelijk / Respecteren van een spuitvrije bufferzone t.o.v. oppervlaktewater van 1 m (uitgez. 3 m voor boomgaardspuit) Spuitresten verdunnen en terug op het perceel brengen B B B A /

23 VERVUILING VAN OPPERVLAKTE- EN GRONDWATER : HOE KOMEN BESTRIJDINGSMIDDELEN IN OPPERVLAKTE- EN GRONDWATER : Spuitnevel DIRECTE VELIEZEN OF PUNTVERVUILING Product dat tijdens de manipulatie terecht komt op verharde opervlakten (beton, ) is zeer gevoelig voor afspoeling naar riolering en waterlopen. Infiltratie Uitspoeling Drainage Afspoeling Erosie Oppervlaktewater Ondoorlaatbare oppervlakten (Beton, asfalt, klinkers, ) Grondwater Schema : Sabine Beernaerts, CODA -Tervuren Diffuse vervuiling Puntvervuiling

24 ERKENDE INSECTICIDEN EN ACARICIDEN IN DE NENTEELT (Bron: 20/02/2012) Handelsmiddel Werkzame stof (1) (2) (3) NEVENEFFECTEN OP NUTTIGEN (5) Actara 25 % thiamethoxam B 4A??? 4 >2w GR/GR Admiral 100 g/l pyriproxyfen B 7C 4 1? 4? OR/OR Apollo* 500 g/l clofentezin S 10A OR/OR Baythroïd EC g/l cyfluthrin S 3A 4 4 >8w 4 >8w OR/OR Erkenning geldig in: Resistentiegroep (IRAC-code) Sluipwesplarven (Encarsia ) Sluipwespadulten (Encarsia ) Nawerking (in dagen of weken) Roofmijten (Phytoseiulus ) Nawerking (in dagen of weken) VMS-Mind-score Volledige fiche steeds verkrijgbaar op het PCS

25 6 De professionele gebruiker moet het gebruik van pesticiden en andere vormen van ingrijpen beperken tot een noodzakelijk niveau, bv. door kleinere doses, een lagere toepassingsfrequentie of gedeeltelijke toepassingen, op grond van de overweging dat het risico voor de gewassen aanvaardbaar is en de gewasbeschermingsmiddelen de kans op resistentie van de populaties schadelijke organismen niet verhogen Gebruik van aangepaste en efficiënte spuittechniek B Lokale gerichte toepassing met erkende dosis (bv. bladherbiciden, zaadcoating, ) Evalueren klimatologische omstandigheden in relatie met GBM voor een maximale efficiëntie C C

26 7 Wanneer het risico op resistentie tegen een beheersmaatregel bekend is en wanneer het niveau van schadelijke organismen dusdanig is dat meerdere toepassingen van GBM op de gewassen noodzakelijk zijn, moeten de beschikbare strategieën ter voorkoming van resistentie worden uitgevoerd om de werking van de producten te behouden. Dit kan het gebruik van diverse pesticiden met verschillende werking inhouden Anti-resistentiestrategieën volgens IRAC FRAC HRAC A

27 8 Op basis van de registers over het gebruik van pesticiden en van de monitoring van schadelijke organismen moet de professionele gebruiker zich een oordeel vormen over het succes van de toegepaste beheersmaatregelen Per eenheid (te bepalen door de bedrijfsleider) registratie van: de waargenomen aantaster en gewas datum van behandeling middel dosis door bijhouden van een adequaat register A Evaluatie van het bestrijdingsresultaat C

28 Voorbeeld van registratie Registratieformulier gewasbescherming 2013 (producenten) Bedrijf: Partij Plaats Datum Waarneming ziekte/plaag Aantastingsgraad Nuttigen aanwezig Beslissing actie op basis van Beslissing behandeling Chemische, biologische, fysische bestrijdingsmethoden of maatregelen Uitvoerder Dosis: hoeveelheid prod. / ha of / 100 l Liter spuitopl./ha Weersomstandigheden voor & na behandeling Werking/resultaat Bemerking

29 VERDER: - Voorleggen aan Adviesraad IPM Besluit Vlaamse Regering - Werking 2 werkgroepen: binnen en buitenteelt IPM sierteelt - Sensibiliseren van sector via artikels, voordrachten, bedrijfsbezoeken, ADLOproject - Controle?!? 1 jan