8 Woordenwind 14 Inleiding
|
|
- Monique de Groot
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 6 INHOUD 8 Woordenwind 14 Inleiding I Een introductie van denkadviseren maar dat is het woord niet 26 Een opmerking vooraf over het taalspel bij denkadviseren (en in dit boek) 26 hfdst 1 Introductie van het concept denkadviseren ; toelichting bij de parabel 28 hfdst 2 Wat denkadviseren is en betekent (zeven kenmerken) 31 hfdst 3 Onderliggende premissen en persoonlijke overtuigingen 33 hfdst 4 De mentale houding van de denkadviseur 44 hfdst 5 Verschillen tussen denkadviseren en organisatieadviseren 47 hfdst 6 (Waarvoor) is een denkadviseur verantwoordelijk of onverschillig? 50 hfdst 7 Denkadviseren op inhouds- en betrekkingsniveau 52 hfdst 8 Denkadviseren aan groepen 54 hfdst 9 Denkadviseren: geen professie of ambacht, wel ad hoc een werk in uitvoering 55 hfdst 10 Waarom denkadviseren het goede woord niet is II Beelden en voorbeelden bij denkadviseren 60 hfdst 11 Inleiding 61 hfdst 12 Zelf ontstroeven 72 hfdst 13 Aangrijpingspunten voor de denkadviseur: hoe doet hij het?
2 7 III Spelen met taal: enkele mogelijke spelvormen 104 hfdst 14 Twee belangrijke speltips vooraf 111 hfdst 15 Spelvormen voor het luisteren 117 hfdst 16 Spelvormen voor het analyseren 139 hfdst 17 Spelvormen voor het bedenken van interventies (het spelen ) 164 hfdst 18 Spelvormen voor iets terugzeggen IVOorsprong, inspiratiebronnen en context van denkadviseren 168 Overzicht van de onderwerpen in deel IV 168 hfdst 19 Ontstaan en ontwikkeling van het concept denkadviseren 171 hfdst 20 Filosofische en poëticale inspiratiebronnen 185 hfdst 21 Recent taalkundig onderzoek van adviesgesprekken met behulp van Conversatieanalyse 192 hfdst 22 Cultureel-maatschappelijke context van (denk)adviseren 199 hfdst 23 Betekenis van deze contextinterpretatie voor denkadviseren 202 hfdst 24 Het verschil tussen innerlijk en cultureel beschaafd 205 hfdst 25 Over geluk gesproken 210 Dankwoord 214 Over de auteurs 218 Literatuurlijst 222 Register
3 14 inleiding Inleiding Dit boek gaat over denkadviseren, dat is het voeren van gesprekken waarin ten minste een van de deelnemers (i.c. de adviesvrager of klant ) door het taalspel in het gesprek gestimuleerd wordt tot ontstroeven, omdenken en veranderen van zijn 2 bestaande beelden, interpretaties, gedachten en zienswijzen over de werkelijkheid. En wel zodanig dat dit tot een of meer nieuwe werkelijkheidsbeelden leidt, die hem beter bevallen dan het vorige. Als de adviesvrager dit eigen denkproces en/of deze nieuwe werkelijkheidsbeeld(en) ervaart en accepteert als een adequaat antwoord op zijn adviesvraag, c.q. als aantrekkelijke oplossing van zijn probleem, is er sprake (geweest) van een geslaagd denkadviesgesprek. Denkadviseren verschilt van opvattingen en adviespraktijken waarin adviseren wordt gezien als het werk van een materiedeskundige adviseur of adviesgever die probleemoplossingen bedenkt en aanbiedt aan de adviesvrager. Het woord denkadviseren staat voor een bijna omgekeerde interpretatie van adviseren: in een denkadviesgesprek produceren adviesvragers zelf het advies dat hun probleem oplost. Dat advies ontstaat als denkproduct van de klant, tijdens een taalspel met een denkadviseur. In dit boek bieden wij een uitwerking van deze taalkundige, psycholinguïstische interpretatie. Wat denkadviseren betekent, wordt beschreven in deel I. In de delen II en III bespreken en illustreren we aan de hand van tal van voorbeelden hoe denkadviseren in zijn werk gaat. De theoretische uitgangspunten en inspiratiebronnen voor deze adviesbenadering worden geschetst in deel IV. Dit boek is niet de eerste noch de enige publicatie over denkadviseren: zie bijvoorbeeld de parabel Woordenwind uit 1996 en enkele tussen 1992 en 2010 verschenen artikelen. Deze zijn opgenomen in de bundel Denkwerk en Taalspel in Organisaties, waarnaar in dit boek af en toe wordt verwezen. 3 Wel is dit het eerste overzichtelijk geordende en vooral praktisch gerichte leerboek over denkadviseren. Twee organisatieadviseurs, Barbara Lubbers en Makkie Metsemakers, namen het initiatief tot het schrijven van dit boek, na hun deelname in 2006 aan de Leergang Interventiekunde (LIK), de opleiding tot denkadviseur. 4 Ger Dijkgraaf, bedrijfsarts en eveneens deelnemer aan die LIK-groep, heeft vanaf de start intensief meegedacht over de inhoud en opzet, en heeft grote delen van de tekst geredigeerd. Op uitnodiging van deze drie initiatiefnemers heeft Edu Feltmann, docent/begeleider in de 2. Overal waar in dit boek hij, zijn of hem wordt geschreven, wordt ook zij of haar bedoeld. 3. Zie voor de inhoudsopgave van deze bundel achterin dit boek (pagina 218). 4. De LIK is een opleiding in denkadviseren van twintig dagen, die jaarlijks wordt gegeven voor organisatieadviseurs, trainers, coaches en andere interventiekundigen door organisatiepsycholoog/denkadviseur dr. Edu Feltmann. Zie voor meer informatie onder denkadviseren en ons aanbod/trainingen/lik.
4 15 LIK en bedenker van het concept denkadviseren, ook aan het boek meegewerkt. Leren denkadviseren is het hoofddoel van de LIK. Tijdens de leergang wordt duidelijk wat denkadviseren betekent, hoe je het doet, op welke theorie(en) het steunt en waarom denkadviseren een aantrekkelijke aanvulling (en soms zelfs een noodzakelijk alternatief) kan zijn bij de gangbare en meer algemeen bekende organisatiekundige en veranderkundige interventies. Dit wat, hoe, welke en waarom? vormt ook de rode draad in dit boek, verdeeld over de vier delen. De kern van het boek wordt gevormd door de delen II en III. Die gaan over het hoe. Ze zijn een weergave van alle tijdens de LIK aangereikte brillen en aandachtspunten bij het luisteren, fantaseren en reageren als denkadviseur en van de diverse oefeningen die daarbij zijn gedaan. Deze delen zijn geschreven door Barbara (deel II, voorbeelden en analyses van fragmenten uit denkadviesgesprekken) en door Makkie (deel III, beschrijving van een dertigtal spelvormen die de denkadviseur kan inbrengen in het adviesgesprek). Beide delen zijn zorgvuldig geordende uitwerkingen van de gedetailleerde aantekeningen die Barbara en Makkie onafhankelijk van elkaar maakten als cursisten tijdens de LIK van In deze delen zijn ook analyses opgenomen van de transcripties (de notering van gespreksfragmenten volgens een speciale conventie) van oefen-adviesgesprekken die tijdens de leergang zijn gehouden. 5 We hebben geprobeerd om verslag en reflecties in een zodanig didactische vorm aan te bieden dat je de mogelijkheid hebt om zelf te ervaren en direct te beoefenen wat de tekst zegt. De meer theoretische delen (de delen I en IV) zijn geschreven door Edu, met hulp van Ger. Deel I gaat over de betekenis van denkadviseren: zowel wat het is als waar het toe dient. Het accent ligt hier op beschrijving van de mentale attitude en de overtuigingen die ten grondslag liggen aan en voorwaarde zijn voor het belangeloos, verwonderd, zoekend en mijmerend kunnen luisteren en analyseren tijdens een denkadviesgesprek. In twee voorbeelden wordt geïllustreerd dat (en ook hoe) zo n denkadviesgesprek adviesvragende mensen kan helpen bij het ontstroeven van hun gedachten en bij het vinden van bevrijdende antwoorden op hun vragen en problemen. Deel IV biedt de achtergrondinformatie die nodig is voor een goede uitvoering van deze praktijk. De sociaal-wetenschappelijke en de kennis-, kunst- en taalfilosofische inspiratiebronnen van het concept denkadviseren komen aan bod, evenals de ethische uitgangspunten ervan. Vanuit die laatste optiek geeft Edu een persoon- 5. Deze gesprekken werden op video vastgelegd en getranscribeerd door studenten taalkunde van de UU in het kader van hun afstudeeronderzoek naar taalgebruik en taalhandelingstructuren in organisatie- en denkadviesgesprekken. Dit zogenoemde conversatieanalytisch onderzoek wordt in hoofdstuk 21 nader toegelicht.
5 16 inleiding lijke interpretatie van de huidige cultureel-maatschappelijke context en het daarin (over)heersende discours waaruit, volgens deze zienswijze, de vragen, problemen en opdrachten voortkomen die men tegenwoordig voorlegt aan een grote en gevarieerde populatie van organisatieadviseurs, coaches, interim-managers en anderen. Deze theoretische delen I en IV bevatten ook recente informatie, beschouwingen en literatuurverwijzingen die in de leergang van 2006 nog niet met zoveel nadruk ter sprake kwamen, zoals een verslag van het vergelijkend onderzoek naar taalgebruik in organisatieadvies- en denkadviesgesprekken. Om het meest eigene van denkadviseren te articuleren en te verduidelijken attenderen we vooral in deel I (maar ook op andere plaatsen in het boek) veelvuldig op de verschillen tussen deze benadering en de werkwijzen en uitgangspunten van andere manieren van adviseren vaak samenvattend benoemd als organisatieadviseren. Behalve als een leerboek over denkadviseren is dit boek ook bedoeld als een denkboek over de adviesvragen van werkende mensen, in het bijzonder van bestuurders, managers en andere medewerkers in organisaties, en over de problemen die zich in hun werk voortdurend voordoen. Het boek gaat echter niet over dat werk zelf en wij pretenderen ook niet dat met denkadviseren altijd een oplossing zal worden gevonden voor alle vragen en problemen (van mensen) in organisaties. Wel nodigt de inhoud uit tot nadenken, vanuit een cultuur- en taalfilosofische optiek, over het werk, de doelen en uitdagingen, en de aard en oorzaak van de vragen en problemen in organisatieland. Een oorzaak van deze vragen en problemen zou bijvoorbeeld kunnen liggen in de dominante wijze van denken, redeneren en spreken die men in organisaties gewend is (het managerial discours ) en die men daar legitiem, juist en noodzakelijk vindt, zonder te (kunnen) zien welke andere mogelijke zienswijzen en interpretaties daardoor worden miskend of buitengesloten, en ook zonder dit bewust als beklemmend en beperkend te ervaren. Mogelijk is dit discours zelf het gevolg en kenmerk van een vanzelfsprekend geworden streven naar verbetering, naar het zien en aangaan van uitdagingen en naar Vooruitgang. In dit boek reiken wij een mede vanuit die optiek ontwikkelde praktijktheorie aan over adviseren, plus een reeks praktische oefeningen en voorbeelden daarvan. Die praktijktheorie heet denkadviseren en gaat over adviseren als denkadviseur en over de taalkundige kenmerken en bijzonderheden van denkadviesgesprekken. Van een paar sleutelbegrippen geven we hier alvast de betekenis. Denkadviseren: ontstroevend converseren over het denken van de adviesvrager(s) Adviseren: dit woord heeft hier een dubbele betekenis. Het verwijst in de eerste plaats naar het denkproces dat zich afspeelt in het hoofd van de adviesvrager tijdens het denkadviesgesprek, als een zichzelf adviserende manier van denken.
6 17 In deze primaire betekenis wordt adviseren hier dus niet gezien als een activiteit van de adviseur, maar als een noodzakelijk en bijzonder denkwerk van de adviesvrager! Tegelijk verwijst adviseren (in de context van denkadviseren ) naar de eveneens noodzakelijke rol of aanwezigheid van de (denk)adviseur in een denkadviesgesprek. Die rol kan worden beschreven als: onbevangen, aandachtig en gastvaardig gesprekspartner zijn van de adviesvrager(s). De inbreng van de adviseur in het adviesgesprek is niet gekleurd of gestuurd door zijn eigen belang of door zijn eventueel relevante deskundigheid, oordeel en ervaring. De denkadviseur is aldus, volgens deze theorie, tijdens het adviesgesprek zelf geheel belangeloos ; zijn aandacht is tijdens het denkadviesgesprek gericht op en onvoorwaardelijk beschikbaar voor het gesprek met de klant over diens bedenksels. Denkadviesgesprek: een gesprek, op initiatief van de adviesvrager, waarin de adviseur zich manifesteert als denkadviseur Rol van de denkadviseur: beluisteren hoe en wat de adviesvrager denkt en talige interventies aanbieden waarmee de adviesvrager zijn eigen denken kan ontstroeven en een andere zienswijze op en interpretatie van zijn werkelijkheid kan bedenken (= zichzelf adviserend kan denken!) Adviesvragers: mensen die (als medewerker, manager, bestuurder of professional) problemen hebben in of met hun werk of organisatie, waar ze zelf niet uit komen en daarover (over die problemen) advies vragen aan een (professionele) adviseur. Adviseren als denkadviseur (of beter: als denkadviseur reageren op een adviesvraag) betekent dus: tijdens het adviesgesprek ontstroevend reageren op het door de adviesvragers ingebrachte discours (diens denk- en spreekgewoonten) door (soms met niet in dat discours gebruikelijke taal en/of ongebruikelijk taalgebruik) de aandacht van de adviesvrager(s) te vestigen op de voor hen vanzelfsprekende interpretaties, zienswijzen, redeneringen en ideaalbeelden die de oorzaak zijn van hun probleem ofwel van het zelf er niet uit kunnen komen. Ter vergelijking: adviseren als organisatieadviseur betekent: het geven van deskundige, relevante zakelijke suggesties over wat en hoe de adviesvrager(s) in hun werk of organisatie moeten veranderen ter verbetering van hun werk/organisatie (de oplossing van het probleem). 6 Het essentiële verschil is dat de organisatieadviseur het door de klant gesignaleerde problematische ding in de organisatie (dat waar men niet uitkomt ) beschouwt als een feitelijke zijnswijze en daar zelf, als deskundige, een oplossing of verbetering 6. Zie voor een illustratie hiervan voorbeeld 2 in hoofdstuk 4, over de vraag van een klant die zegt: De markt dwingt ons tot herstructurering kunt hierover iets verstandigs zeggen? (pagina 39)
7 18 inleiding voor bedenkt, terwijl de denkadviseur vooral aandacht heeft voor het discours en het denken van de adviesvrager en vanuit ondeskundige verwondering luistert hoe deze daarmee zelf zowel het ding (bijvoorbeeld de markt of de werkdruk of het ziekteverzuim ) als het problematische daarvan produceert als een denkproduct, dat wil zeggen als een mogelijke, maar niet noodzakelijke zienswijze. Die aandacht van de denkadviseur uit zich onder meer in codedoorbrekende uitingen, in het taalspel tijdens het denkadviesgesprek. Die voor de adviesvrager ongewone conversatie kan hem stimuleren tot eigen verwondering, tot een denken en spreken buiten de codes van zijn vertrouwde discours, waardoor hij andere interpretaties kan gaan produceren die leiden tot een andere, minder ding-achtige (en daardoor minder problematisch lijkende) zienswijze van de werkelijkheid. Voor wie is dit boek bestemd? Omdat in dit boek veel aandacht wordt geven aan de poëtica van een goed gesprek, gecombineerd met de ervaring dat praten met elkaar enorm kan helpen bij het oplossen van lastige problemen, is de strekking van dit boek in principe relevant voor iedereen die wel eens met andere mensen converseert over problematische kwesties, van die anderen en/of van zichzelf. (Leren) denkadviseren lijkt ons zinvol en verrijkend voor iedereen die wel eens, gevraagd of ongevraagd, een ander adviseert. Maar vooral is het boek bedoeld voor mensen die belangstelling hebben voor of te maken hebben met vraagstukken en problemen die zich voordoen in organisaties. Daarmee bedoelen we in het bijzonder twee groepen mensen: 1 mensen die in allerlei rollen en functies andere mensen professioneel ondersteunen in hun werk, 2 mensen die zich, als klant of opdrachtgever, in hun werk regelmatig laten ondersteunen (of adviseren) door de gespecialiseerde professionals uit die eerste groep. De functies van de specialisten in de eerste groep hebben sprekende namen die aangeven wat de aard en focus van hun specialisme en werk zijn, zoals organisatieadviseur, beleidsadviseur, managementconsultant, ICT er, hrm-, hrd- of md-consultant, aandachttrainer, teambegeleider, coach, bedrijfsarts, organisatiepsycholoog, conflictmediator, vlootpredikant of belastingconsulent. De functies van de mensen in de tweede groep, voor wie dit boek dus óók bedoeld is, hebben eveneens welluidende namen, maar die zijn iets minder sprekend. Het is althans niet voor iedereen meteen duidelijk wat de precieze inhoud, aard en focus zijn van functies als bestuurder, directeur, manager, hoofd, CEO, leidinggevende, voorzitter of lid van een Raad van Bestuur, toezichthouder, projectleider, programmamanager, procescoördinator of interim-manager. Een overeenkomst tussen beide groepen is dat in alle functies enige kennis, inzicht, sensitiviteit en vaardigheid van en in adviseren, begeleiden en coachen wenselijk zijn, ook al zijn de posities van waaruit de leden van beide groepen daarmee bezig
8 19 zijn heel verschillend en doet of zegt iemand vanuit de ene positie iets anders dan vanuit de andere positie. De meeste professionele, goed opgeleide mensen die werken in bovengenoemde functies zijn dan ook wel vertrouwd met verschillende benaderingen en methoden van adviseren, begeleiden en coachen, met name zoals die ontwikkeld zijn in de gedragswetenschappen en de organisatie- en veranderkunde. In dit boek attenderen wij op de mogelijkheid en misschien ook de wenselijkheid van een andere benadering en betekenis van adviseren, begeleiden en coachen. We hebben geprobeerd om iets te beschrijven, te demonstreren en invoelbaar te maken van de diepe(re) kracht, schoonheid en helderheid van adviseren (en begeleiden en coachen) die oplicht wanneer door zowel de adviesvragers als de adviseurs tijdens hun adviesgesprek wordt nagedacht en gehandeld vanuit een filosofische, poëtische en taalkundige optiek de drie gratiën. Misschien kunnen deze drie gratiën zowel de managers als de adviseurs verleiden tot het bestuderen en beoefenen van deze andere benadering en hen verwonderd doen staan over de werking van het altijd actieve trio: taal, denken en werkelijkheid, over de wonderlijke kracht van hun geheimzinnige onderlinge intieme relaties en over de eenvoud, lichtheid en waardigheid van denkadviseren. De kunst van het klant zijn Bij denkadviseren wordt het eigenlijke denkwerk niet (alleen) door de denkadviseur gedaan. Juist de adviesvrager heeft daarin de actieve rol. In een denkadviesgesprek zijn diens positie, rol en taak in zekere zin actiever en van meer belang voor wat in het adviesgesprek gebeurt dan de positie, rol en taak van de klant of opdrachtgever in een organisatieadviesgesprek. Weliswaar is het gebruikelijk om ook bij denkadviseren over de adviesvrager te spreken als de klant van de denkadviseur, maar dit woord heeft in dit verband een andere betekenis dan in een organisatieadviesrelatie. Bij denkadviseren is de rol van de adviesvrager niet die van opdrachtgever of consument van de denkadviseur. Er is een groot en belangrijk verschil tussen advies vragen en opdracht geven tot adviseren: in de eerste situatie moet je zelf hard werken (nadenken), in de tweede situatie laat je de ander (de adviseur) het denkwerk doen. Wij suggereren dat en waarom het bij werkelijk moeilijke vragen en problemen wijzer, waardiger en effectiever is voor de klant om zich bewust op te stellen als zelf actief zoekende adviesvrager dan als (al of niet kritische) consument of sturende opdrachtgever, en waarom het daarbij evenzeer wijzer en waardiger is voor (denk) adviseurs zich niet te laten verleiden om voor de klant te gaan denken of met de klant te gaan meedenken. Zo n open, actieve en zelf zoekende houding als klant, in gesprek met een adviseur, is voor veel mensen niet vanzelfsprekend. Voor velen ligt het meer voor de hand om
9 20 inleiding bij hun probleem of vraag een inhoudelijk deskundige te zoeken, vervolgens als consument kennis te nemen van diens oordelen en/of diens advies en dan te beslissen om dat advies wel of niet over te nemen. De meeste bestuurders en managers zal het zeker niet gemakkelijk vallen waarlijk klant te zijn. Die houding strookt immers niet met hun rol en positie van opdrachtgever en werkgever. Het dagelijks leidinggeven aan allerlei deskundigen en/ of werknemers betekent immers ook dat zij die mensen opdracht kunnen geven en/ of kunnen verzoeken problemen op te lossen en adviezen aan te reiken, inclusief argumenten, de voor- en nadelen bij alle alternatieven enzovoort. Hun meest ontwikkelde kunde is daardoor meer het kunnen beoordelen van de gedachten, voorstellen, visies en vragen van anderen dan het zelf kritisch kunnen reflecteren op de zekerheden, gewoonten en waarheden van hun eigen vertrouwde discours. Het aangaan van een open, waardige en gelijkwaardige adviesrelatie is niet makkelijk, noch voor de adviesvrager, noch voor de adviseur. Van beiden vraagt het open aandacht en een vrije, lenige geest. Daar kan de adviseur makkelijker aan voldoen dan de adviesvrager, juist omdat deze laatste vanuit zijn functie en verantwoordelijkheid eraan gewend is grenzen te stellen aan die openheid, vrijheid en lenigheid. Het is een hele kunst, misschien wel een hoge levenskunst, om een goede klant te zijn! (Hoe) is de beleving van denkadviseren te beschrijven en in dit boek te lezen? Op de vorige bladzijden en ook verderop in dit boek staan veel woorden en zinnen die niet gebruikelijk zijn in een (leer)boek voor managers, coaches en organisatieadviseurs of in echt wetenschappelijke boeken over organisatieadviseren. Het gaat om woorden als beluisteren, ontstroeven, talige interventies, discours, taalspel en poëtica, en lange zinnen als een andere zienswijze op en interpretatie van de werkelijkheid bedenken tijdens een ongewone conversatie die stimuleert tot speling zoeken en denken buiten de codes van het vertrouwde discours, wat leidt tot een minder ding-achtig beeld van de werkelijkheid. Dergelijke woorden en zinnen passen meer bij een taalfilosofische verhandeling dan in een leerboek voor organisatieadviseurs. De taal waarin we veel alinea s van dit boek hebben geschreven is anders dan de taal waarin de financiële, technische, structurele, sociale en andere zakelijke en concrete problemen in en van organisaties doorgaans worden geformuleerd. Dat geeft misschien niet direct de overtuiging dat die problemen met dit zogenoemde denkadviseren kunnen worden opgelost, maar iemand daarvan overtuigen is ook niet de bedoeling van dit boek, noch van denkadviseren. De rijkdom aan vreugden en inzichten over het geheim van denkadviseren, opgedaan in deze moeder aller cursussen, kan niet onbeschreven blijven! oordeelden de
10 21 drie initiatiefnemers poëtisch, ondanks dat de beperkingen van geschreven tekst die rijkdom tekort zullen doen. Inderdaad, er blijft veel onbenoemd wat in gewone taal nu eenmaal niet benoemd kan worden, maar wat er voor denkadviseren wel toe doet. Ook in de ongewone taal die af en toe in dit boek opduikt (met woorden en zinnen uit het discours van kennis-, kunst-, taal- en cultuurfilosofen) blijft het lastig om helder te maken waarin nou precies dat geheim van denkadviseren schuilt. In dit boek geven we veel beschrijvingen en voorbeelden van de filosofie, betekenis, attitude en praktijk van denkadviseren. Deze beschrijvingen en voorbeelden suggereren dat het daarbij vooral gaat om aandacht, om plezier in het werken met taal, om geloof in de kracht en werking van taal, om verwondering en gevoel voor poëtica, en om respect, oog en oor voor de wijsheid en waardigheid van mensen die advies vragen en die (daarmee) uiteindelijk misschien wel streven naar iets dat voor hen van nog hoger waarde is dan het nuttige. Dat klinkt allemaal nogal zwaarwichtig en verheven, maar vooral ook vaag en raadselachtig, en dat is het ook. Denkadviseren laat zich, misschien helaas, niet goed beschrijven in de heldere, nuchtere, zakelijke taal van een gebruiksaanwijzing of instructieboekje. Misschien laat de beleving van bezig zijn met denkadviseren zich beter omschrijven dan scherp beschrijven, zoals in een gedicht of in een verhaaltje. Het is nu eenmaal iets anders dan een praktische gesprekstechniek, een nuttige tool of een wetenschappelijke methode. Eigenlijk is het veel simpeler dan dat. Zoiets als belangeloos verwonderde aandacht. Dat is moeilijk, en al nauwelijks te beschrijven, maar wel mooi om te beleven en te oefenen! Misschien zou het ideaal zijn dit boek te lezen zoals ervaren gedichtenlezers dat doen. Dan zou je immers niet slechts de geschreven woorden en zinnen in dit boek lezen, maar juist door daarmee zelf al mijmerend een eigen taalspel aan te gaan tegelijk een veel waardevoller ervaring kunnen beleven, namelijk de ervaring van poëtica. Wat dat betekent, is ooit door Rutger Kopland onderzocht en beschreven, en tegelijk ook prachtig gedemonstreerd in zijn boekje Mooi, maar dat is het woord niet. 7 Hierin onderzoekt hij heel aandachtig waar en waardoor in de gedichten (van anderen) die hij leest zijn ervaring van poëtica ontstaat. Kopland demonstreert indringend dat poëtica niet zozeer een kwaliteit is van een tekst/gedicht of van de auteur van die tekst/de dichter, maar dat die bijzondere ervaring veeleer ontstaat in en door de intense aandacht waarmee hijzelf, als lezer, die tekst leest, proeft, invoelt en overdenkt. In het voorwoord schrijft Kopland: 7. Uitgeverij Van Oorschot, 1998.
11 22 inleiding Dit boek is een poging te achterhalen wat het toch is dat een gedicht zoiets als ontroering kan wekken, dat wil zeggen een soort sprakeloze verwondering over de werking van taal in gedichten, die je doet denken: Mooi maar dat is het woord niet. Met een kleine variant op wat Kopland daar schrijft, geldt nu ook hier: Dit boek is een poging te achterhalen wat het toch is dat adviseren zoiets als ontroering kan wekken, dat wil zeggen een soort sprakeloze verwondering over de werking van taal in adviesgesprekken, die je doet denken: Mooi maar dat is het woord niet. De eerste poging in dit boek om te achterhalen wat adviseren toch is begon daarom nee, niet met een gedicht, maar met een kort verhaaltje over de woordenwind van adviseren, waarin een kraai zich in de beleving van de bezoekster ontpopt als haar denkadviseur. De woorden van de kraai (ofwel diens tekst ) in dat verhaaltje zijn niet zo bijzonder of poëtisch, maar door de aandacht waarmee de bezoekster ernaar luisterde en ze overdacht, gaf hun gesprek haar (en misschien ook de lezer van dat verhaaltje) onverwacht een verblijdende ervaring van poëtica! Het zou mooi zijn als iemand die dit boek aandachtig leest, bijvoorbeeld vanuit de hoop of verwachting hierin iets te lezen of te leren over wat nou precies het geheim is van goed adviseren, bij sommige bladzijden, alinea s of misschien al bij enkele zinnen plotseling zo n poëtica-ervaring zou beleven Dan zou het lezen van dit boek voor die lezer(es) een ervaring van denkadviseren kunnen zijn: de ontstroevende ontdekking van een nieuwe, aantrekkelijke kijk op adviseren.
Beweging in veranderende organisaties
Beweging in veranderende organisaties Kilian Bennebroek Gravenhorst Werken met vragenlijsten voor versterking van veranderingsprocessen PROFESSIONEEL ADVISEREN 5 Inhoud Voorwoord 7 Opzet van het boek 9
Nadere informatieIntervisie Wat is het? Wanneer kun je het gebruiken?
Intervisie Wat is het? Intervisie is een manier om met collega's of vakgenoten te leren van vragen en problemen uit de dagelijkse werkpraktijk. Tijdens de bijeenkomst brengen deelnemers vraagstukken in,
Nadere informatieP r o e f l e s Overtuigend communiceren en adviseren Thema > Adviseren kan je leren Door Astrid Kies
Proefles Overtuigend communiceren en adviseren Thema > Adviseren kan je leren Door Astrid Kies Docent van de cursus Overtuigend Communiceren en Adviseren www.secretary.nl/adviseren Inhoudsopgave 1.Standaard
Nadere informatieStructuur van het resultaatgericht adviesgesprek
Structuur van het resultaatgericht adviesgesprek Vooraf: Contact en Contract De onderwijsprofessional legt een vraag op tafel. Dat is de start van het contact en het contract. Past deze vraag bij jou als
Nadere informatieOpleidingsprogramma DoenDenken
15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor
Nadere informatievaardigheden - 21st century skills
vaardigheden - 21st century skills 21st century skills waarom? De Hoeksteen bereidt leerlingen voor op betekenisvolle deelname aan de wereld van vandaag en de toekomst. Deze wereld vraagt kinderen met
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10. Les 2. Denken Kunnen dieren denken?
>> Inhoudsopgave Inleiding 4 Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10 Les 2. Denken Kunnen dieren denken? 14 Les 3. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn?
Nadere informatieLeergang interveniëren. met passie en precisie
Leergang interveniëren met passie en precisie Je bent een ervaren vakman of vakvrouw als het gaat om interveniëren. En je zou dat vak nog meer vanuit jezelf willen uitoefenen, nog authentieker, nog meer
Nadere informatieEffectieve samenwerking: werken in driehoeken
Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Werken in driehoeken is een wijze van samenwerking die in elke organisatie, projectteam en netwerk mogelijk is. Het maakt dat we kunnen werken vanuit een heldere
Nadere informatieSamenvatting: Help, hoe kom ik in positie?
Samenvatting: Help, hoe kom ik in positie? IC functie met impact De hele dag door praten managers en medewerkers met elkaar, hun klanten en hun leveranciers. Dat gaat over het algemeen best goed en is
Nadere informatieEffectieve samenwerking: werken in driehoeken
Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Werken in driehoeken is een wijze van samenwerking die in elke organisatie en in elk netwerk mogelijk is. Het maakt dat we kunnen werken vanuit een heldere
Nadere informatieDriedaagse masterclass Systeeminterventies
Driedaagse masterclass Systeeminterventies Voor conflict en stagnatie in samenwerking The unit and focus for change is the system, and the agent of change is the individual (M. O Neill) Marijke Spanjersberg
Nadere informatieGids voor de leraar rooms-katholieke godsdienst
Gids voor de leraar rooms-katholieke godsdienst 1 1 Waarom heet dit vak Rooms-katholieke Godsdienst? Niet neutraal Specifiek mensbeeld Stevige vorming vereist Kennis van de Spreken vanuit eigen levensbeschouwing,
Nadere informatieOnderzoeksopzet. Marktonderzoek Klantbeleving
Onderzoeksopzet Marktonderzoek Klantbeleving Utrecht, september 2009 1. Inleiding De beleving van de klant ten opzichte van dienstverlening wordt een steeds belangrijker onderwerp in het ontwikkelen van
Nadere informatieHet Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:
BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse
Nadere informatieDe kracht van reflecteren
28 test en techniek in beeld Motivational Interviewing deel 5 De kracht van reflecteren Speciaal voor Fysiopraxis schrijven Stijn van Merendonk, Mirjam Hulsenboom en Albertina Poelgeest een vijfdelige
Nadere informatieWat het effect van een vraag is, hangt sterk af van het soort vraag. Hieronder volgen enkele soorten vragen, geïllustreerd met voorbeelden.
Actief luisteren Om effectief te kunnen communiceren en de boodschap van een ander goed te begrijpen, is het belangrijk om de essentie te achterhalen. Je bent geneigd te denken dat je een ander wel begrijpt,
Nadere informatieHet CCE biedt scholing voor zorgprofessionals
Scholing en training 2016 Het CCE biedt scholing voor zorgprofessionals die werken met cliënten met ernstig en aanhoudend probleemgedrag. De cliënten bij wie wij betrokken zijn, hebben een stoornis of
Nadere informatieCompassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman
Compassie leven 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Inhoudsopgave Voorwoord Wekelijkse inspiraties 01 Geweld in de taal? Wie, ik?
Nadere informatieDRAAIBOEK VERANDERING BINNENUIT. voor. van
DRAAIBOEK voor VERANDERING van BINNENUIT Auteurs: LARA FRANK EN ANNELIES KNUTTEL Datum: NOVEMBER 2014 DRAAIBOEK voor VERANDERING van BINNENUIT INLEIDING vindt dat dingen niet gaan zoals ze zouden moeten
Nadere informatieSTUDIEDAG VERANDERKUNDE VOOR FINANCIALS. Taal, rol & gedrag van de financiële professional.
STUDIEDAG VERANDERKUNDE VOOR FINANCIALS 4 sheets bij de workshop: Taal, rol & gedrag van de financiële professional. o.l.v. Edu Feltmann. 1. Discours van Management en van Minnen 2. Voorbeeld van een taalspel
Nadere informatieOnderwijskundige Visie
Onderwijskundige Visie 1 Inleiding Missie Het kind Het kind staat voorop en dus centraal. Ieder kind is uniek en heeft talenten. Elk kind is bijzonder en elk kind mag er zijn. Kinderen zijn niet gelijk,
Nadere informatieMeedoen& Meetellen. Wat betekent het voor mensen met een verstandelijke beperking? Trainingsmodules voor professionals
Meedoen& Meetellen Wat betekent het voor mensen met een verstandelijke beperking? Trainingsmodules voor professionals Samenstelling trainingsmodule Eline Roelofsen Roel Schulte www.verwondering.nu Illustratie
Nadere informatieExamen HAVO. Nederlands
Nederlands Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Maandag 22 mei 13.30 16.30 uur 20 06 Vragenboekje Voor dit examen zijn maximaal 47 punten te behalen; het examen bestaat uit 21 vragen
Nadere informatieTMA Talentenanalyse. Expert competentie-rapportage en ontwikkelgids. Sara Berger 15 april 2013
TMA Talentenanalyse Expert competentie-rapportage en ontwikkelgids Sara Berger 15 april 2013 Frans Halslaan 30 3931 LJ Woudenberg T 033-2867930 I www.kat-haros.nl E info@kat-haros.nl Inhoudsopgave Inhoudsopgave:
Nadere informatieHandleiding bij Wondere wetenschap
18 Handleiding bij Wondere wetenschap Handleiding bij Wondere wetenschap les 1 De kracht en de grenzen van het wetenschappelijk denken 1 De leerlingen kunnen in hun eigen woorden de betekenis uitleggen
Nadere informatieDe rol van HR diensten in de beweging naar meer eigenaarschap van onderwijsteam over onderwijskwaliteit
De rol van HR diensten in de beweging naar meer eigenaarschap van onderwijsteam over onderwijskwaliteit Reader ten behoeve van bestuurstafels Kwaliteitsnetwerk mbo op 15 en 16 maart 2017 Uitnodigingstekst
Nadere informatieEen interpretatie van communicatie Rumi Knoppel
Deel 1 Een interpretatie van communicatie Rumi Knoppel Voorwoord Om te beginnen met het uiteenzetten van een interpretatie van communicatie en de daarbij behorende analyse ben ik gehouden om aan te geven
Nadere informatiePARADOXAAL LEIDINGGEVEN Met: Ivo Brughmans en Arjan van Vembde
OLD WAYS WON T OPEN NEW DOORS. DRIEDAAGS LEERTRAJECT Alleen / Samen Intern / Extern Leiden / Volgen Ratio / Intuïtie Doen / Denken PARADOXAAL LEIDINGGEVEN Met: Ivo Brughmans en Arjan van Vembde Paradoxen
Nadere informatieInhoud. Introductie tot de cursus
Inhoud Introductie tot de cursus 1 Inleiding 7 2 Voorkennis 7 3 Het cursusmateriaal 7 4 Structuur, symbolen en taalgebruik 8 5 De cursus bestuderen 9 6 Studiebegeleiding 10 7 Huiswerkopgaven 10 8 Het tentamen
Nadere informatieIntegrale lichaamsmassage
Integrale lichaamsmassage Eindtermen theorie: - De therapeut heeft kennis van anatomie/fysiologie en pathologie m.b.t. Integrale lichaamsmassage; - De therapeut is zich ervan bewust dat een massage behandeling
Nadere informatieMIRARI Van kritiek naar dialoog.
MIRARI Van kritiek naar dialoog. Door Tomas Serrien Verwondering is het begin van alle wijsheid. (Aristoteles) Mirari - 1 HET WAT en HET WAAROM: Het grondidee van Mirari. Het is tijd voor een filosofisch
Nadere informatieUitwerking kerndoel 7 Nederlandse taal
Uitwerking kerndoel 7 Nederlandse taal Tussendoelen en leerlijnen Nederlandse taal Primair onderwijs In samenwerking met het expertisecentrum Nederlands Enschede, 1 juni 2006 Nederlands kerndoel 7 Stichting
Nadere informatieStudenten lerarenopleiding. In gesprek over de inhoud van het onderwijs
Studenten lerarenopleiding In gesprek over de inhoud van het onderwijs 1 Algemeen Doe mee en praat mee! Antwoord of reactie op deze vraag? Dé landelijke dialoog over ons onderwijs en de toekomst. Deel
Nadere informatieTRAININGENGIDS MC CONSULTANTS B.V. R. (Robert) Kuipers
TRAININGENGIDS MC CONSULTANTS B.V. P.A.M. (Petra) Vanderlyde Mr. H.E. (Harriëtte) van Luijken Mr. A.J.P.M. (Jan) Snoeijer A.P.M. (Arnold) Vanderlyde A. (André) Tolman, MFP H.F.M. (Henk) Vanderlyde F.G.R.
Nadere informatieBeeldcoaching in het onderwijs
Beeldcoaching in het onderwijs Leren coachen met video V i s i e I n B e e l d H u z a r e n l a a n 2 4 7 2 1 4 e c E p s e Gebruik van video is de duidelijkste en snelste manier om te reflecteren op
Nadere informatieBeroepsmatige instelling Bij beroepsmatige instelling wordt gekeken naar wat u motiveert en welke doelstellingen u op werkgebied heeft.
Pagina 1 van 21 BIP-werkgerelateerde persoonlijkheidsvragenlijst Dit rapport geeft een overzicht van uw positie op de vier persoonlijkheidsdimensies die relevant zijn voor het functioneren in een werkomgeving:
Nadere informatieLiefdevol kraken zetten in vastgeroeste patronen. Maak het verschil!
Liefdevol kraken zetten in vastgeroeste patronen Maak het verschil! Doel Masterclass Kraak je eigen waarheden en daarmee de vastgezette patronen in je organisatie Contracteer en organiseer de condities
Nadere informatieZorgen voor een scherpe werkvraag
http://lemniscaatacademie.com francis@lemniscaatacademie.be Zorgen voor een scherpe werkvraag 1 Een 'probleem' is een werkvraag In een andere tekst (Oplossingsgericht werken) heb ik uitgelegd wat het nut
Nadere informatieTaken en competenties getrainde secretarissen en coördinatoren
Taken en competenties getrainde secretarissen en coördinatoren Februari 2015 Inhoud 1 Training 3 2 Taken en competenties 3 2.1 Rapport 3 2.2 Procesgang 4 2.3 Vaardigheden 4 3 Gedragscode voor opleidingsbeoordelingen
Nadere informatieIdeeën presenteren aan sceptische mensen. Inleiding. Enkele begrippen vooraf
Ideeën presenteren aan sceptische mensen Inleiding Iedereen heeft wel eens meegemaakt dat het moeilijk kan zijn om gehoor te vinden voor informatie of een voorstel. Sommige mensen lijken er uisluitend
Nadere informatieJunior team. Senior team. Teamontwikkeling
Fasen van teamontwikkeling Teams zijn als organismen: ze maken diverse ontwikkelingsstadia door. Elk stadium stelt nieuwe eisen en dwingt de teamleden om zich, naarmate ze groeien in hun ontwikkeling en
Nadere informatieWerkgevers Ondernemers. In gesprek over de inhoud van het onderwijs
Werkgevers Ondernemers In gesprek over de inhoud van het onderwijs 1 Algemeen Doe mee en praat mee! Antwoord of reactie op deze vraag? Dé landelijke dialoog over ons onderwijs en de toekomst. Deel gedachten,
Nadere informatiecompetenties en voorbeeldvragen
competenties en voorbeeldvragen 1 Aanpassingsvermogen Blijft doelmatig handelen door zich aan te passen aan een veranderende omgeving of veranderende taken, andere vakgebieden of verantwoordelijkheden
Nadere informatieKwaliteit van GGz specifieke zorgstandaarden en modules
VOOR WIE IS DEZE CRITERIAWAAIER? - Deze criteriawaaier is opgesteld voor cliënten- en familievertegenwoordigers in de GGz. Kwaliteit van GGz specifieke zorgstandaarden en modules Vanuit een cliënten- en
Nadere informatieGoed toegerust op ontdekkingsreis
Pedagogisch beleidsplan Goed toegerust op ontdekkingsreis 1 Colofon Tekst Anneke van de Berg, 5D Ellen Bakker, Vlietkinderen Vormgeving Manon Hofstra, Dare to Design Kantoor Vlietkinderen, maatwerk in
Nadere informatieRapport Voorbeeld adviseur. Voorbeeld adviseur2. voorbeeld Rapportage
Rapport Voorbeeld adviseur Naam Adviseur Voorbeeld adviseur2 voorbeeld Rapportage Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Sterkte/zwakte-analyse 3. Feedback open vragen 4. Overzicht competenties 5. Detail overzicht
Nadere informatieiedereen coach Praktijkboek voor alledag en overal Jef Clement
iedereen coach Praktijkboek voor alledag en overal Jef Clement Coaching voor alledag en overal 11 Coachen en coaching zijn begrippen die gemeengoed zijn geworden: er is bijna geen gebied meer waar deze
Nadere informatieIntroductie. Page 1. Beste leraar/lerares,
Introductie Beste leraar/lerares, U staat op het punt om een vragenlijst over het educatieve partnerschap tussen ouders en de school in te vullen. Met educatief partnerschap wordt de relatie tussen ouders/verzorgers
Nadere informatieVrije Universiteit Amsterdam Faculteit der Letteren Afdeling Nederlands Tweede Taal De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam
De deur uit is ontwikkeld door de Vrije Universiteit Amsterdam Afdeling Nederlands Tweede Taal, mede op initiatief van het Amsterdams Buurvrouwen Contact (ABC). De ontwikkeling was mogelijk dankzij een
Nadere informatieOPLEIDINGEN
OPLEIDINGEN 2018-2019 Ponjee Advies Opleidingen Ponjee Advies Opleidingen is een CRKBO erkend opleidingsinstituut en biedt een tweetal leergangen aan met als basis de karakterstructuren van Reich. De leergang
Nadere informatieMotivational Interviewing: ontdek de kracht van motiveren
Motivational Interviewing: ontdek de kracht van motiveren Stijn van Merendonk Trainer @stijnvmerendonk Visie Visie Definitie Motivational interviewing is: Een gespreksmethodiek die gericht is op het versterken
Nadere informatieTRAINING Professioneel adviseren voor interne adviseurs Adviseren als tweede beroep - open inschrijving -
TRAINING Professioneel adviseren voor interne adviseurs Adviseren als tweede beroep - open inschrijving - Het vak van intern adviseur De meeste interne adviseurs hebben vaak twee beroepen: naast het vak
Nadere informatieHet functioneringsgesprek
Het functioneringsgesprek Gewoon betrokken Werknemer Het functioneringsgesprek Gewoon betrokken Inhoudsopgave Inleiding... 5 Wat is een functioneringsgesprek?... 7 Waarom is een functioneringsgesprek
Nadere informatieWijsneuzen in de klas
Werkvorm 1 Wijsneuzen in de klas Algemene omschrijving In deze werkvorm staat het filosoferen met kinderen over levensbeschouwelijke onderwerpen aan de hand van het boek God Adonai Allah centraal. Het
Nadere informatieTransactionele Analyse. Begrijpen en beïnvloeden. Nederlandse Vereniging voor Transactionele Analyse
Nederlandse Vereniging voor Transactionele Analyse Transactionele Analyse Begrijpen en beïnvloeden De Transactionele Analyse biedt een praktische, heldere theorie die door iedereen te begrijpen is. Het
Nadere informatieIvo Mijland en Petra Nijdam
Inleiding 7 De hele schooldag lang communiceren docenten en leerlingen met elkaar. Non-verbaal en verbaal, in de klas en buiten de klas. Vaak is die communicatie niet gepland. Maar soms gaat de docent
Nadere informatieAnnette Koops: Een dialoog in de klas
Annette Koops: Een dialoog in de klas Als ondersteuning bij het houden van een dialoog vindt u hier een compilatie aan van Spreken is zilver, luisteren is goud : een handleiding voor het houden van een
Nadere informatieTRAINING NALATIGHEID. voor verantwoordelijke mensen. Le Minier, Zuid-Frankrijk. Wie wat vindt heeft slecht gezocht.
TRAINING NALATIGHEID voor verantwoordelijke mensen Le Minier, Zuid-Frankrijk Wie wat vindt heeft slecht gezocht. (Rutger Kopland) Le Minier is een oud mijndorpje in het zuiden van Frankrijk. Het zilver
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10. Les 2. Denken Kunnen dieren denken?
>> Inhoudsopgave Inleiding 4 Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10 Les 2. Denken Kunnen dieren denken? 14 Les 3. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn?
Nadere informatieDe workshop Coachend leidinggeven wordt incompany gegeven en op maat aangeboden.
Workshop Coachend leidinggeven Coachend leidinggeven, motiveren en inspireren Wil jij het optimale uit jouw medewerkers halen, dan moet je ze motiveren en inspireren. Naast hun leidinggevende ben je ook
Nadere informatieVoorwoord. Nienke Meijer College van Bestuur Fontys Hogescholen
3 Voorwoord Goed onderwijs is een belangrijke voorwaarde voor jonge mensen om uiteindelijk een betekenisvolle en passende plek in de maatschappij te krijgen. Voor studenten met een autismespectrumstoornis
Nadere informatiecrisishulpverlening bedrijfsmaatschappelijk werk verzuim aanpak re-integratie teambalans het nieuwe leidinggeven trainingen
crisishulpverlening bedrijfsmaatschappelijk werk verzuim aanpak re-integratie teambalans het nieuwe leidinggeven trainingen Zinthese Plus is een bureau gespecialiseerd in het gedrag van mensen in hun werkomgeving.
Nadere informatieHet schrijven van een artikel of casus voor Oedeminus
Het schrijven van een artikel of casus voor Oedeminus Procedure De redactie van Oedeminus verheugt zich op uw bijdrage aan ons blad. Voor u uw kennis, inzichten en ideeën op papier zet, is het goed om
Nadere informatieDEZE 12 EIGENSCHAPPEN LATEN INTROVERTE PROFESSIONALS EXCELLEREN
E-blog DEZE 12 EIGENSCHAPPEN LATEN INTROVERTE PROFESSIONALS EXCELLEREN In zelfvertrouwen Veel professionals zijn introvert (zeker 1 op de 3 mensen). Introverte professionals zijn net als mooie ijsbergen.
Nadere informatieBijlage I. Ervaren regeldruk rond kwaliteitszorg in het hoger onderwijs
Bijlage I Ervaren regeldruk rond kwaliteitszorg in het hoger onderwijs Uit het onderzoek naar de ervaren regeldruk rondom kwaliteitszorg komt naar voren dat regeldruk niet zozeer in specifieke regels zit,
Nadere informatiePersbericht Bewegende Beelden Over beelden en media bij betekenisgeving en zingeving in een veranderende overheid
Persbericht Bewegende Beelden Over beelden en media bij betekenisgeving en zingeving in een veranderende overheid Symposium 2013 Samenvatting: hoe enthousiasme in de overheid leidde tot co-creatie Op 31
Nadere informatieGoed toegerust op ontdekkingsreis
PE DAGO G I S C H B E L E I D S PL A N Goed toegerust op ontdekkingsreis Inhoudsopgave INLEIDING Voor alle duidelijkheid 5 Colofon SAMENVATTING Goed toegerust op ontdekkingsreis 7 TEKST Vlietkinderen UITGANGSPUNTEN
Nadere informatieOnderhandelen. Kevin de Ram
Onderhandelen Kevin de Ram Onderhandelen Kevin de Ram Culemborg Unica Installatietechniek B.V. januari 2016 Kevin de Ram Onderhandelen 1 Voorwoord In dit rapport beschrijf ik wat onderhandelen betekend.
Nadere informatieGesprekstips: Open vragen
U wilt in gesprek met uw medewerker over een onderwerp dat (onder meer) gaat over de financiële situatie van uw medewerker. Maar hoe pak je dat aan? Als u uw medewerker goed kent, dan vindt u doorgaans
Nadere informatieJe waarden zijn o.a. bepalend voor de dingen die je doet. Ze vormen als het ware de onderlaag van waaruit je de keuzes maakt in het leven.
Waarden oefening Je waarden zijn o.a. bepalend voor de dingen die je doet. Ze vormen als het ware de onderlaag van waaruit je de keuzes maakt in het leven. Bekijk de waarden die hieronder vermeld staan.
Nadere informatieDe Piramide van Pavlov, de interactiedriehoek en de rubrics
De Piramide van Pavlov, de interactiedriehoek en de rubrics Hoe kunnen we gedragsproblemen in het onderwijs substantieel verminderen? Een integrale benadering voor op de werkvloer leidt tot minder ervaren
Nadere informatieIk geloof, geloof ik. Levensbeschouwelijk dossier Griftland college Bovenbouw. Mijn naam en klas:
Ik geloof, geloof ik Levensbeschouwelijk dossier Griftland college Bovenbouw Mijn naam en klas: Bezinningsmomenten In de godsdienstlessen stonden de afgelopen jaren verhalen centraal en de verschillende
Nadere informatieLeren & Leven in het Kindcentrum
Leren & Leven in het Kindcentrum Leren & Leven Leren & Leven heeft een aanpak en een programma waarmee alle kinderen ondersteund en uitgedaagd worden in het ontwikkelen van hun unieke talenten. De aanpak
Nadere informatieHOUT EN BOUW. Activerende werkvormen? De leraar doet er toe.
HOUT EN BOUW Activerende werkvormen? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat we na 14 dagen gemiddeld slechts 10 % hebben onthouden van datgene wat we gelezen hebben en 20 % van wat we hebben gehoord.
Nadere informatieInhoud Inleiding Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding Een nieuwe start bouwt voort op het voorgaande Relaties aangaan Omgaan met gevoelens
Inhoud Inleiding 9 1 Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding 11 1.1 Het beroep Social Work 11 1.2 Beelden over leren mentale modellen 15 1.3 Competentiegericht leren 16 1.4 Een open leerhouding 17 1.5 Leren
Nadere informatieCompetentieprofiel MZ Opleider. Competentieprofiel voor mz-opleider.
Competentieprofiel MZ Opleider Dit is een verkorte versie van het document dat is vastgesteld door de ledenvergaderingen van BVMP en BVMZ. In de volledige versie zijn enkele bijlagen toegevoegd, deze worden
Nadere informatieLeergemeenschappen Cultuureducatie
Leergemeenschappen Cultuureducatie In deze CMK-periode willen we innovatieve samenwerkingstrajecten tussen onderwijs en het culturele veld tot stand brengen. Deze trajecten krijgen vorm binnen de Leergemeenschappen
Nadere informatieVerantwoording 1.1 Keuze van de titel
1 13 Verantwoording 1.1 Keuze van de titel Voor je ligt het handboek Training sociale vaardigheden. Dit boek is geschreven voor iedereen die te maken heeft met kinderen tussen de tien en vijftien jaar
Nadere informatieSucces hebben betekent in staat zijn je leven op jouw manier te leiden
Januari 2012 zondag 1 JaNuari Nieuwjaarsdag Succes hebben betekent in staat zijn je leven op jouw manier te leiden januari m d w d v z z 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
Nadere informatieIn gesprek over de inhoud van het onderwijs van de toekomst
In gesprek over de inhoud van het onderwijs van de toekomst Leraar Schoolleider Bestuurder Doe mee en praat mee! Antwoord of reactie op deze vraag? Dé landelijke dialoog over ons onderwijs en de toekomst.
Nadere informatieInhoudsopgave. Bedrijfsfilosofie... 3. Liberforte Pensioen... 4. Liberforte Hypotheek... 5. Liberforte Werkgeversdiensten... 6
2 Inhoudsopgave Bedrijfsfilosofie...................... 3 Liberforte Pensioen...................... 4 Liberforte Hypotheek...................... 5 Liberforte Werkgeversdiensten..................... 6 3
Nadere informatieCOACHTECHNIEKEN IN DE SPREEKKAMER
BIJSCHOLINGSPROGRAMMA COACHTECHNIEKEN IN DE SPREEKKAMER VOOR ARBEIDS- EN BEDRIJFSGENEESKUNDIGE PROFESSIONALS Coaching Plaza Rotterdam Redactie: Caroline Koolhaas 4 september 2009 cp/ba-9001 Inhoudsopgave
Nadere informatieWe krijgen een nieuwe bestuurder
We krijgen een nieuwe bestuurder Goos & Sarah Westerlaken Is er bij jullie in de OR aangekondigd dat er een nieuwe bestuurder zal komen? Dan bieden we je hier een aantal waardevolle tips en achtergrondinformatie
Nadere informatieZin in taal/ Zin in spelling tweede editie
Zin in taal/ Zin in spelling tweede editiee Kerndoelanalyse SLO Juli 2011 Verantwoording 2011 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt
Nadere informatieUtrecht Business School
Cursus Leiderschap bij Transities De cursus Leiderschap bij Transities duurt ongeveer 2 maanden en omvat 5 colleges van 3 uur. U volgt de cursus met ongeveer 10-15 studenten op een van onze opleidingslocaties.
Nadere informatie3.6 Diversiteit is meer dan verschil in cultuur 91 3.7 Antwoorden uit de gezondheidswetenschappen
Inhoud Inleiding 7 1 Diversiteit in jouw leven 13 1.1 Identiteit 13 1.2 Sociale identiteit 15 1.3 Sociale deelidentiteiten 17 1.4 Multiculturele persoonlijkheden 20 1.5 Aspecten van persoonlijkheden 24
Nadere informatieHoe veel wil jij ervaren en kennen van familieopstellingen? Bij de Verheldering zijn er verschillende mogelijkheden: Opstellingenworkshop
Hoe veel wil jij ervaren en kennen van familieopstellingen? Bij de Verheldering zijn er verschillende mogelijkheden: Opstellingenworkshop 'Meer weten over familieopstellingen' dag Basisopleiding Systemisch
Nadere informatieOplossingsgerichte gesprekken. Met kinderen
Oplossingsgerichte gesprekken Met kinderen VANDAAG Geeft meer richting in je gesprekken met kinderen. Leer je loslaten dat jij de oplossing moet hebben. Vanaf NU: Ga je anders handelen. Ben je gericht
Nadere informatieecourse Moeiteloos leren leidinggeven
ecourse Moeiteloos leren leidinggeven Leer hoe je met minder moeite en tijd uitmuntende prestaties met je team bereikt 2012 Marjan Haselhoff Ik zou het waarderen als je niets van de inhoud overneemt zonder
Nadere informatieNCA DEVELOPMENT MENTORING
NCA DEVELOPMENT MENTORING Een nieuwe kijk op mentoring Ontwikkelingsmentoring biedt iedereen de kans om zijn persoonlijke levensverhaal te schrijven en om meester te worden van zijn eigen leven en keuzes.
Nadere informatieOefenvragen - Human Resource Management A Module Advies, coaching en mediation
1. HR treedt doorgaans op als intern adviseur voor managers en medewerkers. Welke risico s loopt men hierbij? A. Dat men te maken krijgt met een situatie waarin manager en medewerker tegenstrijdige belangen
Nadere informatieSystemisch Leiderschap Anders kijken, anders doen
Systemisch Leiderschap Anders kijken, anders doen Systemisch Leiderschap Meestal zijn we geneigd om te denken in oorzaak en gevolg. Er zijn organisatieproblemen die we niet krijgen opgelost door deze steeds
Nadere informatieTaken en competenties gecertificeerde secretarissen en coördinatoren
Taken en competenties gecertificeerde secretarissen en coördinatoren NVAO 17 augustus 2010 Inhoud 1 Certificering 3 2 Taken en competenties 3 2.1 Rapport 3 2.2 Procesgang 4 2.3 Vaardigheden 5 3 Gedragscode
Nadere informatieTIPS & TRICKS VOOR DOCENTEN
TIPS & TRICKS VOOR DOCENTEN INLEIDING Onderwijs over tolerantie kan soms uitdagend zijn. Naast het ontwikkelen van kennis over tolerantie en gerelateerde begrippen zoals vrijheid en identiteit, is het
Nadere informatieEen leertraject evalueren tijdens een levendige sessie
onderzoek doen 4 Een leertraject evalueren tijdens een levendige sessie Hoe je de terugblik op een training leerzaam en effectief kunt maken Door Suzanne Verdonschot en Marjolein van Vossen Evalueren van
Nadere informatieManagementworkshops. Communicatie: alle gedrag is communicatie. Gespreksvaardigheden: succesvol praten en luisteren
Managementworkshops Door de toenemende dynamiek in de zorg verandert de rol van de leidinggevende. Een leidinggevende krijgt te maken met: Decentralisatie van verantwoordelijkheden Groter wordende span
Nadere informatieManagementworkshops. Communicatie: alle gedrag is communicatie. Gespreksvaardigheden: succesvol praten en luisteren
Managementworkshops Door de toenemende dynamiek in de zorg verandert de rol van de leidinggevende. Een leidinggevende krijgt te maken met: Decentralisatie van verantwoordelijkheden Groter wordende span
Nadere informatie