COLLECTIEBELEIDSPLAN Ilse Neirinck & Karen Geens

Transcriptie

1 COLLECTIEBELEIDSPLAN Ilse Neirinck & Karen Geens

2 Inhoud Missie... 2 Een collectiebeleidsplan: waarom?... 3 Aanpak nieuwe aankopen... 4 Aanpak giften/schenkingen... 6 Aanpak afvoer... 7 Collectieprofielen... 8 PBIB... 9 Tijdschriften Course Library SLO PEC Magazijn

3 Missie De faculteitsbibliotheek van Psychologie en Pedagogische Wetenschappen (PBIB) wilt als informatiecentrum voorzien in alle vormen van bronnen die relevant kunnen zijn voor studenten, onderzoekers en professoren van (maar niet uitsluitend) de Faculteit PPW. Als informatiecentrum willen we tegemoetkomen aan de evoluerende context van onderzoek en onderwijs en inspelen op de nieuwe ontwikkelingen die gevolgen hebben voor de bibliotheekcontext. Deze missie steunt op 4 pijlers: 1. PBIB streeft ernaar een informatiecentrum te zijn voor alle betrokkenen van de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen en wilt daarbij zorgen voor een aangepaste studie- en onderzoeksomgeving. We willen hier tegemoetkomen aan de noden voor de individuele student of onderzoeker, maar ook voor de bezoekers die in groep wensen te werken. 2. Een belangrijke prioriteit voor PBIB is om de collectie zowel fysiek als digitaal- zoveel mogelijk te vernieuwen en up-to-date te houden, maar ook om te zorgen voor een correcte ontsluiting zodat de collectie optimaal aansluit bij alle mogelijke onderwijs- en onderzoeksvragen. We willen ook zo uitgebreid mogelijk inspelen op de interessegebieden en onderzoeksthema s van de onderzoekseenheden binnen de faculteit. 3. Voor het optimaliseren van haar diensten en haar collectie probeert PBIB steeds nauw samen te werken met de belangrijkste, relevante partners. 4. We willen steeds een vlotte dienstverlening bieden aan alle mogelijke doelgroepen op een klantgerichte manier. We proberen onze dienstverlening ook steeds te evalueren en te verbeteren zodat we de kwaliteit kunnen blijven garanderen. 2

4 Een collectiebeleidsplan: waarom? Dit collectiebeleidsplan kadert in de missie die hierboven beschreven wordt en beschrijft hoe binnen PBIB de collectievorming gebeurt. Het beschrijft welke materialen worden aangeworven digitaal of op papier-, maar ook welke giften al dan niet worden opgenomen in de collectie. Het beschrijft eveneens welke materialen worden afgevoerd uit de collectie en wat de achterliggende redenen hiervoor zijn. De belangrijkste functies van dit (werk)document zijn de volgende: Het is een handleiding voor de ACQ-verantwoordelijke, en de bibliothecaris, en dient om de collectie continu te toetsen aan de missie en de belangrijkste pijlers waarop dit steunt. Het doet eveneens dienst als richtlijn voor de meest efficiënte besteding van de beschikbare middelen. Het biedt ook een basis voor de samenwerking en afstemming op het gebied van collectiemanagement met de andere KU Leuven Bibliotheken, ook met de Associatie. Het dient als document ter verantwoording aan beleidsmakers en critici. De termijn van dit collectiebeleidsplan zal samenvallen met het beleidsplan van PBIB. Dit eindigt in 2020, wat wilt zeggen dat het collectiebeleidsplan gedurende 2 jaar zal aangewend worden. Na deze periode van 2 jaar zullen we, na feedback o.a. vanuit het faculteitsbestuur, het beleidsplan evalueren en bijwerken waar nodig. 3

5 Aanpak nieuwe aankopen De collectievorming van PBIB verloopt maximaal digitaal rekening houdende met de volgende uitzonderingen: Indien de bibliothecaris en de betrokken docenten oordelen dat het in het kader van onderzoek en onderwijs- noodzakelijk is om te beschikken over een fysiek exemplaar, dan kan de fysieke versie i.p.v. een digitaal alternatief aangekocht worden. Indien de aankoop van het digitale alternatief negatieve implicaties heeft voor de financiële slagkracht van de bibliotheek, dan kan gekozen worden voor de aankoop van een fysiek exemplaar. Indien het vooropgestelde percentage voor aankoop van e-books werd bereikt in een specifiek jaar. Onze collectie wordt afgestemd op die van de andere KU Leuven Bibliotheken. Concreet betekent dit dat we uitgaan van de beschikbaarheid van één enkel exemplaar aan KU Leuven Bibliotheken en worden dus geen dubbels aangekocht. Van deze regel wordt enkel afgeweken indien de aankoop van een dubbel exemplaar zich opdringt in het kader van lopend onderwijs en onderzoek. Dit is in het bijzonder van toepassing op de zogenaamde course library collections waarvoor vaak verschillende fysieke exemplaren op verschillende campussen aanwezig zijn, indien er geen digitale versie beschikbaar is. Nieuwe aankopen worden ook steeds afgetoetst aan de andere collecties binnen KU Leuven Bibliotheken wat betreft het onderwerp. Indien de belangrijkste onderwerpscategorieën van een bepaald boek overlap vertonen met andere disciplines, of in zijn geheel beter binnen een andere collectie past, dan zullen we dit ook signaleren naar de onderzoeker die ons de aankoopsuggestie bezorgde. We bezorgen in deze gevallen de aankoopsuggesties aan de desbetreffende bibliotheek met de vraag of zij het boek in overweging kan nemen voor aankoop. Specifiek bij de collectievorming van de kerncollectie 1 wordt er gewerkt met prioriteitscategorieën 2. Deze categorieën zijn de volgende: Prioriteit graad 1: publicaties in deze categorie worden in de mate van het mogelijke exhaustief verzameld via aankoop, ruil of schenking. Bij al deze bepalingen moet er vanzelfsprekend rekening gehouden worden met het beschikbare collectiebudget. 1 We beschouwen de PBIB-collectie, die verderop in dit collectiebeleidsplan uitgebreider aan bod komt, als de kerncollectie van de bibliotheek, samen met de tijdschriftencollectie. 2 Wat betreft de indeling van onderwerpsgebieden en meerbepaald in welke prioriteitscategorieën deze geplaatst worden, is er rekening gehouden met zowel de aangroei van nieuwe titels binnen deze domeinen als de uitleen van titels in deze domeinen tijdens de voorbije 3 jaar. Daarenboven vertonen bepaalde onderwerpen uit lagere prioriteitscategorieën soms overlap met onderwerpen uit prioriteit 1 (of 2) wat de indruk wekt dat deze onderwerpen minder belangrijk zijn. Aankopen uit een domein van een lagere prioriteit kunnen steeds gemotiveerd worden voor aankoop bij de bibliothecaris. 4

6 Prioriteit graad 2: publicaties in deze categorie worden alleen aangekocht indien er voldoende collectiebudget rest na de aankoop van publicaties uit de categorie prioriteit graad 1. Ze kunnen uiteraard ook verworven worden door ruil of schenking. Prioriteit graad 3: publicaties in deze categorie worden alleen aangekocht wanneer er na de aankoop van publicaties uit de categorieën prioriteit graad 1 en prioriteit graad 2 nog collectiebudget overblijft. Publicaties die onze deze categorie vallen zullen dus hoofdzakelijk verworven worden via schenkingen, maar niet door aankoop. 5

7 Aanpak giften/schenkingen Schenkingen worden enkel aanvaard indien ze in overeenstemming zijn met het collectiebeleidsplan. Voor schenkingen die niet opgenomen worden, verwijzen we naar het volgende puntje: Aanpak afvoer. De bibliothecaris heeft de eindbeslissing over welke materialen al dan niet worden opgenomen. In het huidige uitgeversklimaat rekenen we ook op alle onderzoekers om de bibliotheek niet te vergeten. Het is een grote meerwaarde wanneer PBIB boeken met auteurskorting kan aankopen of een extra auteursexemplaar, geschonken aan de bibliotheek, kan opnemen in de collectie. Onderzoekers of onderzoekseenheden kunnen ook schenkingen doen aan de faculteitsbibliotheek via boekaankopen met eigen onderzoeksmiddelen. Dit kan zowel bij aanvang als tijdens een project, maar ook nog op het einde, wanneer de onderzoeker met name vaststelt dat nog niet alle middelen opgebruikt zijn. In beide gevallen bezorgt de onderzoeker de bibliothecaris een lijst met de boeken die hij via de bibliotheek wenst aan te kopen (als depotboek). De bestelling zelf wordt uitgevoerd door de acquisitiemedewerker en de aankoopsom wordt via een interne vordering teruggevorderd van de betrokken onderzoekseenheid. De aangekochte boeken mogen eerst gedurende een langere periode uitgeleend worden door de onderzoeker die ze bestelde, waarna ze hun weg terug vinden naar de collectie en beschikbaar worden voor andere lezers. Meer algemeen willen we van dit collectiebeleidsplan ook gebruik maken vroeger ontvangen giften nogmaals met een kritisch oog te bekijken en de eventuele, (nog) onverwerkte schenkingen in te voeren en ter beschikking te stellen van de bibliotheekgebruikers. 6

8 Aanpak afvoer Dit collectiebeleidsplan bepaalt ook welke materialen worden afgestoten uit de collectie. In het geval dat bepaalde materialen niet meer binnen het collectieprofiel blijken te passen zal in de eerste plaats geprobeerd worden er een nieuwe bestemming voor te vinden, binnen de KU Leuven of erbuiten. Als geen van beide mogelijkheden opportuun blijkt, wordt overgegaan tot recyclage. De volgende regels zullen toegepast worden voor afgevoerde materialen. De afvoer van werken wordt bepaald door het collectiebeleidsplan, en wordt uitgevoerd door de bibliothecaris of de acquisitiemedewerker. Indien er een duurzaam en digitaal alternatief beschikbaar is aan KU Leuven Bibliotheken, dan houdt PBIB geen papieren versie bij. Dubbele exemplaren worden eveneens niet bewaard wanneer er reeds een exemplaar aanwezig is in een van de andere locaties van KU Leuven Bibliotheken. Voor verschillende titels is PBIB de aangestelde depothouder, wat inhoudt dat de bewaring van een papieren exemplaar noodzakelijk is. We denken hier aan het DAGT-project 3 en het Depot Biomedische Tijdschriftencollecties 4. Bovenstaande regels worden steeds pragmatisch toegepast. Als op basis van een of meerdere ervan in principe een boek moet afgevoerd worden, maar er blijkt toch een prangende reden te zijn voor het behoud van een bepaald werk, dan neemt de bibliothecaris de eindbeslissing. 3 Digitaal archief gedrukte tijdschriften (KU Leuven Bibliotheken-breed project): De aankoop van digitale archiefcollecties van tijdschriften maakt het mogelijk om het beleid inzake het bewaren van collecties in print te herzien. Dit leidt tot een efficiënter gebruik van beschikbare magazijnruimte. Er bestaan daarnaast ook binnen de huidige papieren collecties van de KU Leuven Bibliotheken veel dubbele tijdschriftenreeksen. Ook hier is rationalisatie mogelijk. Als principes voor deze rationalisatie gelden volgende kernpunten: - Er wordt niet langer een papieren versie bewaard van tijdschriften uit de gebruikscollectie als een voldoende duurzaam digitaal equivalent beschikbaar is en wanneer er voor onderwijs of onderzoek geen bijzondere nood is aan een gedrukt exemplaar. - Van tijdschriften met erfgoedwaarde wordt minstens één exemplaar bewaard ongeacht het bestaan van een digitaal equivalent en dit in de best mogelijke bewaaromstandigheden. 4 Depotproject op Vlaams niveau: Het Vlaams Biomedisch Depot is een project waaraan wordt deelgenomen door de biomedische bibliotheken van KU Leuven, UA, UGent, VUB en het Instituut voor Tropische Geneeskunde. De Koninklijke Bibliotheek participeert eveneens in dit project. Deze bibliotheken kunnen beslissen om papieren exemplaren van tijdschriften waarvoor zij geen bewaarplicht hebben, niet langer aan te kopen, in te binden en te verwerken. Collectiedelen kunnen zelfs integraal afgestoten worden. Zo kan men zich meer toeleggen op de uitwerking van een digitaal bewaarbeleid, en blijft de zekerheid dat een papieren exemplaar minstens op één plaats in Vlaanderen bewaard wordt. Dit kan tevens een aanzienlijke plaatsbesparing opleveren. De depothouders nemen de bewaarplicht op zich en garanderen de levering van kopieën in het kader van IBL. 7

9 Collectieprofielen In het volgende gedeelte zullen we de belangrijkste collecties van PBIB beschrijven waarop dit plan van toepassing is. We zullen beschrijven waaruit de collectie bestaat, de relevante partners opsommen en toelichten waar de prioriteiten en de klemtoon voor een specifieke collectie liggen. De HCPPW-collectie 5 wordt hier niet in opgenomen. Dit project wordt reeds in een andere, relevante nota uitgebreid beschreven. 5 HCPPW-collectie = Historische Collectie PPW. Deze collectie bestaat uit een tal leerboeken, monografieën, leerplannen, wandplaten, tijdschriften en ander educatief materiaal. De collectie is een van de grootste van Europa. Een aanzienlijk deel ervan kan via het zoekplatform van de KU Leuven (LIMO) doorzocht worden. 8

10 PBIB De kerncollectie bestaat uit de voormalige PSYCH- en PEDA-collecties. Deze 2 deelcollecties werden in 2012 samengevoegd onder een overkoepelende noemer/collectie: PBIB. Ze bestaat uit monografieën verdeeld over 65 onderwerpscategorieën. Deze 65 categorieën zijn op hun beurt nog verder verdeeld in kleinere deelcategorieën. Omdat PBIB een beperkt aankoopbudget heeft voor monografieën is het van groot belang dit budget zo verantwoord mogelijk te verdelen over de respectieve categorieën door het te koppelen aan de meest actuele trends in een vakgebied en aan de noden van de onderzoekseenheden van de faculteit. Om deze redenen wordt het aankoopbudget hoofdzakelijk zij het niet uitsluitend- besteed aan aankoopsuggesties die ons door de onderzoekers worden voorgesteld. Tijdens het academiejaar zal dit uitgebreid worden naar voorstellen afkomstig van studenten. De voorstellen, die ook in het verleden al kritisch werden geëvalueerd, zullen in de toekomst ook getoetst worden aan het collectiebeleidsplan. Op grond daarvan zal bepaald worden of een werk al dan niet een plaats heeft in de collectie. Wanneer een aankoopvoorstel niet wordt aanvaard, zal dit aan de aanvrager worden meegedeeld. Indien het aangevraagde boek toch gewenst is voor onderzoek zal gevraagd worden aan de onderzoeker om het aan te kopen met eigen onderzoeksmiddelen. Of deze aankoop al dan niet als een depotboek gebeurt, wordt overgelaten aan de eigen voorkeur van de onderzoeker. Omdat we de komende jaren het voorgelegde collectiebeleidsplan zo getrouw mogelijk willen volgen en dus een maximale, digitale collectie beogen, reserveren we jaarlijks een budget van 35% van het totale monografieënbudget voor e-books. We hopen dit percentage mettertijd te kunnen optrekken naar 50%, waardoor er toch nog voldoende ruimte overblijft voor papieren aankopen. Deze aanpak zal jaarlijks geëvalueerd worden. Prioriteit graad 1 - Methodologie - Psychologie algemeen - Experimentele psychologie - Fysiologische psychologie en Neurowetenschappen - Ontwikkelingspsychologie - Partnerrelaties en genderstudies - Sociale en culturele psychologie - Individuele verschillen - Dieptepsychologie - Arbeids- en organisatiepsychologie - Onderwijskunde - Onderwijspsychologie - Schoolpsychologie - Onderwijssociologie - Onderwijsbeleid - Organisatievormen onderwijs/schoolsoorten - Schoolorganisatie, schoolbeleid en schooladministratie - Didactiek - Curriculum - Schoolvakken 6 6 Voor dit onderdeel wordt afgetoetst bij aankoop of het onder de kerncollectie (PBIB) zal vallen of in de Provinciale Educatieve Collectie (PEC-collectie) zal geplaatst worden. 9

11 - Voorschools onderwijs - Primair onderwijs - Secundair onderwijs - Technisch/beroepsonderwijs - Buitengewoon onderwijs/onderwijs aan bijzondere groepen - Tertiair/Hoger onderwijs - Opleiding onderwijsgevenden - Pedagogiek (historische, wijsgerige, theoretische + specifieke terreinen van opvoeding) - Comparatieve, interactieve en globale pedagogiek - Opvoeding/opvoedingspraktijk/opvoedingsmilieu - Gezinspedagogiek/gezinsopvoeding - Volwasseneneducatie - Stoornissen en handicaps - Orthopedagogiek - Klinische psychologie - Geestelijke gezondheidszorg - Medische psychologie en gezondheidspsychologie Prioriteit graad 2 - Dierenpsychologie - Opvoedingsondersteuning - Communicatiesystemen - Humane wetenschappen - Sociologie - Welzijns- en vormingwerk - Jeugdvorming - Vorming/training/opleiding Prioriteit graad 3 - Naslagwerken - Woordenboeken - Communicatiesystemen - Godsdienstpsychologie - Economische en consumentenpsychologie - Intelligente systemen - Omgevings-/muziekpsychologie en psycho-esthetiek - Sportpsychologie - Forensische psychologie en rechtspsychologie - Exacte wetenschappen - Wetenschappen/algemene werken Opmerkingen - Indien het onderwerp van een bepaald boek overlapt met de collectie van een andere bibliotheek, zal de aankoop voorgelegd worden aan de betreffende bibliotheek. - Er worden geen boeken aangekocht die op het moment van aankoop ouder zijn dan 10 jaar. - Boeken die in een online e-bookspakket worden aangekocht op KU Leuven Bibliotheken-niveau, worden niet op papier aangekocht door PBIB. Dit geldt voor (quasi alle) boeken uitgegeven bij Springer. 10

12 Tijdschriften De laatste jaren werd veel aandacht geschonken aan de tijdschriftencollectie in PBIB, zowel online als op papier. Zo werd de collectie aangevuld met nog ontbrekende toptijdschriften en is het overgrote deel van de collectie altijd en overal online beschikbaar 7, ook thuis, via package deals op KU Leuven Bibliotheken-niveau. Waar mogelijk werd de laatste jaren ook overgeschakeld van papieren abonnementen naar digitale en duurzamere tegenhangers. Deze evaluatie maken we jaarlijks opnieuw om zo een maximaal digitale tijdschriftencollectie te kunnen realiseren. De voordelen van deze e- journals zijn legio, het grootste nadeel is dan weer het prijskaartje. Jaarlijkse prijsstijgingen dwingen ons om deze online abonnementen ook kritisch te blijven bekijken. Indien er te weinig gebruik gemaakt wordt van een bepaald tijdschrift, kan beslist worden om dit tijdschrift op te zeggen. Onderzoekers die wensen dat een bepaald tijdschrift aan de collectie wordt toegevoegd, hebben de mogelijkheid om voor dit tijdschrift trials aan te vragen. De bibliothecaris kan hiervoor steeds gecontacteerd worden, waarna we de volgende stappen zetten om indien mogelijk- een proefperiode op te zetten. Onderzoekers die merken dat belangrijke tijdschriften uit hun vakgebied ontbreken in de collectie, kunnen dit ook steeds signaleren aan de bibliothecaris. Garanties voor aankoop zijn moeilijk te beloven, maar iedere aanvraag wordt steeds bekeken en indien relevant op Groepsniveau doorgeven. 7 Indien je thuis de talrijke, online bronnen van de KU Leuven wilt raadplegen is het belangrijk om je eerst aan te melden in LIMO. Binnenkort lanceert LIBIS een nieuwe tool, LeanLibrary, om dit nog makkelijker te maken. Het gaat kortweg over een slimme tool die, via de webbrowser, onderzoekers en studenten KU Leuven via een addon signaleert dat zij na aanmelden de fulltext van een gevonden artikel of boek kunnen raadplegen. Op die manier kunnen de elektronische bronnen beter ontsloten worden voor de doelgroep buiten LIMO om. In Nederland wordt deze tool momenteel al met succes uitgerold. 11

13 Course Library De Course Library werd door PBIB in het leven geroepen voor de studenten van de bachelor- en masteropleidingen aan de faculteit PPW. Deze collectie wordt jaarlijks geüpdatet met nieuwe, verplichte of aangeraden literatuur voor alle opleidingen binnen de faculteit. We proberen de vakliteratuur die beschreven wordt in de ECTS-fiches, tijdig aan te kopen, zodat deze beschikbaar is voor de start van het academiejaar. Suggesties van docenten zijn ook steeds welkom. Op hun verzoek kunnen deze boeken in de Course Library geplaatst worden. Deze collectie staat tussen de PBIBcollectie en is te herkennen aan de oranje 7-day loan sticker 8. Alle boeken worden standaard op no loan of short loan (=7-day loan) geplaatst. Aankopen voor de Course Library in e-versie zijn beschikbaar via LIMO. Dubbele aankopen voor deze collectie worden steeds pragmatisch bekeken. Van deze regel kan enkel afgeweken worden indien de verwerving van een dubbel exemplaar zich opdringt in het kader van lopend onderwijs en onderzoek, of op vraag van de docent(en). 8 Een short loan mag je 7 dagen ontlenen. 12

14 SLO De Specifieke Lerarenopleiding-collectie (= SLO) staat ten dienste van: - studenten van de richting SLO Gedragswetenschappen - leden van het academisch personeel, verbonden aan de SLO Gedragswetenschappen, die (vak)didactisch onderzoek verrichten De zwaartepunten van deze collectie: - schoolboeken en handboeken die momenteel gebruikt worden in Vlaamse secundaire scholen om de vakdomeinen binnen de gedragswetenschappen te onderwijzen - selectie van vakdidactische studies De SLO-collectie zal aan een grondige update onderworpen worden voor het academiejaar Opdat de collectie op maat zou zijn van de studenten van de richting SLO Gedragswetenschappen stemmen we onze aankopen af met het academisch personeel verantwoordelijk voor de SLOopleiding. We willen na deze update kort op de bal blijven spelen en jaarlijks een budget reserveren om de collectie blijvend actueel te houden. Indien bepaalde uitgaven zich evenwel in een andere KU Leuven Bibliotheek bevinden, zal de aankoop hiervan wederom pragmatisch benaderd worden. De uitgave in kwestie zal enkel aangekocht worden indien hiervoor een expliciete motivering kan voorgelegd worden. 13

15 PEC De Provinciale Educatieve Collectie kwam tot stand in het kader van een samenwerking tussen PBIB en de provincie Vlaams-Brabant. De collectie werd in 2008 aan de bibliotheek geschonken. Dankzij een budget vanuit de provincie kan de collectie jaarlijks worden aangevuld met nieuwe materialen (boeken, spelletjes, werkmappen, handleidingen, etc.). Het doelpubliek van deze collectie bestaat voornamelijk uit leerkrachten uit het kleuter- en lager onderwijs, en in mindere mate uit het secundair onderwijs. De collectie wordt ook veelvuldig geraadpleegd door studenten van de lerarenopleiding. De aankopen worden voornamelijk bepaald door medewerkers van de Dienst Onderwijs van de provincie, maar suggesties van lezers (i.e. leerkrachten) nemen we altijd in overweging. De acquisitiemedewerker gaat ook zelf actief op zoek naar nieuwe publicaties die binnen de collectie passen. 14

16 Magazijn De collectie in de compactus van de bibliotheek bevat: - Ingebonden tijdschriftvolumes voor HCPPW, vak geschiedenis 9 - Eindverhandelingen afgelegd aan de faculteit voor het jaar Doctoraatsthesissen voor Oudere werken uit de PEDA- en PSYCH-collectie - Van der Hoop-collectie - Onverwerkte giften - Archief Somers - Archief Vergote Zoals eerder vermeld, zullen we de komende jaren de onverwerkte giften, en eventueel ook de archieven (Somers en Vergote), ontsluiten en beschikbaar maken. Monografieën die afgestoten worden uit de PBIB-collectie, wegens redenen eerder vernoemd in dit collectiebeleidsplan, vinden hier een plaats indien ze elders onbeschikbaar zijn aan KU Leuven Bibliotheken. In de toekomst bekijken we de mogelijkheden om bepaalde delen van deze collectie te digitaliseren. We denken dan eerst en vooral- aan de oudere eindverhandelingen en doctoraatsthesissen. 9 Enkel het vak geschiedenis bevindt zich in het PBIB-magazijn. Alle andere schoolvakken bevinden zich in een extern magazijn en dienen aangevraagd te worden via LIMO. 15