Hof van Cassatie van België

Transcriptie

1 8 OKTOBER 2014 P F/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. P F A. E. M., vader van de minderjarigen Aïcha en Mohamed, Mr. Olivia Nederlandt, advocaat bij de balie te Brussel. I. RECHTSPLEGING VOOR HET HOF Het cassatieberoep is gericht tegen het arrest - repertoriumnummer van het hof van beroep te Brussel, jeugdkamer, van 23 juni De eiser voert in een memorie die door zijn raadsman is neergelegd, een middel aan. Hij voert daarnaast in een tweede memorie vier middelen en in een derde memorie een middel aan, die telkens persoonlijk door hem zijn neergelegd. Een eensluidend afschrift van die memories is aan dit arrest gehecht. Advocaat-generaal Raymond Loop heeft op 24 september 2014 een conclusie neergelegd op de griffie.

2 8 OKTOBER 2014 P F/2 Op de rechtszitting van 8 oktober 2014 heeft raadsheer Benoît Dejemeppe verslag uitgebracht en heeft de voornoemde advocaat-generaal geconcludeerd. II. BESLISSING VAN HET HOF Beoordeling A. In zoverre het cassatieberoep gericht is tegen de beslissing betreffende het verval van het ouderlijk gezag van de eiser 1. Middel aangevoerd in de memorie neergelegd door de raadsman van de eiser Eerste onderdeel Het middel, dat schending aanvoert van artikel 149 Grondwet, verwijt het arrest dat het niet antwoordt op de conclusie van de eiser waarin hij het nietnoodzakelijk en onevenredig karakter aanvoert van de maatregel van ontzetting van het ouderlijk gezag, in de zin van artikel 8 EVRM. Het arrest vermeldt eerst dat de ontzetting van het ouderlijk gezag een inmenging inhoudt in het privé- en gezinsleven, maar dat die inmenging is bepaald bij artikel 32 Jeugdbeschermingswet, dat de strenge voorwaarden voor de toepassing ervan verduidelijkt. Het voegt daaraan toe dat het een jeugdbeschermingsmaatregel betreft die niet beoogt de ouders te bestraffen, maar de rechten van het kind te vrijwaren en dat die maatregel enkel verantwoord is door de plicht van de Staat om, in geval de ouders in gebreke blijven, de noodzakelijke voorwaarden voor de lichamelijke en geestelijke ontplooiing van de kinderen te waarborgen. Het hof van beroep heeft vervolgens onderzocht of de maatregel gegrond was op een dringende maatschappelijke behoefte en in verhouding stond tot het rechtmatige doel om de kinderen de noodzakelijke voorwaarden te bieden voor hun lichamelijke en geestelijke ontplooiing. Op bladzijden 9 tot 11 heeft het arrest in substantie het psychiatrisch en psychologisch onderzoek in aanmerking genomen die doen vrezen voor ongepaste reacties ten opzichte van de kinderen, niettegenstaande de spijt van de eiser, het loyaliteitsconflict waarmee de kinderen worste-

3 8 OKTOBER 2014 P F/3 len, de noodzaak om de verwerking van hun traumatische ervaring niet te verstoren, het feit dat de eiser alleen maar daartoe gedwongen de plaatsing van de kinderen in hun onthaalgezin aanvaardt en de noodzaak om hen te beschermen tegen elke destabiliserende inmenging van zijn kant. Aangezien de appelrechter niet hoeft in te gaan op de door de eiser bij conclusie aangevoerde elementen die evenwel geen afzonderlijk middel uitmaakten, heeft hij zijn beslissing regelmatig met redenen omkleed. Het middel mist feitelijke grondslag. Tweede onderdeel De eiser voert aan dat de maatregel van ontzetting van het ouderlijk gezag niet noodzakelijk is en een onevenredige inbreuk uitmaakt op de rechten gewaarborgd bij artikel 8 EVRM. Hij voert aan dat er bijna vijf jaar zijn verstreken sinds de feiten waarvoor hij zijn oprechte spijt betuigt, dat hij erop toeziet zijn ouderlijk gezag uit te oefenen op de voor de kinderen meest heilzame wijze, dat hij hun plaatsing in een onthaalgezin heeft aanvaard en met dat gezin een dialoog tot stand tracht te brengen en dat uit de psychiatrische, psychologische en sociale onderzoeken geen enkel element blijkt dat getuigt van gevaar voor de kinderen wegens de wijze waarop hij zijn ouderlijk gezag uitoefent. Krachtens artikel 32 Jeugdbeschermingswet kan de jeugdrechtbank de ontzetting van het ouderlijk gezag enkel uitspreken ten aanzien van de vader of de moeder die is veroordeeld tot een criminele of correctionele straf wegens enig feit gepleegd op de persoon of met behulp van een van de kinderen of afstammelingen of die, door slechte behandeling, misbruik van gezag, kennelijk slecht gedrag of erge nalatigheid, de gezondheid, de veiligheid of de zedelijkheid van het kind in gevaar brengt. Ontzetting van het ouderlijk gezag is een facultatieve maatregel die slechts in uitzonderlijke omstandigheden kan worden toegepast, indien het hoger belang van het kind zulks verantwoordt. De rechter beoordeelt in feite of de ontzetting van het ouderlijk gezag een maatregel is die noodzakelijk is voor de bescherming van de gezondheid of de goede ze-

4 8 OKTOBER 2014 P F/4 den, in de zin van artikel 8.2 EVRM en indien het hoger belang van de betrokken kinderen zulks verantwoordt. In zoverre het middel kritiek uitoefent op die beoordeling door de appelrechters of voor de beoordeling ervan een onderzoek van feitelijke gegevens vereist, waarvoor het Hof niet bevoegd is, is het niet ontvankelijk. Op grond van de hierboven samengevatte redenen heeft de appelrechter geoordeeld dat de maatregel van ontzetting van de ouderlijke macht, die bij wet is bepaald en die overeenkomstig artikel 8.2 EVRM een rechtmatig doel beoogt - met name de kinderen de noodzakelijke voorwaarden te bieden voor hun lichamelijke en morele ontwikkeling - in verhouding stond tot dat doel omdat het momenteel aan het hoger belang van die kinderen beantwoordde. Met die overwegingen heeft het arrest zijn beslissing naar recht kunnen verantwoorden. In zoverre kan het middel niet worden aangenomen. 2. De eerste door de eiser persoonlijk ingediende memorie. Eerste middel De eiser voert aan dat, aangezien hij werd veroordeeld wegens doodslag op de persoon van zijn echtgenote, het misdrijf niet tegen zijn kinderen werd gepleegd zodat hij niet van het ouderlijk gezag kon worden ontzet. Met toepassing van artikel 32, 2, Jeugdbeschermingswet kan de rechter de vader of de moeder van het ouderlijk gezag ontzetten die, door slechte behandeling, misbruik van gezag, kennelijk slecht gedrag of erge nalatigheid, de gezondheid, de veiligheid of de zedelijkheid van het kind in gevaar brengt. Die bepaling vereist niet dat er een veroordeling moet zijn uitgesproken wegens misdrijven tegen het kind. Het middel faalt naar recht.

5 8 OKTOBER 2014 P F/5 Tweede middel Het middel voert aan dat het hof van beroep, op het ogenblik van zijn uitspraak, de opportuniteit niet heeft beoordeeld van de maatregel van ontzetting. Het arrest vermeldt evenwel op bladzijde 7 dat eisers doodslag op de moeder van de kinderen nog steeds een bedreiging vormt voor hun goede ontwikkeling en sociale aanpassing en op bladzijde 8 dat recente observatie aantoont dat de kinderen nog steeds van slag zijn door dat drama en dat hun goede psychische ontwikkeling in gevaar is gebracht door het morele leed dat de eiser hun heeft toegebracht. Het middel mist feitelijke grondslag. Derde middel Het middel voert aan dat het de rechter aan onpartijdigheid heeft ontbroken, door de dienst die in voorkomend geval de provoogdij zal moeten waarnemen, te dagvaarden op de rechtszitting met de pleidooien over de ontzetting en door de aanwezigheid op de rechtszitting toe te staan van een sociaal assistente. De eiser leidt daaruit af dat het arrest het recht op een eerlijke behandeling van de zaak miskent. Het behoort niet tot de taken van de rechter maar van het openbaar ministerie om de personen te dagvaarden voor de jeugdgerechten. In zoverre faalt het middel naar recht. Krachtens artikel 34 Jeugdbeschermingswet en artikel 16 van de ordonnantie van 19 april 2004 (lees: 29 april 2004) van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie inzake hulpverlening aan de jeugd, wijst de jeugdrechtbank, wanneer zij de ontzetting van het ouderlijk gezag uitspreekt, de persoon aan die, onder haar toezicht, de rechten zal uitoefenen die in artikel 33, 1 en 2, zijn vermeld en waarvan de ouders of een van hen zijn ontzet en die de daaruit voortvloeiende verplichtingen zal nakomen, of vertrouwt zij de minderjarige toe aan de betrokken instantie, die iemand aanwijst om de genoemde rechten uit te oefenen, nadat zijn aanwijzing door deze rechtbank is gehomologeerd op vordering van het openbaar ministerie.

6 8 OKTOBER 2014 P F/6 Uit die bepalingen volgt dat de aanwijzing van de provoogd in principe moet gebeuren in het vonnis dat de ontzetting van het ouderlijk gezag uitspreekt. Daartoe kunnen voorafgaande onderzoeken nodig zijn, die met name de dagvaarding verantwoorden van de instelling waaraan de minderjarige in voorkomend geval zal worden toevertrouwd indien de ontzetting wordt uitgesproken. De tussenkomst tijdens de voorbereidende fase staat de rechter immers toe alle nuttige gegevens te verzamelen voor zijn beslissing over de grond van de zaak en voorlopige beschermingsmaatregelen te nemen in het belang van het kind. Het feit van in de voorbereidende fase een tussenkomst betreffende de onderzoeken en de voorlopige maatregelen te doen samengaan met een ambt van feitenrechter houdt niet in dat het hem aan objectieve onpartijdigheid ontbreekt. Uit het enkele feit dat een sociaal assistente van de dienst provoogdij op de rechtszitting aanwezig was vooraleer er uitspraak werd gedaan over de vordering van het openbaar ministerie betreffende eisers ontzetting van het ouderlijk gezag, kan geen miskenning van het recht op een eerlijke behandeling van de zaak worden afgeleid. In zoverre kan het middel niet worden aangenomen. Vierde middel Het middel voert aan dat het arrest niet regelmatig met redenen is omkleed en ook dat het artikel 32, 2, Jeugdbeschermingswet schendt. Krachtens de voormelde bepaling kan de vader of de moeder die, door slechte behandeling, misbruik van gezag, kennelijk slecht gedrag of erge nalatigheid, de gezondheid, de veiligheid of de zedelijkheid van het kind in gevaar brengt, van het ouderlijk gezag worden ontzet. In zoverre het middel kritiek uitoefent op de feitelijke beoordeling van de gegevens van de zaak door de appelrechter of voor de beoordeling ervan een onderzoek van feitelijke gegevens vereist, waarvoor het Hof niet bevoegd is, is het niet ontvankelijk. Het arrest herinnert eerst eraan dat, onder erge nalatigheid, het gedrag moet worden verstaan dat voor het kind rechtstreeks of onrechtstreeks ongewilde nefaste

7 8 OKTOBER 2014 P F/7 gevolgen heeft en, onder slechte behandeling, niet alleen fysiek maar ook moreel leed dat de kinderen van slag brengt. Nadat het hof van beroep erop had gewezen dat de eiser had toegegeven dat de door hem gepleegde onherstelbare daad de gezondheid, veiligheid en zedelijkheid van zijn kinderen in gevaar had gebracht, heeft het voorts met name vastgesteld dat de eerste rechter terecht had geoordeeld dat eisers doodslag op de moeder van beide kinderen de slechte behandeling en erge nalatigheid opleverden in de zin van artikel 32, 2, Jeugdbeschermingswet. Het heeft erop gewezen dat dit drama de kinderen zwaar van slag heeft gebracht en hun gezondheid, hun veiligheid of hun zedelijkheid in gevaar heeft gebracht en dat die daad nog steeds een onmiddellijke bedreiging voor hun goede ontwikkeling en sociale aanpassing betekende, waardoor ze voor altijd van een fundamentele behoefte verstoken zouden blijven, met name de liefde, steun en begeleiding van hun moeder, waaraan nooit zal worden voldaan. Het arrest voegt voorts daaraan toe dat die feiten werden gepleegd in een context van geweld, alcoholisme en toxicomanie, waarvan de kinderen getuige waren en die het risico voor hun gezondheid en veiligheid nog versterkt. Nadat het arrest de gegevens van het verslag van de dienst voor plaatsing van de kinderen in een pleeggezin en van een verslag van een onderhoud in het kabinet van de jeugdrechter in aanmerking heeft genomen, vermeldt het ten slotte dat die observaties aantonen dat de kinderen momenteel nog steeds van slag zijn door dit drama en dat hun goede psychische ontwikkeling in het gedrang is gebracht door het morele leed dat hun vader hun heeft toegebracht. Met die overwegingen omkleedt de appelrechter zijn beslissing dat de voorwaarden voor de ontzetting van de ouderlijke macht verenigd waren, regelmatig met redenen en verantwoordt ze naar recht. In zoverre kan het middel niet worden aangenomen. 3. Middel aangevoerd in de tweede persoonlijk door de eiser ingediende memorie Het middel, dat schending aanvoert van het algemeen rechtsbeginsel non bis in idem voert aan dat, aangezien het hof van assisen de eiser heeft veroordeeld om

8 8 OKTOBER 2014 P F/8 zijn kinderen schadevergoeding te betalen, de ontzetting van het ouderlijk gezag over hen, een tweede veroordeling wegens dezelfde feiten uitmaakt. Het voormelde algemeen rechtsbeginsel verbiedt dat tegen eenzelfde persoon twee straffen worden uitgesproken van dezelfde aard wegens eenzelfde gedraging. Daaruit volgt dat de burgerrechtelijke veroordeling van een vader tot vergoeding van zijn kinderen ten gevolge van een strafrechtelijke fout niet verbiedt dat jegens hem, als beschermingsmaatregel van die kinderen, de ontzetting van het ouderlijk gezag wordt uitgesproken. Het middel faalt naar recht. Ambtshalve onderzoek van de beslissing De substantiële of op straffe van nietigheid voorgeschreven rechtsvormen zijn in acht genomen en de beslissing is overeenkomstig de wet gewezen. ( ) Dictum Het Hof, Verwerpt het cassatieberoep. Veroordeelt de eiser tot de kosten. Aldus geoordeeld door het Hof van Cassatie, tweede kamer, te Brussel, door afdelingsvoorzitter Frédéric Close, de raadsheren Benoît Dejemeppe, Gustave Steffens, Françoise Roggen en Michel Lemal, en in openbare terechtzitting van 8 oktober 2014 uitgesproken door afdelingsvoorzitter Frédéric Close, in aanwezigheid van advocaat-generaal Raymond Loop, met bijstand van griffier Tatiana Fenaux. Vertaling opgemaakt onder toezicht van raadsheer Filip Van Volsem en overgeschreven met assistentie van afgevaardigd griffier Véronique Kosynsky. De afgevaardigd griffier, De raadsheer,