De kerk is een veel besproken thema voor mensen die lid zijn van de kerk. Wellicht herkennen jullie het volgende beeld:

Transcriptie

1 NCGKV Het Kompas Votum / zegengroet Openingslied GKB 119 : 1 en 2 "De kerk van alle tijden" Gebed om opening Gods Woord Schriftlezing 1 Korinte 1 : 1-17 kindermoment kinderlied tekst: GKB 35 : 1, 6 en 7 "De wijzen" HC 54 en NCC 48 (komen tijdens de preek) Preek + Interactie Lied na de preek GKB 103 : 1, 3, 8 en 9 Geloofsbelijdenis Gezongen belijdenis Nicea GKB 118 "God is getrouw" Collecten Gebed over Preek en Voorbeden Slotlied GKB 164 "Jezus vol Liefde" canon drie groepen twee keer rond zingen Zegen De kerk : een aantal veelbesproken thema's De kerk is een veel besproken thema voor mensen die lid zijn van de kerk. Wellicht herkennen jullie het volgende beeld: Een kamer in de jaren '60. Na de ochtendkerkdienst drinken we koffie bij opa en oma. Inmiddels is de Reformatie uitgelezen, en staat de jonge jenever op tafel, en de voorkamer stijf van de sigarenrook. Opa is met je vader en een aantal ooms druk in gesprek. Jij zit te spelen met het ouderwetse speelgoed, dat Oma op de eetkamertafel heeft gelegd en begrijpt het gesprek maar half. Maar één ding is duidelijk: het gaat over de kerk. Daar kunnen die mannen uren over praten. Of: Een kamer uit de jaren 90. Met keurige IKEA meubelen en een breedbeeldtelevisie. Het is je eigen huis, en de bijbelkring vergadert vanavond bij jullie. Waar je al bang voor was... het gebeurt opnieuw. Het gesprek gaat over de kerk, en dat sommigen zich er helemaal niet in thuis voelen. Dat er te weinig over genade gepreekt wordt, en dat ze veel meer hebben aan de New Wine conferentie. Eigenlijk moeten we een doelgerichte gemeente zijn... en onze Kerkenraad geeft niet echt geestelijk leiding. Daar kunnen ze uren over praten. 1 van 6

2 Of: De slaapkamer van je oudste dochter. Laptop op haar werktafel. De berichten stromen binnen, terwijl jij met haar praat. Over de vraag waarom zij niet zo nodig naar belijdeniscatechisatie hoeft, van zichzelf. Mam, ik ben heus wel gelovig, op mijn eigen manier. Maar die kerk van jullie, daar heb ik gewoon helemaal niets mee. En als je het niet erg vind, zou ik daar liever geen uren met je over praten. Herkenbaar? Als je praat over de kerk, waar heb je het dan over? Is er eigenlijk wel één kerk, of zijn er heel veel kerken? Waar is die ene algemene christelijke kerk eigenlijk gebleven, waar we het over hebben in onze Apostolische geloofsbelijdenis? Zijn wij dat, en is de rest van de kerken eigenlijk helemaal geen kerk? Is dat de valse kerk misschien? En waar is die wereldwijde kerk, die Christus vergadert, van het begin van de wereld tot het einde? Kun je die ook echt zien, of is hij onzichtbaar? En als alle ware gelovigen daar per definitie bij horen, waarom moet je je dan eigenlijk nog bij een kerk aansluiten? Kun je niet volstaan met een soort virtuele kerk? Een oecumene van het hart. En wie hebben in de kerk eigenlijk de leiding? Hoe komen ze aan hun gezag, die leiders van ons? En wat doen ze er mee? Geven ze leiding, of spelen ze de baas? Vragen genoeg. Te veel voor één middagpreek. Maar laten we er wel een paar uitwerken. We doen dat vanmiddag aan de hand van NCC 48, die ik wil vergelijken met HC v/a 54. Beide vragen komen uit een gereformeerde catechismus, en verwoorden hoe we als gereformeerde traditie denken over de Kerk. Maar, omdat er wel 450 jaar is verlopen sinds de HC werd opgesteld, zal het ons niet verbazen dat er in de NCC een aantal nieuwe elementen zijn opgenomen. Vergelijking HC - NCC In beide leerboeken is er een compacte vraag over de Kerk. In de tabel zie je ze naast elkaar staan. Ik lees beide even voor. Wanneer je de teksten even op je laat inwerken zie je dat er veel overeenkomst is, maar ook een paar markante accentverschillen. In de rest van de preek wil ik eerst inzoomen op de overeenkomsten, en daarna op de eigen accenten. Gezamenlijke elementen (De zoon van) God vergadert Zich... Dat is in beide leerboeken het startpunt, en dat overstijgt ook de gereformeerde traditie. Ook Katholieken en Oosterse Orthodoxen geloven dit. Door deze belijdenis erkennen we dat de kerk niet van ons is maar van Christus. Het is zijn lichaam en zijn gemeente. Dat is door en door Bijbels en het is in elke brief van Paulus te lezen. In 1 Korinte 1 schrijft hij: Aan de gemeente van God in Korinte, geheiligd door Christus Jezus. 2 van 6

3 Vergelijking HC - NCC HC 54 Wat geloo5 u van de heilige algemene Christelijke kerk? NCC 46 Wat is de kerk? Dat de Zoon van God uit het hele menselijke geslacht, Zich een gemeente, die tot het eeuwige leven is uitverkoren van het begin van de wereld tot het einde vergadert, beschermt en onderhoudt. Hij doet dit door Zijn Geest en Woord in eenheid van het ware geloof. En ik geloof dat ik van deze gemeente een levend lid ben, en eeuwig zal blijven. God kiest en bewaart een gemeenschap voor zichzelf, uitverkoren voor het eeuwige leven, verenigd in geloof, die samen van Hem houden, Hem volgen, van Hem leren en Hem aanbidden. God zend deze gemeenschap uit om het evangelie te verkondigen en een voorafschaduwing te zijn van het Koninkrijk van Christus, door de kwaliteit van hun samenleving en hun liefde voor elkaar. De kerk is van God en van Christus. En dus... niet van ons, als mensen. Dat moeten we ons grondig realiseren wanneer we nadenken over lid zijn van de kerk en leiding geven aan de kerk. "Uitspraken als... dit is mijn kerk niet meer!" of " ik heb niets met die kerk van jullie", gaan voorbij aan deze werkelijkheid. Hij vergadert die kerk, voor zich. Lees daar ook niet overheen. We worden door Christus vergaderd en hij doet dat om zichzelf een bruid te verschaffen. Zalig worden kun je alleen omdat Christus het tussen jou en God weer in orde heeft gemaakt. Dat weten we uiteraard wel. We zoeken onze zaligheid niet in goede werken, niet in eigen religieuze prestaties e.d. maar buiten onszelf. En gaan daarvoor naar Christus. Maar dat is geen loket waar je je zaligheid als het ware kunt afhalen, en dan weer doorgaan met leven voor jezelf. We zoeken onze zaligheid buiten onszelf en in Jezus Christus. En Hij zoekt de voltooiing van zijn heilsplan in en met ons. De liefdesband tussen God en mens, die ooit vanzelfsprekend was, moet worden hersteld. Voordat de drie-enige God overging tot de schepping van de mens zei hij in zichzelf; Laat ons mensen maken. Die mensen gingen, rampzalig genoeg, hun eigen weg. Om de oorspronkelijke situatie te herstellen, vergadert Christus zich een kerk. een gemeente Dat ligt na het voorgaande voor de hand. Als we allen heel bewust, door Christus en in Christus worden vergaderd, dan worden we door hem ook samengebracht. Hij geeft ons aan elkaar, en we hebben elkaar ook heel hard nodig. Dat is ook niet tegennatuurlijk of zo. God heeft de mens geschapen als een sociaal wezen. Zonder gemeenschap geen nageslacht, zonder gezinnen geen opvoeding en socialisatie. Maar we zijn ook individuele mensen. Man en vrouw schiep hij. Mannen en vrouwen die zich aan elkaar kunnen binden, maar die ook hun vader en moeder verlaten, nu ze samen een nieuwe eenheid vormen. In die opmerkelijke situatie, van eenheid in verscheidenheid, 3 van 6

4 van gezamenlijkheid in zelfstandigheid, functioneert de christelijke gemeente. We zijn allemaal verschillend en kunnen, juist daarom, niet zonder elkaar. uitverkoren tot het eeuwige leven Ook deze term wordt in beide leerboeken genoemd. En hij kan aanleiding zijn tot veel verwarring. Wat wordt precies bedoeld? Bestaat er zoiets als een onzichtbare groep "uitverkorenen" over de hele wereld, en moet Christus het daarmee doen? Moet hij zijn kerk als het ware vergaderen door effectief in die vijver te vissen? Of is het pure feit dat Christus naar jou toekomt, jou aanspreekt en jou zijn beloften geeft, is dat de essentie van je uitverkiezing? Gebeurt je uitverkiezing op dat eigenst moment? Daarover is de Bijbel niet heel duidelijk, en het gaat ons menselijk begrip ook te boven. Een ding is wel duidelijk: Wanneer Christus jou roept, hetzij persoonlijk, hetzij via andere mensen, of via zijn opgeschreven woord, dan mag je er zeker van zijn dat hij zichzelf daarbij serieus neemt. Hij roept, en jij mag Hem vol vertrouwen volgen. En hij roept je dan om deel te gaan krijgen aan het eeuwige leven. Dat eeuwige leven begint niet pas in een verre toekomst. Dat begint op de dag van je roeping en op het moment dat jij besluit om Jezus te gaan volgen. Dat zet je aardse leven onmiddellijk in een ander perspectief. "Dit is het eeuwige leven" zegt Jezus, "dat zij U kennen, de enige ware God, en hem die u gezonden heeft." verenigd in geloof Het gezamenlijke geloof in de ene Heer, verenigt de kerk. En allen die daadwerkelijk in hem geloven, vormen dan ook zijn lichaam en dat is de ware kerk van Christus. Dat is het startpunt. Dat de kerk op den duur ging bestaan uit een groot aantal gemeenten, deed daar niets aan af. De diverse gemeenten in de jonge kerk functioneerden ieder voor zich, en allen samen, als het lichaam van Christus, ze waren verenigd in geloof. Veel lastiger werd het toen de kerk een soort volkskerk werd. Men onderkende dat er in de kerk ook schijn-gelovigen rondliepen, die niet werkelijk tot Christus lichaam behoorden. En nog ingewikkelder werd het toen er groepen mensen werden buitengesloten vanwege dwaalleer. In deze afgesplitste groepen liepen mensen rond, die werkelijk in Christus geloofden, en op die manier deel uitmaakten van zijn lichaam. En dat is ook vandaag nog de situatie. Maar, ook in deze situatie vraagt God van ons om waar mogelijk één te zijn in Christus en scheuren te vermijden of te herstellen. Eigen accenten Beide leerboeken hebben ook hun eigen accenten, die voor een deel zijn terug te voeren op hun ontstaanstijd. Vergaderd door zijn Geest en Woord Dat benadrukt de HC. Het is duidelijk dat Christus zijn gemeente vergadert. Dat is, met andere woorden, geen mensenwerk. En de middelen die hij daarbij gebruikt, worden hier dan ook heel abstract gehouden. Elders in de Catechismus wordt het wat praktischer gemaakt: daar wordt gezegd dat de Heilige Geest het geloof in ons hart werkt door de verkondiging van het heilig evangelie. Dat veronderstelt mensen die verkondigen, mensen die luisteren en een setting waarbinnen die verkondiging een plek krijgt. In v/a 54 blijft het bewust wat abstract, en wordt de Geest als eerste genoemd. De Reformatoren wensten afstand te nemen van de gegroeide situatie waarbij de Katholieke Kerk zichzelf, en zijn ingezegende priesters, een heel grote rol gaf bij het doorgeven van het eeuwige heil. 4 van 6

5 lidmaatschap De HC zegt het er voor de zekerheid nog maar even bij. Ik geloof dat ik van deze gemeente, die Christus vergadert en levend lid ben en eeuwig zal blijven. De Reformatoren namen nadrukkelijk afstand van de visie dat alleen de Rooms Katholieke Kerk de kerk van Christus was, en dat alleen leden van die kerk werkelijk deel konden uitmaken van het Lichaam van Christus. Ook wanneer je deel uitmaakte van een Lutherse of Gereformeerde gemeente, kon je wel degelijk lid zijn van Christus' wereldwijde en eeuwige gemeente. Dat overstijgt menselijke grenzen en beslissingen, dat overstijgt ook het aardse leven. Want Christus is eeuwig, en dat geldt ook allen die hem waarlijk toebehoren. Hoe leeft de gemeente? Dat is een accent waar de NCC terecht aandacht voor vraagt. In de HC komt dit aan de orde in v/a 55 over de gemeenschap der heiligen. De kerk wordt verzameld (door Christus), maar functioneert als gemeenschap. En daarbij moeten de leden hun verantwoordelijkheid nemen. Niet alleen omdat ze daarmee onderling zo leven als God het bedoeld heeft, maar ook om op die manier in deze wereld datgene te doen, wat Christus gedaan wil hebben. Bederfwerend en weldadig zijn voor deze samenleving. Een lichtend licht en een zoutend zout. Heel goed is het trouwens dat de NCC hier voorop zet: Samen van God houden, samen Hem volgen, samen van Hem leren en samen Hem aanbidden. Naast het persoonlijke gebed en het persoonlijke geloof, is er het gezamenlijk beleefde en geleefde geloof. Hier moeten we als Christelijke gemeenten inderdaad scherp op zijn, want je kunt hierbij gemakkelijk in het volgende vaarwater terechtkomen: Samen leren wordt: samen luisteren naar de preek. Samen aanbidden wordt: luisteren naar een gebed van de voorganger. Samen God loven wordt: liederen zingen die door een ander zijn bedacht en op muziek gezet. En daarnaast heb je een persoonlijke geloof, of een persoonlijke gebed, dat je eigenlijk met niemand deelt. In zo'n gemeente loop je het risico dat je eigenlijk nooit wordt uitgedaagd om in eigen woorden met je broeders of zusters te delen wat je gelooft, of waarvoor je God dankt en bidt. Zodra dat wel van je gevraagd wordt, kom je in grote verlegenheid. Je bent het niet gewend, je durft het niet en wellicht ga je je zelf ook nog eens wijsmaken dat het niet zo hoort. Veel gelovigen in de gereformeerde traditie zullen zich herkennen in dit patroon. Er is een fijn gemeenteleven, onderling dienst betoon, kerkdiensten waar je met plezier naar toegaat, maar over het persoonlijk geloof blijken we maar heel moeilijk te kunnen spreken. Of over de gevoelens die dat bij ons oproept. Is dat verkeerd? Ja, dat is verkeerd. Want doordat je als christenen onderling te weinig spreekt over je geloof, leer je het gewoon niet. En dan lukt het bijvoorbeeld ook nauwelijks om met je kinderen over je geloof te spreken. Of je buurman, of klasgenoot wil eens horen wat jij nu eigenlijk gelooft in die kerk van jou, en dan kom je niet verder dan wat onbegrijpelijke kerktaal, of je vraagt: heb je een halve 5 van 6

6 avond. En daarmee verwaarloos je de belangrijkste taak die Christus aan zijn gemeente gegeven heeft. De missionaire taak. Missionaire taak En daarmee kom je aan het meest opvallende verschil tussen de HC en de NCC. In de NCC wordt gesproken over de missionaire taak, in de HC niet. Ook niet in de NGB trouwens. En dat s een grote omissie in de gereformeerde belijdenisgeschriften. Historisch gezien is het wel te begrijpen. Deze belijdenisgeschriften zijn ontstaan in een periode dat Europa grotendeels gekerstend was. Het idee dat je als gemeente of als kerk missionair zou moeten zijn was in de 16e eeuw niet erg actueel. Maar het werd een probleem toen deze 16e eeuwse geschriften binnen de gereformeerde kerken een bijna canonieke status kregen, en werden gebruikt voor totaal andere doelen dan waarvoor ze destijds geschreven waren. En zo hebben we onszelf jarenlang voorgehouden dat we als kerken voldeden aan de "kenmerken van de ware kerk", terwijl we onze missionaire taken heel beperkt invulden. We werden naar binnen gericht met een scherp oog voor de onderlinge verschillen tussen kerken. Maar we verloren het vermogen om als gemeente missionair te zijn. Gelukkig hebben we nu veel meer contacten met andere kerken en denominaties, zodat we onze winst kunnen doen met de missionaire kennis die elders is opgebouwd. We hebben wat dat betreft een forse inhaalslag te maken. Soms hoor je mensen zeggen: "Maar ik ben helemaal niet iemand die op elke straathoek op een zeepkist gaat staan, dat ligt me gewoon niet." Wees dan gerust. De zeepkist is inderdaad al lang afgeschaft, ook bij missionaire gemeenten. De essentie van missionair zijn is iets heel anders. Het betekent dat je woorden kunt vinden voor je persoonlijk geloof, dat je er binnen de gemeente, maar ook buiten de gemeente over leert praten in een taal die de ander gewoon begrijpt en die de ander aanspreekt. En dat je een open oog hebt voor al die mensen, binnen en buiten de gemeente, waar Jezus' hart naar uitgaat. Hij wil ze deel geven aan het eeuwige leven. En die mensen plaatst hij op jou weg. Dan moeten wij bij Jezus niet aankomen met het verhaal dat we eigenlijk te druk hebben, of dat we ons een beetje voor hem schamen. Dan moeten we gewoon doen wat hij zijn kerk opdraagt: "Jullie moeten naar alle volken gaan, zodat iedereen mijn leerling kan worden. (...) Leer de mensen om zich te houden aan alles wat ik jullie verteld heb. En vergeet nooit: ik ben altijd bij jullie, totdat de nieuwe wereld komt." Amen 6 van 6