SNN Praktijkrichtlijn Frozen Shoulder 2017

Transcriptie

1 SNN Praktijkrichtlijn Frozen Shoulder 2017 The making of Dr. Eric Vermeulen Ruud Schuitemaker Karin Hekman, MSc Donald van der Burg Prof. dr. Filip Struyf

2 Geen Geen Geen 2

3 Inhoud presentatie Introductie Proces A. Inleiding B. Definitie, etiologie en patroon B. Diagnostisch proces C. Therapeutisch proces D. Behandelstrategie Conclusie 3

4 Frozen shoulder 1934 Codman It s difficult to define It s difficult to treat It s difficult to explain from the point of view of pathology 1993 Definitie AAOS: A condition of uncertain etiology characterized by significant restriction of both active and passive shoulder motion that occurs in the absence of another known intrinsic shoulder disorder.

5 Systematic reviews E. Maund et al: Management of frozen shoulder: a systematic review and cost-effective analysis Health Technology Assessment 2012, vol 16, no 11 Rookmoneea et al. The effectiveness of interventions in the management of patients with primary frozen shoulder. JBJS 2010, 92B (9) Neviaser et al. Adhesive capsulits. A review of current treatment. Am J Sports Med 2010 vol 38 (11): Favejee et al. Frozen shoulder: the effectiveness of conservative and surgical interventions systematic review. Br J Sports Med 2011, 45: 49-56

6 Cochrane review aug 2014 Manuele therapie / oefentherapie vs injectie met corticosteroïden voor frozen shoulder 32 trials, 1836 ptn Conclusie: MT / OT is niet zo effectief als injectie met CS op korte termijn.

7 Cochrane review okt trials, 1249 ptn Conclusie: 1 lage kwaliteit studie: low Ievel lasertherapie is mogelijk beter dan placebo. Het is onduidelijk of gepulseerde UKG effectiever is dan placebo en andere modaliteiten van electrotherapie een effectieve toevoeging zijn naast oefentherapie. 7

8 Proces Expert-groep: 2 eerstelijnsfysiotherapeuten 2 tweedelijnsfysiotherapeuten 1 fysiotherapeut - academicus 8

9 Waarom een praktijkrichtlijn maken? Definiëren van een aandoening vlgs de ICF Beschrijven van de fysiotherapeutische praktijk op basis van de best beschikbare evidentie (diagnostiek, prognose, interventie en uitkomstparameters) Identificeren van die interventies die op basis van de huidige wetenschappelijke evidentie het beste aangrijpen op de beperkingen die worden ervaren in het model van de ICF 9

10 Waarom een praktijkrichtlijn maken? Identificeren van geschikte uitkomstmaten die de veranderingen kunnen meten als gevolg van het fysiotherapeutisch handelen. Sturing geven aan beleidsmakers, zorgverzekeraars Creëren van een handelingskader voor fysiotherapeuten, docenten en studenten Kelley et al: J Orthop Sports Phys Ther 2009; 39 (2)

11 Basis richtlijn van Kelley

12 Oefenen op geleide van weefselirritatie Kelley: pijn, nachtelijke pijn, functionele beperking, beperkte AROM en PROM, plaats van de painful arc - High ( 7 op VAS, pijnlijke ROM, continu en/of nachtelijke pijn) } - Moderate irritatie - Low ( 3 op VAS, geen nachtelijke of rustpijn) Kelley et al: J Orthop Sports Phys Ther 2009; 39 (2)

13 A. Literatuurstudie Kelley t/m 2011 Expertgroep: literatuurstudie

14 A. Aanbevelingen van Kelley 14

15 A. SNN praktijkrichtlijn in 2 delen Deel 1 : Praktijkrichtlijn gebaseerd op de APTA-richtlijn van Kelley et al. uit 2013, bewerkt en aangevuld door de expertgroep Deel 2: Addendum toevoegingen van nieuwe literatuur ( ) beweringen en expertopinies die nog niet een solide wetenschappelijke onderbouwing hebben. 15

16 B. Definitie frozen shoulder SNN-praktijkrichtlijn De Frozen Shoulder is een self limiting disease welke zich in de beginfase kenmerkt door pijn in de schouder, uitstralend in de bovenarm en geleidelijk verlies aan actieve en passieve bewegingsvrijheid, wat voortkomt uit een diffuse inflammatie van de synoviale membraan en een progressieve fibrosering die binnen 1 tot 9 maanden leidt tot een contractuur van het totale glenohumerale gewrichtskapsel. Bewegingsbeperking glenohumerale ROM t.o.v de niet-aangedane zijde: - in tenminste 2 bewegingsvlakken > 25% - > 50% in de exorotatie vanuit de 0-stand (anatomische stand) De bewegingsbeperking dient minstens 1 maand stabiel of toenemend aanwezig te zijn. Cave : postoperatieve stijve schouder, de omartrose, de acute bursitis of tendinitis calcarea en de gefixeerde posterieure schouderluxatie. 16

17 B. Etiologie en Patroon Indeling in klinisch herkenbare fasen vlgs Rowe: 1. Freezing (Kelley: 2 subfasen) 2. Frozen 3. Thawing Onderscheid: Primair (ideopathisch) Secundair Intrinsiek minimaal trauma, immob, RC-ruptuur Extrinsiek tumor, CVA, fractuur Systemisch DM, Parkinson 17

18 B. Etiologie en Patroon Addendum Hypothese: Verhouding tussen Matrix MetalloProteïnase en Tissue Inhibitor MetalloProteïnase is verstoord beperkte collageendegradatie fibrosering HumeroScapular Motion Interface New Anatomy Multimicrovacuolar Collagen Dynamic Absorption System (MCDAS) Guimberteau (2004), Myers (2006) 18

19 C. 1 Diagnostisch proces Rule-in en rule-out criteria differentiëren tussen andere schouderaandoeningen Screening Bekend patroon: Onbekend patroon: pluis niet-pluis Specifieke rode vlaggen bij FS Generieke rode vlaggen Richtlijnprofielen Richtlijnprofiel I Adequaat gedrag zonder gele vlaggen, louter positieve contextuele factoren (behoeft relatief weinig begeleiding) Richtlijnprofiel II Voornamelijk adequaat gedrag zonder dominante gele vlaggen, overwegend positieve contextuele factoren (behoeft meer begeleiding) Richtlijnprofiel III Voornamelijk inadequaat gedrag met dominante gele vlaggen, negatieve contextuele factoren (behoeft relatief veel begeleiding) 19

20 C.1 Diagnostisch proces Addendum Vaststellen van herstelbelemmerende factoren cfr het MBDD-model: 1. Niet-aangepast houdings- en bewegingsgedrag 2. Mechanische obstructie van circulatie 3. Disposities (statisch dynamisch, hyper- hypomobiliteit, instabiliteit) 4. Negatieve stress 5. (systeem)ziekten + beïnvloedende factoren (alcohol, roken,...) Aanbeveling: toepassen van reductietesten (FS ja / nee) 1. Geleid actieve circumductietest (Schuitemaker / van Egmond) 2. Shoulder Symptom Modification Procedure (Lewis) 3. Geleid actief bewegen met manus van alles -techniek (Schuitemaker / van Egmond) 20

21 C.2 Klinimetrie Vragenlijsten Kelley: aanbevelingsniveau A: ASES, SPADI, DASH Expertgroep: aanbevelingsniveau F: SST, OSS, SPADI, DASH, SRQ Pijn VAS, NRS Range of Motion 21

22 C.2 Klinimetrie Addendum Vragenlijsten Constant score: Kelley: Expertgroep: twijfel, representatief voor bepalen van de schouderfunctie niet gevalideerd in het Nederlands Range of motion (Schuitemaker / van Egmond) 1. Gestandaardiseerde anteflexiemeting 2. Gecentreerde glenohumerale anteflexiemeting 3. Metingen in verschillende circumductie- en deviatieposities Circumductie positie 1 22

23 C.3 Bepaling van weefselreactiviteit Hoge reactiviteit Matige reactiviteit Lage reactiviteit Kenmerken: hoog pijnniveau (NPRS 7) frequent nachtpijn en/of rustpijn duidelijke pijn wordt ervaren in het gehele bewegingstraject Een passief eindgevoel kan niet worden vastgesteld AROM is kleiner dan PROM Kenmerken: matig pijn niveau (NPRS 4-6) af en toe nachtpijn en/of rustpijn pijn wordt ervaren in eindstandige actieve en passieve bewegingen AROM en PROM vrijwel gelijk Kenmerken: gering pijn niveau (NPRS 3) geen nachtpijn of rustpijn pijn wordt ervaren in eindstandige passieve bewegingen AROM en PROM gelijk 23

24 D.1 Therapeutisch proces Informeren, uitleggen, sturen en begeleiden Evalueren NIVEAU F AANBEVELING De fysiotherapeut informeert de patiënt met een FS over: - het ontstaan en het natuurlijke beloop van de aandoening - het functioneel bewegen binnen de pijngrens bij hoge reactiviteit - het bewegen richting alle eindstanden, op geleide van de 24 uur regel, bij lage reactiviteit - de bewaking van de balans tussen belasting en belastbaarheid ten aanzien van het activiteitenniveau afgestemd op het actuele niveau van weefselreactiviteit om vervolgens de patiënt met de FS hierbij te sturen en te begeleiden en het proces regelmatig te evalueren. 24

25 D.1 Therapeutisch proces Addendum Informeren, uitleggen, sturen en begeleiden Common Sense Model Emmer- en gazonmetafoor (Cameron / Levental) (Schuitemaker / van Egmond) Achtergrondinformatie over fibrosering en new anatomy Evalueren met de 24 uur regel 25

26 D.3 Oefenen / rektechnieken Verschillende therapievormen: - geleid actief / actief bewegen - neuromusculaire re-educatie schoudergordel - herstel van functionele bewegingspatronen - ontspanningoefeningen / extensieve duurtraining (hoge reactiviteit) - Total End Range Time (Dempsey) 26

27 D.4 Manuele verrichtingen (mobilisatie / manipulaties) Glenohumerale mobilisatie- / manipulatietechnieken hebben een toegevoegde waarde mits afgestemd op de actuele weefselreactiviteit. 27

28 D.4 Manuele verrichtingen (mobilisatie / manipulaties) Addendum Thoracale / cervicale High Velocity Trust manipulaties Belang van goede mobiliteit van THK en CWK wordt onderkend. Biomechanische en neuroreflectoire effecten. Beïnvloeding van de segmentale stoornis. Maar..weinig evidentie voor de beïnvloeding van de trofiek. 28

29 D.5 Fysische therapie in engere zin Verschuift naar de achtergrond Weinig studies, zwak bewijs NIVEAU C AANBEVELING Fysiotherapeuten kunnen naar behoefte gebruik maken van korte golf diathermie, ultrageluid of elektrische stimulatie gecombineerd met mobilisaties en rekoefeningen om pijn te verminderen en de ROM te verbeteren. 29

30 D.6 Corticosteroid injecties Addendum Corticosteroïd injecties behoren niet tot het fysiotherapeutisch handelen Maar Kelley: 4 Level 1 studies over positief effect van CSI met fysiotherapie NIVEAU A AANBEVELING Intra-articulaire CSI gecombineerd met actieve en/of passieve oefenvormen zijn effectiever voor het behalen van pijnvermindering en functieverbetering op de korte termijn (4-6 weken) dan actieve en/of passieve oefenvormen alleen. 30

31 E. Behandelstrategie Hoge reactiviteit Matige reactiviteit Lage reactiviteit Informeren, uitleggen, sturen, begeleiden geen pijn tijdens en/of na de behandeling toestaan informatie over FS (patroon) management contextuele factoren (rapportage, uitleg aan mantelzorg) informatie over ongewenste weefselreactiviteit en lange hersteltijd (gazonmetafoor) pijneducatie, uitleg belastingbelastbaarheid en herstelbelemmerende factoren (emmermetafoor) Sturen, begeleiden maximaal 4 uur pijn na de behandeling toestaan coaching bij graduele opbouw van activiteiten zonder toename van weefselreactiviteit pijneducatie Sturen, begeleiden afnemende pijn binnen 24 uur na de behandeling toestaan coachen van toename van hoog belastende activiteiten en recreatieve activiteiten zonder toename van weefselreactiviteit Oefenen (geleid) actieve (gecentreerde) ROM oefeningen actief oefenen extensieve duurtraining (minimaal 1 uur per dag) en ontspanningsoefeningen zorg voor de overige gewrichten en totale lichamelijke gesteldheid Manuele verrichtingen Wervelkolom / thorax / schoudergordel: thoracale en cervicale mobilisaties / manipulaties en weke delen technieken mits pijndempend effect Glenohumeraal/scapulothoracaal: pijnvrije geleid actieve laagintensieve glenohumerale / scapulothoracale mobilisaties Fysische therapie i.e.z. thermo-, cryotherapie of elektrische applicaties voor pijnbestrijding naar behoeven Oefenen actief (gecentreerd) oefenen in alle richtingen (systematisch) met graduele opbouw zorg voor de overige gewrichten en totale lichamelijke gesteldheid Manuele verrichtingen Wervelkolom / thorax / schoudergordel: thoracale en cervicale mobilisaties / manipulaties en weke delen technieken mits pijndempend effect Glenohumeraal: licht intensieve indirecte glenohumerale mobilisaties via de scapula licht intensieve glenohumerale mobilisaties met toename van de duur naar de eindgrens Fysische therapie i.e.z. thermo-, cryotherapie of elektrische applicaties voor pijnbestrijding naar behoeven Oefenen optimaliseren van de bewegingsketen van de schoudergordel zorg voor de overige gewrichten en totale lichamelijke gesteldheid zeer frequente actieve oefeningen in de richting van alle eindstanden (systematisch, mobiliserend en proprioceptief) Manuele verrichtingen Wervelkolom / thorax / schoudergordel: thoracale en cervicale mobilisaties / manipulaties en weke delen technieken naar behoefte Glenohumeraal: eindstandige glenohumerale mobilisaties met toename van de duur naar de eindgrens 3-Dimensionale geleid actieve rolschuif-technieken Fysische therapie i.e.z. thermo-, cryotherapie of elektrische applicaties ter voorbereiding op mobilisaties naar behoeven 31

32 Conclusie expertgroep praktijkrichtlijn Patient values heilige graal Klinische expertise Externe evidentie Altijd beoordelen van alle klinische verschijnselen van de individuele patiënt en rekening houden met de voorkeuren, wensen en verwachtingen van de patiënt Geen garantie voor succes bij elke patiënt 32

33 Conclusie expertgroep Praktijkrichtlijn bijdrage aan kwalitatief verantwoord, effectief en doelmatig handelen bij patiënt met frozen shoulder Een praktijkrichtlijn is een document in beweging : bijstelling op basis nieuwe inzichten en wetenschappelijke publicaties Reacties: fsrichtlijnsnn@gmail.com Referentie: Vermeulen HM, Schuitemaker R, Hekman KMC, Burg DH van der, Struyf F. De SNN Praktijkrichtlijn Frozen Shoulder voor fysiotherapeuten Schoudernetwerken Nederland, maart 2017: 33

34 Dank voor uw aandacht Wat Pho, Bangkok, Thailand

35 Onze sponsoren: