REGIOBAROMETER ACHTERHOEK. Werken Wonen Bereikbaarheid ACHTERHOEK AGENDA 2020

Transcriptie

1 REGIOBAROMETER ACHTERHOEK Werken Wonen Bereikbaarheid ACHTERHOEK AGENDA 2020

2 Regiobarometer Achterhoek Demografie De Regiobarometer is een monitoringsinstrument met feiten en cijfers over de Achterhoek. Hij brengt ontwikkelingen en trends in beeld en biedt daardoor handvatten voor het bijsturen van beleid of het starten van nieuwe projecten. De Regiobarometer brengt ontwikkelingen met elkaar in verband en geeft waar mogelijk een doorkijk richting de toekomst. De speerpunten van de Uitvoeringsagenda Achterhoek2020 (Werken, Wonen, Bereikbaarheid) vormen het uitgangspunt. Op 1 januari 2017 telden de zeven gemeenten in de Achterhoek inwoners, op 1 januari 2016 waren dat er Zoals blijkt uit figuur 1 neemt de bevolking sinds 2005 ieder jaar af. De jaren 2015 en 2016 vormen hierop een uitzondering, die met name wordt veroorzaakt door de (extra) instroom van asielzoekers en vergunninghouders. Het gaat hierbij echter om relatief kleine aantallen en het betreft naar verwachting een opleving van korte duur, enerzijds omdat de instroom van vluchtelingen weer is afgenomen en anderzijds omdat het sterfteoverschot en de (negatieve) binnenlandse migratie een sterk(er) effect hebben op de bevolkingsontwikkeling (Woningmarktmonitor, 2017). Bevolkingsomvang Achterhoek Colofon Opdrachtgever: Stuurgroep Achterhoek2020 Auteurs: Marleen Visser MSc en Michel Linnenbank MSc Lectoraat Governance Saxion Eindredactie: Regio Achterhoek Foto s: Christelijk College Schaersvoorde, ARA en Techniekdag Achterhoek Figuur 1. Bron: Statistisch Zakboek Gelderland. Bevolkingsopbouw en prognose Achterhoek tot jaar jaar jaar jaar totaal Figuur 2. Bron: Statistisch Zakboek Gelderland. Als we kijken naar bovenstaande bevolkingsprognose is de afname van de bevolking op de lange termijn duidelijk. Het aantal 65-plussers neemt toe en het aantal jongeren af. Vanaf 2025 wordt ook een daling van het aantal huishoudens verwacht. De groei van het aantal 75-plussers vraagt om aanpassingen op het gebied van wonen en zorg. De verwachting is dat in ,4% van de bevolking in de Achterhoek ouder dan 85 is (Monitor Wonen-Zorg Provincie Gelderland, 2016).

3 Werken De strategische focus van de Achterhoek ligt op het structureel versterken van de regionale economie, door in te zetten op Smart Werken. We willen dé stage- en afstudeerregio van Nederland worden en zo jongeren aantrekken en behouden. Een goede aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt is hierbij van groot belang. Economische groei Zoals blijkt uit onderstaande grafiek steeg het Bruto Regionaal Product, na de afname in 2012 en 2013 weer licht in 2014 en 2015 Bruto Regionaal Product (marktprijzen) Achterhoek (Corop) tussen 2010 en 2015 Het aantal banen in de industrie is in vergelijking met de provincie Gelderland en Nederland relatief groot, terwijl het aantal banen in de zakelijke dienstverlening relatief kleiner is in de Achterhoek. In 2016 waren er 1290 (vestigingen van) bedrijven in de maakindustrie en dit leverde banen op. Dit is 18% van het totaal aantal banen. Landelijk ligt dit rond de 10%. Economische profilering: SmartHub Achterhoek De Achterhoek profileert zich sinds 2014/2015 als SmartHub Achterhoek waarbij de nadruk ligt op de implementatie van Smart Industry in de maakindustrie, met cross-overs naar de zorg, agrofood en vrijetijdseconomie. Sinds de start is het aantal deelnemende, betalende bedrijven aan SmartHub Achterhoek gestegen van elf betalende bedrijven in 2014 tot bijna 50 in Werkloosheid Op 1 januari 2016 was 5,2% van de beroepsbevolking werkloos (absoluut: personen). Sinds 2015 is dit percentage weer aan het dalen. Uit figuur 5 blijkt dat het werkloosheidspercentage in de Achterhoek lager is dan in Gelderland en in Nederland. Werkloosheid in de Achterhoek, Gelderland en Nederland (in %). Figuur 3. Bron: CBS. Werkgelegenheid Op 1 januari 2016 waren er in totaal banen in de Achterhoek. In dit jaar is het aantal banen voor het eerst sinds 2008 weer licht gestegen. De grootste economische sectoren qua werkgelegenheid in de Achterhoek zijn de (maak)industrie, de gezondheidszorg en de detailhandel/autohandel. Uit figuur 4 blijkt dat in 2016 het aantal banen in de maakindustrie licht is toegenomen tot arbeidsplaatsen (groei t.o.v is 3,1%). Figuur 5. Bron: Statistisch Zakboek Gelderland. Aantal banen in drie grootste sectoren in de Achterhoek Aantal ontstane vacatures in de Achterhoek (inclusief Montferland) Figuur 6. Bron: UWV, Figuur 4. Bron: Statistisch Zakboek Gelderland. Figuur 6 geeft het aantal vacatures weer in de afgelopen jaren. Vanaf 2013/2014 is er een toename van het aantal vacatures. Ongeveer 45% van de totale vraag naar personeel in de Achterhoek is afkomstig uit de detailhandel, zorg & welzijn en industrie (UWV, 2017).

4 Aantal vacatures per sector in de Achterhoek (inclusief Montferland) Verbinden van onderwijs met bedrijven In de Achterhoek werken bedrijven en onderwijsinstellingen samen in Innovatiehubs. Via een Innovatiehub kunnen studenten stagelopen en afstuderen en het geeft bedrijven de kans om te innoveren. In juni 2017 waren er twaalf Innovatiehubs actief en hierbij waren 37 bedrijven aangesloten (Bron: HAN). In 2014 waren er nog maar elf bedrijven aangesloten bij een Innovatiehub, dus dit aantal heeft een mooie groei doorgemaakt. Volgens een schatting van de Hogeschool Arnhem Nijmegen hebben zo n studenten de afgelopen vijf jaar deelgenomen aan een hub. Figuur 7. Bron: UWV, Uit figuur 7 blijkt dat met name het aantal vacatures in de bouwnijverheid, horeca en ICT in 2015/2016 flink is gegroeid ten opzichte van een jaar eerder. De Achterhoek profiteert sterk van het aantrekken van de bouw, maar minder van de sterke groei in de zakelijke diensten omdat die in de Achterhoek minder vertegenwoordigd zijn (UWV, 2017). Op dit moment bestaat er nog geen krapte op de Achterhoekse arbeidsmarkt, behalve in de ICT. Binnen de technische beroepen wordt wel een krapte in specifieke beroepen verwacht, zoals bijvoorbeeld monteur koeltechniek (UWV, 2017). Dit biedt kansen voor werknemers en onderwijs. Omdat de Achterhoek aan Duitsland grenst, is het interessant om te kijken naar het aantal leerlingen dat examen doet in het vak Duits. Uit figuur 9 blijkt dat dit sinds 2011 stabiel is op circa 40%. Landelijk ligt het percentage in het studiejaar op 31%. Meer dan 60% van de vwo-scholieren in de Achterhoek doet examen in Duits en bij de vmbo- scholieren ligt dit percentage rond de 36%. Bij de havo-scholier fluctueert het percentage, maar in is het weer gestegen. Percentage examens in Duits ten opzicht van totaal aantal examens in de Achterhoek sinds 2011 Onderwijs Uit figuur 8 blijkt dat het totaal aantal mbo-studenten in de Achterhoek sinds 2014 ongeveer stabiel is. De meeste studenten studeren Zorg en Welzijn of Economie. Studenten per peiljaar per mbo-sector in de Achterhoek tussen 2012 en 2016 Figuur 9. Bron: Duo. Figuur 8. Bron: Duo. Inspelen op de toekomst In augustus 2017 is het Graafschap College gestart met twee gloednieuwe opleidingen: Middenkader Smart Building en Middenkader Smart Industry. Beide zijn vierjarige opleidingen in de beroepsopleidende leerweg (bol) op niveau 4. Met het vernieuwde aanbod speelt het Graafschap College in op de ontwikkelingen in de technische sector. Het Graafschap College is het eerste ROC in Nederland dat de opleiding Middenkader Smart Building aanbiedt. Op 15 juni 2017 stonden er voor de middenkaderopleiding Smart Building 67 studenten aangemeld voor het schooljaar en 47 voor Smart Industry (Bron: Graafschap College). Wonen

5 Ieder jaar stellen zeven Achterhoekse gemeenten in samenwerking met de woningcorporaties en de provincie een regionale woningmarktmonitor op (Woningmarktmonitor 2017 Achterhoek). In de regionale woonagenda van de Achterhoek is de focus verlegd van nieuwbouw naar herstructurering en kwaliteitsverbetering van de bestaande woningvoorraad. Aanpassingen op het gebied van zorg en energie staan hierbij centraal. Percentage woningen naar bouwjaar in de Achterhoek (raming) Woningvoorraad Achterhoek Figuur 12. Bron: Basisrapportage Gelders Energieakkoord, april 2017 / Centraal Bureau voor de Statistiek. Gasverbruik in m3 en temperatuur-gecorrigeerd. Elektraverbruik is in kwh Bron: Woningmarktmonitor Figuur 10. Bron: Statistisch Zakboek Gelderland. Waardeontwikkeling De gemiddelde WOZ-waarde van woningen in de Achterhoek ligt op euro. Sinds 2016 gaat de gemiddelde WOZ-waarde in de Achterhoek weer licht omhoog (zie figuur 13). WOZ-waardeontwikkeling Achterhoek De totale woningvoorraad in de Achterhoek ligt op woningen (zie figuur 10). De woningvoorraad is ten opzichte van 2015 ( ) licht toegenomen. Hiervan is 22% sociale huur, 8,5% particuliere huur en 69,5% koop (Woningmarktmonitor 2017). Ruim 40% van de woningen is gebouwd voor 1970 (zie figuur 11). Percentage woningen naar bouwjaar in de Achterhoek (raming) Figuur 13 Figuur 11. Bron: : Woningmarktmonitor Het gemiddeld verbruik van gas en elektriciteit van woningen neemt sinds 2011 licht af (zie figuur 12).

6 Woningtransacties De woningmarkt trekt verder aan. In 2016 waren er woningtransacties. Het aantal woningtransacties in de Achterhoek is vorige jaar ten opzichte van een jaar eerder met bijna 20% gestegen (Woningmarktmonitor 2017). Aantal transacties (koopwoningen) per jaar in de Achterhoek, periode Leegstand kantoren Het grootste percentage aan leegstand doet zich landelijk gezien voor in de kantorenmarkt (26% van de vloeroppervlakte). De leegstand van kantoren in Gelderland bedraagt 23% van de vloeroppervlakte. In een gezonde markt ligt de frictieleegstand op ongeveer 5% van de vloeroppervlakte. In de Achterhoek staat 23% van de vloeroppervlakte van kantoren leeg. Het gaat dan om 310 leegstaande kantoorpanden (Woningmarktmonitor 2017). Leegstand agrarisch vastgoed Volgens prognoses van Alterra komt er de komende 15 jaar in Gelderland ruim 6,3 miljoen m² vastgoed beschikbaar door bedrijfsbeëindiging. In de Achterhoek komen tot m² woningoppervlak en 1,3 miljoen m² stallen en schuren leeg in het buitengebied. Er is op dit moment nog geen goed inzicht in de feitelijke leegstand van agrarisch vastgoed (Woningmarktmonitor 2017). Leegstand maatschappelijk vastgoed De leegstand in panden voor bijeenkomsten, zorg, onderwijs en sport beslaat op volgens het CBS 240 panden (13%). Dit komt overeen met het landelijke en provinciale percentage (Woningmarktmonitor 2017). Voorzieningen Figuur 14. Bron: Woningmarktcijfers.nl in Woningmarktmonitor Op 1 januari 2017 stonden woningen leeg, waarvan 43% korter dan één jaar. Daarnaast staat ruim 17,5% leeg vanwege mutatie of vanwege een geplande sloop/transformatie. Van bijna 20% (in 2015: 22,5%) is de reden van leegstand onbekend (Woningmarktmonitor 2017). Vrijkomend vastgoed in de Achterhoek Mede door het project Scholder an Scholder is het aantal samenwerkingsverbanden tussen voetbalverenigingen toegenomen. In waren er 27 samenwerkingsverbanden. Eenzelfde beweging zien we bij de zwemsport, waar twaalf Achterhoekse zwemverenigingen de handen ineen geslagen hebben. Binnen het basisonderwijs is de transitie in 2012 ingezet. Het aantal basisscholen is gedaald van 166 in 2012 naar 143 in Het aantal leerlingen zal nog verder dalen. Het aantal leerlingen op was De prognose is dat dit zal dalen naar in 2020 (- 11%). Figuur 15. Bron: Woningmarktmonitor Leegstand detailhandel Leegstaande winkels in procenten van het totale winkeloppervlak per gemeente ( ). Aalten 19% (13%) Oost Gelre 18% (17%) Berkelland 8% (11%) Oude IJsselstreek 16% (15%) Bronckhorst 10% (10%) Winterswijk 9% (4%) Doetinchem 19% (10%) Bron: Platform voor de Leefomgeving en Locatus.

7 Leefbaarheid Uit het in 2017 uitgevoerde Achterhoekse Woonwensen- en Leefbaarheidonderzoek (AWLO) komt naar voren dat de leefbaarheid in de Achterhoek gemiddeld een 7,8 scoort; in 2012 was de score 7,9. Uit figuur 16 blijkt dat inwoners van de Achterhoek tevreden zijn over de kwaliteit van hun woning. De tevredenheid over de kwaliteit van de woonomgeving is vergelijkbaar met het vorige onderzoek in (Woningmarktmonitor 2017). Cijfers voor de woningkwaliteit en de leefbaarheid in de Achterhoek. Bereikbaarheid Een goede bereikbaarheid van, naar en in de Achterhoek is cruciaal voor het versterken van de economie. Naast de hoofdinfrastructuur via weg en spoor is de fijnmazige en digitale bereikbaarheid belangrijk. Figuur 16. Bron: Woningmarktmonitor De bewoners van de Achterhoek zijn meer tevreden over de kwaliteit van de woningen dan in De tevredenheid over de kwaliteit van de woonomgeving ligt echter lager dan bij het vorige onderzoek. Pendelverkeer 75% van de inwoners van de Achterhoek werkt ook in de Achterhoek. En van de mensen die in de Achterhoek werken, woont bijna 90% hier ook. De Achterhoek heeft een negatief pendelsaldo; er werken meer Achterhoekers buiten de regio, dan mensen van buiten de regio in de Achterhoek. Waar werken inwoners van de Achterhoek. Figuur 17. Bron: CBS, bewerking UVW Waar wonen de werkenden van de Achterhoek Figuur 18. Bron: CBS, bewerking UVW 2017.

8 Vervoersbewegingen N18 en A18 De verkeersintensiteit op een gewone werkdag van de verschillende wegdelen in de Achterhoek is ongeveer stabiel gebleven de afgelopen jaren (figuur 19). Waardering treinrit periode Verkeersintensiteit jaarverloop per doorsnee werkdag. Figuur 21. Bron: OV Klantenbarometer Reistijden Figuur 22 en 23 geven een overzicht van de reistijden per auto en trein van en naar de Achterhoek. Figuur 19. Bron: RWS Oost Nederland. Openbaar vervoer Reistijd met de auto vanuit Mariënvelde (middelpunt Achterhoek) naar verschillende plaatsen. Waardering OV Achterhoek periode Figuur 22. Bron: ANWB Routeplanner. Figuur 20. Bron: OV Klantenbarometer 2016 Uit figuur 20 blijkt dat de reizigers het meest tevreden zijn over de reissnelheid binnen het openbaar vervoer in de Achterhoek. Frequentie, reissnelheid, punctualiteit en rit in totaal scoren allemaal een ruime voldoende. De waardering per treinrit (figuur 21) ligt op alle trajecten in de Achterhoek ruim boven de 7.

9 Reistijd met de trein vanuit Ruurlo naar verschillende plaatsen. Figuur 23. Bron: 9292.nl Fijnmazige Bereikbaarheid ZOOV verzorgt sinds januari 2017 het doelgroepenvervoer in de Achterhoek. Hiermee is een belangrijke basis gelegd voor de fijnmazige bereikbaarheid. Daarnaast zien we overal lokale initiatieven ontstaan zoals autodelen, de e-car en Kom d r es uut. Regionaal wordt ingezet op slim samen reizen, zoals een app voor medewerkers van het Slingeland Ziekenhuis en het Graafschap College en het project Smart Mobility As A Service binnen de vrijetijdssector. De uitdaging voor de komende jaren is om een goed samenhangend (en Smart) programma fijnmazige bereikbaarheid te realiseren, waarin de initiatieven elkaar versterken. Bronvermelding en informatie: - ANWB routeplanner - Centraal bureau voor de statistiek - CROW KpVV (2017). OV-Klantenbarometer 2016 Provincie Gelderland - DUO - Graafschapscollege (2017). nl/ - Monitor Wonen-zorg Provincie Gelderland gelderland.nl/inspiratie+nieuw/monitor+wonen-zorg+2016/default. aspx#folder= Regioplan (2017). Werkdocument. De kracht van Oost-Nederland en%20evenementen/170120_kracht_van_oost-nederland_ werkdocument.pdf - RWS Oost Nederland alle-publicaties - Statistisch zakboek provincie Gelderland - Suurmond, H. (2017). Woningmarktmonitor 2017 Achterhoek - UWV (2017). Regio in beeld 2016 Achterhoek reisinformatie, Vragen? Mail m.angenent@regio-achterhoek.nl of j.geerse@regio-achterhoek.nl