Naar een betere sociale mix in het Gentse basisonderwijs?

Transcriptie

1 Naar een betere sociale mix in het Gentse basisonderwijs? Een voorlopige evaluatie op basis van de inschrijvingen voor het schooljaar LOP Gent Basisonderwijs Jean Pierre Verhaeghe & Joke Goetmaeckers Goedgekeurd door de Coördinatievergadering op 15 november 2013 Samenvatting In deze evaluatie werd voor de Gentse basisscholen nagegaan (1) hoe ze zich qua sociale mix positioneren tegenover de streefnorm voor hun deelgebied en (2) welke evolutie ze doormaakten tussen 01/02/2012 en eind september Op die manier wordt gepoogd na te gaan of de nieuwe regelgeving een impact heeft op de sociale mix. Omdat in de Gentse situatie de inschrijvingsregels vooral impact hebben op de inschrijvingen van de jongste kinderen, is de evaluatie gebaseerd op de gegevens van de instappertjes (geboortejaar 2011). Die gegevens werden uit het Gentse centraal aanmeldingsregister gehaald. Ze betreffen niet alleen de kinderen die in februari 2013 aangemeld en aansluitend daarop in maart 2013 ingeschreven werden, maar ook de kinderen die nadien ingeschreven werden, voorzover ze tot 25 sept in CAR geregistreerd werden. Voor 27 vestigingsplaatsen werd eind oktober/begin november nog een aanvullende bevraging gedaan. Die gegevens worden vergeleken met de AgODi-telgegevens van 01/02/2012 voor het hele kleuteronderwijs. Bij de evaluatie werd voor elk deelgebied de gecorrigeerde streefnorm als referentiepunt gehanteerd. Dat is een aparte streefnorm die we in Gent voor instappertjes hanteren en die er rekening mee houdt dat instappers die oudste kind in een gezin zijn per definitie nog niet kunnen aanvinken op het schooltoelagecriterium, waardoor een deel van hen bij de eerste inschrijving verkeerdelijk als kansrijk genoteerd moet worden (de vals-kansrijken). Voor zeven deelgebieden werd een duidelijke desegregatietendens genoteerd. Die zeven vormen een staalkaart van Gent, met onder meer de meest kansarme deelgebieden (westelijke 19 e -eeuwse gordel), een gemengd gebied (St.-Amandsberg Dampoort) en twee importzones (een deel van de binnenstad en het perifere Mariakerke). Voor één gemengd deelgebied (Ledeberg Gentbrugge) werd een duidelijke tendens tot méér segregatie vastgesteld. Verschillende lokale omstandigheden speelden daarin een rol: de stijgende vraag vanuit ouders met een specifieke voorkeur voor officieel onderwijs, mobiliteitselementen, 1

2 percepties van ouders over een bepaalde school. Misschien leidde ook de kunstmatig lage streefnorm voor Ledeberg ten gevolge van het samenvoegen van de twee deelgemeenten tot één deelgebied tot ongunstige neveneffecten. Voor twee andere deelgebieden (Stationsbuurt Watersportbaan en Drongen) leidde de instroom van kansarme kinderen uit een naburig deelgebied met zware capaciteitstekorten (Brugse Poort) tot een vertekening van de sociale mix, met name doordat die instroom in elk van beide deelgebieden telkens bij één school terecht kwam. Ook hier spelen lokale omstandigheden een rol: de geografische nabijheid van die ene school of een rechtstreekse busverbinding die pal voor de school halt houdt. Voor de overige zes deelgebieden zijn de aantal instappers waar het over gaat (< 100), eigenlijk te klein om na één jaar al conclusies te trekken. Eén van hen vertoont een positieve tendens, twee neigen tot meer segregatie en drie vertonen een status quo. Maar de komende jaren moeten duidelijk maken of deze tendensen al dan niet meer zijn dan toevallige schommelingen. Kanttekeningen die bij deze globaal positieve eerste evaluatie gemaakt worden, betreffen: (1) het voorlopige karakter van deze vroege evaluatie, die (a) komt na één toepassing van de nieuwe regels waarbij de remmende invloed van hoge aantallen kinderen die voorrang genoten als broer/zus nog ten volle speelt en (b) noodgedwongen op onvolledige gegevens gebaseerd is; (2) het gegeven dat in sommige scholen nog plaatsen vacant zijn voor geboortejaar 2011; in veel gevallen is het redelijk om te veronderstellen dat die tegen het einde van het schooljaar nog ingenomen zullen worden, met name vooral door kansarme kinderen in die zin kon meestal wel een prognose gemaakt worden van waar het deelgebied uiteindelijk qua sociale mix zal uitkomen, maar het blijft natuurlijk een prognose; (3) de remmende invloed van capaciteitstekorten op het kunnen bereiken van een evenredige verdeling van kansarm en kansrijk, zowel in het deelgebied waar een zwaar capaciteitstekort is, als onder sommige omstandigheden in naburige deelgebieden; (4) het gegeven dat de gecorrigeerde streefnorm die voor deze evaluatie al gebruikt werd, in de voorbije aanmeldingsprocedure nog niet gebruikt werd, waardoor de evolutie naar betere sociale mix eigenlijk afgeremd werd; (5) de negatieve impact zowel op percepties over scholen als op de werking van de dubbele contingentering en de schoolkeuzes van ouders van het gegeven dat het criterium thuistaal niet-nederlands in het kader van het huidige inschrijvingsrecht volledig genegeerd wordt. 2

3 Inleiding De inschrijvingen voor het schooljaar zijn de eerste die verliepen volgens de regels van het nieuwe inschrijvingsrecht (decreet van 25/11/2011 en navolgend aanpassingsdecreet). De sedert 2005 bestaande regeling met een voorrangsperiode waarin scholen eenzijdig voorrang mochten (niet moesten) geven hetzij aan kansarme leerlingen, hetzij (onder bepaalde voorwaarden) aan kansrijke leerlingen, geldt niet langer. Ze werd vervangen door een regeling met een periode waarin elke school door middel van de zgn. dubbele contingentering (op termijn) tot een evenredige verdeling van kansarme én kansrijke leerlingen probeert te komen. Die dubbele contingentering is in LOP-gebieden een verplichting. Daarbuiten is het een mogelijkheid. Het gebruik van een aanmeldingssysteem dat we in het Gentse basisonderwijs al sedert de inschrijvingen voor het schooljaar kennen is voor het Gentse basisonderwijs nu ook decretaal verplicht. Door dat aanmeldingssysteem wordt de periode met dubbele contingentering voor kansrijk en kansarm geïntegreerd in de reguliere periode. Na afloop van de aanmeldingsperiode 2013 had 85% van de nieuw in te schrijven instappertjes van geboortejaar 2011 een plaats verworven. De helft daarvan verkreeg die plaats onder de voorrang voor broer/zus of kinderen van personeel. De andere helft verkreeg ze via de aanmeldingsprocedure. Het is die laatste groep die onder de regeling met de dubbele contingentering viel. Voor wie na de aanmeldingsperiode (d.w.z. na de paasvakantie) om een inschrijving kwam, gold de dubbele contingentering niet meer. Van alle kinderen uit geboortejaar 2011 die in het Gentse basisonderwijs een plaats zochten of nog zullen zoeken (men kan nog altijd inschrijven) had dus ruim 40% met de dubbele contingentering te maken. Inschrijvingsperiodes in het Gentse basisonderwijs Voor het Gentse basisonderwijs werden drie inschrijvingsperiodes georganiseerd: 1. Een periode van vervroegde inschrijvingen in oktober 2012 voor instappertjes (geboortejaar 2011) die konden genieten van de voorrang voor broers en zussen of van de voorrang voor kinderen van personeelsleden. Exact 1328 instappertjes werden in deze periode ingeschreven Eén enkele aanmeldingsperiode in februari 2013 voor alle overige leerlingen, waarbij de dubbele contingentering voor kansarm en kansrijk toegepast werd. 2 Voor de aangemelde leerlingen gebeurt de toewijzing van vrije plaatsen op basis van twee afstandscriteria: de afstand thuis school (75% van de vrije plaatsen) en de kortste van drie afstanden: thuis school, werkplek 1 school, werkplek 2 school (25% van de vrije plaatsen). Kregen op basis van hun aanmelding een ticket waarmee ze in de loop van maart 2013 konden worden ingeschreven: ook weer 1328 (!) instappertjes en 604 kinderen uit eerdere geboortejaren. Naar schatting 500 Gentse kinderen van geboortejaar 2011 werden niet aangemeld. 1 Conform de decretale restricties werd geen van die kinderen geweigerd wegens capaciteitsgebrek. In drie scholen leidde dat meteen al tot een overschrijding van de capaciteit van de instapklas (geboortejaar 2011) met respectievelijk vier, vijf en zes leerlingen op een oorspronkelijke capaciteit van resp. 25, 15 en Oudere leerlingen die konden genieten van de voorrang voor broer/zus of voor kinderen van personeelsleden dienden dus ook aangemeld te worden, maar kregen wel bij voorrang een plaats toegewezen, voor zover de capaciteit daarmee niet overschreden werd. De toepassing van de dubbele contingentering voor kansarm kansrijk is ondergeschikt aan de voorrang voor broer/zus of kind van personeelslid. 3

4 3. De periode voor late inschrijvingen, startend onmiddellijk na de paasvakantie (april 2013). Voor deze late inschrijvingen geldt de dubbele contingentering voor kansarm en kansrijk niet meer. Ook de afstandscriteria spelen geen rol meer. Voor de luttele overblijvende plaatsen geldt: wie eerst komt, eerst maalt. Dubbele contingentering en deelgebieden Het inschrijvingsdecreet bepaalt dat binnen het LOP afspraken gemaakt moeten worden omtrent hoe de dubbele contingentering zal worden toegepast. Voor het Gentse basisonderwijs werden met het oog op de inschrijvingen voor de volgende afspraken gemaakt. 1. Gent wordt ingedeeld in 16 deelgebieden. Voor elk deelgebied wordt (voor kleuteronderwijs enerzijds en voor lager onderwijs anderzijds) vastgelegd hoe hoog het na te streven aandeel kansarme leerlingen is. Voor 12 deelgebieden is die streefnorm gebaseerd op het aandeel kansarme leerlingen dat in het deelgebied woont. Voor vier deelgebieden waar beduidend méér leerlingen school lopen dan er wonen, is die streefnorm gebaseerd op het aandeel kansarme leerlingen dat er school loopt. 2. Elke school bepaalt zijn capaciteit per geboortejaar (voor het KO) resp. per leerjaar (voor het LO). Voor elke capaciteit gebeurt de verdeling over de contingenten kansarm kansrijk volgens afspraak 1 en op basis van de gebruikelijke afrondingsregels (contingenten zijn altijd gehele getallen). 3. Ingeval de capaciteit minstens 10 is, is het contingent kansrijk minstens 5, wat ook de verdeling binnen het deelgebied is. Voor een capaciteit van 8 of 9 is het contingent kansrijk minstens 4. 3 Voor deze evaluatie gebruiken we ook al een voorafbeelding van een nieuwe afspraak die voor het schooljaar gemaakt werd. Die houdt in dat voor de instappertjes die na de voorrangsperiode voor broers/zussen ingeschreven worden, de streefnorm gecorrigeerd wordt om rekening te kunnen houden met het gegeven dat instappertjes die oudste kind in een gezin zijn, bij hun allereerste inschrijving per definitie niet kunnen scoren op het schooltoelagecriterium. Naargelang van het deelgebied moeten daardoor 3,3% tot 19,3% van de instappertjes die geen voorrang genieten als broer of zus van een al ingeschreven leerling, als kansrijk genoteerd worden (en dus in dat contingent meegeteld worden) terwijl ze vanaf het navolgende schooljaar, na aanvraag en toekenning van een schooltoelage, als kansarm geboekt zullen worden. 4 Vooral in de kansarme deelgebieden (de 19 e -eeuwse gordel en Nieuw-Gent) kan dat bij scholen het bereiken van de gewenste sociale mix ernstig verstoren. 5 3 Deze regel is bedoeld om te verhinderen dat kleine scholen in kansarme deelgebieden snel evolueren naar een 100% kansarme school omdat kansrijke (Nederlandstalige) ouders niet willen dat hun kind het enige kansrijke (Nederlandstalige) kind in de klas is. Deze regel is naderhand symmetrisch gemaakt zodat ze ook in omgekeerde richting werkt. 4 De percentages vals-kansrijken werden bepaald op basis van de AgODI-telgegevens voor het kleuteronderwijs (alle geboortejaren samen) per 01/02/2012. Voor deze evaluatie werd per deelgebied ook rekening gehouden met de CAR 2013-gegevens over het aandeel instappers dat op basis van de voorrang voor broers en zussen ingeschreven werd. 5 Die nieuwe afspraak komt gedeeltelijk tegemoet aan de problemen die scholen in kansarme deelgebieden op dit vlak signaleren. Ingeval die vals-kansrijke instappers erg ongelijk over de scholen in een deelgebied verspreid zijn, biedt ze echter maar heel partieel soelaas. De enige echte oplossing ligt in een aangepaste 4

5 Deze evaluatie Deze evaluatie probeert een antwoord te bieden op de vraag in hoeverre de nieuw ingevoerde regeling met die dubbele contingentering voor kansarm en kansrijk al tot een (zekere aanzet tot) betere sociale mix geleid heeft. Andere aspecten van de Gentse aanmeldings- en inschrijvingsprocedure (bijvoorbeeld de indeling in 16 deelgebieden) en lokale begeleidende maatregelen (het School in je buurt-project) vormen het voorwerp van een afzonderlijke, latere evaluatie. Welke gegevens werden gebruikt? Voor deze evaluatie hebben we ons beperkt tot gegevens over de inschrijving van instappertjes voor het schooljaar (d.i. geboortejaar 2011, inclusief de kinderen die ten vroegste op 1 september 2014 kunnen instappen). De reden voor deze beperking is dat het grootste deel van de Gentse basisscholen al vanaf de instapklas vol loopt en de samenstelling voor dat geboortejaar daardoor in de meeste scholen vanaf dat moment voor de komende tien jaar grotendeels vast ligt. In Gent lopen de meeste basisscholen momenteel al vanaf de instapklas vol (83%) of zo goed als vol (10%). Het heeft dus geen zin om voor de evaluatie van het nieuwe inschrijvingsrecht ook de gegevens van oudere leerlingen te betrekken, want die werden voor het overgrote deel ingeschreven vóór het nieuwe inschrijvingsrecht van toepassing was. Voor deze evaluatie gebruikten we de gegevens die in het Gentse Centraal Aanmeldingsregister (CAR) opgeslagen werden. Op die manier hoefden we (1) niet te wachten op de officiële gegevens van AgODi, die pas later ter beschikking komen en (2) hoefden we de scholen ook niet allemaal nog eens lastig te vallen met een afzonderlijke bevraging. Drie sets van gegevens werden gebruikt: 1. De gegevens over de instappertjes die in oktober vervroegd ingeschreven werden. 2. De gegevens over de instappertjes die vanaf maart tot en met 25 september via CAR ingeschreven werden. Dat betreft: a. Gegevens van instappertjes die in de loop van maart 2013 op basis van hun aanmelding in februari 2013 ingeschreven werden. b. Gegevens van instappertjes die tussen 15 april en 25 september 2013 ingeschreven werden en door de school in CAR werden geregistreerd. 6 Op die manier konden ook de verschuivingen worden meegenomen die zich voordoen wanneer ouders hun ticket niet verzilveren en scholen de vrijgekomen plaatsen opvullen met kinderen die eerder geweigerd moesten worden. Daardoor komen er in andere scholen plaatsen vrij die op hun beurt met eerder geweigerde kinderen opgevuld worden. regeling die toelaat elk kind van meet af aan in het juiste contingent te plaatsen op een wijze die overeenstemt met de dekking die het schooltoelagecriterium in principe biedt (namelijk het laagste inkomenskwartiel binnen de Vlaamse bevolking). 6 Vanaf dit schooljaar kunnen Gentse basisscholen CAR als elektronisch inschrijvingsregister hanteren, ook voor de late inschrijvingen. Dat biedt hen een aantal praktische voordelen. 5

6 3. Voor 27 van de 95 vestigingsplaatsen, die op 25/09/2013 in hun instapklas nog een relatief groot aantal vrije plaatsen hadden (dat is 4 of meer), werden de gegevens in de week voor of de week na de herfstvakantie via een telefonische bevraging gecheckt en eventueel aangevuld. Deze gegevens zijn voorlopige gegevens. Bij het afsluiten van de gegevensverzameling waren er nog altijd een aantal vrije plaatsen, waarvan we op grond van de ervaring uit voorgaande schooljaren weten dat ze op enkele scholen in de buitengebieden na tegen het einde van schooljaar of ten laatste op 1 september 2014 allemaal ingenomen zullen zijn, voornamelijk door kansarme kinderen uit de niet in de aanmeldingsperiode bereikte groep van 500 kinderen die ook tegen 25 september (resp. eind oktober of begin november) nog niet ingeschreven waren. Daar moet bij de evaluatie van evoluties in de sociale mix mee rekening gehouden worden. Echt volledige gegevens voor het geboortejaar 2011 zullen we maar eind 2015 krijgen, na validatie van de telgegevens van 01/02/2015, als de kinderen al in de eerste kleuterklas (K1) zitten. 7 Resultaten Globale verschuivingen tussen 01/02/2012 en sept./okt Voor elke vestigingsplaats met kleuteronderwijs werd bepaald hoe sterk het aandeel kansarme kinderen boven de gecorrigeerde streefnorm uitsteekt (resp. daar onder blijft). Dat levert afwijkingen van de gecorrigeerde streefnorm op die gaan van tot -50%-punten (veel minder kansarme leerlingen) over tussen -10%- en +10%-punten (= rond de streefnorm) tot +70%- punten (veel meer kansarme leerlingen). Die berekening werd per vestigingsplaats twee keer gemaakt: één keer op de AgODi-telgegevens voor het kleuteronderwijs per 01/02/2012 (alle geboortejaren samen), 8 één keer voor de instappertjes van geboortejaar 2011 (op basis van de hoger beschreven gegevens). De resultaten vindt men in tabel 1. Die laat zien dat: het aantal scholen dat rond de gecorrigeerde streefnorm van zijn deelgebied zit, lichtjes toegenomen is (van 38 tot 41), het aantal scholen dat boven de gecorrigeerde streefnorm zit (= meer kansarme kinderen), sterk is afgenomen (van 43 naar 23), het aantal scholen dat onder de gecorrigeerde streefnorm zit (= minder kansarme kinderen), sterk toegenomen is (van 14 naar 31). 7 De telgegevens van 01/02/2014 zullen ook nog maar een onvolledig beeld geven omdat tegen dan nog maar de helft van de instappertjes effectief ingestapt zullen zijn. 8 Analyses in het kader van eerdere evaluaties van het Gentse CAR toonden aan dat vergelijking van de cijfers voor de jongste instappers met eerdere telgegevens voor het volledige kleuteronderwijs (alle geboortejaren samen) meer stabiele resultaten oplevert dan vergelijking met eerdere telgegevens voor enkel de instappers uit een eerder geboortejaar. 6

7 Tabel 1. Verschuivingen in afwijkingen t.a.v. de gecorrigeerde streefnorm 01/02/2012 CAR-gegevens sept/okt 2013 Afwijking t.a.v. norm Scholen Scholen Sch met > 10% vrije plaatsen Totaal vrije plaatsen tot +70%-ptn tot +60%-ptn tot +50%-ptn tot +40%-ptn tot +30%-ptn tot +20%-ptn tssn -10%- en +10%-ptn tot -20%-ptn tot -30%-ptn tot -40%-ptn tot -50%-ptn De cirkeldiagrammen in figuur 1 tonen duidelijk de verschuiving van een hoog aandeel scholen met meer kansarme kinderen dan de gecorrigeerde streefnorm in het deelgebied bij de telling op 01/02/2012 naar een relatief hoog aandeel scholen met minder kansarme kinderen dan de gecorrigeerde streefnorm bij geboortejaar 2011 (data van september/oktober 2013). 01 febr (hele KO) tot +70%-ptn Sept./okt (geboortejaar 2011) tot +60%-ptn tot -20% tot +50%-ptn tot +40%-ptn tot +30%-ptn tot +20%-ptn tssn -10%- en +10%-ptn tot -20% -10% tot +10% tot +20% tot -20%-ptn tot -30%-ptn -10% tot +10% tot -40%-ptn tot -50%-ptn Figuur 1. Verschuivingen in afwijkingen t.a.v. de gecorrigeerde streefnorm (n = 95) Een voor de hand liggende verklaring zou zijn dat de scholen die momenteel onder de streefnorm zitten, nog wel een pak instappers mogen verwachten van meestal kansarme ouders die tot de eigenlijke instapdag wachten om hun kind in te schrijven. Maar die verklaring blijkt niet te kloppen als we kijken naar de verdeling van de nog vrije plaatsen in tabel 1. Een andere partiële verklaring zou kunnen zijn dat sommige scholen een disproportioneel groter aandeel vals-kansrijke leerlingen 7

8 binnen krijgen en daardoor in de grafiek ten onrechte blauw kleuren. Dit kan maar nagegaan worden nadat voor alle instappers definitief bekend is of ze aanvinken op het criterium schooltoelage. Het aantal vestigingsplaatsen met nog minstens 10% vrije plaatsen (7) is groter bij de groep die al meer kansarme instappertjes ingeschreven heeft dan de gecorrigeerde streefnorm in het deelgebied vooropstelt, dan in de groep vestigingsplaatsen die er minder ingeschreven hebben (5). En ook het totaal aantal vrije plaatsen is met 101 in die geel-oranje groep (tot +40% kansarme instappers) hoger dan het aantal vrije plaatsen (68) in de blauwe groep (tot -40% kansarme instappers). Een preciezer beeld krijgen we als we de evolutie per school (vestigingsplaats) in kaart brengen. 5,3% 8,5% 3,2% 4,3% 3,2% 14,9% nog kansarmer (>10%) nog kansarmer (<10%)) naar streefnorm (>10%) naar streefnorm (<10%)) status quo (+/- 5% rond M) 14,9% nog kansrijker (<10%)) 42,6% nog kansrijker (>10%) omslag van KA --> KR (<10%) omslag van KA --> KR (>10%) Figuur 2: Vestigingsplaatsen van scholen volgens evolutie in hun schoolbevolking (n = 94) In figuur 2 onderscheiden we negen types van scholen (vestigingsplaatsen): van scholen die nog kansarmer werden dan ze al waren (7,5%), over scholen die evolueren in de richting van de streefnorm (30%), scholen die status quo bleven (43%), scholen die nog kansrijker werden dan ze al waren (14%) tot scholen die een omslag maakten van kansarm naar kansrijk (6,4%). Bij de scholen die evolueren maken we een onderscheid tussen lichte veranderingen (< 10%-punten) en sterkere evoluties (> 10%-punten). 9 Dat bijna één op drie scholen (30%) evolueert in de richting van de streefnorm is op zich los van eventuele discussie over de wenselijkheid van die streefnorm een positief gegeven. Het toont dat de inspanningen om tot een evenredige verdeling van kansarm en kansrijk te komen, al vruchten beginnen af te werpen. Dat 40 scholen (43%) status quo blijven, zegt op zich niet veel. Maar voor de 9 Evoluties die in absolute termen een verschuiving van (afgerond) niet meer dan 1 leerling te weeg brachten, werden steeds als status quo gerekend. Evoluties die in absolute termen een verschuiving van (afgerond) niet meer dan twee leerlingen te weeg brachten, werden hooguit als lichte verandering gerekend. 8

9 21 scholen die al rond hun streefnorm zaten (22,3% op het totale aantal van 94 vestigingsplaatsen), is dat ook zonder meer positief. 10 Voor ruim de helft van de scholen is er dus positief nieuws. En dan zijn er de scholen (ruim een kwart) die ongunstig lijken te evolueren, hetzij omdat ze nog kansarmer respectievelijk nog kansrijker werden dan ze al waren, hetzij omdat ze een omslag maakten van kansarm naar kansrijk. Voor de laatste twee categorieën zou men kunnen denken dat die evolutie te maken heeft met het gegeven dat heel wat kansarme kinderen nog niet ingeschreven zijn. Maar dat kan maar een deel van de verklaring bieden, zo blijkt. Om uit te zoeken wat er precies aan de hand is, moeten we analyses per deelgebied uitvoeren. Een relevante vraag is hoeveel leerlingen bij die verschillende soorten evoluties betrokken zijn. Komen bepaalde soorten evoluties eerder bij kleinere of grotere scholen voor? En is het bij andere omgekeerd? Figuur 3 toont voor elk van de types scholen/evoluties uit figuur 2 over hoeveel instappers het gaat. We herinneren eraan dat de teldatum 25/09/2013 was met nog een bijkomende update voor 27 vestigingsplaatsen eind oktober/begin november). We mogen nog bijkomende inschrijvingen verwachten. 4,8% 5,3% 9,2% 5,3% 37,0% 4,7% 2,2% 16,4% 15,1% nog kansarmer (>10%) nog kansarmer (<10%)) naar streefnorm (>10%) naar streefnorm (<10%)) status quo (+/- 5% rond M) nog kansrijker (<10%)) nog kansrijker (>10%) omslag van KA --> KR (<10%) omslag van KA --> KR (>10%) Figuur 3: Aantallen instappers volgens evolutie in hun schoolbevolking (n = 2825) Figuur 3 gelijkt erg op figuur 2. De scholen die evolueren richting streefnorm tellen iets meer leerlingen dan de scholen die status quo blijven. Maar dat geldt ook voor de scholen die in sterkere mate kansrijker worden dan ze al waren en voor scholen die een omslag van kansarm naar kansrijk maken. Analyses per deelgebied In wat volgt, presenteren we een synthetisch overzicht van de resultaten van de analyses per deelgebied. Wat opvalt, is dat er zowel deelgebieden zijn met een duidelijke tendens tot daling van 10 Op beide dataverzanelingsmomenten waren er 95 vestigingsplaatsen die kleuteronderwijs aanboden. Maar daar zit 1 nieuwe school bij waarvoor er uiteraard geen gegevens voor 2012 zijn. En er is ook één school waarvoor in CAR 2013 geen gegevens zitten omdat er geen kinderen aangemeld werden. Dat brengt voor beide dataverzamelingsmomenten het aantal op 94. 9

10 de segregatie, als deelgebieden die op dat vlak op een status quo lijken af te stevenen en ook deelgebieden waar de segregatie lijkt te stijgen. Deelgebieden waar de segregatie afneemt In acht deelgebieden lijkt de segregatie af te nemen: de vier deelgebieden die samen het westelijk deel van de 19 e -eeuwse gordel vormen, Sint-Amandsberg-Dampoort (inclusief een zuidelijke wijk van Oostakker ten zuiden van de R4), Mariakerke, Binnenstad 1 Macharius Heirnis en het deelgebied Oostakker en de Kanaaldorpen. We geven eerst een beschrijving van die deelgebieden op basis van de telgegevens van 01/02/2012: De vier deelgebieden van de westelijke 19e-eeuwse gordel vormen het meest kansarme deel van Gent. Van de kleuters die er wonen, is naargelang van het deelgebied 66% tot 72% kansarm. De scholen telden op 01/02/2012 echter 72% tot 81% kansarme kleuters. 11 Het merendeel (60% tot 75%) 12 van de kansarme kleuters spreekt thuis geen Nederlands (TNN). Daarnaast zijn er ook 5% tot 10% kleuters die wel scoren op TNN maar niet beantwoorden aan de kansarmoedecriteria. Er is een groot capaciteitstekort. In twee van de vier deelgebieden moet 30% tot 45% van de kinderen elders op zoek naar een school. In de andere twee is er geen overschot. Sint-Amandsberg - Dampoort is een gemengd deelgebied. Van de kinderen die er wonen, is 37% (KO) tot 43% (LO) kansarm. Dat zijn cijfers die het Gentse gemiddelde benaderen. Bij de schoolbevolking vinden we gelijkaardige cijfers. Het aantal kinderen dat er school loopt, komt overeen met het aantal kinderen dat er woont. Tussen Dampoort en Sint-Amandsberg zijn er behoorlijk wat verschillen in bevolking. In Dampoort is ruim de helft van de kleuters die er wonen kansarm in Sint-Amandsberg is dat maar goed 31%. In Dampoort hebben twee op drie kansarme kleuters niet het Nederlands als thuistaal, in Sint-Amandsberg gaat het om de helft van de kansarme kleuters. Beide stadswijken tellen daarnaast nog ongeveer 5% kleuters die wel TNN zijn, maar niet beantwoorden aan de kansarmoedecriteria. Mariakerke is een deelgebied met een deel residentiële buurten naast een meer verstedelijkte kern vlak buiten de kleine ring. Er gaan daar bijna twee keer zoveel kinderen naar school als er wonen. Er is heel wat import (inkomende schoolpendel) vanuit omliggende deelgebieden met een capaciteitstekort, onder meer vanuit de 19 e -eeuwse gordel. Het aandeel kansarme leerlingen in de scholen (31% in het KO, 40% in het LO) is er ook beduidend groter dan bij de eigen bevolking (18% bij de kleuters, 26% bij de lagere schoolkinderen). Eén op drie kansarme kleuters die school lopen in Mariakerke spreekt thuis geen Nederlands, d.i. 10% van het totale aantal schoolgaande kleuters. Bij de eigen bevolking is dat aandeel maar half zo groot. Daarnaast zijn er nog 3% kleuters die wel scoren op TNN maar niet op de kansarmoedecriteria. 11 In het lager onderwijs loopt het aandeel kansarme kinderen op tot 91%. 12 Deze percentages zijn ten opzichte van het aantal kansarme kleuters. Ten opzichte van het totaal aantal kleuters gaat het om 40% tot 55%. 10

11 Deelgebied Binnenstad 1 Macharius Heirnis is ook een importzone, zij het met een kleinere bufferfunctie dan de andere drie. Er gaan ongeveer 1,7 keer zo veel kinderen in dat deelgebied naar school als er wonen. Van de kinderen die er wonen, is 30% (kleuters) tot 34% (lagere schoolkinderen) kansarm. In de scholen gaat het om 42% resp. 44%. Iets meer dan de helft van de kansarme kleuters die school lopen in dit deelgebied spreekt thuis geen Nederlands. Daarnaast zijn er nog 8,4% kleuters die wel aanvinken op TNN maar niet op de kansarmoedecriteria. Het deelgebied Oostakker en de Kanaaldorpen is een typisch buitengebied. Er wonen in vergelijking met de rest van Gent relatief weinig kansarme kinderen (22% van de kleuters en 25% van de lagere schoolkinderen). Het aandeel kansarme kinderen in de scholen is niet noemenswaardig hoger. Bijna een kwart van de kleuters en precies de helft van de lagere schoolkinderen gaat buiten het eigen deelgebied naar school. In die uitgaande schoolpendel zijn kansarm en kansrijk evenredig vertegenwoordigd. Slechts 4,3% van de kleuters spreekt thuis geen Nederlands. Men kan zeggen dat die vijf groepen van deelgebieden een staalkaart van Groot Gent vormen, in die zin dat alle types deelgebieden erin vertegenwoordigd zijn. De evoluties in de westelijke 19 e -eeuwse gordel nader bekeken Tabel 2 toont een duidelijke verschuiving in de richting van de gecorrigeerde streefnormen voor de vier deelgebieden die samen de 19 e -eeuwse gordel vormen. Het aantal scholen dat rond de gecorrigeerde streefnorm van zijn deelgebied zit, is sterk toegenomen (van 2 tot 8), het aantal scholen dat boven de gecorrigeerde streefnorm zit (= meer kansarme kinderen), is bijna gehalveerd (van 15 naar 8), het aantal scholen dat onder de gecorrigeerde streefnorm zit (= minder kansarme kinderen), is nauwelijks gewijzigd (van 5 naar 6). Een nauwkeuriger beeld krijgen we opnieuw als we de evoluties per school (vestigingsplaats) in beeld brengen. Figuur 4 is op dezelfde manier opgebouwd als figuur 2. Wat opvalt, is dat 10 van de 21 scholen evolueren in de richting van de gecorrigeerde streefnorm. 13 Negen scholen laten een status quo noteren. Twee zitten rond de streefnorm. Vier blijven op een zeer hoog aandeel kansarme leerlingen staan (78% tot 100%, dat is 30 tot 40 procentpunten boven de gecorrigeerde streefnorm). In procenten uitgedrukt lijkt dat veel, maar in twee scholen gaat het in absolute termen slechts om 2 of 3 instappertjes. De twee andere scholen komen 5 resp. 13 instappertjes boven het nagestreefde aantal kansarme kinderen uit. Drie scholen blijven 15 tot 24 procentpunten onder de gecorrigeerde streefnorm. Bij één gaat dat in absolute termen maar om twee instappertjes, bij de andere gaat het om vijf tot acht kinderen. 13 Bij de analyse van de evolutie binnen scholen tellen we maar 21 scholen omdat één school nieuw is en in 2012 nog niet bestond. 11

12 Twee scholen ten slotte worden iets kansrijker dan ze al waren. Het betreft twee methodescholen. Beide komen op 24 procentpunten onder de streefnorm, wat in absolute termen overeenkomt met vijf tot negen instappertjes. Er zijn in het westelijk deel van de 19 e -eeuwse gordel geen scholen die nog kansarmer werden dan ze al waren en ook geen scholen die een omslag maakten van kansarm naar kansrijk. Tabel 2. Verschuivingen in de westelijke 19 e eeuwse gordel (vier deelgebieden) 01/02/2012 CAR-gegevens sept/okt 2013 Afwijking t.a.v. norm Scholen Scholen Sch met > 10% vrije plaatsen Totaal vrije plaatsen tot +70%-ptn tot +60%-ptn tot +50%-ptn tot +40%-ptn tot +30%-ptn tot +20%-ptn tssn -10%- en +10%-ptn tot -20%-ptn tot -30%-ptn tot -40%-ptn tot -50%-ptn nog kansarmer (>10%) nog kansarmer (<10%)) naar streefnorm (>10%) naar streefnorm (<10%)) status quo (+/- 5% rond M) nog kansrijker (<10%)) nog kansrijker (>10%) omslag van KA --> KR (<10%) omslag van KA --> KR (>10%) Figuur 4: Evoluties binnen scholen in de westelijke 19 e -eeuwse gordel (n = 21) Ondanks het gegeven dat er twee scholen zijn die nog iets kansrijker werden dan ze al waren en dat er twee keer twee scholen zijn die een status quo noteren met een behoorlijk aantal kinderen boven respectievelijk onder het nagestreefde aantal kansarme instappertjes, is het algemene beeld van de 12

13 evolutie in de westelijke 19 e -eeuwse gordel positief te noemen. Dat blijkt zowel uit tabel 2 als uit figuur 4. In een eerdere analyse hadden we nochtans voorspeld dat juist in deze deelgebieden desegregatie het moeilijkst te realiseren zou zijn, met name vanwege een combinatie van factoren: een capaciteitstekort en een bevolking met overwegend weinig mobiele kansarmen (Verhaeghe, 2013). Vooral opvallend is de evolutie van twee scholen die in 2012 nog 94% resp. 98% kansarme kleuters telden en nu voor geboortejaar 2011 op 68% resp. 73% uitkomen, wat eigenlijk overeenkomt met hun oorspronkelijk streefnorm. Het gaat in beide gevallen om een meer evenredige verdeling die in absolute termen overeenkomt met 6 extra kansrijke instappertjes. Op het eerste zicht lijken die twee voorbeelden de kritiek te ontkrachten dat je met streefcijfers van 70% kansarmen geen desegregatie kunt realiseren omdat zo n hoge waarde ver boven het kantelmoment ligt waarop Vlaamse, kansrijke ouders afhaken. Gelet op de wijken waarover het hier gaat (de Bloemekenswijk en de wijk Rabot) rijst echter de vraag hoe kansrijk die zes extra kansrijke instappertjes in beide scholen zijn. Het kan heel goed gaan om kinderen uit gezinnen die net niet beantwoorden aan de kansarmoedecriteria die de Vlaamse overheid hanteert en ook niet het Nederlands als thuistaal hebben. In dat geval zal de realiteit in de klas een minder divers beeld bieden dan de cijfers laten vermoeden. Voor die twee scholen ligt de gecorrigeerde streefnorm die volgend jaar gehanteerd zal worden op 59% resp. 56%. Maar die werd in de voorbije aanmeldingsperiode nog niet gebruikt. We kunnen ons afvragen of meer desegregatie te zien zou geweest zijn, hadden we ook in het voorbije voorjaar voor de instappertjes al die gecorrigeerde streefnorm gehanteerd. Het resultaat had wellicht ook nog beter kunnen zijn ware het niet dat in maar liefst 11 van de 21 scholen het aandeel instappers dat geniet van de voorrangsregel voor broers en zussen boven het Gentse gemiddelde uitstijgt, met percentages tussen 50% en 100%. Zeven van die scholen hadden in 2012 een bijzonder hoog aandeel kansarme kinderen (72% tot 98%). Als 75% van de capaciteit voor de instappers dan ingenomen wordt door kinderen die voorrang genieten als broer of zus, dan hou je als school maar bijzonder weinig ruimte over om het aandeel kansrijke instappers richting 40% tot 44% (= de gecorrigeerde streefnorm) te krijgen. Voor 5 van de 9 scholen kan in die factor de verklaring voor het status quo gevonden worden. Vijftien scholen in 19 e -eeuwse gordel waren na de aanmeldingsperiode of eind oktober 2013 al volledig volzet. Bij vier waren toen nog een beperkt aantal plaatsen vrij (1 tot 3). Bij drie scholen ten slotte zijn nog meer vrije plaatsen (7, 8 en 17). Dat zijn scholen die nu al een zeer hoog aandeel kansarme kinderen hebben (87,5% resp. 92,5% en 81,0%). Op basis van vroegere schooljaren, vermoeden we dat die plaatsen in de loop van het schooljaar ook nog wel ingenomen zullen worden, wellicht door kansarme instappertjes. Dat zou het aandeel kansarme instappers in die scholen op 93,3% resp. 93,8% en 89,5% brengen. Maar aan het totaalbeeld zal dat weinig veranderen. Wellicht zijn het niet toevallig de meest kansarme scholen die nog het langst een eerder groot aantal vrije 13

14 plaatsen hebben. Evengoed zijn er ook drie andere scholen met een heel hoog aandeel kansarme kinderen (73% tot 85%) die ondertussen voor geboortejaar 2011 wel al (zo goed als) volzet zijn. 14 Deelgebied Sint-Amandsberg Dampoort nader bekeken Ook hier is een overwegend positieve evolutie merkbaar. Het aantal scholen dat boven de streefnorm uitkomt, daalt van 5 naar 3. Het aantal scholen rond de norm steeg met één. Het aantal scholen dat onder de streefnorm bleef hangen, steeg ook met één van drie naar vier. Tabel 3. Verschuivingen in Deelgebied Sint-Amandsberg - Dampoort 01/02/2012 CAR-gegevens sept/okt 2013 Afwijking t.a.v. norm Scholen Scholen Sch met > 10% vrije plaatsen Totaal vrije plaatsen tot +60%-ptn tot +50%-ptn tot +40%-ptn tot +30%-ptn tot +20%-ptn tssn -10%- en +10%-ptn tot -20%-ptn tot -30%-ptn Figuur 5 toont dat bijna de helft van de scholen evolueert in de richting van de streefnorm. Het gaat om de vijf scholen die in 2012 het hoogste aandeel kansarme kinderen telden. Opmerkelijk is de evolutie van twee scholen die in % resp. 57% kansarme kleuters telden en nu voor geboortejaar 2011 op 57% resp. 39% uitkomen. In absolute termen is dat twee keer een verschuiving van 10 leerlingen op een capaciteit van 30 respectievelijk 52 plaatsen voor geboortejaar 2011 (allebei volzet). De school die in 2012 nog 89% kansarme kleuters had, ligt vlak bij de wijk Dampoort. Ook twee andere scholen die in figuur 5 groen kleuren, liggen in of vlakbij de wijk Dampoort. Drie scholen worden kansrijker dan ze al waren. Hun instapklassen zijn (zo goed als) volzet en tellen nu minder dan 10% kansarme leerlingen. Voor de twee scholen die in figuur 5 donkerblauw kleuren, komt die verschuiving in absolute termen neer op zes extra kansrijke leerlingen, wat minder is dan de eerder besproken donkergroene verschuiving. Het gaat om twee scholen die in het meest noordelijke deel van het deelgebied liggen, waar ook minder kansarme kinderen wonen. 15 Eén van hen rekruteert ook uit een moderne woonwijk in een buurgemeente, net over de gemeentegrens. 14 In de 19e-eeuwse gordel is er ook nog één school waar helemaal geen kinderen aangemeld waren. Die school telde in 2012 een zeer hoog aandeel kansarme kleuters (92,4%). Ze werd niet in de tabellen opgenomen. Volgens de directie is ook die school voor geboortejaar 2011 ondertussen zo goed als volzet. 15 De afstand met de veel kansarmere wijk Dampoort bedraagt ongeveer 5 km. 14

15 nog kansarmer (>10%) nog kansarmer (<10%)) naar streefnorm (>10%) naar streefnorm (<10%)) status quo (+/- 5% rond M) nog kansrijker (<10%)) nog kansrijker (>10%) omslag van KA --> KR (<10%) omslag van KA --> KR (>10%) Figuur 5: Evoluties binnen scholen in Sint-Amandsberg - Dampoort (n = 11) Ongeveer een kwart van de scholen blijft status quo. Het gaat om drie scholen met elk een heel verschillend profiel, zowel in termen van capaciteit, aandeel kansarme kinderen als aandeel broers en zussen bij de instappers. Zowel in termen van het aantal betrokken scholen als in termen van het aantal betrokken leerlingen overwegen de evoluties richting streefnorm, wat wil zeggen dat hier een stap richting desegregatie gezet werd. Bij één school is nog een groot aantal plaatsen voor geboortejaar 2011 vrij (21 van de 30). Het is een school met een gemengd publiek (44% kansarme instappers) die tot nu toe status quo bleef. In het slechtste geval zou die nog kunnen evolueren naar een school met 80% kansarme instappers. Gezien zijn ligging is dat niet zo waarschijnlijk. Deelgebied Mariakerke In Mariakerke zaten vier van de vijf scholen in 2012 rond de gecorrigeerde streefnorm. Dat aantal blijft gelijk, maar er treedt wel een verschuiving op. Twee scholen komen nu (nog) dichter bij de streefnorm uit, één maakt een lichte omslag van rond de streefnorm naar iets kansrijker. Drie van de vijf scholen zijn ondertussen volzet voor geboortejaar Bij één was er eind september nog één plaats vrij en bij één waren er nog drie plaatsen vrij. Gezien het om grote scholen gaat (met voor geboortejaar 2011 elk een capaciteit van 52) zal er aan hun sociale mix weinig meer veranderen. Deelgebied Binnenstad 1 Macharius Heirnis nader bekeken Tabel 4 toont dat het aantal scholen dat rond de streefnorm uitkomt, gelijk gebleven is. Het aantal scholen dat hoger uitkomt, daalt van 3 naar 2. Omgekeerd stijgt het aantal scholen dat onder de streefnorm blijft, van 2 naar 3. In vergelijking met andere deelgebieden is de bandbreedte smal. Op het eerste zicht laat tabel 4 een status quo zien. Maar figuur 6 vertelt een ander verhaal. 15

16 Tabel 4. Verschuivingen in het deelgebied Binnenstad 1 Macharius - Heirnis 01/02/2012 CAR-gegevens sept/okt 2013 Afwijking t.a.v. norm Scholen Scholen Sch met > 10% vrije plaatsen Totaal vrije plaatsen tot +30%-ptn tot +20%-ptn tssn -10%- en +10%-ptn tot -20%-ptn nog kansarmer (>10%) nog kansarmer (<10%)) naar streefnorm (>10%) naar streefnorm (<10%)) status quo (+/- 5% rond M) nog kansrijker (<10%)) nog kansrijker (>10%) omslag van KA --> KR (<10%) omslag van KA --> KR (>10%) Figuur 6: Evoluties binnen scholen in Binnenstad 1 Macharius Heirnis (n = 9) Het beeld dat figuur 6 toont, komt sterk overeen met wat we voor de 19 e -eeuwse gordel in figuur 4 zagen. De grootste evoluties situeren zich vooral in de drie scholen die voorheen 20 tot 30 procentpunten boven de streefnorm zaten en voor geboortejaar 2011 een flink stuk richting streefnorm evolueren en die in twee van de drie gevallen ook bereiken. In absolute termen gaat het om een verschuiving van 2 x 4 en 1 x 7 leerlingen. Het betreft middelgrote scholen met capaciteiten van 25 tot 51 plaatsen voor geboortejaar 2011 die eind september allemaal volzet waren. 16 In vergelijking daarmee is de blauwe verschuiving bij één school miniem (2 kansrijke leerlingen extra op een capaciteit van 36). De vier status quo-scholen zijn van heel divers pluimage: boven de streefnorm, er precies op, lichtjes eronder en een stuk meer eronder. Bij die laatste school waren begin november nog 8 van de 32 plaatsen voor geboortejaar 2011 vacant. Het gaat om een school met een specifiek pedagogische project dat weinig kansarme ouders aantrekt. Wanneer ook die resterende plaatsen ingevuld worden, is de kans bijgevolg groot dat er aan het totaalbeeld voor dit deelgebied weinig verandert. Gelet op de verschillen in aantallen scholen die erbij betrokken zijn en de verschillen in omvang van de verschuivingen, mogen we voor dit deelgebied concluderen dat een stap richting desegregatie gezet werd. 16 Twee scholen deden een capacteitsuitbreiding om aan de vraag te kunnen voldoen. Bij één school ging het om twee plaatsen, bij de andere om 13. Die scholen zaten al na de aanmeldingsperiode vol. 16

17 Oostakker en de Kanaaldorpen Van de vier scholen is er één die, komend van een relatief hoog aandeel kansarme kleuters, een flinke evolutie richting gecorrigeerde streefnorm maakt en die ook haalt. De andere lag rond de streefnorm en eindigt voor geboortejaar 2011 daar onder, maar (1) die beweging is veel minder uitgesproken en (2) die school telde eind oktober nog 22 vrije plaatsen op een capaciteit van 48 voor geboortejaar De kans is groot dat een deel van die plaatsen nog door kansarme kinderen ingenomen wordt. Twee scholen laten een status quo zien. Al bij al is hier sprake van lichte evolutie richting minder segregatie. Omdat het alle samen maar om weinig instappers gaat (78), zeggen deze vaststellingen eigenlijk niet zoveel. Er is veel kans dat het om niet meer dan een toevallige schommeling gaat. Dat zal de volgende jaren blijken. Deelgebieden waar de segregatie toeneemt of lijkt toe te nemen In vijf deelgebieden lijkt de segregatie juist toegenomen: Gentbrugge, Binnenstad 2, de Stationsbuurt, Wondelgem en Drongen. We geven eerst een beschrijving van die deelgebieden. Gentbrugge Ledeberg is een deelgebied waar het aandeel kansarmen onder de kinderen die er wonen ongeveer gelijk is aan het Gentse gemiddelde: 41% bij de kleuters, 50% bij de lagere schoolkinderen. In de scholen ligt dat iets hoger: 47% in het KO en 58% in het LO. Het is een gebied waar de jongste jaren behoorlijk wat inspanningen gedaan werden om de capaciteit te laten meestijgen met de vraag. Mede daardoor liepen er in 2012 (bijna) evenveel kinderen school als er woonden. Maar ook dit jaar was daar weer een behoorlijke ad hoc uitbreiding voor nodig. In één school betrof het een uitbreiding van 40 naar 69 plaatsen voor geboortejaar In vier andere scholen kwamen daar samen nog eens 12 plaatsen bij. De twee deelgemeenten hebben een behoorlijk andere bevolkingssamenstelling. In Ledeberg is 57% van de kleuters kansarm in Gentbrugge gaat het om 34%. In Ledeberg spreekt bijna 60% van die kansarme kleuters thuis geen Nederlands (d.i. één op drie van het totale aantal kleuters in Ledeberg). In Gentbrugge scoort 34% van de kansarme kleuters (= 13% van het totale aantal) op het TNN-criterium. Beide deelgemeenten tellen daarnaast nog 3% tot 4% kleuters die wel aanvinken op TNN maar niet op de kansarmoedecriteria. Binnenstad 2 is de importzone bij uitstek in Gent. De vier scholen die op heel korte afstand van elkaar liggen, tellen samen vier keer zo veel kleuters als er in het deelgebied wonen. Voor de lagere schoolbevolking ligt die verhouding zelfs 5 tegen 1. Het aandeel kansarme leerlingen is met 30% (in KO zowel als in LO) een flink stuk hoger dan bij de bewoners (ongeveer 20%). Dat komt door inkomende schoolpendel uit omringende, meer kansarme deelgebieden met een capaciteitstekort (o.m. de 19 e -eeuwse gordel). Iets meer dan een kwart van de kleuters die school lopen in die vier scholen spreekt tussen geen Nederlands (13,8% scoort ook op de kansarmoedecriteria, 11,8% scoort daar niet op). Ook het deelgebied Stationsbuurt Watersportbaan vervult zo n bufferfunctie. Hier is de schoolbevolking 2,4 tot 2,9 keer zo groot als het aantal kinderen dat er woont. Maar het 17

18 aandeel kansarme kinderen in de scholen is met 25% (KO) resp. 29% (LO) minder hoog dan in Binnenstad 2, terwijl het aandeel bij de bewoners ook rond 20% ligt. Ruim 21% van de kleuters die school lopen in de stationsbuurt, spreekt thuis geen Nederlands (11,5% scoort ook op de kansarmoedecriteria, 9,9% niet). In Wondelgem wonen behoorlijk meer kinderen dan er school kunnen lopen. Eén op drie kleuters moet elders naar school. Het aandeel kansarme kinderen dat er woont (38% bij de kleuters, 40% bij de lagere schoolkinderen) komt dicht bij het Gentse gemiddelde. In de twee grote scholen (met een capaciteit van 50 resp. 60 voor geboortejaar 2011) ligt het aandeel kansarme kinderen niet noemenswaardig hoger. De uitgaande schoolpendel is dus gelijkelijk verdeeld over kansarme en kansrijke kinderen. Bijna één derde van de kansarme kleuters die in Wondelgem wonen, spreekt thuis geen Nederlands, d.i. 12% van het totale aantal. Daarnaast zijn er nog eens ruim 5% kleuters die wel aanvinken bij TNN maar niet op de kansarmoedecriteria. Drongen is een groene deelgemeente ten westen van de kernstad. Er wonen relatief weinig kansarme kinderen (12% bij de kleuters, 15% bij de lagere schoolkinderen). In de scholen liggen die percentages iets, maar niet noemenswaardig hoger (14% in het KO en 18% in het LO). In Drongen is er voor het KO een beperkte inkomende schoolpendel. In Drongen wonen maar heel weinig TNN-kleuters (2,8%). Eén derde daarvan scoort ook op de kansarmoedecriteria, twee derde niet. De evolutie in deelgebied Gentbrugge Ledeberg nader bekeken Tabel 5 toont dat de verschuivingen helemaal de andere kant op gaan dan bedoeld. Het aantal scholen dat boven de streefnorm eindigt, daalt weliswaar van drie naar 1, maar het aandeel kansarme instappertjes in die ene school ligt wel een heel stuk hoger. Het aantal scholen dat rond de streefnorm ligt, daalt van 4 naar 2. Het aantal scholen dat onder de streefnorm uitkomt, stijgt van 2 naar 6. De afwijking van de streefnorm wordt ook aan deze kant groter (naar -30 en -40 procentpunten). Al deze scholen zijn volzet, vijf al van bij de aanmeldingsperiode. Het beeld dat figuur 7 laat zien, kleurt vooral rood, paars en blauw, wat een toenemende segregatie binnen het deelgebied doet vermoeden. Eén school wordt kansarmer en ziet zijn aandeel kansarme kleuters stijgen van 79% (hele KO, telling 01/02/2012) naar 93% (geboortejaar 2011). Dat gaat in absolute termen om 7 kansarme instappers extra op een totaal van 45 ingeschreven kinderen. In deze school waren eind oktober nog 25 van de 70 plaatsen voor geboortejaar 2011 vacant, en dit terwijl andere scholen hun capaciteit met alles samen 41 plaatsen moesten optrekken om (beter) aan de stijgende vraag te kunnen voldoen. De school met een rode evolutie ligt in de deelgemeente Ledeberg. De school met de groene evolutie, richting streefnorm, ligt daar op 500 m van, ook in Ledeberg. Die school evolueert van 56% kansarme kleuters in 2012 naar 41% voor geboortejaar 2011, pal op de oorspronkelijke streefnorm. De verschuiving is van dezelfde grootteorde: 5 leerlingen op een capaciteit van

19 Tabel 5. Verschuivingen in het deelgebied Gentbrugge - Ledeberg 01/02/2012 CAR-gegevens sept/okt 2013 Afwijking t.a.v. norm Scholen Scholen Sch met > 10% vrije plaatsen Totaal vrije plaatsen tot +60%-ptn tot +50%-ptn tot +40%-ptn tot +30%-ptn tot +20%-ptn tssn -10%- en +10%-ptn tot -20%-ptn tot -30%-ptn tot -40%-ptn nog kansarmer (>10%) nog kansarmer (<10%)) naar streefnorm (>10%) naar streefnorm (<10%)) status quo (+/- 5% rond M) nog kansrijker (<10%)) nog kansrijker (>10%) omslag van KA --> KR (<10%) omslag van KA --> KR (>10%) Figuur 7: Evoluties binnen scholen in Gentbrugge - Ledeberg (n = 9) De overige scholen bevinden zich in de deelgemeente Gentbrugge. Twee daarvan werden nog kansrijker dan ze al waren, al betreft dit in absolute termen maar een beperkte verschuiving (2 resp. 3 kansrijke kleuters extra). Eén ervan evolueert van 10% kansarme kleuters naar 0%. Dit is één van de drie scholen waar het aantal instappers met voorrang als broer/zus groter was dan de oorspronkelijke capaciteit. Drie scholen maken een omslag van kansarm of rond de streefnorm naar kansrijk. Diegene die de grootste omslag maakt is de school die zijn capaciteit voor geboortejaar 2011 met 29 plaatsen uitbreidde. Die school ziet zijn aandeel kansarme kleuters zakken van 38% (ongeveer de gecorrigeerde streefnorm) naar 16% en telt daarmee 14 kansrijke instappertjes boven die streefnorm. Naast die drie scholen is er nog een school die een jojo-beweging maakt. Omdat het om een veel lichtere verschuiving gaat, rekenen we die bij de scholen (twee in aantal) die een status quo laten optekenen. De andere school met een status quo blijft vrij dicht bij de streefnorm. 19