Beleidskader Schuldhulpverlening. Gemeente Alkmaar

Transcriptie

1 Beleidskader Schuldhulpverlening Gemeente Alkmaar

2 INHOUDSOPGAVE 1 Een nieuw beleidsplan 3 2 Doel en uitgangspunten 4 3 Hoe gaan we dat doen? 5 4 Organisatie 9 5 Achtergrond 11 6 Communicatie 14 7 Middelenkader schuldhulpverlening 15 Bijlage 1 16 Bijlage 2 17 Bijlage

3 1. Een nieuw beleidsplan Voor u ligt het nieuwe beleidskader schuldhulpverlening. Bij het ontwikkelen van het nieuwe beleidskader heeft het college de situatie van onze inwoners centraal gesteld. Ons doel is dat Alkmaarders schuldenvrij verder leven. Uitgangspunt is dat elke inwoner met schulden een beroep kan doen op schuldhulpverlening. De gemeente Alkmaar biedt deze hulp via Halte Werk. Dit beleidskader is slechts een middel om ons doel te bereiken, maar het is wel belangrijk. Met dit beleidskader maken we dit doel bekend en laten we iedere inwoner weten hoe samen we dit doel gaan bereiken. Een beleidskader krijgt pas echt waarde als die aansluit op de leefwereld van onze inwoner. In de wereld van Schuldhulpverlening gelden namelijk regels, protocollen, wettelijke verplichtingen en nog veel meer dat op papier is vastgelegd. Maar in de leefwereld van onze inwoners spelen die regels geen rol. Het bieden van een snelle oplossing en maatwerk, van persoonlijke aandacht, goed contact en duidelijkheid vindt het college belangrijk, want dat helpt mensen verder. Werken vanuit de bedoeling betekent voor het college en de uitvoerders: steeds na blijven denken. Wat willen we samen met de schuldenaar bereiken om duurzaam uit de schulden te komen en wat is daarvoor dan de meest logische aanpak? Tot slot hecht het college grote waarde aan preventie en wil het samen met zijn gemeentelijke en maatschappelijke partners werken aan het voorkómen van schulden. Samen met onze gemeentelijke partner Halte Werk gaan we op projectmatige basis werken aan manieren om persoonlijke problemen en grote maatschappelijke kosten te voorkomen. Paul Verbruggen Wethouder Armoedebeleid en schuldhulpverlening. 3

4 2. Doel en uitgangspunten Doel: Zorgen dat zoveel mogelijk inwoners vrij blijven van schulden. Dat is het doel van dit beleidskader. Is er toch een schuldensituatie, dan wordt alles op alles gezet om die op te lossen binnen het minnelijke traject. Behalve dat dit plezieriger is voor de mensen met schulden zelf, bespaart het ook de hoge kosten voor bewindvoering, die wettelijke schuldsanering met zich meebrengt. Uitgangspunten: Daarbij hanteren we de volgende uitgangspunten. a. Nadruk op stabiliseren en oplossen We leggen de nadruk op stabilisatie en oplossen. Door het stabiliseren van de situatie zorgen we dat schulden niet nog verder kunnen oplopen. Vervolgens wordt meteen gekeken naar de beste oplossing. Met deze focus nemen we alvast de grootste druk bij de inwoner weg. b. De gemeente heeft de regie Hoewel we op het gebied van zorg en welzijn steeds meer het belang benadrukken van de eigen kracht en de eigen verantwoordelijkheid, moeten we hier voorzichtig mee zijn als het gaat om schuldensituaties. Mensen in financiële problemen ervaren vaak extreem veel stress en dit leidt niet zelden tot gezondheidsproblemen. Mensen in een schuldensituatie met dagelijks bezoek van deurwaarders en stapels ongeopende post, zijn aan het overleven en zijn de regie over hun eigen leven vaak helemaal kwijt. Soms is het nodig die regie tijdelijk over te nemen, totdat de zaken weer op orde zijn. En dat is wat de gemeente doet in dit nieuwe beleid. Waar nodig met ondersteuning van de hulpverlening en het sociale netwerk van de inwoner zelf. Steeds met het doel dat de inwoner zich weer sterk gaat voelen en met zelfvertrouwen zelf de financiën beheert. c. Speciale aandacht voor jongvolwassenen en gezinnen met kinderen Iedereen met financiële problemen moet dezelfde aandacht krijgen. Daarom willen we zo min mogelijk denken in doelgroepen. Wel gaat in dit beleidskader speciale aandacht uit naar jongvolwassenen en gezinnen met minderjarige kinderen. Voor jongeren is het belangrijk dat ze leren financieel zelfstandig te zijn en niet in de schulden te komen. Dat is niet alleen een taak van de ouders. Hoewel zij wel de eerst verantwoordelijke zijn en blijven, kunnen wij hierbij op verschillende manieren ondersteunen. 4

5 3. Hoe gaan we dat doen? A. De belangrijkste maatregelen in Alkmaar: A.1 Geen wachttijd meer. Je wordt als inwoner snel en goed geholpen Wie aanklopt voor schuldhulpverlening wordt snel geholpen. Mensen met ernstige schulden kunnen zelfs al binnen twee werkdagen terecht voor het eerste gesprek. Dit eerste (aanmeld)gesprek is laagdrempelig voor de inwoner. Hier wordt alvast een globale inschatting gemaakt van de problematiek en het mogelijke vervolgtraject. Ook worden vervolgafspraken gemaakt die de inwoner schriftelijk meekrijgt. Alle inwoners van Alkmaar die zich aanmelden bij schuldhulpverlening en die nooit een startkwalificatie hebben behaald worden tijdens de intake getoetst op laaggeletterdheid, zodat een passend en integraal hulptraject gestart kan worden. A.2 Plan van aanpak binnen vier werkdagen Aankloppen voor schuldhulpverlening is een hele stap. Als je iemand dan naar huis stuurt met formulieren of hem een lange wachttijd voorspiegelt, zie je hem misschien wel nooit meer terug. Daarom volgt voortaan binnen vier werkdagen na het eerste gesprek een eerste plan van aanpak. A.3 De hulpverlening sluit aan bij de leefwereld van de inwoner We gaan niet uit van een standaardaanpak en ook niet van doelgroepen, maar richten ons steeds opnieuw op de individuele inwoner zelf. Wat heeft deze inwoner nodig om, vanuit zijn of haar belevingswereld, toe te werken naar een nieuwe schuldenvrije situatie? De ondersteuning sluit aan bij de eigen mogelijkheden en capaciteiten van de inwoner. Daarbij is de aanpak niet alleen gericht op het probleem, maar zeker ook op de bewustwording bij de inwoner en diens eigen invloed daarop. A.4 Goede nazorg voorkomt terugval Na het afronden het schuldhulpverleningstraject laten we de inwoner niet zomaar los. Per persoon wordt gekeken wat er nodig is om weer op eigen kracht verder te kunnen. In een periode van een jaar na het einde van het hulpverleningstraject volgen twee nazorggesprekken. Als het nodig is, wordt extra ondersteuning geboden om te voorkomen dat iemand terugvalt. Denk bijvoorbeeld aan inkomensbeheer en/of scholing. Hierover worden afspraken gemaakt met de betreffende maatschappelijke partners. A.5 Eenvoudiger regels verlagen de drempel voor de inwoner Regels, beleid en uitvoering moeten eenvoudiger. Het moet gemakkelijker worden voor de inwoner om zich te melden voor hulp bij financiële problemen. In deze fase zijn er korte lijnen naar de inwoner. Hij wordt direct geholpen en er worden direct vervolgafspraken gemaakt. Verder staan we open voor signalen van externe organisaties. B. Ook het kabinet doet een duit in het zakje Het kabinet stelt extra middelen beschikbaar voor het voorkomen van schulden en de bestrijding van armoede. Daarnaast zijn de onderstaande maatregelen getroffen voor het aanpakken van de schuldenproblematiek. 5

6 B.1 Er is een moratorium ingesteld Het moratorium zorgt ervoor dat deurwaarders, incassobureaus en overheden hun incasso activiteiten voor een periode van zes maanden moeten staken. Dit gebeurt nadat de aanmelding voor schuldhulpverlening rond is en de zogeheten stabilisatieperiode begint, waarin de schulden niet meer verder mogen oplopen. B.2 Het beslagregister wordt verbreed Als verschillende schuldeisers tegelijk beslag leggen op het inkomen, kan het inkomen dalen tot onder het bestaansminimum. Door het actief raadplegen van het beslagregister kan dat worden voorkomen. Dit beslagregister wordt nu uitgebreid met overheidsorganisaties. De gemeente Alkmaar sluit zich in 2019 aan bij het beslagregister en het raadplegen van het register wordt vanaf dat moment verplicht. B.3 De beslagvrije voet wordt verhoogd Beslaglegging is de laatste stap van een invorderingstraject. De schuldeiser kan dan beslag laten leggen op eigendommen of tegoeden van de schuldenaar. Met de beslagvrije voet voorkomt de wet dat beslag gelegd wordt op het volledige inkomen. Een gedeelte van salaris of uitkering moet altijd worden vrijgelaten om de vaste lasten te kunnen betalen. Dit deel, de beslagvrije voet, wordt door het kabinet verhoogd, wat de betrokkene iets meer leefruimte geeft. C. Wat doen we in Alkmaar nog meer? C.1 Een Noodfonds instellen voor stabilisatie en oplossen Om mensen zo snel mogelijk uit de eerste benarde situatie te kunnen helpen, wordt een Noodfonds ingesteld. Met dit fonds worden schulden overgenomen en kan direct wordt gewerkt aan de stabilisatie én het oplossen van de schuldensituatie. Het noodfonds wordt gebruikt om mensen die in een precaire situatie zitten te helpen door gedeelten van een schuld over te nemen om erger te voorkomen. De voorwaarden om in aanmerking te komen voor het Noodfonds worden verwerkt in het uitvoeringskader. De gelden voor het overnemen van gedeelten van schulden worden in beginsel verleend in de vorm van een lening tegen een juridisch zo laag mogelijk tarief, die binnen een in het uitvoeringsplan nader te bepalen termijn en onder nader te bepalen andere voorwaarden terugbetaald dient te worden. De vrijgevallen gelden komen weer ten goede van het Noodfonds. C.2 Iedereen met dreigende schulden heeft toegang Door optimale samenwerking met maatschappelijke organisaties (zie ook C.4) en het delen van kennis (met respect voor de privacy) kunnen eventuele financiële problemen sneller gesignaleerd worden, zodat op tijd de juiste hulp geboden kan worden. Zo zorgen we ervoor dat iedere inwoner met (dreigende) schulden toegang heeft tot hulp. Samen met de inwoner wordt vervolgens gekeken wat de best passende maatwerk oplossing is. C.3 Binnen 6 maanden concrete afspraken met schuldeisers Nadat de officiële aanmelding voor schuldhulpverlening rond is, duurt het in de praktijk vaak nog te lang voordat het daadwerkelijke schuldhulpverleningstraject van start kan gaan. In deze eerste periode moet het inkomen stabiliseren en worden schuldeisers benaderd voor het maken van afspraken. Dit gebeurt allemaal achter de schermen en voor de inwoner met schulden lijkt het dan vaak alsof er niets gebeurt. Als deze periode te lang duurt, heeft dat een negatieve invloed op de motivatie van de inwoner maar ook op de bereidheid van schuldeisers om mee te werken aan een schuldbemiddelingstraject. Daarom stellen we een maximale termijn vast van 6 maanden waarin de afspraken met de schuldeisers rond moeten zijn. Tenzij er duidelijk beperkende omstandigheden zijn of zijn geweest waardoor die termijn wordt overschreden. 6

7 C.4 Integraal samenwerken met maatschappelijke organisaties is cruciaal Inwoners kunnen bij Halte Werk en de samenwerkende partners terecht voor vragen en informatie over schuldhulp-verlening. Door een integrale aanpak en intensieve samenwerking met maatschappelijke partners wordt gewerkt aan een duurzame en structurele oplossing. Dit om te voorkomen dat mensen tussen wal en schip raken. Behalve integraal moet de hulpverlening vooral makkelijk toegankelijk zijn. We verwijzen onderling door, delen kennis en er is ruimte voor innovatie. Voor een inwoner die bij één of meerdere partners bekend is, worden zaken gezamenlijk afgestemd en wordt één plan opgesteld om te komen tot een geïntegreerde oplossing. Met de maatschappelijke organisaties zijn concrete afspraken gemaakt over het principe Eén klant één aanpak. In samenhang met de schuldhulpverlening is bijvoorbeeld ook specialistische hulp mogelijk vanuit Wmo en/of jeugd (vangnet). Als de situatie minder zwaar is en lichtere hulp volstaat, schakelt Halte Werk de vrijwilligersorganisaties in. Bijvoorbeeld voor het weer op orde krijgen van de administratie. Vindplaatsen Er zijn verschillende plekken waar mensen met schulden zich melden of waar schuldensituaties worden gesignaleerd. Denk aan scholen, de GGD, het Jongerenloket, Wmo, Jeugdhulp, de buurthuizen, MEE & de Wering, SVB, de Belastingdienst, Vrijwilligersorganisaties, enzovoort, enzovoort. Samen vormen de organisaties een netwerkketen van schuldhulpverlening. C.5 Een maatwerkproject voor gezinnen met minderjarige kinderen en jongvolwassenen Het Instituut voor Publieke Waarden gaat maatwerk ontwerpen voor het oplossen van schulden in verschillende situaties. Dit gebeurt op basis van een aantal praktijkgevallen van gezinnen met kinderen en jongvolwassenen. Hierbij willen wij met een onorthodoxe aanpak maatwerk realiseren en maatschappelijke kosten besparen. Gestart wordt met dertig tot vijftig cases die geselecteerd worden uit een grotere groep jongvolwassenen en minimagezinnen met schulden. Het gaat in de meeste gevallen om inwoners die bijvoorbeeld ook gebruik maken van andere voorzieningen bij de gemeente, via de Wmo, Jeugdwet of Participatiewet. In het project krijgen professionals van gemeente en Halte Werk begeleiding van het Instituut voor Publieke Waarden om te komen tot een andere manier van denken en werken. Hiermee willen we een kwaliteitsslag realiseren bij de desbetreffende medewerkers. De afspraak is om op deze manier in totaal honderd cases per jaar succesvol te maken. C.6 Geen incassokosten en boetes op boetes van gemeente De gemeente Alkmaar is zelf vaak ook één van de schuldeisers. Dat gaat dan om het niet of te laat betalen van gemeentelijke belastingen. Het opleggen van boetes bij te laat betalen en vervolgens de eventuele incassokosten, zorgen echter voor een extra verhoging van de schuldenlast, terwijl we die juist zo laag mogelijk willen houden. Daarom stopt de gemeente met boetes en incassokosten bij het niet of te laat betalen van gemeentelijke belastingen. Dit geldt alleen voor inwoners in een schuldhulpverleningstraject. C.7 Voorkomen is beter dan genezen (preventie en vroegsignalering) Financiële gezondheid betekent met gezond verstand bewuste keuzes maken. Preventie begint bij het geven van informatie, advies en voorlichting. Ook het maken van goede afspraken met externe partijen valt onder preventie. Zoals bijvoorbeeld met banken, nutsbedrijven, woningcorporaties, scholen, enzovoort. Steeds met als doel inwoners te beschermen tegen de gevolgen van een (ernstige) schuldensituatie. Afspraken met private partijen Om erger te voorkomen gaan we afspraken maken met private partijen. Hiervoor gaan wij de volgende acties ondernemen: 7

8 In het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen gaat de gemeente in gesprek met het bedrijfsleven en plaatselijke banken over preventie van schulden. Werkgevers kunnen bijvoorbeeld meer alert zijn op financiële problemen bij hun medewerkers en medewerkers gericht doorverwijzen. En bedrijven uit de financiële sector zouden vrijwilligers kunnen leveren om inwoners financieel advies te geven. We maken concrete afspraken met nutsbedrijven en andere leveranciers van de zogenoemde vaste lasten (zoals zorgverzekeraars, telecom providers en energiebedrijven). Met woningcorporaties gaan we de reeds bestaande samenwerking herijken en intensiveren met als doel het aantal gedwongen huisuitzettingen verder te voorkomen en daarmee maatschappelijke kosten terug te dringen. Om de schuldensituatie te stabiliseren wordt het (breed) moratorium ingezet (zie B.1) Schulden voorkomen met Buddy Samen met enkele andere gemeenten in Nederland, gaan we in Alkmaar starten met de toepassing van Buddy. Een app die inwoners kan helpen om schuldensituaties te voorkomen door een nieuwe innovatieve manier van budget- en inkomensbeheer. Buddy geeft je financieel inzicht en een overzicht van je inkomsten en uitgaven. De app kan je zelf of samen met de gemeente zo inrichten dat er automatisch geld gereserveerd en betaald wordt voor periodiek terugkerende uitgaven, zoals vaste lasten, eigen bijdrage, verzekeringspremies, enzovoort. De app kan je voorzien van advies en bijvoorbeeld waarschuwen voor onverstandige uitgaven of mogelijke toekomstige tekorten. Door het inzetten van Buddy bij mensen die aankloppen voor schuldhulp, kan de schuldenstress verminderd worden. Onnodige naheffingen, terugvorderingen en boetes vanuit gemeente, Belastingdienst of andere overheidsinstellingen worden dankzij de app voorkomen. Na een schuldensituatie kan Buddy helpen voorkomen dat iemand opnieuw in de financiële problemen komt. Omdat Buddy gebruik maakt van persoonlijke financiële gegevens, kan de app alleen worden ingezet voor inwoners die hiervoor zelf toestemming hebben gegeven. C.8 Bewindvoeringskosten omlaag brengen Als het minnelijke traject niet slaagt of geen kans van slagen heeft, komt de wettelijke schuldsanering om de hoek kijken. Hierbij wijst de rechter de schuldenaar een bewindvoerder toe en de gemeente is verplicht bijzondere bijstand te verlenen voor de kosten van de bewindvoering. De kosten voor bewindvoering zijn de afgelopen jaren sterk gestegen. Die willen we nu met 10 procent verlagen. Dat kan als meer trajecten slagen in het minnelijke traject. Alle hiervoor genoemde maatregelen, zowel van de gemeente als van de rijksoverheid zullen hieraan bijdragen. (Zie verder hoofdstuk 4 Organisatie). 8

9 4. Organisatie Uitgangspunten van de nieuwe aanpak zijn dat de gemeente nadrukkelijk de regierol oppakt en dat de klant snel wordt geholpen. De schuldensituatie kent diverse oorzaken (zie bijlage 3). Voor de uitvoeringsorganisatie Halte Werk vereist dat een gerichte aanpak, oog voor de persoonlijke situatie van de klant en in staat zijn maatwerk te bieden. Om dat voor elkaar te krijgen, zijn, in aanvulling op de in hoofdstuk 3 genoemde maatregelen, concreet de volgende stappen nodig: Training en coaching van zowel management als uitvoerende medewerkers Het herijken en verbeteren van de werkprocessen (zie de Alkmaarse maatregelen A.1 tot en met A.5) Door gerichte samenwerking en kennisdeling (uiteraard met respect voor de privacy) met de maatschappelijke organisaties zorgen voor integrale toegang én de daadwerkelijke toepassing van het principe Eén klant één plan. Alleen op deze manier zijn we in staat een juiste inschatting te maken van de benodigde passende (schuld)hulp en verdere ondersteuning per individuele inwoner. Wat we hiervoor moeten doen: o o de bestaande afspraken herijken met als doel een verbeterslag te maken; concrete prestatieafspraken maken met: Wmo-Jeugdhulp, MEE & de Wering, Jongerenloket, GGD, buurthuizen, de Belastingdienst, Vrijwilligersorganisaties en scholen voor voortgezet onderwijs. De bevindingen uit de nazorggesprekken (maatregel A.4) moeten standaard in het klantdossier worden opgenomen Bewindvoeringskosten verlagen De kosten voor bewindvoering zijn de afgelopen jaren sterk gestegen. Als het minnelijk traject niet is geslaagd of geen kans van slagen heeft, kan een beroep gedaan worden op de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp). Een verzoek hiertoe wordt toegekend door de rechter, die tegelijkertijd een bewindvoerder benoemt. De gemeente is vervolgens verplicht bijzondere bijstand te verlenen voor de kosten van de bewindvoering. De gemeente heeft geen invloed op het besluit van de kantonrechter over de Wsnp en is niet betrokken bij de toewijzing van een bewindvoerder aan een inwoner. In de praktijk blijkt echter dat er weinig toezicht en controle is op het traject van de bewindvoering en de kwaliteit daarvan. Vandaar dat de regering gemeenten heeft opgeroepen hierover in gesprek te gaan met de rechtbanken. Wij willen graag op die uitnodiging ingaan en hebben de volgende stappen op de agenda staan: De gemeente gaat in gesprek met de rechtbank over de handhaving en de kwaliteit van de bewindvoering; In het kader daarvan gaat de gemeente ook in gesprek met een aantal bewindvoerders om te komen tot een top 10 van bewindvoerders met wie goede en duidelijke afspraken zijn gemaakt over het traject en kwaliteit van de bewindvoering; Bij het beoordelen van de bijzondere bijstand voor bewindvoeringskosten wordt voortaan gevraagd naar een plan van aanpak van de betreffende bewindvoerder. Hierin moet worden beschreven welke activiteiten worden ingezet om een inwoner weer financieel zelfredzaam te maken. Het plan moet inzicht bieden in de achtergrond van de inwoner, zodat op basis hiervan kan worden bepaald of en zo ja welke aanvullende ondersteuning nodig is; Het werkproces bewindvoering wordt doorgelicht op efficiency en effectiviteit. De focus ligt hierbij op monitoren en bewaken van gemaakte afspraken. Door, in overleg met de rechtbank, meer invloed te kunnen uitoefenen op de kwaliteit van de bewindvoering, hopen we ook de kosten te kunnen verlagen. In totaal willen we een kostenverlaging bereiken van 10%. De belangrijkste en meest voor de hand liggende manier om dit doel te bereiken, is uiteraard, zoveel mogelijk voorkomen dat een beroep op de Wsnp nodig is. Door het nemen van de eerder in dit plan 9

10 genoemde maatregelen, wordt de kans om schulden op te lossen binnen het minnelijke traject aanzienlijk vergroot. Hoe bepalen we onze resultaten? Om te bepalen of we op koers liggen, is het belangrijk om informatie te hebben die hier iets over zegt. Resultaten moeten gemonitord worden zodat we kunnen bijsturen als dit nodig is. Om de resultaten te bepalen worden: In het eerste kwartaal van elk beleidsjaar het beleidskader geëvalueerd: Indicatoren opgesteld: De prestatie en resultaten gemonitord en bewaakt: De resultaten in beeld gebracht middels het gebruik maken van de Effectencalculator. 10

11 5. Achtergrond De gemeente speelt een belangrijke rol als het gaat om de zorgplicht op het terrein van schuldhulpverlening. Er is de laatste tijd nogal wat gaande op dit gebied. Eén op de vijf De schuldenproblematiek van Nederlandse huishoudens is de afgelopen jaren verergerd. In totaal heeft bijna één op de vijf Nederlandse huishoudens een risico op problematische schulden, of zit in een schuldhulpverleningstraject. Journalisten hebben onderzoek gedaan naar de schuldenindustrie en constateren dat die niet klopt. Schulden groeien door rentes en boetes uit tot astronomische bedragen, waardoor mensen steeds dieper in de problemen komen. Vanuit het journalistiek platform De Correspondent voeren ze actie met hun manifest Schuldenvrij. Zij doen 5 aanbevelingen aan de landelijke politiek om het schuldenprobleem op te lossen nl.: Stop met het beboeten van armoede: Stop de wanpraktijken bij incassobureaus: Heroverweeg de marktwerking voor deurwaarders: Zorg voor samenhang: geef de overheid één gezicht: Bied meer mensen een perspectief op een schuldenvrij bestaan. Diverse grote bedrijven (o.a. CZ, NUON, KPN, Achmea, gerechtsdeurwaarders, saneringsrechters, bewindvoerders) en gemeenten (o.a. Amsterdam, Den Haag, Almere, Leeuwarden) hebben dit manifest onderschreven. De gemeente Alkmaar sluit zich daarbij aan Uit onderzoek van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) blijkt verder dat dat circa één op de vijf incassobrieven onterechte kosten bevat. Het voornemen van het kabinet is om een incasso-register te openen en de controle aan te scherpen. Hiermee kan een einde worden gemaakt aan de huidige wetteloosheid in de wereld van incassobureaus. Waarom zijn schulden een probleem? Schulden zijn een bron van stress. Mensen die in de schulden zitten zinken steeds verder weg en hun zorgen en stress worden steeds groter. Schulden kunnen hierdoor leiden tot tal van gezondheidsproblemen. Schulden zorgen bovendien voor hoge kosten, zowel voor gemeenten als werkgevers en schuldeisers. Bij gemeenten gaat het om de kosten van de maatschappelijke opvang, maar ook om de inzet van instanties als maatschappelijk werk en jeugdzorg die in actie moeten komen. Uit een Nibud-onderzoek bleek dat 79% van de ondervraagde bedrijven werknemers heeft met financiële problemen. De kosten voor werkgevers lopen snel op, onder andere door verlies aan productiviteit van de werknemer. 11

12 Verantwoordelijkheid ja; maar vangnet is nodig Elke inwoner is primair zelf verantwoordelijk voor de financiële verplichtingen die hij of zij aangaat en voor het nakomen van deze verplichtingen. Mocht er desondanks toch een schuldensituatie ontstaan, dan gaan we er vanuit dat debiteur en crediteur deze situatie in eerste instantie onderling en zelfstandig oplossen. De gemeente ondersteunt schuldeiser en schuldenaar. Er is een goed vangnet voor degenen die er zonder hulp niet in slagen om uit een problematische schuldsituatie te komen. En in sommige gevallen kan dat betekenen dat de gemeente tijdelijk de regie overneemt. De hulp is er altijd op gericht om iemand weer zelfredzaam te maken zodat hij of zij weer in staat is om de controle over de eigen financiën te nemen en zelf de schulden af te lossen. Waarom dit nieuwe beleidsplan? De Wet gemeentelijke schuldhulpverlening geeft de gemeente een zorgplicht op het terrein van schuldhulpverlening. In deze wet is geregeld dat de gemeenteraad periodiek (voor ten hoogste vier jaar) een beleidsplan vaststelt dat richting geeft aan de integrale schuldhulpverlening. Het oude beleidsplan heeft een reactief karakter, er wordt pas actie ondernomen als de inwoner van de gemeente Alkmaar een beroep doet op schuldhulpverlening. Dit geldt ook voor de rol van de gemeente naar maatschappelijke organisaties, schuldeisers en andere private partijen. Daarnaast constateert het college dat met andere ogen naar schuldhulp gekeken moet worden om meer mensen passende ondersteuning te bieden. Nieuwe aanpakken zijn noodzakelijk. Om die redenen dient het huidig beleidskader te worden geactualiseerd rekening houdend met de recente landelijke ontwikkelingen en nieuwe inzichten omtrent oorzaken van schulden (zie bijlage 3). Wat staat in het regeerakkoord? Schuldhulpverlening is en blijft een gemeentelijke verantwoordelijkheid. De volgende thema s worden gemeenten aanbevolen: Verbeteren van de (toegang tot) schuldhulpverlening, met kortere wachttijden: Beter samenwerken met andere partijen om onnodig oplopen van schulden te voorkomen: Voorkomen van uithuisplaatsingen, zeker als daar kinderen bij betrokken zijn: Ruimte om op lokaal niveau met vernieuwende aanpakken en maatwerk te experimenteren. Het is positief dat in de visie van het kabinet de burger centraal wordt gesteld en wordt erkend dat een burger slechts één afloscapaciteit heeft. 12

13 Het kabinet stelt extra middelen beschikbaar voor het voorkomen van schulden en de bestrijding van armoede. Het kabinet heeft recentelijk een aantal belangrijke maatregelen getroffen om de schuldenproblematiek aan te pakken. Dat zijn het instellen van een moratorium, het verbreden van het beslagregister en het verhogen van de beslagvrije voet (zie de maatregelen van het kabinet in hoofdstuk 3). De landelijke beleidskaders Dit zijn de landelijke beleidskaders van waaruit we werken als het gaat om schuldhulpverlening: De wet gemeentelijke schuldhulpverlening (minnelijk traject) De gemeente heeft de verantwoordelijkheid om schuldhulpverlening te bieden aan haar inwoners. De Wgs schrijft voor dat de gemeenteraad daarvoor een beleidsplan vaststelt. Hierin staan de hoofdzaken van het door de gemeente te voeren beleid betreffende integrale schuldhulpverlening en het voorkomen van schuldproblemen. Wsnp (wettelijk traject) Als het minnelijke traject mislukt, kan het Wsnp-traject (Wet schuldsanering natuurlijke personen) via de rechter worden ingezet. De Participatiewet Belangrijk uitgangspunt van de Participatiewet is de verantwoordelijkheid van iedere inwoner om in eigen onderhoud te voorzien. Schulden kunnen een belemmering zijn voor de re-integratie. Schuldhulpverlening is voor deze groep van belang en kan onderdeel zijn van het re-integratietraject. Daarnaast is er de bijzondere bijstand die een rol speelt in de ondersteuning van deze groep. Lokale beleidskaders als brondocument De volgende lokale beleidskaders zijn van toepassing: Schuldhulpverlening gemeente Alkmaar: Minimabeleid gemeente Alkmaar

14 6. Communicatie Het welslagen van de aanpak zoals beschreven in dit beleidskader, is voor een belangrijk deel afhankelijk van een goede communicatie. Het is belangrijk dat er een communicatieplan komt met in elk geval de volgende onderdelen: Communicatie intern Hier gaat het om de communicatie met alle interne partijen, zoals Wmo, jeugd- & gezinscoaches en de uitvoerende organisatie Halte Werk over het nieuwe beleidskader en de gevolgen daarvan. Communicatie met samenwerkingspartners Ook in de communicatie met maatschappelijke en private partijen moet het nieuwe beleidskader worden gecommuniceerd en meegenomen. Het is belangrijk om te onderzoeken wat de consequenties zijn van de verschillende maatregelen uit dit beleidskader op bestaande samenwerkingsprocessen. Vervolgens kan de communicatie hierover onderling en vervolgens ook richting inwoners worden afgestemd. Communicatie richting inwoners De gemeente Alkmaar is klaar voor een nieuwe aanpak en het daadwerkelijk oplossen van schuldensituaties. Maar dat werkt alleen als de inwoners hiervan doordrongen zijn en, nog belangrijker, het vertrouwen hebben in een goede uitkomst als zij aankloppen met hun financiële problemen. Dit beleidskader kan niet zonder een goed en gedegen communicatieplan richting inwoners. Communicatie door Halte Werk De gemeente stelt een beleidskader op en Halte Werk voert het uit. Halte Werk heeft (ook) zijn eigen communicatiekanalen richting inwoners. Met Halte Werk moet worden afgestemd hoe de communicatie over het nieuwe beleidskader vorm krijgt. Het is van groot belang dat duidelijk wordt gecommuniceerd wat de praktische gevolgen zijn van het nieuwe beleid. Zowel richting inwoners als richting de personen en organisaties die inwoners in schuldensituaties ondersteunen. 14

15 7. Middelenkader schuldhulpverlening In onderstaande tabel wordt het meerjarige middelenkader voor de uitvoering van dit beleidskader weergegeven. De extra middelen die in 2018 door het kabinet beschikbaar zijn gesteld, welke in de meicirculaire 2018 definitief zijn geworden worden in 2019 aangewend. NB: Loon en prijscompensatie zijn niet in de Fte van Halte Werk verwerkt, die worden nl. jaarlijks door het college vastgesteld. Totale begrote kosten Loonkosten SHV Fte Halte Werk , , , ,00 Bewindvoeringskosten , , , ,00 Noodfonds/ potje onorthodoxe , , ,00 0,00 Scholing nieuwe werkmethodiek ,00 0,00 0,00 0,00 Projecten o.a. Buddy , , , ,00 Financieringsbehoefte beleid , , , ,00 Structurele Bronnen BVO Haltewerk kleine geldstroom , , , ,00 Begroting Alkmaar , , , ,00 Totaal , , , ,00 Incidentele bronnen Regeerakkoord , , ,00 0,00 Uitname reserve sociaal domein ,00 0,00 0,00 0,00 Budgettaire neutraal 0,00 0,00 0,00 0,00 15

16 Bijlage 1 Specifieke focusgroepen Iedere inwoner met schulden heeft toegang tot schuldhulpverlening. Toch vragen specifieke groepen inwoners onze bijzondere aandacht. Het college van Alkmaar wil komende jaren vooral de focus richten op gezinnen met kinderen en jongvolwassenen. Uitgangspunt van het beleid blijft onverminderd dat iedereen meetelt. De focus op deze twee doelgroepen impliceert nadrukkelijk niet dat andere doelgroepen buiten de boot vallen. 1 Gezinnen met minderjarige kinderen Een belangrijk speerpunt van het nieuw beleid is de focus op minimagezinnen met kinderen. In het kader van de nieuwe aanpak gaat de organisatie Publieke Waarden een project maatwerk in schulden draaien. Aan de hand van een aantal cases met gezinnen met kinderen wordt een logische passende maatwerk ontworpen. Als er sprake is van schulden dan wordt extra aandacht besteed aan het oplossen van de schulden en het verwacht effect daarvan op andere levensgebieden: Er wordt voorlichting verzorgd in de wijk of dorp over gemeentelijke voorzieningen uit het minimabeleid voor kinderen. 2 Jongvolwassenen Jongeren moeten weerbaar gemaakt worden om niet in de schulden te komen. In de financiële opvoeding staan de ouders/opvoeders niet alleen. Welke acties worden gepleegd: In het kader van de vernieuwde aanpak gaat de organisatie Publieke Waarden een project maatwerk in schulden draaien. Aan de hand van een aantal cases met jongvolwassenen wordt een logische passende maatwerk ontworpen. Als er sprake is van schulden dan wordt extra aandacht besteed aan het oplossen van de schulden en het verwacht effect daarvan op andere levensgebieden. In maart wordt in het kader van week van het geld gastlessen verzorgd door bankmedewerkers op basisscholen: Met scholen voortgezet onderwijs, MBO en HBO, wordt contact gezocht om te bespreken op welke wijze zij ondersteund kunnen worden als het gaat om preventie en signalering van schulden bij leerlingen danwel studenten op hun scholen. 16

17 Bijlage 2 De cyclus van schuldhulpverlening Schuldhulpverlening is een opeenvolging in taken die elkaar versterken en aanvullen en bestaat uit vijf pijlers: Preventie, Vroegsignalering, Stabilisatie, Oplossen en Nazorg. In de hele cyclus van schuldhulpverlening zijn er bij dringende situaties interventies. Wat de taken kenmerkt, is de integrale aanpak en de tweesporige benadering van de inwoner: enerzijds ontzorgt de hulpverlening de inwoner daar waar noodzakelijk zodat hij weer op eigen kracht grip kan krijgen op zijn situatie, anderzijds heeft de klant naar vermogen de eigen verantwoordelijkheid daarin. 17

18 Bijlage 3 Oorzaken van schulden Het ontstaan van schulden kent diverse oorzaken. In deze bijlage worden een aantal van die oorzaken weergegeven. 18