LENTE EDITIE 2018 NATUURSIGNALEN. IVN Mark & Donge

Transcriptie

1 LENTE EDITIE 2018 IVN Mark & Donge

2 45e jaargang lente 2018 Uitgave van IVN Mark & Donge Verschijningsfrequentie 4x per jaar rond de seizoenswisselingen SLUITINGSDATA KOPIJ Zomernummer 2018: 21 mei In dit nummer o.a. 4 Natuur in de Wijk 5 Wie is de dader 6 10 vragen aan Kees van Eenige 7 Salamanders bedreigd! 7 Publieksactiviteiten 8 Verslag lezing Bavelse Leij COLOFON Foto: Kaat Nobelen Foto voorpagina: Kaat Nobelen: Bosanemoon Foto achterpagina: Hannie van de Roer: Fuut. DAGELIJKS BESTUUR VOORZITTER Guus Beenhakker voorzitter@ivn-markendonge.nl SECRETARIS Marjan Horn Rembrandtlaan NM Oosterhout secretaris@ivn-markendonge.nl PENNINGMEESTER Kees van Eenige penningmeester@ivn-markendonge.nl LEDENADMINISTRATIE ledenadministratie@ivn-markendonge.nl REDACTIELEDEN Rob Frieswijk, Ethel Borggreven - Ploum Guus Beenhakker Fotoredactie: Peter van Gils van.gils@kpnmail.nl Eindredactie: Iris van der Vlerk / nsredactie@ivn-markendonge.nl copyright: niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd of anderszings gebruikt zonder uitdrukkelijke toestemming van auteur/fotograaf. De redactie behoudt zich het recht voor om ingezonden artikelen al dan niet te plaatsen, te corrigeren of in te korten. WEBSITE IVN MARK & DONGE webredactie: Tom Reijnders webredactie@ ivn-markendonge.nl 2 IVN MARK & DONGE

3 Foto: Freek Kooij Reinheid, rust en regelmaat De mais staat weer in rechte rijen nog klein lichtgroen tot aan de kim In gelijke regelmaat de piepers matter en meer donkergroen op rillen recht als linialen De geur van gier is nu verdwenen samen met de kievit en de wulp Hier heerst regelmaat, reinheid en de rust van Brabants platteland Aub LENTE EDITIE

4 Foto: Natuur in de Wijk, vleermuizenkast Foto: Bihuske: insectenhotels Foto: Natuur in de Wijk Natuur in de Wijk Tom Reijnders Stadsklimaat verbeteren, habitat voor verschillende diersoorten versterken, bewoners actief betrekken bij hun eigen leefomgeving. Dichtbij, concreet, haagheg- en nestkasten plaatsen. Dat is Natuur in de Wijk. Vleermuis, huismus en gierzwaluw Natuur in de Wijk is gericht op het versterken van stadsnatuur, op een laagdrempelige manier, in samenwerking met bewoners. In het kort houdt dit in dat via het project aan geïnteresseerde bewoners kosteloos nestkasten worden aangeboden voor insecten, vleermuizen, gierzwaluwen en huismussen. Ook vogel- en insectentrekkende beplanting, zoals besdragende struiken, liguster-, beuk-, meidoornhaag en vlinderstruiken kunnen kosteloos worden geleverd. Deelnemers hangen de kastjes op met behulp van de bijgeleverde ophanginstructie en planten het groen. Zij zorgen daar goed voor en genieten van meer leven in hun tuin, in de buurttuin of op school natuurlijk. In de nieuwsbrieven van Natuur in de Wijk en op de Facebookpagina worden daar foto s van geplaatst. Het project is al afgerond in s-hertogenbosch, Oss en Schijndel, maar het draait nog een jaar in Tilburg- Reeshof en Breda. Voor de financiering zorgen Provincie Noord-Brabant en de betrokken gemeenten, waaronder Breda. In de wijk Belcrum en binnenstad Breda is onderzoek gedaan naar de huismus, gierzwaluw en vleermuis: waar komen ze voor, welke routes vliegen ze en waar is het beste resultaat te verwachten van 't ophangen van extra nestkastjes? Omdat stadsnatuur ook in andere wijken wat steun kan gebruiken, besloot gemeente Breda om alle bewoners binnen de kerngemeente Breda mee te kunnen laten doen. Helaas dus niet de randgemeenten van Breda. Lokale organisaties werken mee! Gemeente Breda stelt het zeer op prijs als er binnen dit project wordt samengewerkt met lokale organisaties op dit gebied. Daarom is SMO (Stichting Maatschappelijke Opvang Breda) gevraagd mee te doen. Zij bieden tal van activiteiten en opvang voor mensen die ondersteuning nodig hebben. Voor Natuur in de Wijk maken zij mussenkasten. Het Bihuske vervaardigt bijenhuisjes van hout uit de directe omgeving. Bihuske in één van de bedrijfjes op STEK (Breda), een verzameling van kleinschalige initiatieven/ondernemers op gebied van duurzaamheid, recycling, cultuur en véél meer. IVN en Natuur in de Wijk Aan woningbouwcorporaties is het verzoek gedaan om, in overleg met de bewoners, gierzwaluwnestkasten tegen gevels van appartementencomplexen op te hangen. Deze dieren hebben namelijk hoogte nodig en willen veel soortgenoten in de buurt! IVN Mark & Donge is benaderd en zij verleent graag medewerking aan Natuur in de Wijk en alles rond de gierzwaluw. Ook een lezing/informatiebijeenkomst voor belangstellenden ligt in de planning, in samenwerking met IVN Mark & Donge (Vogelwerkgroep). Aanmelden vóór 14 april De eerstvolgende uitlevering van nestkasten en groen staat op zaterdag 14 april gepland (daarna weer in de herfst). Belangstelling, meer informatie of aanmelden? Kijk op (klik op aanmelden en dan op Breda ) of informeer bij Tom Reijnders: webredactie@ivn-markendonge.nl, tel Op de website van IVN Mark & Donge onder Natuursignalen vindt u een pdf-bestand met meer informatie over de verschillende nestkasten, met ophang- en plaatsingsinstructie. 4 IVN MARK & DONGE

5 Wie is de dader? Jeroen Nusselein Wat hebben we toch een leuke hobby. Tijdens een voorwandeling voor de diersporentocht van 21 januari 18 stuitten de gidsen op aangepikte eikels van de Amerikaanse eik die links en rechts verspreid langs het fietspad lagen. Wie zou de dader kunnen zijn? Eekhoorn, muis, specht of een andere vogel? Hoe los je zo n raadsel op? Daarvoor heb je wat kennis nodig over de mogelijke daders. Google meldt van alles over de gaai, maar geen antwoord op mijn vraag. Dan maar de experts inschakelen en een mail naar de Vogelbescherming gestuurd. Hieronder het antwoord: Foto: Jeroen Nusselein Zou de specht de dader kunnen zijn? Een (grote bonte) specht zit zelden op de grond. Om eikels, hazelnoten en dennenkegels open te hakken, klemt hij deze in een takvork of schorsspleet; een zogenaamde smidse. Is de inhoud verorberd, dan wordt het overblijfsel min of meer achteloos over de schouder weggegooid. Dat gedrag houdt in dat de gehakte eikels min of meer in een waaier rondom een boom zouden moeten liggen. Dat was hier niet het geval. De eikels lagen over tientallen meters verspreid. Kortom, geen specht dus! Een eekhoorn dan? Op het dieet van een (rode) eekhoorn staan eikels niet bovenaan de lijst. Vooral dennenzaad en noten worden in de herfst en winter gegeten. Mocht een eekhoorn een eikel eten, dan wordt deze van buiten naar binnen stukje bij beetje leeggegeten, of beter, leeg geschraapt. In zo n geval zouden er tandafdrukken van de snijtanden te zien moeten zijn. Helaas, geen tandafdrukken. Geen eekhoorn Een muis dan? Rosse woelmuizen en bosmuizen leggen (winter)voorraden aan. Vaak in de buurt van hun hol. Voor muizen geldt min of meer hetzelfde als voor onze eekhoorn. Altijd is er dan aan de rand een rij kleine tandafdrukken zichtbaar. Op onze eikels geen tandafdrukken te zien. En, de aangepikte eikels die we vonden lagen wijdverspreid. Zou het hier een muis betreffen, dan lagen zij op een hoopje bij elkaar. Verdorie, geen muis dus. Wat dan? Foto: Martha de Jong-Lantink Attribution-NonCommercial-NoDerivs License Hartelijk dank voor uw bericht. Wat een interessante vraag is dit, wij hebben de boeken erop nageslagen. De gaai staat inderdaad bekend om het verstoppen van eikels. Hij geeft bij het verzamelen de voorkeur aan de grootste eikels. Dit wordt dus bevestigd door het flinke exemplaar dat u tegenkwam. Het verzamelen gaat verder als volgt: hij plukt de onrijpe eikels van de bomen inclusief eikeldopje. De rijpe eikels scheidt hij van het dopje en vervoert deze in zijn geheel in zijn keel naar een verstopplek. Wanneer een gaai eraan toe is om deze (of een andere) eikel op te eten dan pakt hij hem tussen beide klauwen en bijt en draait en bijt opnieuw, net zolang tot de harde schil van de eikel openbreekt. Hij hamert hierbij zelden. Er worden dan stukjes afgebroken en opgegeten. Er zijn inderdaad ook enkele muizensoorten die de eikels doormidden bijten, maar dan zouden er vermoedelijk wel een soort knaagsporen te zien zijn. Aangezien de eikels niet naast een eik te vinden waren lijkt me het erg waarschijnlijk dat deze door een gaai is verstopt en kapot gebeten om het op te eten. De resten daarvan bent u tegengekomen. Wat een bijzondere ontdekking, wij hebben bij het servicecentrum vandaag ook weer iets nieuws geleerd! Met vriendelijke groet, Marjanne Hè, hè, ik kan weer slapen! De gaai staat bekend als een echte eikelplanter. In de herfst verstopt deze vogel grote voorraden eikels in de grond. Bij voedselschaarste worden deze weer opgegraven en opgegeten. Mijn kennis reikte niet ver genoeg: slikt een gaai een eikel in het geheel door of wordt de eikel opengepikt? Een vraag voor Google! LENTE EDITIE

6 Kees van Eenige: tien vragen Kees van Eenige is al bijna een jaar onze penningmeester. Door middel van tien vragen krijgen we enigzins een beeld van wie Kees is. Wat is op dit moment je gemoedstoestand? Van nature ben ik optimistisch en kijk eerder vooruit dan achteruit. Echter, ik wil niet vergeten dat ik van het verleden kan leren. Bovendien is de lente in aantocht, dat geeft een extra stimulans om zaken positief te benaderen. Wie zijn je helden? Ik heb geen specifieke helden, behalve dan mijn vriendin. Zij herinnert me vaak aan dingen die ik soms dreig te vergeten. Wat zijn je dagdromen? Dagdromen van een carrière doe je volgens mij als je jong bent en de wereld nog voor je open ligt. Dat ben ik niet meer. Nu droom ik van de verre reizen die ik nog wil maken, zoals naar Japan en Zuid-Amerika. Welk boek heb je het laatst gelezen? De laatste tijd schiet het lezen er een beetje bij in, maar ik ben begonnen met het boek Het leven van de familie Six. Waaraan ben je meest gehecht? Mijn vriendin staat op de eerste plaats. Daarna mijn tuin. De rest is materialistisch en vervangbaar. Wat is de beste plek om te wonen? Tot mijn 65ste heb ik in Rotterdam gewoond en ik wandel nog steeds graag door die stad. Breda komt daarbij op de tweede plaats. Ik zeg altijd: voor de stad wil ik Rotterdam, maar om te wonen in Breda. Het huis dat ik hier kon kopen had ik niet Rotterdam kunnen krijgen. Welk advies zou je IVN-leden meewillen geven? Daar kan ik kort over zijn: 'Geniet van het moment'. Weet je dat... IVN Natuurtuin Oranjepolder vanaf zondag 6 mei iedere zondagmiddag open is voor publiek. Dat je van harte welkom bent tussen uur om de tuin te bewonderen, je te verwonderen, rond te lopen en dat je vragen kunt stellen aan de vrijwilligers die daar aanwezig zijn. Dat zij met elkaar met grote inzet de tuin onderhouden april Floris V-pad. Wandeling 7 van s-gravendeel naar Dordrecht. De Biesbosch. Fotograaf: Guy. Wat doe je in je vrije tijd? Elke week ga ik zo rond de 20 kilometer wandelen met vrienden. De komende tijd moet ik oefenen voor de vierdaagse, waar ik vier dagen 40 kilometer loop. Buiten het wandelen spendeer ik veel tijd in mijn tuin. En ik besteed ik ook wat tijd aan fotografie. Buiten dit alles maken we ook verre reizen. En weet je dat.. Het dit jaar het jaar van de huiszwaluw is? Dat de aantallen huiszwaluw al jarenlang teruglopen dat dat onder andere komt door de vernetting op boerenerven. Dat de boeren dus eigenlijk hun erven weer rommeliger moeten maken, zodat er weer meer nestmateriaal aanwezig is. Maar dat de achteruitgang van de huiszwaluw vermoedelijk ook samenhangt met de sterke afname vliegende insecten! Dat je wel ziet dat in de natuur alles met elkaar samenhangt. Weet je dat je nog meer te weten kunt komen over de huiszwaluw via en via En weet je dat je daar ook een brochure kunt downloaden met allerlei weetjes over de huiszwaluw! Maar dat je deze ook kunt downloaden via onze eigen website: Onder Natuursignalen vind je een link naar de betreffende brochure. Waarom heb je voor IVN gekozen? Ik heb de voor- en najaarscursus gevolgd. Tijdens deze cursussen heb ik de latente affiniteit die ik had met natuur omgezet in een actieve. Wat is je grootste ondeugd? Nieuwsgierigheid. Ik wil graag alles weten, in het bijzonder roddels. Soms laat ik dingen op zijn beloop en moet ik dingen op het laatste moment oppakken. Foto: Sovon (met toestemming) 6 IVN MARK & DONGE

7 Salamanders; onopvallend, maar belangrijk! Maarten Gilbert en Tariq Stark, RAVON (Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland) Salamanders komen in veel gebieden voor in ons land, van tuinen tot natuurgebieden. Deze kleine diertjes hebben in een ecosysteem een belangrijke functie als zowel roofdier als prooi. Als er iets mis is met het ecosysteem zijn het vaak amfibieën, waaronder salamanders, die het eerste verdwijnen. Salamanders hebben het in veel gebieden moeilijk, door het verdwijnen van leefgebieden en vervuiling, maar ook door diverse ziekten. De vuursalamander is hier het meest schrijnende voorbeeld van. Tot een paar jaar geleden waren er in Zuid-Limburg enkele kleine, maar gezonde vuursalamanderpopulaties aanwezig. Na de introductie van de Zuidoost- Aziatische schimmel Batrachochytrium salamandrivorans (Bsal) die de huidziekte chytridiomycose veroorzaakt is de vuursalamander bijna uitgestorven in Nederland. Foto: vinpootsalamander Op dit moment doet RAVON (Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland) onderzoek naar amfibieziektes in Noord-Brabant. Met vier soorten watersalamanders is dit een belangrijke provincie die grote populaties herbergt. Watersalamanders zijn ook gevoelig voor Bsal en andere amfibieziektes zoals het ranavirus en Amphibiocystidium. Een vroege detectie is de sleutel tot het isoleren van de ziektes en het voorkomen van verdere verspreiding. Dode amfibieën vergaan vaak snel en worden niet opgemerkt. De Brabantse natuurliefhebber speelt hierin een belangrijke rol aangezien juist lokale mensen dode en/ of zieke amfibieën snel opmerken. Heeft u een dode of zieke amfibie gevonden? Meld het alstublieft bij RAVON, mail: (ziektes@ravon.nl)! Verdere verspreiding van deze ziektes door de mens kan beperkt worden door simpele hygiënemaatregelen in acht te nemen. Meer weten? Kijk dan eens bij of kom naar één van de lezingen over dit onderwerp die RAVON in de provincie Noord-Brabant verzorgt: PUBLIEKSACTIVITEITEN April Zo Natuurwandeling Heilige Driehoek, cultuur en natuur. Start: Boerenbond Zandheuvel 95 Oosterhout Za Tot 12.00u Werk-/Inloopochtend Natuurtuin Oranjepolder. Zie pagina Oranjepolder: Zo Natuurwandeling Pril voorjaar. Ulvenhoutse bossen. Start uitpanning de Fazanterie St. Annadreef 2 Ulvenhout. Wo Algemene Leden Vergadering t Klooster in Bavel Zo Natuurwandeling Grillige grens t Merkske. Start: PP De Castelhoeve, Groeske 2, Castelré Mei Zo Natuurwandeling Duiventoren, een bos voor iedereen Start: PP SBB, Moerkensdreef, Dongen. Za u Werk/inloopochtend IVN Natuurtuin Oranjepolder Zo Landschapswandeling Twee rivieren. Van Mark naar Weerijs. Start: Boshuis, Stouwdreef 1, Breda. Duur ca. 6 uur/20 km. Goede wandelschoenen en lunch mee! Zo Seterse Bergen. Diersporen in herhaling. Start: PP SBB, Hoevestraat 12, Oosterhout. Gezinsactiviteit, klein en groot welkom! Juni Za u Werk/inloopochtend IVN Natuurtuin Oranjepolder Zo Natuurtuin Wolfslaar. Slootjesdag. PP zwembad, Wolfslaardreef 103, Breda. Gezinsactiviteit, klein en groot welkom! Zo Natuurtuin Oranjepolder Slootjesdag. Domeinweg 9, Oosterhout. (zie tzt Gezinsactiviteit, klein en groot welkom! Zo Oranjepolder. Planten in beeld. Start: Domeinweg 9, 4908 BK Oosterhout. (zie tzt website voor plattegrondje) Za Markdal (Ulvenhout). Midzomernachtswandeling. Start: PP restaurant De Kogelvanger, Galderseweg 55, Breda. I.s.m. Vereniging Markdal. Juli Zo Natuurwandeling Bos en beemd. Strijpen Start: pp restaurant In den Molen, Zevenbergseweg 21,Etten-Leur. Voor informatie en startpunten Zie onder natuurwandelingen. LENTE EDITIE

8 LEDENADMINISTRATIE LEDENADMINISTRATIE voor adreswijzigingen en opzeggingen INDIEN ONBESTELBAAR: POSTLAAN EE BREDA IVN Mark & Donge, Vereniging voor natuureducatie en duurzaamheid Lidmaatschap 22 per jaar. Overige tarieven zie website. Triodosbank: NL84 TRIO tnv IVN Mark & Donge Opzeggingen, schriftelijk vóór 1 november bij: ledenadministratie@ivn-markendonge.nl Lezing Bavelse Leij, een succes Charles Schils Een vijftigtal toehoorders bezochten 25 januari de lezing over de Bavelse Leij in Het Klooster te Bavel. Als in een stroomversnelling duikelden de beelden van stadsecoloog Jeroen Stoutjesdijk over elkaar. Hij somde de maatregelen op die er in de afgelopen 25 jaar zoal genomen zijn. Van de aanleg van waterpark Bavelse Leij, het herstel van beekdalen op de flanken van het Sint Annabos en Ulvenhoutsebos tot hermeandering, zuiveringsmoeras, vistrappen, loopplanken. Met welk resultaat: de vestiging van nieuwe populaties van onder andere beekjuffer, rivierdonderpad en ijsvogel bevestigen dat niet alleen de waterkwaliteit, maar het hele stroomgebied aanzienlijk verbeterd is. De Bavelse Leij heeft zich ontwikkeld tot een van de meest natuurrijke beken van West-Brabant. Het werk is echter nog niet af. Met de verwerving van het brongebied, de landschappelijke driehoek bij Nieuw IJpelaar en herinrichting van het gebied tussen Bavelselaan en Landgoed Wolfslaar zou één van zijn levenswerken af zijn. Dan kan Jeroen met een gerust hart met pensioen. Als een ervaren schipper voer Erik van der Hoeven (co-auteur Breda Buiten) het publiek van bron tot monding, aan de hand van fraaie dia s van landschap, flora en fauna. Foto s gemaakt door leden van Fotoclub G&B lieten zien dat je ook zonder precies te weten hoe elk beestje, plantje of paddenstoel heet, kunt genieten van hun pure schoonheid. Met deze lezing sloten we het tweede jaar Breda Binnenste Buiten af. Komend jaar richten we ons op het stroomgebied van Bijloop en Turfvaart. In het verschiet ligt een tentoonstelling over 400 jaar Turfvaart in het Princenhaags museum begin september. In dezelfde periode: een tweetal lezingen; één over de geschiedenis van de Turfvaart en één over het beekdallandschap van de Bijloop. Zo ook een fietstocht, een zoveel-soorten dag en een landschapswandeltocht van bron tot monding. Op 21 april maken we met leden van Fotoclub G&B en deelnemers Breda Binnenste Buiten een verkenningstocht door het buitengebied, waarbij we de Turfvaart, de dreven van de Rith en het dal van de Bijloop bij de EVZ Hazardweg zeker aandoen. Als je belangstelling hebt, ben je welkom. Meer informatie volgt op