Examen Geavanceerde Computerarchitectuur

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Examen Geavanceerde Computerarchitectuur"

Transcriptie

1 Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Academiejaar Maandag 30 januari 2009, 14u00 Prof. dr. ir. L. Eeckhout Voornaam: Naam: Richting: Enkele opmerkingen vooraf: Vul eerst en vooral op ieder blad Uw naam en voornaam in. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene ruimte. Bereid uw antwoord voor in het klad, en schrijf het naderhand over. De antwoorden zijn meestal kort. Het examen duurt maximaal 4 uur. Gelieve geen rode inkt te gebruiken. Het examen is open boek. Gelieve Uw GSM af te leggen tijdens het examen. Succes!

2 Vraag 1 (2ptn) Beschouw het volgende fragment uit een wetenschappelijk artikel: Simultaneous multithreading (SMT) is an architectural technique that allows a processor to issue instructions from multiple hardware contexts, or threads, to the functional units of a superscalar processor in the same cycle. It increases instruction-level parallelism available to the architecture by allowing the processor to exploit the natural parallelism between threads each cycle. Simultaneous multithreading outperforms previous models of hardware multithreading primarily because it hides short latencies much more effectively. For example, neither fine-grain multithreaded architectures, which context switch every cycle, nor coarse-grain multithreaded architectures, which context switch only on longlatency operations, can hide the latency of a single-cycle integer add if there is not sufficient parallelism in the same thread. What has not been shown previously is that an SMT processor does not necessarily handle very long-latency operations as well as other models of multithreading. SMT typically benefits from giving threads complete access to all resources every cycle, but when a thread occupies resources without making progress, it can impede the progress of other threads. In a coarse-grain multithreaded architecture, for example, a stalled thread is completely evicted from the processor on a context switch; however, with SMT a stalled thread continues to hold instruction queue or reservation station space, and can even continue fetching instructions into the machine while it is stalled. Wat is het probleem met lange-latentieinstructies (zoals L2 cache misses) in een SMT-processor? En waarom worden resources vastgehouden zonder vooruitgang te maken? En waarom verhindert dit andere draden om vooruitgang te maken? 2

3 Vraag 2 (3ptn) Beschouw het volgende meerdradig programma veronderstel dat de variabelen A, B en C zich in gemeenschappelijk geheugen bevinden en initieel nul zijn: draad 1 draad 2 draad 3 A=1; while(c==0){;} while(b==0){;} B=1; print A; C=1; print C; Dit meerdradig programma wordt uitgevoerd op UMA-multiprocessorsysteem waarbij elke draad toegewezen wordt aan een andere processor. (a) Welke waarden worden mogelijks geprint voor A en C in het geval van een SCgeheugenmodel (Sequential Consistency)? Verklaar. 3

4 (b) Welke waarden worden mogelijks geprint voor A en C in het geval van een TSOgeheugenmodel (Total Store Ordering)? Verklaar. (c) Welke waarden worden mogelijks geprint voor A en C in het geval van een PSOgeheugenmodel (Partial Store Ordering)? Verklaar. 4

5 Vraag 3 (2ptn) Beschouw de volgende uitvoering van een tweedradig programma op een transactioneelgeheugensysteem met een optimistisch conflictdetectiesysteem. De rechthoekige blokken stellen transacties voor. print B; A=1; print A; B=1; commit t t (a) Vul het bovenstaande tijdsverloop aan. M.a.w. geef aan of de transactie van de linkerdraad uitgevoerd wordt (commit) of herstart wordt (restart). (b) Welke waarden worden geprint voor de variabelen A en B? Veronderstel dat A en B initieel 0 zijn. A: B: 5

6 Vraag 4 (2ptn) Beschouw multi-core processor bestaande uit 8 processorkernen. Iedere processorkern beschikt over een private L1-instructiecache en een private L1-datacache. Elk van deze caches zijn 64KB groot. De 8 processorkernen delen een gemeenschappelijke L2-cache op de chip die zowel instructies als data kan bevatten. De L2-cache is 1MB groot. De ontwerper kan kiezen tussen inclusieve of niet-inclusieve L1-caches. Een argument pro inclusieve L1-caches is dat het implementeren van cachecoherentie eenvoudiger is met inclusieve L1-caches. Welk argument speelt voor de gegeven multi-core processor contra inclusieve L1- caches en pro niet-inclusieve L1-caches? 6

7 Vraag 5 (3ptn) Beschouw de volgende procedure in de programmeertaal C die de som berekent van alle elementen in een matrix. #define SIZE 1024 int matrix [SIZE][SIZE]; static int sum; void sum_matrix (void) { int i,j,k; sum = 0; for (i = 0; i < SIZE; i++) for (k = 0; k < NUM; k++) for (j = 0; j < SIZE; j+=num) sum += matrix [i][j+k]; } Bij uitvoering van de bovenstaande lus op een Alpha out-of-order processor bekomen we de volgende genormaliseerde uitvoeringstijd door de procedure sum_matrix als functie van de variabele NUM. 1.2 uitvoeringstijd genormaliseerde NUM Verklaar dit gedrag. (a) Waarom daalt de genormaliseerde uitvoeringstijd als functie van NUM in het bereik 1 tot 8? 7

8 (b) Waarom satureert de genormaliseerde uitvoeringstijd voor waarden van NUM groter dan 8? (c) Wat kan je hieruit afleiden i.v.m. de cachelijngrootte van de Alpha 21264? M.a.w. hoeveel bytes telt een cachelijn? Verklaar. 8

9 Vraag 6 (3ptn) Beschouw het Dragon cachecoherentie update-protocol. Vul de onderstaande tabel in. De kolom met als hoofding Aantal kopieën vul je aan met 0 indien er geen lokale kopieën zijn, 1 indien er exact één lokale kopie is, 1 indien er één of meerdere kopieën zijn, of >1 indien er meerdere (strikt meer dan één) kopieën van de betreffende cachelijn zijn in de multiprocessor. (Opmerking: Antwoorden met 1 indien >1 het correcte antwoord is wordt beschouwd als een foutief antwoord.) De kolom met als hoofding Is het geheugen up-to-date? vul je aan met ja indien het geheugen up-to-date is met de lokale kopie, neen indien het geheugen niet up-to-date is met de lokale kopie, of mogelijks niet indien het geheugen mogelijks niet up-to-date is met de lokale kopie. Toestand Aantal kopieën Is het geheugen up-to-date? Sc E Sm M 9

10 Vraag 7 (2ptn) Beschouw de volgende lus alsook de manier waarop deze lus (oneindig lang) doorlopen wordt. sprong A sprong B T N N T sprong C N T T sprong D N T sprong E N Wat is de minimale geschiedenislengte opdat een GAg-sprongvoorspeller altijd een correcte voorspelling zou geven? Verklaar. 10

11 Vraag 8 (3ptn) Beschouw het volgende stukje Alpha assembler-code: e8: a0 00 a3 20 lda t4,160(t2) ec: fe 2f unop (a) f0: a0 ldl t1,0(t2) (b) f4: lda t2,4(t2) (c) f8: a cmpeq t2,t4,t0 (d) fc: addl t3,t1,t3 (e) : fb ff 3f e4 beq t0, f : ff ff 1d 26 ldah a0,-1(gp) De a- en t-symbolen in de bovenstaande assembler-code geven architecturale registers aan. De semantiek van deze Alpha instructies is de volgende: lda Load effective address Bereken het adres van een geheugenlocatie; lda t4,160(t2) betekent dus: plaats het adres van 160(t2) in t4, of m.a.w. plaats de som 160+t2 in t4; Merk op: deze instructie vereist GEEN geheugentoegang. ldl Load long Lees een 32-bit waarde uit het geheugen stl Store long Schrijf een 32-bit waarde in het geheugen unop No operation cmpeq Compare if equal Vergelijk twee registerwaarden en schrijf de waarde 1 in doelregister indien gelijk, anders schrijf 0 addl Add long Tel twee 32-bit waarden op beq Branch if equal to zero Spring indien registerwaarde nul is 11

12 (a) Teken de dataverloopgraaf van vier iteraties van de bovenstaande lus tussen de adressen f0 en Duid de instructies aan met a, b, c, d en e om de leesbaarheid te bevorderen en voeg subscripts toe die de iteratie aangeven, b.v. a 1 en a 2 duiden instructie a aan in respectievelijk iteraties 1 en 2. (b) Hoeveel cycli duurt de uitvoering van de bovenstaande lus op een out-of-order processor die ideaal verondersteld wordt (perfecte sprongvoorspelling, perfecte caches, voldoende hernoemingsregisters, geen structurele hazards, enz.)? Veronderstel dat de uitvoering van een instructie één cyclus duurt. 12

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Academiejaar 2007-2008 Maandag 21 januari 2008, 14u00 Prof. dr. ir. L. Eeckhout Naam: Richting: Enkele opmerkingen vooraf: Vul eerst en vooral op ieder blad Uw

Nadere informatie

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Academiejaar 2010-2011 Maandag 17 januari 2010, 8u30 Prof. dr. ir. L. Eeckhout Naam: Richting: Enkele opmerkingen vooraf: Vul eerst en vooral op ieder blad Uw naam

Nadere informatie

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Academiejaar 2006-2007 Dinsdag 16 januari 2007, 14u00 Prof. dr. ir. L. Eeckhout Richting: Enkele opmerkingen vooraf: Vul eerst en vooral op ieder blad Uw naam en

Nadere informatie

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Academiejaar 2009-2010 Maandag 4 januari 2010, 14u00 Prof. dr. ir. L. Eeckhout Naam: Richting: Enkele opmerkingen vooraf: Vul eerst en vooral op ieder blad Uw naam

Nadere informatie

Uitwerking oefententamen Computerarchitectuur December 2016

Uitwerking oefententamen Computerarchitectuur December 2016 Uitwerking oefententamen Computerarchitectuur December 2016 I.a. De overall CPI kan worden berekend met de formule n IC i CPI Instruction count CPI i voor de ratio vullen we telkens de geven frequentie

Nadere informatie

Computerarchitectuur. Terugblik / discussie / oefenopgaven

Computerarchitectuur. Terugblik / discussie / oefenopgaven Computerarchitectuur Terugblik / discussie / oefenopgaven Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Trends & Performance Voorkennis We bouwden een 4-bit microprocessor bij Digitale Technieken. Bij computerarchitectuur

Nadere informatie

Examen computerarchitectuur

Examen computerarchitectuur Examen computerarchitectuur Vrijdag 6 juni 2008, 14:00 Prof. Koen De Bosschere Naam, Voornaam: Richting: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam en voornaam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor

Nadere informatie

Examen computerarchitectuur

Examen computerarchitectuur Examen computerarchitectuur Vrijdag 8 juni 2007, 14u00 Prof. Koen De Bosschere Naam, Voornaam: Richting: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam en voornaam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor

Nadere informatie

Examen computerarchitectuur

Examen computerarchitectuur Examen computerarchitectuur Dinsdag 16 juni 2009, 14u00 Prof. Koen De Bosschere Richting: Naam: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene ruimte.

Nadere informatie

Examen computerarchitectuur

Examen computerarchitectuur Examen computerarchitectuur Woensdag 22 juni 2005, 8u30 Prof. Koen De Bosschere Naam, Voornaam: Richting: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam en voornaam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor

Nadere informatie

Oefeningenlessen Geavanceerde Computerarchitectuur

Oefeningenlessen Geavanceerde Computerarchitectuur Oefeningenlessen Geavanceerde Computerarchitectuur Lieven Eeckhout Academiejaar 2010-2011 Hybride tournament sprongvoorspeller Beschouw een hybride tournament sprongvoorspeller bestaande uit een bimodale

Nadere informatie

Beter, Sneller, Mooier. Processoren 12 januari 2015

Beter, Sneller, Mooier. Processoren 12 januari 2015 Beter, Sneller, Mooier Processoren 12 januari 2015 Beter! Sneller! Krachtigere CPU: maak instructies die meer doen Snellere CPU: pipeline, out-of-order execution Sneller RAM: cache meer mogelijkheden...

Nadere informatie

Tentamen Computersystemen

Tentamen Computersystemen Tentamen Computersystemen baicosy6 2e jaar bachelor AI, 2e semester 21 oktober 213, 9u-11u OMHP D.9 vraag 1 Van een Single Cycle Harvard machine hebben de componenten de volgende propagation delay time:

Nadere informatie

Computerarchitectuur. Hoofdstuk 3: Instruction-Level Parallelism

Computerarchitectuur. Hoofdstuk 3: Instruction-Level Parallelism Computerarchitectuur Hoofdstuk 3: Instruction-Level Parallelism Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Instruction-level Parallelism Doel: gebruik maken van potentiële overlap tussen opeenvolgende instructies.

Nadere informatie

Computerarchitectuur. H&P Ch 5. Thread-Level Parallelism

Computerarchitectuur. H&P Ch 5. Thread-Level Parallelism Computerarchitectuur H&P Ch 5. Thread-Level Parallelism Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Thread-Level Parallelism In het geval van thread-level parallelism (TLP) gaan we uit van meerdere threads.

Nadere informatie

Centrale begrippen hoofdstuk 3. Waarom multiprogramming? Vandaag. processen proces state: running, ready, blocked,... Vragen??

Centrale begrippen hoofdstuk 3. Waarom multiprogramming? Vandaag. processen proces state: running, ready, blocked,... Vragen?? Vragen?? Vandaag Hoofdstuk 4: threads (tentamenstof : 4.1 t/m 4.2) Kleine Opgaven 4.1 (niet alleen ja of nee, ook waarom!) en 4.4 inleveren maandag Centrale begrippen hoofdstuk 3 processen proces state:

Nadere informatie

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Tentamen Analyse 6 januari 203, duur 3 uur. Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe. Als je een onderdeel

Nadere informatie

Beter, Sneller, Mooier. Processoren 27 maart 2012

Beter, Sneller, Mooier. Processoren 27 maart 2012 Beter, Sneller, Mooier Processoren 27 maart 2012 Beter! Sneller! Krach:gere CPU: microcode Snellere CPU: pipeline, out- of- order execu:on Sneller RAM: cache meer mogelijkheden... Welke extra s kan processor-

Nadere informatie

Examen computerarchitectuur

Examen computerarchitectuur Examen computerarchitectuur Vrijdag 6 juni 2003, 8u30 Prof. Koen De Bosschere Naam, Voornaam: Richting: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam en voornaam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor

Nadere informatie

Examen besturingssystemen

Examen besturingssystemen Examen besturingssystemen Vrijdag 3 februari 2006, 9u 12u Prof. Koen De Bosschere Richting: Naam: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene ruimte.

Nadere informatie

Add the standing fingers to get the tens and multiply the closed fingers to get the units.

Add the standing fingers to get the tens and multiply the closed fingers to get the units. Digit work Here's a useful system of finger reckoning from the Middle Ages. To multiply $6 \times 9$, hold up one finger to represent the difference between the five fingers on that hand and the first

Nadere informatie

Meetkunde en Lineaire Algebra

Meetkunde en Lineaire Algebra Hoofdstuk 1 Meetkunde en Lineaire Algebra Vraag 1.1 Het trapoppervlak is een afwikkelbaar oppervlak met oneindig veel singuliere punten. Vraag 1.2 Het schroefoppervlak is een afwikkelbaar oppervlak met

Nadere informatie

Les 9: Meerdradige uitvoering

Les 9: Meerdradige uitvoering Les 9: Meerdradige uitvoering consistentie Geavanceerde computerarchitectuur Lieven Eeckhout Academiejaar 2008-2009 Universiteit Gent Overzicht Sequentiële consistentie Versoepelde consistentie Transactional

Nadere informatie

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Tentamen Bewijzen en Technieken 1 7 januari 211, duur 3 uur. Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe.

Nadere informatie

Antwoorden zijn afgedrukt!!!!!!!

Antwoorden zijn afgedrukt!!!!!!! Computerorganisatie INF/TEL (233) februari 2, 9. 2.3 uur 8 bladzijden met 9 opgaven 3 bladzijden met documentatie Let op: Vul het tentamenbriefje volledig in (d.w.z. naam, studentnummer, naam vak, vakcode,

Nadere informatie

Van Poort tot Pipeline. Ben Bruidegom & Wouter Koolen-Wijkstra AMSTEL Instituut Universiteit van Amsterdam

Van Poort tot Pipeline. Ben Bruidegom & Wouter Koolen-Wijkstra AMSTEL Instituut Universiteit van Amsterdam Van Poort tot Pipeline Ben Bruidegom & Wouter Koolen-Wijkstra AMSTEL Instituut Universiteit van Amsterdam Van Poort tot Pipeline Pipeline processor One cycle machine Calculator File of registers Assembly

Nadere informatie

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe. Als je een onderdeel

Nadere informatie

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead 7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you

Nadere informatie

After that, the digits are written after each other: first the row numbers, followed by the column numbers.

After that, the digits are written after each other: first the row numbers, followed by the column numbers. Bifid cipher The bifid cipher is one of the classical cipher techniques that can also easily be executed by hand. The technique was invented around 1901 by amateur cryptographer Felix Delastelle. The cipher

Nadere informatie

Computerarchitectuur. App. B. Review of Memory Hierarchy

Computerarchitectuur. App. B. Review of Memory Hierarchy Computerarchitectuur App. B. Review of Memory Hierarchy Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Caching De memory wall is een zeer groot probleem dat vraagt om oplossingen. De gebruikelijke oplossing is

Nadere informatie

Examen besturingssystemen

Examen besturingssystemen Examen besturingssystemen Vrijdag 11 januari 2008, 13u30 17u00 Prof. Koen De Bosschere Richting: Naam: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene

Nadere informatie

z x 1 x 2 x 3 x 4 s 1 s 2 s 3 rij rij rij rij

z x 1 x 2 x 3 x 4 s 1 s 2 s 3 rij rij rij rij ENGLISH VERSION SEE PAGE 3 Tentamen Lineaire Optimalisering, 0 januari 0, tijdsduur 3 uur. Het gebruik van een eenvoudige rekenmachine is toegestaan. Geef bij elk antwoord een duidelijke toelichting. Als

Nadere informatie

Digitale en analoge technieken

Digitale en analoge technieken Digitale en analoge technieken Peter Slaets February 14, 2006 Peter Slaets () Digitale en analoge technieken February 14, 2006 1 / 33 Computerarchitectuur 1 Processors 2 Primair geheugen 3 Secundair geheugen

Nadere informatie

Examen besturingssystemen

Examen besturingssystemen Examen besturingssystemen Vrijdag 30 januari 2004, 14u 17u Prof. Koen De Bosschere Richting: Naam: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene ruimte.

Nadere informatie

11011 Processor MMI Intro. Binaire representatie. Computer: Logische opbouw (Von Neumann) 3-input 1-hot detector.

11011 Processor MMI Intro. Binaire representatie. Computer: Logische opbouw (Von Neumann) 3-input 1-hot detector. NOT NOT NOT NOT NOT NOT 9-09-7 Intro MMI The Digital World 2 Peter van Kranenburg Vandaag: Terugblik vorige week Werking CPU Soorten instructies Werking CPU Cache Pipelining Digitale representatie Tekst

Nadere informatie

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE

FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Tentamen Analyse 8 december 203, duur 3 uur. Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe. Als jeeen onderdeel

Nadere informatie

Studentnummer:... Opleiding:...

Studentnummer:... Opleiding:... Computerorganisatie INF/TEL (233) februari 2, 9. 2.3 uur 8 bladzijden met 9 opgaven 3 bladzijden met documentatie Let op: Vul het tentamenbriefje volledig in (d.w.z. naam, studentnummer, naam vak, vakcode,

Nadere informatie

ICT Infrastructuren: Processen en Threads. 18 november 2013 David N. Jansen

ICT Infrastructuren: Processen en Threads. 18 november 2013 David N. Jansen ICT Infrastructuren: Processen en Threads 18 november 2013 David N. Jansen Datum en Ajd van werkcollege na overleg met de aanwezigen: donderdag 8:45 10:30 Leerdoel voor vandaag. Stallings hoofdst 2 4 Hoofddoelen

Nadere informatie

Introductie in flowcharts

Introductie in flowcharts Introductie in flowcharts Flow Charts Een flow chart kan gebruikt worden om: Processen definieren en analyseren. Een beeld vormen van een proces voor analyse, discussie of communicatie. Het definieren,

Nadere informatie

DALISOFT. 33. Configuring DALI ballasts with the TDS20620V2 DALI Tool. Connect the TDS20620V2. Start DALISOFT

DALISOFT. 33. Configuring DALI ballasts with the TDS20620V2 DALI Tool. Connect the TDS20620V2. Start DALISOFT TELETASK Handbook Multiple DoIP Central units DALISOFT 33. Configuring DALI ballasts with the TDS20620V2 DALI Tool Connect the TDS20620V2 If there is a TDS13620 connected to the DALI-bus, remove it first.

Nadere informatie

Examen besturingssystemen

Examen besturingssystemen Examen besturingssystemen Dinsdag 6 januari 2009, 14u00 Prof. Koen De Bosschere Richting: Naam: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene ruimte.

Nadere informatie

Meetkunde en Lineaire Algebra

Meetkunde en Lineaire Algebra Hoofdstuk 1 Meetkunde en Lineaire Algebra Vraag 1.1 Het trapoppervlak is een afwikkelbaar oppervlak met oneindig veel singuliere punten. vals Vraag 1.2 Het schroefoppervlak is een afwikkelbaar oppervlak

Nadere informatie

Computerarchitectuur. H&P App. C. Pipelining

Computerarchitectuur. H&P App. C. Pipelining Computerarchitectuur H&P App. C. Pipelining Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Motivatie Pipelining is een techniek die tegenwoordig in iedere CPU wordt gebruikt om de performance te verbeteren. Idee:

Nadere informatie

Computertechniek vorige examens

Computertechniek vorige examens Computertechniek vorige examens Examen 2009 Groep 1 1. Geef de 2 manieren waarop de adressen van de I/O-module in de adresruimte geïntegreerd kunnen zijn. (memory-mapped en isolated dus) 2. Wat is post-indexering?

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken Toets 1 4 okt

Computerarchitectuur en netwerken Toets 1 4 okt 11.00 13.00 De open vragen moet je beantwoorden op tentamenpapier. De multiple-choice antwoorden moet je op het vragenblad invullen in de rechtervakjes en dat blad inleveren. Schrijf je naam, studentnummer

Nadere informatie

AE1103 Statics. 25 January h h. Answer sheets. Last name and initials:

AE1103 Statics. 25 January h h. Answer sheets. Last name and initials: Space above not to be filled in by the student AE1103 Statics 09.00h - 12.00h Answer sheets Last name and initials: Student no.: Only hand in the answer sheets! Other sheets will not be accepted Write

Nadere informatie

Programmeren (1) Examen NAAM:

Programmeren (1) Examen NAAM: Schrijf al je antwoorden op deze vragenbladen (op de plaats die daarvoor is voorzien) en geef zowel klad als net af. Bij heel wat vragen moet je zelf Java-code schrijven. Hou dit kort en bondig. Je hoeft

Nadere informatie

Persoonsgegevens personal details

Persoonsgegevens personal details AANGIFTE EERSTE INSCHRIJVING IN DE BASISREGISTRATIE PERSONEN VANUIT HET BUITENLAND First registration in the Municipal Personal Records Database (BRP) in the Netherlands from abroad In te vullen door Gemeente

Nadere informatie

Classification of triangles

Classification of triangles Classification of triangles A triangle is a geometrical shape that is formed when 3 non-collinear points are joined. The joining line segments are the sides of the triangle. The angles in between the sides

Nadere informatie

ANT S KINGDOM Here is some advice for setting up your Master Ant Farm!

ANT S KINGDOM Here is some advice for setting up your Master Ant Farm! ANT S KINGDOM Master NL EN Instructies Mierenboerderij Master Bedankt voor je bestelling van de Mierenboerderij Master. De beste keus! Installatie NL Naast de informatie die te lezen is in ons boekje

Nadere informatie

MyDHL+ Global Mail zending aanmaken

MyDHL+ Global Mail zending aanmaken MyDHL+ Global Mail zending aanmaken Global Mail zending aanmaken In MyDHL+ is het aanmaken van een Global Mail zending zo eenvoudig mogelijk gemaakt. De website en deze handleiding zal u stap voor stap

Nadere informatie

FAAC DRIVER. Driver install procedure for FAAC boards. Installatieprocedure voor driver voor FAAC-kaarten.

FAAC DRIVER. Driver install procedure for FAAC boards. Installatieprocedure voor driver voor FAAC-kaarten. FAAC DRIVER Driver install procedure for FAAC boards Installatieprocedure voor driver voor FAAC-kaarten www.record-toegangstechniek.nl 1 When a FAAC board (E124 or E145) is connected to the USB port, it

Nadere informatie

MyDHL+ Uw accountnummer(s) delen

MyDHL+ Uw accountnummer(s) delen MyDHL+ Uw accountnummer(s) delen met anderen Uw accountnummer(s) delen met anderen in MyDHL+ In MyDHL+ is het mogelijk om uw accountnummer(s) te delen met anderen om op uw accountnummer een zending te

Nadere informatie

Multi user Setup. Firebird database op een windows (server)

Multi user Setup. Firebird database op een windows (server) Multi user Setup Firebird database op een windows (server) Inhoudsopgave osfinancials multi user setup...3 Installeeren van de firebird database...3 Testing van de connectie met FlameRobin...5 Instellen

Nadere informatie

Group work to study a new subject.

Group work to study a new subject. CONTEXT SUBJECT AGE LEVEL AND COUNTRY FEATURE OF GROUP STUDENTS NUMBER MATERIALS AND TOOLS KIND OF GAME DURATION Order of operations 12 13 years 1 ste year of secundary school (technical class) Belgium

Nadere informatie

8+ 60 MIN Alleen te spelen in combinatie met het RIFUGIO basisspel. Only to be played in combination with the RIFUGIO basicgame.

8+ 60 MIN Alleen te spelen in combinatie met het RIFUGIO basisspel. Only to be played in combination with the RIFUGIO basicgame. 8+ 60 MIN. 2-5 Alleen te spelen in combinatie met het RIFUGIO basisspel. Only to be played in combination with the RIFUGIO basicgame. HELICOPTER SPEL VOORBEREIDING: Doe alles precies hetzelfde als bij

Nadere informatie

Calculator spelling. Assignment

Calculator spelling. Assignment Calculator spelling A 7-segmentdisplay is used to represent digits (and sometimes also letters). If a screen is held upside down by coincide, the digits may look like letters from the alphabet. This finding

Nadere informatie

CHROMA STANDAARDREEKS

CHROMA STANDAARDREEKS CHROMA STANDAARDREEKS Chroma-onderzoeken Een chroma geeft een beeld over de kwaliteit van bijvoorbeeld een bodem of compost. Een chroma bestaat uit 4 zones. Uit elke zone is een bepaald kwaliteitsaspect

Nadere informatie

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten.

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. The Effect of Difference in Peer and Parent Social Influences on Adolescent Alcohol Use. Nadine

Nadere informatie

2DD50: Tentamen. Tentamen: 26 januari 2016 Hertentamen: 5 april 2016

2DD50: Tentamen. Tentamen: 26 januari 2016 Hertentamen: 5 april 2016 2DD50: Tentamen Tentamen: 26 januari 2016 Hertentamen: 5 april 2016 Bij het tentamen mag een eenvoudige (niet grafische; niet programmeerbare) rekenmachine meegenomen worden, en 2 tweezijdige A4-tjes met

Nadere informatie

17 Operaties op bits. 17.1 Bitoperatoren en bitexpressies

17 Operaties op bits. 17.1 Bitoperatoren en bitexpressies 17 Operaties op bits In hoofdstuk 1 is gezegd dat C oorspronkelijk bedoeld was als systeemprogrammeertaal om het besturingssysteem UNIX te implementeren. Bij dit soort toepassingen komt het voor dat afzonderlijke

Nadere informatie

The genesis of the game is unclear. Possibly, dominoes originates from China and the stones were brought here by Marco Polo, but this is uncertain.

The genesis of the game is unclear. Possibly, dominoes originates from China and the stones were brought here by Marco Polo, but this is uncertain. Domino tiles Dominoes is a game played with rectangular domino 'tiles'. Today the tiles are often made of plastic or wood, but in the past, they were made of real stone or ivory. They have a rectangle

Nadere informatie

Programmeren in Java 3

Programmeren in Java 3 7 maart 2010 Deze les Zelf componenten maken Concurrency (multithreading): werken met threads levenscyclus van een thread starten tijdelijk onderbreken wachten stoppen Zelf componenten maken Je eigen component:

Nadere informatie

PLUS & PRO. Addendum installatie aanvullende MID 65A kwh-meter - Addendum installation additional MID 65A kwh-meter SET

PLUS & PRO. Addendum installatie aanvullende MID 65A kwh-meter - Addendum installation additional MID 65A kwh-meter SET PLUS & PRO Addendum installatie aanvullende MID 65A kwh-meter - Addendum installation additional MID 65A kwh-meter 1 Aansluiten MID 65A kwh-meter Adres instellen MID 65A kwh-meter Maxem kan verschillende

Nadere informatie

Travel Survey Questionnaires

Travel Survey Questionnaires Travel Survey Questionnaires Prot of Rotterdam and TU Delft, 16 June, 2009 Introduction To improve the accessibility to the Rotterdam Port and the efficiency of the public transport systems at the Rotterdam

Nadere informatie

Java virtuele machine JVM

Java virtuele machine JVM Implementatie Java Java virtuele machine JVM Java programma vertaald naar byte code instructies Byte code instructies uitgevoerd door JVM JVM is processor architectuur kan in principe in hardware worden

Nadere informatie

From High-Level Language to language of the hardware

From High-Level Language to language of the hardware Overzichtscollege 1 Abstractieniveaus Een computersysteem bestaat uit een hiërarchie van lagen Elke laag heeft een goed gedefinieerde interface naar de bovenliggende en onderliggende lagen Essentieel bij

Nadere informatie

Computerarchitectuur 2016 Inleveropdracht 3: Exploiting Memory Hierarchies in Modern Systems

Computerarchitectuur 2016 Inleveropdracht 3: Exploiting Memory Hierarchies in Modern Systems Computerarchitectuur 2016 Inleveropdracht 3: Exploiting Memory Hierarchies in Modern Systems Gesuggereerde Deadline: zondag 27 november 2016 Zoals we in het hoorcollege uitgebreid hebben besproken spelen

Nadere informatie

Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet.

Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet. Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet. General: Please use the latest firmware for the router. The firmware is available on http://www.conceptronic.net! Use Firmware version

Nadere informatie

von-neumann-architectuur Opbouw van een CPU Processoren 1 december 2014

von-neumann-architectuur Opbouw van een CPU Processoren 1 december 2014 von-neumann-architectuur Opbouw van een CPU Processoren 1 december 2014 Herhaling: Booleaanse algebra (B = {0,1},., +, ) Elke Booleaanse functie f: B n B m kan met., +, geschreven worden Met Gates (electronische

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. Memory management Assembler programmering

Computerarchitectuur en netwerken. Memory management Assembler programmering Computerarchitectuur en netwerken 2 Memory management Assembler programmering Lennart Herlaar 10 september 2018 Inhoud 1 Protectie: Hoe het O.S. programma s tegen elkaar kan beschermen modes memory management

Nadere informatie

Het is geen open boek tentamen. Wel mag gebruik gemaakt worden van een A4- tje met eigen aantekeningen.

Het is geen open boek tentamen. Wel mag gebruik gemaakt worden van een A4- tje met eigen aantekeningen. Examen ET1205-D1 Elektronische Circuits deel 1, 5 April 2011, 9-12 uur Het is geen open boek tentamen. Wel mag gebruik gemaakt worden van een A4- tje met eigen aantekeningen. Indien, bij het multiple choice

Nadere informatie

DDS chips. DDS = Direct Digital (frequency) Synthesis. Output = sinusvormig signaal. Maximum frequentie = ½ klokfrequentie

DDS chips. DDS = Direct Digital (frequency) Synthesis. Output = sinusvormig signaal. Maximum frequentie = ½ klokfrequentie www.arduino.cc Arduino en DDS DDS chips DDS = Direct Digital (frequency) Synthesis Output = sinusvormig signaal Maximum frequentie = ½ klokfrequentie Frequentie bepaald door tuning word Grootste fabrikant:

Nadere informatie

In te vullen door Gemeente/ To be filled out by Municipality

In te vullen door Gemeente/ To be filled out by Municipality In te vullen door Gemeente/ To be filled out by Municipality Datum: Bijzonderheden: Gegevens opgevraagd (laatste) gemeente BQ11 bericht BV BSN Particulier Expat Student Volgnummer: Persoonsgegevens / Personal

Nadere informatie

Meetkunde en Lineaire Algebra

Meetkunde en Lineaire Algebra Hoofdstuk 1 Meetkunde en Lineaire Algebra Vraag 1.1 De samenstelling van rotaties in het vlak is commutatief. Vraag 1.2 De samenstelling van de orthogonale spiegelingen t.o.v. twee gegeven vlakken in de

Nadere informatie

RAM geheugens. Jan Genoe KHLim. Situering RAM-geheugens. Geheugens. Halfgeleider Geheugens. Willekeurig toegankelijk geheugen

RAM geheugens. Jan Genoe KHLim. Situering RAM-geheugens. Geheugens. Halfgeleider Geheugens. Willekeurig toegankelijk geheugen Jan Genoe KHLim Situering RAM-geheugens Geheugens Halfgeleider Geheugens Serieel toegankelijk geheugen Willekeurig toegankelijk geheugen Read Only Memory ROM Random Access Memory RAM Statische RAM SRAM

Nadere informatie

In te vullen door Gemeente/ To be filled out by Municipality

In te vullen door Gemeente/ To be filled out by Municipality In te vullen door Gemeente/ To be filled out by Municipality Datum: Bijzonderheden: Gegevens opgevraagd (laatste) gemeente BQ11 bericht BV BSN Particulier Expat Student Volgnummer: Persoonsgegevens / Personal

Nadere informatie

EECS 452 Lecture 10 Chip Multiprocessors. Instructor: Gokhan Memik EECS Dept., Northwestern University

EECS 452 Lecture 10 Chip Multiprocessors. Instructor: Gokhan Memik EECS Dept., Northwestern University EECS 452 Lecture 10 Chip Multiprocessors Instructor: Gokhan Memik EECS Dept., Northwestern University Chip-Multiprocessors Place multiple, relatively simple cores on a single chip E.g., 32 RISC cores on

Nadere informatie

Deel 1: Arduino kennismaking. Wat is een microcontroller, structuur van een programma, syntax,

Deel 1: Arduino kennismaking. Wat is een microcontroller, structuur van een programma, syntax, Deel 1: Arduino kennismaking Wat is een microcontroller, structuur van een programma, syntax, Wat is een microcontroller Wat is een microcontroller? Microcontroller = kleine dedicated computer. - Beperkt

Nadere informatie

Gegevens invullen in HOOFDLETTERS en LEESBAAR, aub. Belgische Olympiades in de Informatica (duur : maximum 1u15 )

Gegevens invullen in HOOFDLETTERS en LEESBAAR, aub. Belgische Olympiades in de Informatica (duur : maximum 1u15 ) OI 2010 Finale 12 Mei 2010 Gegevens invullen in HOOFDLETTERS en LEESBAAR, aub VOORNAAM :....................................................... NAAM :..............................................................

Nadere informatie

scc = b) CD AB

scc = b) CD AB Computerarchitectuur en -organisatie (213030) Dinsdag 21 januari 2040, 13.30 17.00 uur 7 bladzijden met 8 opgaven 4 bladzijden met documentatie Let op: Vul het tentamenbriefje volledig in (d.w.z. naam,

Nadere informatie

Het begrip 'Proces' Proces-toestand

Het begrip 'Proces' Proces-toestand Het begrip 'Proces' Een proces is de uitvoering van een programma Bij een proces hoort een programma (de code) Program Counter (Instructiewijzer) stack data (data sectie) twee of meer processen kunnen

Nadere informatie

Stretching T. Mertens

Stretching T. Mertens Stretching T. Mertens Stretching??? Why? Pourquoi? How long? Long? When? Quand? How frequently? Frequent? Which muscles? Quels muscles? Do I prevent muscle soreness? Raideur? Do I get slower? Je deviens

Nadere informatie

AE1103 Statics. 5 November h h. Answer sheets. Last name and initials:

AE1103 Statics. 5 November h h. Answer sheets. Last name and initials: Space above not to be filled in by the student AE1103 Statics 09.00h - 12.00h Answer sheets Last name and initials: Student no.: Only hand in the answer sheets! Other sheets will not be accepted Write

Nadere informatie

liniled Cast Joint liniled Gietmof liniled Castjoint

liniled Cast Joint liniled Gietmof liniled Castjoint liniled Cast Joint liniled Gietmof liniled is een hoogwaardige, flexibele LED strip. Deze flexibiliteit zorgt voor een zeer brede toepasbaarheid. liniled kan zowel binnen als buiten in functionele en decoratieve

Nadere informatie

Maillijsten voor medewerkers van de Universiteit van Amsterdam

Maillijsten voor medewerkers van de Universiteit van Amsterdam See page 11 for Instruction in English Maillijsten voor medewerkers van de Universiteit van Amsterdam Iedereen met een UvAnetID kan maillijsten aanmaken bij list.uva.nl. Het gebruik van de lijsten van

Nadere informatie

OUTDOOR HD BULLET IP CAMERA PRODUCT MANUAL

OUTDOOR HD BULLET IP CAMERA PRODUCT MANUAL OUTDOOR HD BULLET IP CAMERA PRODUCT MANUAL GB - NL GB PARTS & FUNCTIONS 1. 7. ---- 3. ---- 4. ---------- 6. 5. 2. ---- 1. Outdoor IP camera unit 2. Antenna 3. Mounting bracket 4. Network connection 5.

Nadere informatie

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK STAFLEU

Nadere informatie

Chromosomal crossover

Chromosomal crossover Chromosomal crossover As one of the last steps of genetic recombination two homologous chromosomes can exchange genetic material during meiosis in a process that is referred to as synapsis. Because of

Nadere informatie

Quality requirements concerning the packaging of oak lumber of Houthandel Wijers vof (09.09.14)

Quality requirements concerning the packaging of oak lumber of Houthandel Wijers vof (09.09.14) Quality requirements concerning the packaging of oak lumber of (09.09.14) Content: 1. Requirements on sticks 2. Requirements on placing sticks 3. Requirements on construction pallets 4. Stick length and

Nadere informatie

BVBA POMAC-LUB-SERVICES SPRL Korte Bruggestraat 28 B-8970 Poperinge Tel. 057/33 48 36 Fax 057/33 61 27 info@pomac.be internet: www.pomac.

BVBA POMAC-LUB-SERVICES SPRL Korte Bruggestraat 28 B-8970 Poperinge Tel. 057/33 48 36 Fax 057/33 61 27 info@pomac.be internet: www.pomac. Smeersysteem voor conveyors Conveyors lubrication systems KS-007a-1-NE SMEERSYSTEEM VOOR MONO OF BIRAIL CONVEYORS Dit systeem is ontworpen voor het gedoseerd smeren van de lagers van de rollen van conveyors

Nadere informatie

Shipment Centre EU Quick Print Client handleiding [NL]

Shipment Centre EU Quick Print Client handleiding [NL] Shipment Centre EU Quick Print Client handleiding [NL] Please scroll down for English. Met de Quick Print Client kunt u printers in Shipment Centre EU configureren. De Quick Print Client kan alleen op

Nadere informatie

Daylight saving time. Assignment

Daylight saving time. Assignment Daylight saving time Daylight saving time (DST or summertime) is the arrangement by which clocks are advanced by one hour in spring and moved back in autumn to make the most of seasonal daylight Spring:

Nadere informatie

Procedure Reset tv-toestellen:

Procedure Reset tv-toestellen: Procedure Reset tv-toestellen: Volgende procedure is te volgen wanneer er een tv-toestel, op een van de kamers niet meer werkt. TV Re-installation Factory Default Her-installeren van de TV Fabrieksinstellingen

Nadere informatie

VAN HET PROGRAMMEREN. Inleiding

VAN HET PROGRAMMEREN. Inleiding OVERZICHT VAN HET PROGRAMMEREN Inleiding Als je leert programmeren lijkt het nogal overweldigend om die eerste stappen te doorworstelen. Er zijn dan ook heel wat programmeertalen (Java, Ruby, Python, Perl,

Nadere informatie

Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing. Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces?

Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing. Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces? Hoofdstuk 3: Processen: Beschrijving en Besturing Wat is een proces? Waarom processen? Wat moet het OS ervoor doen? Is het OS zelf een proces? 1 Wat is een proces? Een proces is een programma in uitvoering

Nadere informatie

MONTAGE INSTRUCTIE ASSEMBLY INSTRUCTION

MONTAGE INSTRUCTIE ASSEMBLY INSTRUCTION MONTAGE INSTRUCTIE ASSEMBLY INSTRUCTION - 1. Waterpas stellen. De groef aan de zijkant van de beschermdeksel moet gelijk staan met de deellijn van het inbouw box. 2. Zet de inbouw box vast in de muur.

Nadere informatie

Esther Lee-Varisco Matt Zhang

Esther Lee-Varisco Matt Zhang Esther Lee-Varisco Matt Zhang Want to build a wine cellar Surface temperature varies daily, seasonally, and geologically Need reasonable depth to build the cellar for lessened temperature variations Building

Nadere informatie

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate Van Non-Corporate naar Corporate In MyDHL+ is het mogelijk om meerdere gebruikers aan uw set-up toe te voegen. Wanneer er bijvoorbeeld meerdere collega s van dezelfde

Nadere informatie