Geschiedenis 2e fase DE ARMEENSE GENOCIDE 1915 LESSEN

Transcriptie

1 Geschiedenis 2e fase DE ARMEENSE GENOCIDE 1915 LESSEN NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies

2 LES 1 WAT IS ER GEBEURD MET DE ARMENIËRS? Tijdens WOI zijn er in het Osmaanse Rijk (nu: Turkije) meer dan een miljoen Armeniërs omgekomen. In deze les onderzoeken jullie aan de hand van gegeven informatie en primaire bronnen wat er precies gebeurd is. Je stelt net zoals de politie dat doet bij een onderzoek - een feitenrelaas op. Je onderzoekt de omstandigheden waaronder Armeniërs leefden in het Osmaanse Rijk (opdracht A: het Osmaanse Rijk rond 1900), en zoekt vervolgens de meest betrouwbare bronnen bij gegevens uit een tijdbalk. Vervolgens wordt in de les gekeken naar de definitie van het begrip genocide zoals dat in 1948 door de VN is opgesteld. Is die definitie ook van toepassing op wat er met de Armeniërs is gebeurd? ALGEMENE INSTRUCTIES Gebruik steeds het bronnenblad. Daarin vind je alle informatie die je nodig hebt. Werk in duo s aan opdracht 1 Feitenrelaas. Maak klassikaal opdracht 2 Het begrip genocide. Noteer tot slot eventueel de centrale conclusies. OPDRACHT 1A FEITENRELAAS: HET OSMAANSE RIJK ROND 1900 Lees de onderstaande stellingen. Is de stelling correct? Kruis deze dan aan. Als de stelling niet correct is, geef dan een (korte) toelichtingwaarom de stelling volgens jullie niet klopt. Gebruik de bronnenwijzer. Met behulp van de bronnen (getuigenverklaringen) kunnen jullie beoordelen of een stelling wel of niet correct is. Je kan met de bronnenwijzer ook onderbouwen waarom een stelling volgens jullie niet klopt. Het Osmaanse Rijk maakt rond 1900 een bloeiperiode door. Toelichting: 2

3 Het Osmaanse Rijk was rond 1900 een veelvolkerenstaat. Toelichting: De meeste inwoners van het Osmaanse Rijk waren islamitisch. Toelichting: 3

4 Armeniërs waren de grootste minderheid in het Turkse Rijk rond Toelichting: Armeniërs werden in het Osmaanse Rijk gediscrimineerd en onderdrukt. Zij hadden minder rechten dan islamitische inwoners van het rijk. Toelichting: 4

5 De sociaaleconomische positie van Armeniërs was zeer zwak. Toelichting: Armeniërs zijn religieus joods. Toelichting: 5

6 OPDRACHT 1B FEITENRELAAS: WAT IS ER GEBEURD MET DE ARMENIËRS? Bestudeer de onderstaande tijdbalk, en knip langs de stippellijnen. Leg de stroken op chronologische volgorde voor je op tafel. Dit zijn de feiten zoals ze zijn vastgesteld. Zoek nu in de bronnenwijzer per tijdsperiode steeds één of meerdere bronnen en plaats deze bij het feitenrelaas. Soms zijn er meerdere antwoorden mogelijk. Welke bronnen lijken je het meest betrouwbaar en waarom? 19E EEUW Het ooit zo machtige Osmaanse Rijk raakt ernstig in verval WINTER- VOORJAAR APRIL 1915 VOORJAAR - ZOMER - HERFST Turkije voert twee grote oorlogen op de Balkan en verliest opnieuw veel terrein. Er is in veel onvrede over de zwakheid van het Osmaanse Rijk en het verlies in de Balkanoorlogen. De zogenaamde Jong Turken plegen een staatsgreep. De nieuwe machthebbers zijn uit het leger afkomstig en voeren een extreem nationalistische politiek. Het begin van WOI. Turkije kiest de Duitse zijde en vecht tegen Rusland, Groot- Brittannië en Frankrijk. De Turken leiden grote nederlagen in de Kaukasus in hun veldtocht tegen de Russen. Een aantal Armeniërs neemt dienst in het Russische leger. De Britten vechten ondertussen op zee tegen de Turken en bereiden hun hun invasie bij Gallipoli voor. De Turkse minister van Binnenlandse Zaken beveelt op 24 april de arrestatie en deportatie van meer dan 250 Armeense intellectuelen. Vrijwel niemand van hen overleeft de oorlog. Gedwongen deportatie van Armeense moeders en kinderen naar Syrische woestijn waar geen opvang is geregeld. Vrijwel iedereen sterft. Armeense mannen worden in grote getalen vermoord. Turkije verliest WOI. De drie verantwoordelijke machthebbers worden door de geallieerden bijverstek ter dood veroordeeld. De held van Gallipoli, Mustafa Kemal (= Atatürk), wordt na WOI de nieuwe leider van Turkije. De Turkse overheid zal van nu af aan de doelbewuste moord op de Armeniërs ontkennen. De Sovjet-Unie valt uit elkaar en Armenië wordt een onafhankelijke republiek. 24 april wordt uitgeroepen tot een nationale herdenkingsdag. 6

7 OPDRACHT 2 DE MOORD OP DE ARMENIERS EN HET BEGRIP GENOCIDE Na de Holocaust werd gezocht naar een begrip dat uitdrukking gaf aan doelbewuste pogingen van machthebbers om een specifieke groep of een volk uit te moorden. Raphael Lemkin benoemt een dergelijke volkerenmoord als genocide (genos=volk, caedere= vermoorden). In 1948 ondertekent de VN het onderstaande verdrag waarin de definitie van genocide is vastgelegd. Deze definitie geldt vandaag de dag nog steeds. Is de definitie van de VN ook van toepassing op de moord op de Armeniërs? Vul het onderstaande schema in. Je werkt klassikaal. Definitie van genocide volgens het verdrag, getekend door de VN uit 1948 Genocide betekent een van de volgende daden, gepleegd met de intentie een nationale, etnische, radicale of religieuze groep gedeeltelijk of totaal te vernietigen. Kruis aan welke hieronder vallen: Vermoorden van leden van de groep. Veroorzaken van ernstige geestelijke of lichamelijke schade aan de leden van de groep. Het opzettelijk implementeren van leefomstandigheden die gericht zijn op gedeeltelijke of totale fysieke vernietiging van de groep. Maatregelen die erop gericht zijn geboorten binnen een groep te verhinderen. Het onder dwang transformeren van kinderen van de ene groep naar een andere groep. Wat is intentie? Waarom is dit een sleutelbegrip in het Genocide verdrag? 7

8 CONCLUSIES Hieronder kan je eventueel de centrale conclusies noteren van het feitenrelaas. Belangrijke informatie over de positie van de Armeniërs aan het begin van de 20e eeuw: Invloedrijke gebeurtenissen die moord op de Armeniërs mogelijk heeft gemaakt: 8

9 LES 2 HOE KON DIT GEBEUREN? Wie leert over de doelbewuste moord op meer dan een miljoen Armeniers, mannen, vrouwen, kinderen, zieken en bejaarden, moet zich ook bezighouden met de vraagt: hoe kon dit gebeuren? Er zijn veel wetenschappers die hier onderzoek naar hebben gedaan. Onderzoek dat zich richt op zowel de specifieke omstandigheden in het Osmaanse Rijk tijdens WOI maar ook op het proces van genocide. Zijn er algemene omstandigheden die de kans op genocide groter maken? En als dat zo is, welke zijn dat dan? Deze les gaat over de factoren in het Osmaanse Rijk die genocide mogelijk maakte en de fases waarin een genocide zich voltrekt. ALGEMENE INSTRUCTIES Werk in duo s. Gebruik je bronnenwijzer en eventueel het feitenrelaas. Maak opdracht 1. Geef steeds een toelichting. Vermeld welke bronnen je gebruikt hebt. OPDRACHT 1 HOE KON DIT GEBEUREN? Volgens wetenschapper Ton Zwaan is er een aantal noodzakelijke factoren en randvoorwaarden voor het genocidale proces. Jullie onderzoeken met behulp van je bronnenwijzer of deze factoren ook in het Osmaanse Rijk aanwezig waren. Een extreme en ernstige crisis die zorgt voor politieke onveiligheid (bijv. oorlog of een dreigende oorlog). Ondersteun je antwoord met één of meerdere feiten uit je bronnenwijzer. Ondersteunende bron(nen): 9

10 Een ideologie die de motieven levert voor het legitimeren (= goedpraten) van de moord. Ondersteun je antwoord met één of meerdere feiten uit je bronnenwijzer. Ondersteunende bron(nen): Een staatsapparaat dat het initiatief neemt voor de vervolging en ook grotendeel verantwoordelijk is voor de uitvoer ervan. Ondersteun je antwoord met één of meerdere feiten uit je bronnenwijzer. Ondersteunende bron(nen): 10

11 OPDRACHT 2 DE ACHT FASES VAN GENOCIDE VAN GREGORY STANTON Naast de factoren die het mogelijk maken, zien wetenschappers ook dat een genocide zich volgens een vast patroon lijkt te voltrekken. De Amerikaanse wetenschapper Gregory Stanton heeft het proces van genocide uiteengerafeld. Hij onderscheidt acht fases die bij iedere genocide optreden. Past de Armeense genocide in het model van Gregory Stanton? Kijk per fase en zoek bewijzen in de bronnenwijzer. CLASSIFICATIE Categorisering van groepen mensen, wij en zij, etnisch, raciaal, cultureel, religieus of nationalistisch. SYMBOLISATIE Benoemen en vastleggen van uiterlijke en etnische verschillen of herkenbaar maken van de andere groep door symbolen. DEHUMANISATIE of ontmenselijking Ontkenning van de menselijkheid van de andere groep, bijvoorbeeld door het gebruik van medisch jargon (ziektekiemen) of dierennamen (ratten, kakkerlakken). Vernietiging van identiteit. ORGANISATIE Genocide komt voort uit collectieve actie die voorbereiding vergt: er moeten manschappen en wapens zijn, en een bepaalde sociale organisatie (hiërarchie, bureaucratie). POLARISATIE Extreme groepen komen tegenover elkaar te staan, waarbij alle nuance of gematigdheid een bedreiging is. Degenen met een gematigd standpunt vormen de grootste bedreiging voor de dadergroep. VOORBEREIDING Daaronder valt identificatie, onteigening van bezit, concentratie of verzamelen, en transport. VERNIETIGING Vermoorden van leden van de groep, ook kinderen, zuivering. Ook materiële vernietiging, materiele cultuur, bezit. ONTKENNING Het laatste stadium van elke genocide is ontkenning, graven worden verborgen, bewijsmateriaal vernietigd, het verhaal wordt aangepast, sterftecijfers naar beneden bijgesteld, verzachtende omstandigheden aangevoerd ( het was oorlog ), en er wordt gediscussieerd of de daad wel binnen de precieze juridische definitie van genocide. 11

12 LES 3 HET VERLEDEN VERGETEN? Onderzoek wijst uit dat als mensen iets verschrikkelijks meemaken, getuige zijn van een groot drama of zelf een vreselijke daad begaan, zij allemaal in eerste instantie proberen om die gebeurtenis te vergeten. Dat lukt vaak niet goed. Het verleden laat zich niet vergeten. Het goed verwerken van een trauma is alleen mogelijk door het trauma onder ogen te zien en het een plek te geven. Verschrikkelijke gebeurtenissen moeten dus erkenning en reflectie krijgen, als voorwaarde voor verwerking. Wat geldt voor personen, geldt ook voor groepen en zelfs voor staten. Het is daarom interessant om te onderzoek hoe staten omgaan met hun eigen nationale verleden, zeker als het geen verleden is om trots op te zijn. Deze les gaat over de rol die de Armeense genocide vandaag de dag nog speelt in internationale verhoudingen, over de achterliggende oorzaak waarom groepen mensen of staten wel of niet willen herdenken en over de vraag hoe een land met zijn nationale verleden zou moeten omgaan. ALGEMENE INSTRUCTIES Werk in groepjes van 4. Wijs een voorzitter en een notulist aan. Maak gebruik van de bijlage. Geef zoveel mogelijk verklaringen voor het feit dat de Turkse overheid de Armeense genocide niet wil erkennen. 12

13 Waarom denken jullie dat Armenië niet wil ingaan op het verzoek van Turkije om een gezamenlijke onderzoekscommissie in te stellen die onderzoek doet naar de feitelijke achtergrond van de gebeurtenissen in 1915? Waarom denken jullie dat de Amerikaanse president niet wil spreken van een Armeense genocide? 13

14 Hoe zou, naar jullie idee, Turkije moeten omgaan met zijn eigen nationale verleden? Denk hierbij ook hoe andere landen omgaan met zwarte bladzijden uit hun geschiedenis. 14

15 BIJLAGE TURKIJE EN DE ARMEENSE GENOCIDE FEITEN OVER HET VERLEDEN Tussen 1915 en 1919 kwamen er in Armenië meer dan een miljoen Armeniërs om het leven. Armeniërs werden al voor WOI gediscrimineerd en waren al eerder het slachtoffer geworden van grootschalige vervolgingen. De Turkse machthebbers besloten in WOI de Armeense bevolking te deporteren naar de yrische woestijn. Er was daar geen opvang geregeld. Er vonden vele massa executies plaats van Armeniërs. De gebeurtenissen kregen veel aandacht in de internationale media. Dit leidde niet tot ingrijpen van de Turkse overheid om de moordpartijen te voorkomen. FEITEN OVER DE VERWERKING VAN HET VERLEDEN Na de oorlog organiseerde de geallieerden een proces waarin de drie voortvluchtige voormalige machthebbers bij verstek veroordeeld werden. Na WOI kwam Mustafa Kemal (Ataturk) aan de macht. Hij was niet persoonlijk bij de genocide betrokken maar kwam net als de voormalige machthebbers voort uit de kringen van de zogenaamde Jong Turken. Onder Ataturk begon een hardnekkige doofpot-politiek. De Turkse overheid ontkent dat er sprake is van genocide. Er zijn (wellicht) door individuen misdaden gepleegd tegen Armeniërs maar niet op initiatief van de overheid. De term Armeense genocide wordt nooit gebruikt. De kwestie wordt consequent aangeduid als de zogenaamde genocide of de Armeense kwestie of er wordt verwezen naar de Armeense beschuldigingen. Mensen die In Turkije aandacht vragen voor de Armeense genocide lopen het risico aangeklaagd worden omdat beledigen van het Turks-zijn strafbaar is (art. 301 vd grondwet). Turkije heeft Armenië aangeboden een onafhankelijk onderzoek te laten verrichten bestaande uit Armeense en Turkse historici om voor eens en altijd vast te stellen wat er nu precies gebeurd is. Armenië wijst dit voorstel af omdat er volgens de Armeense overheid al genoeg historische bewijzen zijn. 15