STUDIEDAG 2 VLAANDEREN EN WALLONIË UITEENLOPENDE ECONOMIEËN, UITEENLOPENDE DEMOCRATIEËN

Transcriptie

1 STUDIEDAG 2 VLAANDEREN EN WALLONIË UITEENLOPENDE ECONOMIEËN, UITEENLOPENDE DEMOCRATIEËN

2 STUDIEDAG 2 SOCIAALECONOMISCHE EN POLITIEKE VERSCHEIDENHEID VAN DE GEWESTEN WAAROVER GAAT HET? BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN Sociaaleconomische verschillen tussen de Belgische gewesten worden alsmaar groter en doen de welvaartsongelijkheid tussen en voortdurend oplopen. Op die verschillen enten zich uiteenlopende regionale beleidsvoorkeuren. Tegen een achtergrond van algemeen tragere economische groei en demografische vergrijzing wegen die verschillen steeds meer op de houdbaarheid van de inkomenstransfers van naar wat de gewesten ook politiek verder uit mekaar zal blijven drijven.

3 STUDIEDAG 2 ECONOMISCHE GROEI BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN

4 STUDIEDAG 2 ECONOMISCHE GROEI Reële gemiddelde jaargroei, in pct. Regionaal bbp Brussel ,9 2,0 1, ,8 3,9 4, ,2 1,7 0, ,9 1,5 1, ,4 1,6 1, ,3 2,3 1, ,0 0,2 0, ,1 0,9 0,6 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN REGIONAAL BBP PER INWONER SINDS 1960 Regionaal bbp per inwoner Brussel 2,6 1,8 1,5 4,9 3,8 3,5 1,9 1,5 1,6 2,8 1,5 1,6 2,0 1,3 1,4 1,8 1,8 0,1 0,4 0,0-1,6 1,6 0,5 0, Brussel EU15 Regionaal bbp per inwoner reëel, 1960 = 100 Reëel, 1960 = 100 Bron: tot 1995 KBC. Na 1995: Regionale rekeningen NBB.

5 STUDIEDAG 2 ECONOMISCHE GROEI BRUSSELSE ECONOMIE IS NIET (MEER) IN STAAT OM SNELLE BEVOLKINGSGROEI TE ABSORBEREN Bevolking 1960 = Brussel BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN Brussel EU15 Regionaal bbp per inwoner Reëel, 1960 = Bron: Planbureau. Bron: tot 1995 KBC. Na 1995: Regionale rekeningen NBB.

6 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN ECONOMISCHE GROEI SAMENGEVAT: REGIONAAL BBP/INWONER GROEI EN NIVEAU Gemiddelde reële jaargroei in pct. 1,8 1,6 1,6 1,4 Bron: Regionale rekeningen NBB, EC (Ameco) ,5 Regionaal BBP per inwoner (*) 2015, België = ,4 82,4 83,1 1,2 1 1,1 1,1 60 0,8 0,6 40 0,4 0,2 0, Brussel EU15 Brussel EU15 (*) Na pendelcorrectie, eigen berekeningen.

7 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN ECONOMISCHE STRUCTUUR

8 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN REGIONAAL UITEENLOPENDE CONJUNCTUUR : STERKER CONJUNCTUURHERSTEL IN VLAANDEREN Sinds de 2de helft van 2014 fleurt Vlaams ondernemersvertrouwen duidelijk krachtiger op dan in en Brussel gevoed door het herstelbeleid van de regering Michel? Producentenvertrouwen Regionale conjunctuurcurves NBB Brussel

9 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN GROTERE ECONOMISCHE OPENHEID VAN VLAANDEREN : VERBETERING CONCURRENTIEKRACHT Uitvoer van goederen en diensten Vlaamse groei gevoeliger voor recente verbetering van het concurrentievermogen (loonmatiging) en de trekkracht van de Duitse economie. Waalse economie is meer gesloten. Concurrentievermogen en vrijhandel krijgen in minder prioriteit (cf. CETA-discussie) in pct. van regionaal bbp Bron: tot 1995 KBC. Na 1995: Regionale rekeningen NBB.

10 STUDIEDAG 2 DESINDUSTRIALISERING IN VLAANDEREN SINDS 2009 STILAAN UITGEBODEMD NIET IN WALLONIË Trendmatige daling van het aandeel van de verwerkende nijverheid in de Vlaamse economie kwam de voorbije jaren tot stilstand, in tegenstelling tot. BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN Aandeel verwerkende nijverheid in pct. van regionaal bbp Verklaart verschil in productiviteitsgroei. 4de industriële revolutie (digitalisering, robotisering) stuit in vaker dan in op defensieve beleidsreflexen (cf. voorstel robottaks) Bron: NBB, Regionale rekeningen.

11 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN GROTER BELANG VAN DE NIET-MARKTSECTOR IN WALLONIË IN ZOWEL REGIONAAL BBP ALS WERKGELEGENHEID Belang niet-marktsector Groter gewicht van niet-markt - sector in Waalse economie en werkgelegenheid verklaart ook uiteenlopende productiviteitsgroei... en maakt Waalse economie 18 kwetsbaarder voor beleid gericht op beperking van overheidsbeslag in pct. van regionaal bbp Bron: NBB, Regionale rekeningen.

12 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN ARBEIDSMARKT- EN ARMOEDEKLOOF

13 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN ARBEIDSMARKTKLOOF TAALGRENS = PENDELGRENS Pendelstromen in pct. van werkende bevolking UIT VLAANDEREN UIT WALLONIË UIT BRUSSEL Naar Naar Brussel 14 Naar Naar Brussel 12 9,4 10,3 7,9 10 9, ,3 11,8 Naar Naar ,0 4,3 4 2,9 3,2 4 0,9 0, Bron: FOD Economie, EAK.

14 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN ARBEIDSMARKTKLOOF CHRONISCH SINDS DE JAREN TACHTIG Werkloosheidsgraad Niet-werkzoekenden in pct. beroepsbevolking Brussel Bron: KBC, Eurostat (EAK) Roeselare-Tielt Meetjesland Westhoek Leuven Brugge Zuid-West- Halle-Vilvoorde Noord-Limburg Zuid-Oost- Dender-Waas Mechelen West-Limburg Turnhout Zuid-Limburg Oostende Gent Midden-Limburg Maasland Luxembourg Brabant Wallon Antwerpen Huy-Waremme Tournai-Ath-Lessines Namur-Dinant Mouscron-Comines Verviers Région du Centre Mons Liège Charleroi Brussel Bron: KUL, Steunpunt Werk Werkloosheidsgraad jarigen, in pct, ,9 5,1 5,7 5,8 6,1 6,2 6,5 6,8 7,0 7,1 7,2 7,4 7,5 7,6 9,6 9,9 10,2 10,4 10,7 10,9 11,2 12,3 12,9 13,3 14,115,517,1 19,0 19,3 19,5 21,2

15 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN : MAAKT DE TAXSHIFT EEN VERSCHIL? JOBS, JOBS, JOBS? Loonmatiging en taxshift steunen jobcreatie in de drie gewesten. 3% Brussel 2% 1% 0% -1% -2% Bron: RSZ. Jobcreatie - regionaal Aantal loontrekkenden (VTE, jaarstijging in pct.)

16 STUDIEDAG 2 Regionaal arbeidsmarktbeleid: bevoegdheidsoverdracht onvolledig en daardoor ondoelmatig. BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN : IMPACT REGIONAAL ACTIVERINGSBELEID? CF. BEVOEGDHEIDSOVERDRACHT 6 DE STAATSHERVORMING? Werkloosheidsdaling in en Brussel verbergt grotere uitstroom naar leefloon Brussel Verandering aantal leefloners in Instroom jongeren in leefloon met inschakelingsuitkering Brussel , in pct Bron: FOD Maatschappelijke Integratie.

17 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN REGIONALE ONDERWIJSKLOOF UITEENLOPENDE ONDERWIJSOUTPUT Uiteenlopende regionale arbeidsmarktinstroom houdt ook verband met regionale verschillen in afstemming van onderwijskwalificaties op de arbeidsmarkt ,5 Ongekwalificeerde onderwijsuitstroom 17,5 In pct, , , ,2 4 0 Brussel EU jarigen noch aan het werk, noch in opleiding Hoogstens lager secundair onderwijs Bron: Eurostat - SILC

18 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN REGIONALE ONDERWIJSKLOOF UITEENLOPENDE ONDERWIJSOUTPUT Uiteenlopende regionale arbeidsmarktinstroom houdt ook verband met regionale verschillen in afstemming van onderwijskwalificaties op de arbeidsmarkt. zowel aan de onder- als aan de bovenkant van onderwijsspectrum ONDERWIJSKWALITEIT PISA-scores 2016 Bron: OESO Wiskunde Wetenschappen

19 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN ARBEIDSMARKTKLOOF = ARMOEDEKLOOF Gezinnen met inkomen onder armoededrempel in pct, (*) Brussel Zweden Finland Denemarken Luxemburg Oostenrijk VK Estland Polen Litouwen Malta Nederland Roemenië Duitsland Frankrijk Letland Cyprus Hongarije Tsjechië Spanje Slovenië Portugal Ierland Italië Bulgarije Brussel Slowakije Griekenland Aandeel langdurige werklozen 2015, langer dan 1 jaar, in pct. 20,6 24,6 26,9 28,4 29,2 30,7 Bron: Eurostat - SILC 38,1 38,3 39,3 42,9 43,6 43,8 43, ,3 45,5 45,6 45,6 47,3 51,6 52, ,4 57,6 58,9 61,2 63,8 65,8 73,1 (*) Armoededrempel = 60% van equivalent mediaan beschikbaar inkomen (in 2014: 1083 euro per maand voor alleenstaande). Bron: Eurostat - SILC

20 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN BELGISCH KEURSLIJF BELEMMERT VERANDERING

21 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN CENTRALE LOONVORMING EN SOCIALE ZEKERHEID ONAANGEPAST AAN REGIONAAL UITEENLOPENDE PRODUCTIVITEITSGROEI CAO s op nationaal/sectoraal niveau en automatische indexering belemmeren loonafstemming op regionale productiviteitsverschillen Productiviteitsontwikkeling totale economie In volume, 1995 = 100 Walllonië Brussel wat samen met centrale sociale zekerheid de arbeidsmarktkloof nog verbreedt. Bron: Planbureau Brussel Reële loonkost per eenheid product 1995 = 100

22 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN BELGIË: HET GESTOLDE LAND TAALGRENS = STAKINGSGRENS? Stakingsdagen per werkende Fundamentele sociaaleconomische hervormingen zijn in de Belgische context echter zeer moeilijk (cf. Het gestolde land ) 0,16 0,14 0,12 0,10 en stuiten vooral in op weerstand met halfslachtige compromissen, oplopend overheidsbeslag en hoge overheidsschuld. 0,08 0,06 0,04 0,02 - Bron: RSZ-statistiek gelijkgestelde dagen in staking of lock out

23 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN BELGIË: HET GESTOLDE LAND HOGE BELASTINGDRUK, HOGE OVERHEIDSUITGAVEN Totale overheidsontvangsten In pct. van bbp Overheidsuitgaven, excl. rentelasten In pct. van bbp Eurozone België Gemiddelde 3 buurlanden Eurozone België Gemiddelde 3 buurlanden Bron: EC (Ameco)

24 STUDIEDAG 2 HOGE EN (TOT 2014) OPLOPENDE BELASTINGDRUK = HOGE EN VOORTDUREND OPLOPENDE SOLIDARITEITSFACTUUR VOOR VLAANDEREN Directe belastingen en sociale bijdragen In pct. van belastbaar gezinsinkomen Brussel BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN Belastingen en SZ-bijdragen per inwoner 105,8 108,8 België = , ,7 89,8 83 Brussel Bron: NBB, Regionale rekeningen.

25 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN OPLOPENDE UITKERINGSAFHANKELIJKHEID, OOK IN VLAANDEREN ZET DEZE SOLIDARITEITSFACTUUR ONDER TOENEMENDE ECONOMISCHE EN POLITIEKE DRUK Sociale uitkeringen Sociale uitkeringen per inwoner In pct. van belastbaar gezinsinkomen België = % Brussel ,6 40% ,3 104,6 100,8 35% 30% 25% , ,2 Brussel Bron: NBB, Regionale rekeningen.

26 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN VLAANDEREN VERGRIJST SNELLER EN HEEFT DUS ZELF GROTER STUK VAN DE SZ-KOEK NODIG OM VERGRIJZING TE FINANCIEREN vergrijst sneller dan de andere gewesten (cf. stijging 65-plussers). Steeds groter deel van de belastingen en SZ-bijdragen in moet dienen om bovenop solidariteit met andere gewesten eigen hogere vergrijzingsfactuur te betalen maar ook in zal vergrijzingsfactuur oplopen wat de economische en politieke houdbaarheid van die solidariteit nog meer onder druk zal zetten jarigen in pct. totale bevolking Bron: Planbureau Brussel

27 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN UITEENLOPENDE DEMOCRATIEËN

28 STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN TOENEMENDE POLITIEKE HETEROGENITEIT VERDER UITEENLOPENDE POLITIEKE VOORKEUREN IN VLAANDEREN & WALLONIË Recente VIVES-studie (*) meet politieke heterogeniteit in EU-landen op basis van de afwijkingen van het stemgedrag in regio s t.o.v. van landsgemiddelde. Daaruit blijkt dat: o o de politieke heterogeniteit in België sinds de jaren 80 trendmatig toeneemt en groter is dan in de buurlanden en in België groter is (en ook sterker toeneemt) tussen dan binnen de gewesten. 25% 20% 15% 10% 5% 0% Regionale politieke heterogeniteit (*) België vs. buurlanden België VK Nederland Frankrijk Duitsland (*) Jacob Van Schoonbeek, Regional (In)stability in Europe. A Quantitative Model of State Fragmentation, VIVES Discussion Paper 56, September 2016 (*) Maatstaf voor afwijking van stemgedrag in de regio s t.o.v. landsgemiddelde.

29 Catalonië (SP) Baskenland (SP) Schotland (VK) Madeira (PT) Zuid-Tirol (IT) Azoren (PT) Corsica (FR) Lombardije (IT) Schleswig-Holstein Zeeland (NL) Basilicata (IT) Drente (NL) Sjaelland (DK) Zentralschweiz (CH) Espace Mitelland ((CH) Ostschweiz (CH) Flevoland (NL) Nordwestschweiz(CH) STUDIEDAG 2 BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN TOENEMENDE POLITIEKE HETEROGENITEIT VERDER UITEENLOPENDE POLITIEKE VOORKEUREN IN VLAANDEREN & WALLONIË Zelfde VIVES-studie (*) berekent op basis van o.a. verschillen in welvaart, omvang van regio s en afwijkende beleidsvoorkeuren t.o.v. het landsgemiddelde een theoretische maatstaf van hun politieke bereidheid om nog van hetzelfde land deel uit te maken. o Uit een rangschikking van 263 Europese regio s blijkt dat deze bereidheid het kleinst is in Catalonië, gevolgd door (2 de ) en op 7de plaats. o Aan de andere kant van het spectrum blijkt zeer grote politieke homogeniteit tussen de regio s in o.a. Zwitserland, Nederland, Scandinavische landen Regionale politieke heterogeniteit Politieke bereidheid van regio s om tot hetzelfde land te blijven behoren Hoogste 10 Laagste 10 (*) Jacob Van Schoonbeek, Regional (In)stability in Europe. A Quantitative Model of State Fragmentation, VIVES Discussion Paper 56, September 2016

30 STUDIEDAG 2 CONCLUSIES BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN

31 STUDIEDAG 2 SOCIAALECONOMISCHE EN POLITIEKE VERSCHEIDENHEID VAN DE GEWESTEN WAAROVER GING HET? BELGIË = TWEE VERSCHILLENDE LANDEN Sociaaleconomische verschillen tussen de Belgische gewesten worden alsmaar groter en doen de welvaartsongelijkheid tussen en voortdurend oplopen. Op die verschillen enten zich uiteenlopende regionale beleidsvoorkeuren. Tegen een achtergrond van algemeen tragere economische groei en demografische vergrijzing wegen die verschillen steeds meer op de houdbaarheid van de inkomenstransfers van naar wat de gewesten ook politiek verder uit mekaar zal blijven drijven.