EVA s en IVA s in de jeugdsector?

Transcriptie

1 EVA s en IVA s in de jeugdsector? Mogelijkheden en valkuilen in het gemeentedecreet Het gemeentedecreet voorziet enkele artikels rond de omvorming van lokale vzw s in Intern ofextern Verzelfstandigde Agentschappen (kortweg IVA s of EVA s). Binnen de jeugdsector rijzen er vragen over de voorziene procedures voor oprichting van een EVA of IVA en de consequenties van een omschakeling tot EVA of IVA. Met dit advies uit de Vlaamse Jeugdraad zijn bezorgdheid over de autonomie van de jeugdwerkorganisaties in Vlaanderen. De Vlaamse Jeugdraad is vragende partij voor meer duidelijkheid zodat de mogelijkheden in het decreet hun doel niet voorbijschieten. 1

2 VLAAMSE JEUGDRAAD 6 mei 2009 ADVIES 09/07 EVA s en IVA s in de jeugdsector? Mogelijkheden en valkuilen in het gemeentedecreet De Vlaamse Jeugdraad in vergadering op 6 mei 2009 onder voorzitterschap van Hakim Benichou en waarbij aanwezig waren: Tim Barbaix, Dagmar Beernaert, Lieven Casteels, Lies Corneillie, Joris De Bleser, Lieke De Jans, Kara Eestermans, Kwinten Fort, Helen Henrioulle, Hilmi Lahzar, Mieke Nolf, Tom Van Den Borne, Brecht Van der Meulen, Liesbeth Vanneste, Koen Verbruggen, Caroline Verschueren, Jasper Ysebaert Brengt unaniem het volgende advies uit: 1. Inleiding Het nieuwe gemeentedecreet Op 6 juli 2005 keurde het Vlaams Parlement het gemeentedecreet goed. Dit decreet bevat alle belangrijke basisregels voor de gemeenten met betrekking tot de politieke en de ambtelijke organisatie, het organisatorisch en het financieel management en de relatie burger bestuur. Dit decreet biedt een kader voor meer autonomie en lokaal maatwerk van gemeenten. De opgenomen maatregelen zorgen ervoor dat de gemeenten een vernieuwend beleid kunnen voeren dat rekening houdt met de concrete noden en behoeften van de lokale gemeenschap. Vanuit deze autonomiegedachte voorziet het nieuwe gemeentedecreet de opmaak en omvorming van (para) gemeentelijke vzw s tot externe of interne zelfstandige agentschappen (EVA s of IVA s). Tegen 2013 moeten gemeenten de beslissing genomen hebben om deze vzw s al dan niet om te vormen tot EVA s of IVA s. Naar aanleiding van een vraag over EVA/IVA op het jongerencongres KLETS! 08, richtte de Vlaamse Jeugdraad een werkgroep op met afgevaardigden uit de jeugdsector. De werkgroep onderzocht de 2

3 gevolgen van deze verzelfstandigde agentschappen op de jeugdsector. Na een bespreking met de jeugdsector op de commissie jeugdwerk van de Vlaamse Jeugdraad, lag het advies ter goedkeuring voor op de algemene vergadering van de Vlaamse Jeugdraad. Met dit advies vraagt de Vlaamse Jeugdraad in eerste instantie verduidelijking rond de thematiek van verzelfstandigde agentschappen zodat de mogelijkheden in het decreet hun doel niet voorbijschieten. Daarnaast vragen we een regeringsmaatregel om mogelijke neveneffecten te vermijden. 2. De Vlaamse Jeugdraad ziet mogelijkheden, maar ook valkuilen. Verzelfstandiging van vzw s, een lokale optie Het nieuwe gemeentedecreet stimuleert gemeenten om na te denken over de vzw s en andere beheersstructuren die in de loop der jaren door henzelf werden opgericht. Sinds de omzendbrief BA 93/03 van 21 april 1993 (Minister Kelchtermans) bevinden paragemeentelijke vzw s zich immers in een schemerzone. Die toestand kan worden opgeklaard door deze vzw s om te vormen tot officiële Extern of Intern Verzelfstandigde Agentschappen. Gemeenten kunnen naar aanleiding van de discussie over verzelfstandiging van vzw s beslissen om een (extern of intern) verzelfstandigd agentschap op te richten of zich terug te trekken uit de organen van de vzw. Voor een aantal paragemeentelijke en gemeentelijke vzw s kan de omvorming tot EVA s of IVA s zorgen voor een duidelijkere structuur en werking. Toch opletten Gemeenten kunnen eventueel ook een particuliere vzw omvormen tot EVA of IVA indien deze vzw belast is met welbepaalde taken van gemeentelijk belang (zie verder in dit advies: bespreking art. 225). En hier moeten we opletten voor een onbedoeld neveneffect. Het particulier initiatief in gemeenten kent een eigen dynamiek. Jongeren,vrijwilligers en hun organisaties nemen initiatieven, ontwikkelen activiteiten en bepalen samen de werking van hun organisaties. Ze voeren maatschappelijke taken uit die belangrijk zijn voor de gemeente. Vanuit de onvoorwaardelijke relatie die jeugdbegeleiders met de jongeren aangaan kunnen jongeren er terecht met hun vragen en behoeften uit andere levensdomeinen zoals seksualiteit, onderwijs, drugs, hulpverlening en arbeid. Soms zijn deze organisaties namens de betrokken kinderen en jongeren een gesprekspartner met de lokale overheid. Om deze belangrijke maatschappelijke rol te kunnen opnemen is het noodzakelijk dat ze zelfstandig en autonoom hun beleid en visie kunnen bepalen, zonder voortdurend afgeremd te worden door politieke en/of ambtelijke discussies, doelstellingen of ambities. De mogelijke omvorming tot EVA s of IVA s beperkt de autonomie van deze organisaties omdat de gemeenteraad binnen de EVA s en IVA s de meerderheid heeft in de algemene vergadering (AV). Een dergelijke situatie is levensbedreigend voor de noodzakelijke autonomie en ondergraaft de eigenheid van de jeugdsector. 3

4 3. EVA en IVA, specifieke aanbevelingen A. Meer duidelijkheid over de artikels vermeld in het gemeentedecreet De Vlaamse Jeugdraad vindt het positief dat gemeenten nadenken over hun organisatorisch en financieel management en de wijze waarop ze zich politiek en ambtelijk organiseren. Dat het gemeentedecreet hen nieuwe managementsvormen aanreikt (de IVA s en EVA s) is een goede zaak, ook ten aanzien van de (para)gemeentelijke vzw s. De Vlaamse Jeugdraad is bezorgd voor de autonomie van de jeugdwerkorganisaties. We stellen dat er op dit ogenblik te weinig duidelijke en objectieve handvaten zijn om op lokaal niveau de discussie over mogelijke omvorming tot EVA of IVA te voeren. Volgende artikels in het gemeentedecreet baren ons zorgen en vragen meer verduidelijking. Samenstelling algemene vergadering en bestuur Artikel 246 van het gemeentedecreet : 1. Ongeacht de grootte van de eventuele inbreng van de verschillende partijen, beschikt de gemeente steeds over een meerderheid van de stemmen in de algemene vergadering van de gemeentelijke vennootschap of vereniging en draagt de gemeente steeds een meerderheid voor van de leden van de raad van bestuur. ( ) Artikel 246 van het gemeentedecreet toont aan dat gemeenteraadsleden altijd de meerderheid hebben in de algemene vergadering. De gemeente draagt ook een meerderheid voor in de raad van bestuur van de vereniging. In een dergelijke structuur beslist de gemeente over de inhoudelijke werking van EVA s en IVA s. Ze heeft zelfs een vetorecht, temeer omdat de mogelijkheid bestaat dat één gemeenteraadslid alle stemmen van de gemeente vertegenwoordigt. Voor jeugdorganisaties die tot EVA s of IVA s worden omgevormd is de Vlaamse Jeugdraad vooral bezorgd over de samenstelling van de algemene vergadering en raden van bestuur van zulke EVA s of IVA s. Zodra de gemeente een meerderheid heeft in de algemene vergadering is er nog weinig ruimte voor de vereniging om zelfstandig haar missie en doelstellingen te bepalen overeenkomstig de belangen van jongeren. Dergelijke structuur beknot ook de participatie en motivatie van jongeren en vrijwilligers. Het is belangrijk dat jongeren, vrijwilligers en lokale jeugdwerkers ook op lokaal niveau volwaardig kunnen participeren. In het jeugdwerk ontwikkelen jongeren inzichten, attitudes en vaardigheden door zelf verantwoordelijkheid te nemen, al dan niet ondersteund door beroepsmatige procesbegeleiding. De Vlaamse Jeugdraad pleit er voor dat deze dynamiek in het jeugdwerk niet verloren gaat. 4

5 Het vermoeden van gemeentelijk belang Artikel 225 van het gemeentedecreet : 3. Met het oog op de toepassing van 2, wordt vermoed dat een rechtspersoon door een gemeente met welbepaalde taken van gemeentelijke belang is belast als hij aan een van de volgende voorwaarden voldoet: 1 een of meer van zijn organen bestaan voor meer dan de helft uit gemeenteraadsleden of leden van het college van burgemeester en schepenen van de gemeente in kwestie ( ) 2 de gemeente of haar vertegenwoordigers beschikken over de meerderheid van de stemrechten in een of meer van zijn organen; 3 zijn financiële middelen vallen voor meer dan de helft ten laste van het gemeentebudget. Artikel 225 stelt dat wanneer de financiële middelen van een rechtspersoon voor minstens 50 % uit gemeentelijke middelen bestaan er sprake kan zijn van het vermoeden van gemeentelijk belang. Dit vermoeden van gemeentelijk belang kan gelden als motivatie om een organisatie om te vormen tot EVA of IVA. Hoe wordt gemeentelijk belang gedefinieerd? Welke indicatoren worden hiervoor gehanteerd? Het is niet duidelijk dat het ter beschikking stellen van personeel of infrastructuur ook meetelt bij die 50% van de middelen. We merken op dat er een verschil is tussen het ter beschikking stellen en overdragen van infrastructuur. Er heerst onduidelijkheid over deze principes. De Vlaamse Jeugdraad vraagt duidelijke informatie. Is het de bedoeling van de decreetgever dat elke Vlaamse gemeente gaat zetelen in alle beheersstructuren van organisaties die ze voor meer dan 50% van hun middelen betoelaagt? Beslissing gemeenteraad Artikel van het gemeentedecreet luidt: 2. De gemeenteraad beslist over de oprichting of deelname, bedoeld in 1, op grond van een door het college van burgemeester en schepenen opgemaakt verslag ( ) Tot de oprichting of deelname kan pas worden overgegaan nadat de gemeenteraadsbeslissing hiertoe werd goedgekeurd overeenkomstig 3. De gemeenteraad beslist of de gemeente moet overgaan tot verzelfstandiging van een vzw. Ze baseert zich hiervoor op het vermoeden van gemeentelijk belang. Het vermoeden van gemeentelijk belang is wel weerlegbaar. De gemeente kan beslissen dat een vzw niet belast is met beleidsuitvoerende taken van gemeentelijk belang. Dit moet steeds worden vastgelegd in een gemeenteraadsbesluit. De procedure van het weerleggen van het vermoeden van gemeentelijk belang is echter zeer onduidelijk en kan voor heel wat verwarring zorgen. Wat bijvoorbeeld als de mening van de gemeente botst met de mening van de toezichthoudende overheid? Wat als dit een spelletje wordt tussen meerderheid en oppositie? Graag ook hier meer duidelijkheid. 5

6 B. Bestaande instrumenten krijgen de voorkeur op EVA of IVA De Vlaamse Jeugdraad pleit er voor dat gemeenten samen met het verenigingsleven nadenken over de taken die best door de gemeente worden uitgevoerd en andere taken waarvoor particuliere organisaties het best geschikt zijn. In het verlengde daarvan kan nagedacht worden over de beste manier van ondersteuning van het lokale jeugdwerk en het toezicht op de besteding van gemeentelijke subsidies en middelen (financiële ondersteuning, ter beschikking stellen van gemeentepersoneel of gebouwen). Hiervoor bestaan voldoende instrumenten die hun deugdelijkheid, efficiëntie en slagkracht hebben bewezen: het lokaal jeugdbeleidsplan, bekrachtigd door de gemeenteraad en opgevolgd door de gemeentelijke ambtenaren (jeugddienst), legt voor drie jaar alle maatregelen vast die betrekking hebben op het (brede) jeugdbeleid, dit steeds geadviseerd door de jeugdraad als erkend adviesorgaan, het subsidiereglement, steeds bekrachtigd door de gemeenteraad en beheerd door de gemeentelijke ambtenaren (jeugddienst), legt de voorschriften vast die gelden voor bepaalde vormen van subsidiëring (projectsubsidies, subsidies voor verbouwingen, ) elke gemeente kan met een gesubsidieerde organisatie een contract afsluiten (convenant, subsidieovereenkomst of afsprakennota) waarin resultaatsverbintenissen contractueel worden vastgelegd waarop gemeentelijke ambtenaren moeten toezien. elke gemeente kan een beheersovereenkomst afsluiten wanneer gemeentelijke gebouwen ter beschikking worden gesteld van een particuliere organisatie. C. Een duidelijk onderscheid tussen particuliere initiatieven, paragemeentelijke vzw s en gemeentelijke vzw s. De Vlaamse Jeugdraad pleit voor een duidelijk onderscheid tussen particuliere initiatieven, paragemeentelijke vzw s en gemeentelijke vzw s. Deze drie werkvormen hebben immers een verschillende historiek en werking. Gemeentelijke vzw s Voor gemeentelijke vzw s biedt de omvorming naar EVA s of IVA s kansen op het gebied van een duidelijke structuur, afspraken en vorm van ondersteuning en betrokkenheid van de gemeente. We pleiten er voor dat de gemeente ook bij gemeentelijke vzw s jongeren en andere vrijwilligers de kans geeft om op beleidsniveau als volwaardige participanten deel te nemen. Paragemeentelijke vzw s Bij paragemeentelijke vzw s is het belangrijk dat de gemeente op basis van haar kerntaken beslist over de vormen van ondersteuning die ze biedt en hoe ze die organiseert. Het nieuwe gemeentedecreet helpt hen hun rol duidelijker te maken. Gemeenten kunnen naar aanleiding van de discussie over verzelfstandiging van vzw s beslissen om een verzelfstandigd agentschap op te richten of zich terug te trekken uit de organen van de vzw. Particuliere jeugdorganisaties Gezien de historiek en eigenheid van de werking kan het initiatief van jeugdorganisaties niet door gemeenten worden opgeslorpt. Alle verenigingen die autonoom zijn opgestart, moeten hun 6

7 autonomie kunnen behouden. De organisatie werd immers opgestart door individuen. Pas in een volgende fase kwam de ondersteuning door de gemeente. We pleiten voor het gebruik van het bestaande instrumentarium om afspraken te maken tussen de gemeente en de particuliere jeugdorganisaties met rechtspersoonlijkheid. Het is belangrijk dat jeugdorganisaties zelf de inhoud van hun werking kunnen bepalen. Hetzelfde geldt voor nieuwe organisaties die, bijvoorbeeld in het kader van het lokaal jeugdbeleidsplan, door de gemeente zelf werden opgericht met de bedoeling om op middellange of lange termijn autonoom te worden. Een volledige autonomie als particuliere organisatie valt te verkiezen. 4. Conclusie: nood aan een omzendbrief Het is positief dat gemeenten nadenken over de besteding van hun middelen en de engagementen die ze aangaan. We wijzen echter op het gevaar van onduidelijkheid en de kans op onbedoelde neveneffecten en misverstanden. Zo kunnen verschillende voordelen van de verzelfstandiging van bepaalde lokale vzw s hun doel voorbijschieten. De Vlaamse Jeugdraad vraagt een antwoord dat de punten uit dit advies verduidelijkt. De Vlaamse Jeugdraad vraagt de Vlaamse overheid een omzendbrief te versturen naar alle Vlaamse gemeenten waarin de Vlaamse overheid een duidelijk signaal geeft aan de lokale overheden over het maatschappelijk belang van de eigenheid en dynamiek van het particulier jeugdwerk. De Vlaamse Jeugdraad pleit hierbij voor een duidelijk onderscheid tussen gemeentelijke vzw s, paragemeentelijke vzw s en particuliere initiatieven die ondersteund worden door de gemeente. Wat de paragemeentelijke en gemeentelijke initiatieven betreft, is het belangrijk dat gemeenten nadenken welk engagement ze opnemen in deze structuren. Willen ze een EVA of IVA of volledige verzelfstandiging van de vzw. Het gemeentelijk toezicht gebeurt door het inzetten van de gemeentelijke ambtenaren, die bij voorkeur gebruik maken van het bestaand instrumentarium: subsidieovereenkomsten, convenanten, afsprakennota s, beheersovereenkomsten, subsidiereglementen e.d. De rol van de gemeenten is het faciliteren van het sociale middenveld, waartoe het jeugdwerk behoort. Tot slot onze belangrijkste aanbeveling voor de omzendbrief. We vragen aan de minister van Binnenlandse zaken om aan de gemeenten duidelijk te stellen dat de jeugdorganisaties gedragen door particulier initiatief taken van algemeen belang uitoefenen. Op gemeentelijk niveau spelen particuliere jeugdorganisaties een belangrijke maatschappelijke rol. Jeugdorganisaties zijn belangrijk voor de gemeente maar in de eerste plaats van belang voor kinderen en jongeren. Het belang van die kinderen en jongeren moet gewaarborgd blijven door een onafhankelijke relatie met de lokale overheid. Een omvorming van deze initiatieven tot EVA of IVA betekent een essentiële verarming van de dynamiek binnen dit soort initiatieven en leidt tot een verschraling van de actieve participatie en motivatie van jongeren. Ze worden dus best niet omgevormd. 7