Whitepaper Begrenzingen aan de

Transcriptie

1 Whitepaper Begrenzingen aan de eigen regie Wettelijke regels voor het inschakelen van de bedrijfsarts Steeds meer werkgevers kiezen voor eigen regie als het om verzuim en bedrijfsgezondheidszorg gaat. Het is begrijpelijk dat u zelf wilt bepalen wat er moet gebeuren als een werknemer ziek is. Dat u de bedrijfsarts pas inschakelt op een moment dat u geschikt vindt. Maar de wet bepaalt anders. U bent wettelijk verplicht een bedrijfsarts in te schakelen, onder meer als een werknemer afwezig is vanwege ziekte. De diverse wetten en regels geven nauwkeurig aan wat de wettelijke begrenzingen zijn voor het inschakelen van de bedrijfsarts. En wanneer de bedrijfsarts een rol speelt in het hele proces van werkhervatting van een werknemer. De Arbowet schrijft voor dat de werkgever zich laat bijstaan door deskundige personen bij de begeleiding van werknemers die door ziekte niet in staat zijn hun arbeid te verrichten (artikel 14). Deze deskundige bijstand kunt u op twee manieren organiseren: via een gecertificeerde arbodienst (in de vangnetregeling); door zelf een contract af te sluiten met een of meer gecertificeerde bedrijfsartsen (de maatwerkregeling; zie hiervoor ook onze whitepaper Eigen regie bij verzuim en bedrijfsgezondheidszorg). Als u kiest voor de maatwerkregeling, dan heeft u op verschillende momenten te maken met de verplichte ondersteuning van de bedrijfsarts. U bent altijd eindverantwoordelijk voor verzuimbegeleiding en re-integratie van een zieke werknemer. Ondersteuning door de bedrijfsarts is daarbij weliswaar verplicht, maar bovenal de beste manier om dit te realiseren. Herstel van functioneren en werkhervatting De Arbowet hanteert de term ziekteverzuimbegeleiding. Dit is een passieve aanduiding die vooral het begrip ziekte centraal stelt. Maar terugkeer naar werk is veel meer dan de passieve formulering begeleiding bij ziekte suggereert. Het vraagt om een proactieve, effectieve aanpak, gericht op herstel van functioneren en werkhervatting; het oplossen van problemen; het integreren van werk in de behandeling. Wij noemen dit werkhervattingsmanagement. Dit is een aanpak waarin functioneren en ziek zijn van de werknemer in brede zin aan de orde komen. Werkhervattingmanagement kent vier principes: Werk is een middel tot herstel. Maak tegenstrijdigheden of belemmerende factoren bespreekbaar en los problemen op. Zet tijdig interventies in om stagnatie te voorkomen. Werk samen, spreek één taal. Alle betrokken personen - werkgever, werknemer, bedrijfsarts - werken bij werkhervattingsmanagement intensief samen. Zij werken vanuit één methode en spreken één taal waar het gaat om werkhervattingsmanagement Whitepaper Begrenzingen aan de eigen regie 1

2 Werk is een middel tot herstel Dachten we vroeger nog dat het beter was om een zieke werknemer even met rust te laten, tegenwoordig geldt werk juist als middel voor herstel. Niet thuis blijven, maar werkend beter worden! Werkhervatting is een wezenlijk onderdeel van herstel van functioneren. In actie komen loont. Onderzoeken hebben aangetoond dat (aangepast) werk het herstel van een werknemer bevordert. Niet werken zet de mens op achterstand. Zolang werkhervatting een evenwicht is tussen belasting en belastbaarheid, levert het winst op voor werknemer én organisatie. Bang dat werken de gezondheid schaadt Bij zieke werknemers valt soms aarzeling te bespeuren om weer aan het werk te gaan. Ze zijn dan vaak bang dat werken hun gezondheid (verder) schaadt. Deze overtuigingen zijn vooral gebaseerd op angst en niet op objectieve feiten. Ze zijn dus irrationeel. Zulke werknemers denken dat ze eerst helemaal beter moeten zijn, voordat ze weer kunnen werken. Vermijdingsgedrag, een passieve copingstijl of de neiging de oorzaak voor problemen in hun leven buiten zichzelf te zoeken komen dan voor. De irrationele overtuiging dat werken de gezondheid schaadt, kan de terugkeer naar werk onnodig en ernstig belemmeren. De bedrijfsarts kan dan vaststellen of (aangepaste) werkhervatting inderdaad tot gezondheidschade kan leiden; of de belemmeringen die de werknemer ervaart, vooral irrationele overtuigingen zijn, die voortkomen uit angst en vermijding in de hand werken. Als er belemmerende overtuigingen zijn, kan de bedrijfsarts de werknemer van deze irrationele overtuigingen af helpen. Vervolgens kan hij de medewerker het vertrouwen geven dat (aangepast) werk een juist middel tot herstel is. Blijken de irrationele overtuigingen hardnekkig en blijven ze werkhervatting in de weg staan, dan kan de bedrijfsarts een psychologische of multidisciplinaire interventie adviseren. Uitzonderingen op deze regel zijn er natuurlijk ook. Dat kunt u lezen in onze whitepaper Wanneer werken niet meer mogelijk is Maak tegenstrijdigheden of belemmerende factoren bespreekbaar en los problemen op Als verzuim langer duurt, beschouw dit dan als een signaal. Een signaal dat er op de werkvloer, in de persoon van de werknemer of in zijn werk-privéafstemming structurele kwesties spelen. Deze kwesties vragen om een gedegen aanpak of interventie. Tegenstrijdigheden of belemmerende factoren zijn dan een teken dat er bij de werknemer meer speelt dan alleen medische problemen. U bent de aangewezen persoon om met de werknemer in gesprek te gaan over de belemmeringen die hij op zijn werk ondervindt. U kent hem én de situatie op de werkplek immers het beste. Bespreek met de werknemer de tegenstrijdigheden en belemmerende factoren die hij ervaart. En activeer hem om oplossingen te realiseren. Maak uw medewerker hierbij duidelijk dat u hem bij het zoeken naar oplossingen ondersteunt waar dat mogelijk is. Deze tegenstrijdigheden en belemmerende factoren staan ook centraal in de transparante en scherpe probleemanalyse van de bedrijfsarts, die hij opstelt na zes weken verzuim. Deze probleemanalyse maakt hij mede op basis van gegevens die u en de werknemer aanleveren. In de probleemanalyse geeft de bedrijfsarts een helder overzicht van de (tijdelijke) beperkingen die voortkomen uit de ziekte van de werknemer, zonder overigens door te geven wat de medewerker precies mankeert. Deze probleemanalyse biedt voldoende aanknopingspunten om samen met de werknemer een gedegen en actief plan van aanpak te maken, dat zich richt op: snelle werkhervatting, eventueel met een opbouwplan als dat medisch gezien nodig is of als dat functioneel is bij het overwinnen van de overtuigingen dat (aangepast) werk schadelijk zou zijn; een proactieve aanpak van tegenstrijdigheden of belemmerende factoren door u en de werknemer samen. Kan de werknemer zijn werk medisch gezien nog niet hervatten, dan bevat het plan van aanpak een opzet voor adequate begeleiding van de werknemer. Hierbij zijn regelmatige contactmomenten tussen u en de werknemer Whitepaper Begrenzingen aan de eigen regie 2

3 én tussen de bedrijfsarts en de werknemer essentieel om de voortgang te monitoren. Soms missen werknemer of werkgever de (wettelijke) kennis en vaardigheden om het plan van aanpak op te stellen. Of om tegenstrijdigheden of belemmerende factoren bespreekbaar te maken en op te lossen. In zo n geval kan de bedrijfsarts zorgen voor (externe) ondersteuning of een interventie, zodat stagnatie van de werkhervatting kan worden voorkomen. De wetenschap achter werk als middel voor herstel Het is niet normaal en ook niet (wetenschappelijk) te onderbouwen dat een medewerker met stressgerelateerde klachten maandenlang thuis zit. Psychische klachten komen erg veel voor. De meest voorkomende psychische klachten zijn stressgerelateerde klachten. Juist bij deze stressgerelateerde klachten is vlotte werkhervatting het meest effectief. Snel starten met de eerste stap naar werk leidt tot de beste resultaten. Daarbij is werk letterlijk een middel tot herstel van het functioneren van de werknemer en integraal onderdeel van de behandeling of interventie. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat snelle werkhervatting het herstel van de werknemer bevordert. We geven een paar voorbeelden: Op basis van onderzoek raadt prof. dr. R.W.B. Blonk 1 bij stressgerelateerde klachten aan zo snel mogelijk met de werkhervatting te beginnen, maar in ieder geval binnen twee maanden. De Multidisciplinaire richtlijn overspanning en burnout van de Nederlandse Vereniging voor Advies- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB) uit 2011 gaat ervan uit dat snel ingezet moet worden op terugkeer naar werk. 2 De richtlijn geeft aan dat de kans op vertraagde terugkeer naar werk groot is als geen aanvullende acties worden ondernomen bij werknemers; die 50 jaar of ouder zijn; met een lange verzuimhistorie (meer dan 100 verzuimdagen in voorgaande 12 maanden); die op angst gebaseerde overtuigingen hebben dat werk de gezondheid schaadt en signalen van vermijding of tekenen van een passieve copingstijl vertonen; die niet zelf vertrouwen op een voorspoedige terugkeer naar werk (zij verwachten hun werk niet te kunnen hervatten of daar meer dan drie maanden voor nodig te hebben); in de klachtpresentatie vermoeidheid sterk op de voorgrond hebben staan. De richtlijn voor bedrijfsartsen bij hartziekten wijst erop dat na een hartinfarct zonder medische complicaties een stapsgewijs werkhervattingplan medisch gezien al drie weken na het infarct mogelijk is. 3 Diverse professionele richtlijnen voor bedrijfsartsen geven duidelijk richting aan het werkhervattingadvies bij diverse aandoeningen. Veel van deze richtlijnen besteden ook uitgebreid aandacht aan de signalering van tegenstrijdigheden of belemmerende factoren door de bedrijfsarts. In zo n geval is de kans heel groot dat werkhervatting (veel) langer duurt dan op basis van de medische problematiek verwacht mag worden. We noemen dat ook wel stagnatie van de werkhervatting. Als stagnatie zich voordoet, is het van belang dat de bedrijfsarts de probleemanalyse bijstelt en de werknemer en werkgever adviseert hoe zij dit kunnen aanpakken, eventueel met de inzet van interventies. Zet tijdig interventies in om stagnatie te voorkomen Behandeling die uitsluitend gericht is op het verminderen van klachten bij de werknemer, levert soms geen actieve bijdrage aan het herstel van functioneren in werk. Van belang is dat de klachten worden bekeken in relatie tot het werk en de werkhervatting. Zeker als werkhervatting binnen zes weken na de ziekmelding uitblijft, overweegt de bedrijfsarts of een interventie zinvol is. De interventie richt zich primair op het herstel van het functioneren in het werk. Een interventie kan bijvoorbeeld bestaan uit mindcoaching om beter om te leren gaan met werkstress. Dit kan eventueel gecombineerd worden met een behandeling van de werknemer. De interventie richt zich daarnaast op de aanpak van overtuigingen bij de werknemer die het herstel belemmeren, zoals de overtuiging dat werk schadelijk is voor de gezondheid. Een interventie korte psychische begeleiding om de belemmerde factoren weg te nemen, kan dan zinvol zijn. Interventies kunnen ervoor zorgen dat u en de werknemer weer actief aan de slag kunnen om oplossingen te bedenken voor de terugkeer naar werk Whitepaper Begrenzingen aan de eigen regie 3

4 Werk samen, spreek één taal Van belang is dat u, de werknemer en de bedrijfsarts bij werkhervattingsmanagement dezelfde en begrijpelijke taal spreken. Dit is geen medische taal. De bedrijfsarts mag namelijk geen medische gegevens over de werknemer aan u doorgeven. Dat is ook niet nodig. De bedrijfsarts van Zorg van de Zaak werkt niet vanuit een medisch model, maar vanuit een biopsychosociaal model, het IF-model en de IF-classificatie van de WHO (World Health Organisation). IF staat voor International lassification of Functioning Disability and Health. Volgens dit model wordt bij ziekte niet alleen gekeken naar de medische diagnose, maar naar de samenhang tussen het lichamelijk en psychisch functioneren, het functioneren buitenshuis en thuis, de invloed op de omgevingsfactoren en de persoonlijke factoren. Hierdoor ontstaat een beeld van het functioneren van iemand in een breed perspectief met hoe hij in het leven staat en met problemen omgaat, of dat er omstandigheden zijn die invloed hebben op de ziekte en het herstel. Op deze manier kan werkhervatting effectiever worden aangepakt. Dit model is niet alleen toepasbaar bij ziekte, maar ook bij preventie. De IF biedt één gemeenschappelijke taal en ondersteunt u, de werknemer en de bedrijfsarts om een goed beeld te krijgen van: het functioneren (psychisch, lichamelijk, thuis, buitenshuis, onder andere op het werk); de tegenstrijdigheden, belemmerende en stimulerende factoren op dit functioneren. Zo kan de gezamenlijke probleemanalyse worden gemaakt en gewerkt worden aan actieve oplossingen en verantwoordelijkheden bij de terugkeer naar werk. hecklist wettelijke regels voor het inschakelen van de bedrijfsarts U kunt niet eenzijdig bepalen of en wanneer u de bedrijfsarts inschakelt in het proces van werkhervatting. Er is een minimum aan wettelijk verplichte taken waar u de bedrijfsarts in ieder geval voor nodig heeft als een werknemer langdurig uitvalt. Zo is het aan de bedrijfsarts om de probleemanalyse na zes weken ziekte op te stellen en om te overleggen met eventuele andere specialisten die de werknemer onder behandeling hebben. Als u voor deze taken geen bedrijfsarts inschakelt, voldoet u niet aan uw verplichtingen bij ziekte van een werknemer. Het is dan mogelijk dat UWV beoordeelt dat uw re-integratie-inspanningen niet voldoende zijn en u een loonsactie oplegt. Dit houdt meestal in dat u het loon van de werknemer een extra jaar moet doorbetalen. In de onderstaande checklist vindt u de minimale wettelijk verplichte condities voor het inschakelen van de bedrijfsarts. Gebruik deze checklist als u de maatwerkregeling toepast. Hiermee kunt u controleren of uw eigen regie bij de maatwerkregeling voldoet de regels voor ziekteverzuimbegeleiding en deskundige bijstand die in de arbowetgeving staan. Het is goed om er vast rekening mee te houden dat het kabinet plannen heeft om het preventieve arbeidsomstandighedenspreekuur weer op te nemen in de Arbowet. Inschakelen van de bedrijfsarts: wettelijke regels bij ziekteverzuimbegeleiding Wet/regel heck 1 Ziekmelding: A Uiterlijk in de eerste week doet de werkgever/leidinggevende een ziekmelding bij de bedrijfsarts. 2 Probleemanalyse: Bij uiterlijk zes weken verzuim, of zoveel eerder als de aard van de problematiek daartoe aanleiding geeft, maakt de bedrijfsarts een probleemanalyse. 3 Plan van aanpak: Op basis van de probleemanalyse maken werkgever en werknemer binnen twee weken een Plan van aanpak, waarvan een afschrift naar de bedrijfsarts of arbodienst wordt gestuurd. In dit plan staat wat werkgever en werknemer gaan doen om de werknemer te laten re-integreren. De bedrijfsarts kan eventueel samen met andere professionals ondersteuning bieden Whitepaper Begrenzingen aan de eigen regie 4

5 4 Vervolgafspraken plannen: Gemiddeld elke zes weken heeft de werknemer vervolgafspraken met de bedrijfsarts voor een tussentijdse evaluatie of bijstelling van de probleemanalyse. De bedrijfsarts motiveert waarom deze frequentie zinvol is of waarom vervolgafspraken vaker of minder vaak noodzakelijk zijn. Een reden daarvoor kan zijn dat professionele richtlijnen dit voorschrijven. De bedrijfsarts heeft namelijk een eigen verantwoordelijkheid voor het volgen van het verloop van medisch herstel en van de arbeids(on)geschiktheid. 4 5 Aanvraag WIA: De bedrijfsarts maakt het actueel oordeel en medisch dossierverslag WIA of voert een spreekuur Ziek uit dienst uit, inclusief het opmaken van een medisch dossierverslag Ziek uit dienst. 6 Re-integratie- en herstelmogelijkheden: De bedrijfsarts adviseert over herstel- en re-integratiemogelijkheden en schakelt gericht, op basis van professionele en wettelijke normen, andere professionals in om daarbij te adviseren en te ondersteunen. Waar er sprake is van verzuimbegeleiding en inzicht in of verwerken van medische gegevens werken alle professionals onder direct toezicht van de bedrijfsarts, met delegatie van taken door de bedrijfsarts. 5 7 Benodigde activiteiten Poortwachter: De bedrijfsarts geeft aan wat de randvoorwaarden zijn voor het maken of bijstellen van het plan van aanpak. Dit doet hij zowel vanuit bedrijfsgeneeskundig perspectief als volgens de wet- en regelgeving (Beleidsregels beoordelingskader Poortwachter). 8 Advies bij stagnatie: De bedrijfsarts signaleert tijdig of er sprake is van stagnatie in het herstel van de medische toestand en/of de functionele mogelijkheden en de eventuele werkgebonden en niet-werkgebonden (multicausale) oorzaken daarvan. 9 Advies over interventies: De bedrijfsarts adviseert de werknemer en werkgever over (onderbouwde) interventies. 10 Overleg met de reguliere zorg: De bedrijfsarts overlegt zo nodig (en uitsluitend na toestemming van de werknemer) met de huisarts of behandelend specialist voor een behandeling in de reguliere zorg of om informatie uit te wisselen. Met als doel: komen tot een goed gecoördineerde diagnostiek, behandeling en invulling van werkmogelijkheden. 11 Advies over een vervroegde WIA/IVA-aanvraag: De bedrijfsarts verstrekt op verzoek van de werknemer een medische verklaring voor de aanvraag van een vervroegde WIA (of IVA bij meer dan 80% langdurige arbeidsongeschiktheid). Beroepsgebonden aandoeningen en beroepsziekten 12 De bedrijfsarts wordt betrokken bij het voorkomen, signaleren en waar mogelijk behandelen van beroepsziekten en beroepsgebonden aandoeningen? 13 De bedrijfsarts doet een anonieme melding van een beroepsziekte of beroepsgebonden aandoening. A, D E F In de kolom wet/regel staan letters die verwijzen naar de (toelichting op de) wet-, regelgeving van elk specifiek punt. In het onderstaande overzicht kunt u nakijken waar u de gegevens in een (toelichting op een) wet- of regelgeving kunt terugvinden. In welke wet, regel of toelichting op de wet komt de inschakeling van de bedrijfsarts voor? A Toelichting op de Regeling procesgang eerste ziektejaar in de Staatscourant Whitepaper Begrenzingen aan de eigen regie 5

6 B D E F Regeling procesgang eerste en tweede ziektejaar Beleidsregels beoordelingskader Poortwachter. Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen, artikel 66 vervroegde WIA (IVA) aanvraag Arbeidsomstandighedenwet, artikel 14 en 14a. Deskundige bijstand bij preventie en bescherming. Arbeidsomstandighedenwet, artikel 9, lid 3 melden van beroepsziekten Informatie en contact Zorg van de Zaak gelooft in eigen regie. Omdat u uw mensen en organisatie het beste kent en weet wat er nodig is. Zorg van de Zaak biedt graag aanvullende kennis en diensten. Wij zorgen voor ondersteuning op die gebieden waar u misschien wat minder zicht op hebt of die u toch liever uitbesteedt. De Wet verbetering poortwachter, de privacyregels bij ziekte, de omgang met medische dossiers, een online verzuimportaal of de inzet van kerndeskundigen. Wij helpen u met het nemen van de eigen regie met trainingen en coaches voor leidinggevenden. Daarnaast beschikken wij over een succesvolle aanpak voor het eigen regiemodel: Werkhervattingsmanagement met scenarioplanning. Met onze uitgebreide providerboog bieden wij diverse interventies om werkhervatting te bespoedigen en medewerkers beter en meer duurzaam te laten functioneren in werk. Of het nu het eigen of ander werk is. Maar wij kunnen ook helpen bij het inzetten van specialistische zorg, bijvoorbeeld voor werknemers met een verslaving, schuldproblemen, psychische, lichamelijke of werkproblemen. Zodat u geen risico s loopt en uw handen vrij heeft om ervoor te zorgen dat uw mensen optimaal functioneren en met plezier aan het werk gaan. Want daar geloven wij in. Meer informatie over de maatwerkregeling en eigen regie is te vinden op onze website. Of neem eens contact met ons op. info@zorgvandezaak.nl Zorg van de Zaak Netwerk Postbus AH Utrecht Voetnoten 1 Dit onderzoek is te vinden via 2 Deze richtlijn kunt u raadplegen via 3 Voor meer informatie zie 4 Aldus de toelichting in de Staatscourant op de procesgang uit De context waarbinnen de professionals deze werkzaamheden verrichten, moeten voldoen aan hoge kwaliteitseisen en nauwe samenwerking zoals verwoord in het standpunt Delegatie van taken van de NVAB Whitepaper Begrenzingen aan de eigen regie 6