COP #11 : Hoe vertel ik het mijn wethouder? donderdag 24 mei 2018
|
|
- Peter de Valk
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 COP #11 : Hoe vertel ik het mijn wethouder? donderdag 24 mei inspirerende praktijkvoorbeelden op gebied van klimaatadaptatie uit de regio
2 Zo maken we Maassluis Rainproof. 1 1 Waterdak 3 Waterpasserende verharding 6 Geveltuintjes 2 Groene gevels, balkons en galerijen 4 Groen blauwe schoolpleinen 7 Groen blauwe daken 5 Tegels eruit, groen erin 8 Regenpijp afkoppelen (via regenton) 9 Natuurvriendelijke oevers 7 5 C F 6 H 8 D B 9 E A A Bergingsvijver (Kwartelsingel) B Vuilwaterriool ombouwen naar schoonwaterriool Waterafvoeren en G Greppels en infiltratievelden C bergen in de haven F D Overloop G Diepte infiltratie E Hemelwatersysteem met infiltratie Zo maken we Maassluis Rainproof. 1 1 Waterdak 2 Groene gevels, balkons en galerijen 7 H Holle weg Gemeente Maassluis Integrale benadering Vuilwaterriool omzetten naar schoonwaterriool Diepwaterbron Wadies Bergingsvijver (Kwartelsingel) Groene daken Vuilwaterriool ombouwen naar schoonwaterriool Groen Blauwe schoolpleinen 6 8 D 9 A G A B Waterafvoeren en C bergen in de haven Overloop In samenwerking met Rainproof D E Hemelwatersysteem met infiltratie F Greppels en infiltratievelden GMark Diepte infiltratie van der Leeuw en Sonja van Commeren H Holle weg E H
3 Samen werken aan Klimaatadaptatie in Hof van Delft A. maatregelen op daken en tegen gevels WATERVERTRAGEND DAK Door klimaatverandering hebben we in de toekomst steeds vaker te maken met te veel water door extreme neerslag. Ook krijgen we vaker te maken met perioden waarin het erg droog en heet kan zijn. Het is belangrijk dat we ons aanpassen aan het veranderende klimaat. Dit noemen we klimaatadaptatie. Bij de inrichting van de stad kunnen we daar rekening mee houden. WATERVERTRAGEND DAK WATERVERTRAGEND DAK WATERVERTRAGEND DAK WATERBERGEND SEDUMDAK WATERVERTRAGEND DAK POLDERDAKEN / DAKAKKERS GROENE GEVELS WATERVERTRAGENDE GEVELS SLIM WATERDAK De gemeente Delft heeft een actieve rol in het klimaatbestendig maken van de riolering en de openbare ruimte. Ook bewoners kunnen een belangrijke bijdrage leveren met maatregelen rond huis en tuin. WATERBERGEND DAK SLIM WATERDAK EXTENSIEF GROEN DAK INTENSIEF GROEN DAK GROENE GEVEL WATERVERTRAGENDE GEVEL Bij een waterbergend dak wordt er regen tijdelijk op het dak vastgehouden en via een geknepen afvoer vertraagd afgevoerd. De capaciteit van een waterdak is afhankelijk van de draagkracht van het gebouw. Een overstort voorkomt dat de belasting wordt overschreden. Een slim waterdak is een water bergend dak met een beheer systeem dat gekoppeld is aan een weersvoorspelling. Wanneer er hevige neerslag op komst is kan het dak vroegtijdig worden leeggemaakt zodat het dak een grotere waterbuffer heeft. Ook bekend onder de naam polderdak. Extensieve groendaken werken verkoelend in de zomer en werken als een extra deken in de winter. Op groendaken wordt het regenwater opgeslagen in planten en in het substraat. Ook is het mogelijk om een dunne laag kratten aan te brengen onder de vegetatie voor extra ruimte voor het bergen van regen. Door verdamping verdwijnt een gedeelte van het water weer terug in de atmosfeer. Intensieve groendaken hebben vaak een dubbelfunctie. Naast vergroening en / of waterberging kunnen deze daken worden gebruikt om te verblijven of om voedsel op te verbouwen. Intensieve groendaken vereisen een stevige constructie aangezien de belasting van dit dak hoger is dan een extensief groen dak. Groene gevels zorgen voor minder opwarming en een betere isolatie van het gebouw. Daarnaast is het mogelijk om water via een irriatiesysteem door de groene gevel te leiden. Er zijn verschillende soorten gevelgroen, bijvoorbeeld zelfhechtende planten of systemen van onder elkaar hangende plantenbakken die gezamenlijk een groene wand vormen. Watervertragende gevels kunnen worden toegepast op plekken met beperkte ruimte of op plekken waar water niet naar direct aangrenzende bodems geleid kan worden. Het water kan zo worden omgeleid via een systeem van aaneengesloten bakjes en / of buizen. Juist wanneer gemeente, bewoners en andere partijen samen werken aan klimaatadaptatie, lossen we niet alleen de problemen op maar creëren we ook een fijnere woonomgeving die klaar is voor de toekomst! Meer weten: kijk op Delft.nl/klimaat extensief groen dak A afkoppelen regenpijp bestrating vervangen door groen vijver groene gevel regentegels regenwaterschutting Rioolplan Hof van Delft A geveltuin waterbergende wegfundering drainage systeem D waterberging onder woning (voor hergebruik) B D C fluctuatie grondwater Principedoorsnede Klimaatadaptief Hof van Delft Gemeente Delft B. maatregelen in de straat DRAINAGESYSTEEM WATERBERGENDE STRAATFUNDE RING GRANULAAT C. maatregelen aan en onder de woning REDUCEREN VERHARDING ^ Klimaatadaptatie Hof van Delft Poster voor bewoners: wat gaat de gemeente doen en wat je zelf kunt doen. In samenwerking met Urbanisten DRAINAGE SYSTEEM Een drainagesysteem zorgt ervoor dat op plekken met een zeer hoge grondwaterstand het water niet tot aan het maaiveld komt. Een geperforeerde buis vangt het water op en transporteert dit richting het oppervlaktewater. WATERBERGENDE WEGFUNDERING Wanneer de wegfundering wordt gemaakt uit een zo grof mogelijk maar stevig materiaal (bijvoorbeeld grof grind) ontstaat er holle ruimte onder de straat. Op deze manier is het mogelijk om regen in de straatfundering te bufferen en / of te infiltreren. REGENTON WATERBERGING OP STRAAT Een regenton is wellicht de meest eenvoudige manier om regen op te vangen. Deze vorm van waterberging is eenvoudig te koppelen aan de bestaande regenpijp. Het opgevangen water kan worden hergebruikt voor het bewateren van de tuin of voor schoonmaak werkzaamheden. WATERROBUUST BOUWEN AFKOPPELEN REGENPIJP Wanneer het straatprofiel hol wordt aangelegd ontstaat er de mogelijkheid om een laagje water op de straat zelf te kunnen bufferen. Traditionele straatkolken dienen in dit geval te worden weg gehaald of hoger worden geplaatst zodat deze kunnen dienen als een overstort. BESTRATING VERVANGEN DOOR GROEN GEVELTUIN WATERBERGING ONDER GEBOUW WATERROBUUST BOUWEN AFKOPPELEN REGENPIJP Door het verhard oppervlak te reduceren en er groen voor in de plaats te brengen zorgt men voor meer ruimte voor natuur in de stad. Water kan op deze manier makkelijker infiltreren en daarnaast biedt het verkoeling in de stad. De overgangszone tussen de woning en het trottoir kan in veel gevallen worden vergroend om op deze manier regen lokaal te laten infiltreren. Daarnaast is het een aangename verfraaiing van het straatprofiel. Neerslag is een waterbron waar men gratis gebruik van kan maken. Er zijn diverse mogelijkheden om water in of onder gebouwen te kunnen vasthouden. Een flexibel voorbeeld is een waterzak die makkelijk in kruipruimtes of kelders kan worden geplaatst. Water kan zo worden opgeslagen en voor verschillende doeleinden worden hergebruikt. Kelders, kruipruimtes of laag gelegen entrees zijn kwetsbaar wanneer water op straat komt te staan. Door permanente of wegneembare waterkeringen voor de lagere delen van de bebouwing te instaleren kan waterschade worden voorkomen. Een maatregel om zoveel mogelijk neerslag zo lokaal mogelijk te houden is het afkoppelen van de regenpijp. Het is een zeer goedkope maar effectieve maatregel, waar men voor moet zorgen is dat de regenpijp naar een infiltreerbaar oppervlak wordt geleidt waardoor de neerslag ter plekke de bodem in kan zakken. en meer ruimte voor water in de tuin REGENWATERSCHUTTING WATERBERGING ONDERGRONDS REGENTON WATERBERGING / INFILTRATIE ONDER GEBOUW WATERBERGING OP DE STRAAT HOLLE WEG TRAP 2050 >> D. waterbergende maatregelen in de tuin Samen met diverse afdelingen binnen de gemeente een samenhangend programma ontwikkelen op gebied van klimaatadaptatie In samenwerking met Stan Water REGENTON GROENE GEVELTUINEN REGENTEGELS Joren Zwaan en Diny Tubbing GROENE ERFAFSCHEIDING REGENTUIN SLIMME REGENTON REGENWATERSCHUTTING ONDERGRONDSE WATERBERGING VIJVER REGENTUIN REGENTEGELS GROENE ERFAFSCHEIDING Een regenton is wellicht de meest eenvoudige manier om regen op te vangen. Een slimme regenton is gekoppeld aan de weersvoorspelling zodat deze kan worden geledigd wanneer er extreme neerslag wordt verwacht. Een regenwaterschutting is een zeer platte variant op de regenton en kan worden gebruikt als schutting. Het voordeel hiervan is dat het relatief weinig ruimte in beslag neemt. Onder de tuin kan een ondergrondse watertank worden aangelegd waar een grote hoeveelheid neerslag in kan worden opgeslagen voor hergebruik. Het graven van een vijver (in de tuin) zorgt voor mogelijkheden om water lokaal op te vangen. Daarnaast is het een uitstekende oplossing om verdroging te voorkomen. Een regentuin is een verlaagde groene plek waar regen kan worden verzameld. Het is een tuin die in droge weersomstandigheden meestal geen water bevat en tijdens een bui kan vollopen. Het regen kan op deze manier vertraagd infiltreren waardoor het rioolstelsel wordt ontlast. Belangrijk in een regentuin is dat de planten om kunnen gaan met droge en natte perioden. Regentegels zijn een vorm van waterpasserende verharding. Men zorgt er op deze manier voor dat regen makkelijker lokaal kan infiltreren. Regentegels kunnen ook een kleine hoeveelheid water bufferen. Een groene erfafscheiding is niet alleen prettig om naar te kijken maar kan optimale verkoeling in de tuin bieden. Daarnaast biedt deze vorm van erfafscheiding betere condities voor fauna ten opzichte van een reguliere schutting.
4 Voorne-Putten Strategie Klimaatbestendigheid 4 gemeenten + waterschap strategie om gezamenlijk op te trekken op gebied van klimaatadaptatie. Statement voor collegeprogramma s Samenwerking tussen de gemeenten Brielle, Hellevoetsluis, Nissewaard en Westvoorne en het waterschap Hollandse Delta Hannah Apell (gemeente Nissewaard) Hanna Borren (gemeente Hellevoetsluis)
5 Gemeente Bodegraven-Reeuwijk Pilot onderwaterdrainage veenbodemdaling te verminderen biodiversiteit te vergroten Samen met ANV Lange Ruige Weide en Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden Jody de Graaf
6 Vlaardingen Aanleg blauw dak Mariskwartier In versteend centrum de waterberingscapaciteit vergroten liter extra. Samen met Hoogheemraadschap Delfland, Woonhave, &samenwerking en Van Wijnen Roël de Leede
7 Gemeente Leidschendam-Voorburg Ontharden Park t Loo m2 park onthardt door voorbeeldprojecten particulieren stimuleren. In samenwerking met operatie Steenbreek Simon van Damme 17
8 Gemeente Schiedam Sponzenrace 4 juli - Schiedam-Oost Uitkomst workshops met drie Schiedamse scholen over de waterproblematiek in de wijk Bewustwording en communicatie rondom waterproblematiek. Onderdeel van de opening van de Krajicek Playground (waterberging is aangebracht onder het sportveld) Samen met ConsultingKids en Hoogheemraadschap van Delfland Saskia van Walwijk, Roy Abdoelkarim, Daniëlle Visser en Marieke Wijsman (Gemeente Schiedam) Bas van den Hurk (Hoogheemraadschap van Delfland) Ilona op de Weegh (ConsultingKids)
9 Hoogheemraadschap van Delfland Samenwerking organiseren met belangrijkste stakeholders: Bewoners Corporaties Bedrijven voor na Kinderen Hoveniers Omwonenden Ouders Schooldirecties Gemeenten Ontwerpers Fondsen Delfland educatie Vergroening Verkoeling Gezondheid Biodiversiteit Minder verharding Prettige speelplekken Waterbewustzijn Zuinig met water Moestuinen Educatie Groenblauwe Schoolpleinen Natalie Lorenz (Groenblauwe Schoolpleinen) Tjerron van Boxem
10 Hoogheemraadschap van Schieland en Krimpenerwaard Ondersteuning en initiëren diverse initiatieven Bewonersparticipatie klimaatadaptatie Essenburgerpark Jorg Blas
11 Gemeente Rijswijk Groene Tornado s Particulier initiatief voor vergroenen van daken. Financiering vanuit Duurzaamheidsfonds ontvangen Nu 15 dagen vergroend Samen uw buurt vergroenen! De Groene Tornado zorgt voor een groen dak op alle schuurdaken en daken van aanbouwen in uw buurt Kijkt u ook uit over grijze schuurdaken in uw buurt? Dat kan anders! De Groene Tornado van het kennisplatform Stichting Roof Update helpt u dit uitzicht radicaal te veranderen. Samen met de buurtbewoners, locale partners en leveranciers van duurzame producten, realiseert de Groene Tornado natuur op uw daken tegen een aantrekkelijke prijs. Erik van Noort en Vera Ootes
12 Gemeente Midden-Delfland Calamiteitenberging de Woudse Polder Alleen bij hoogwaterstand kan gebied onder water worden gezet 34 ha oppervlakte bergingscapaciteit m3 Boer betaald lagere pacht koppelkans met weidevogelbeheer met respect voor historische structuren In samenwerking met Hoogheemraadschap Delfland Debbie Nuijten (Gemeente Midden-Delfland) Sandra Fraikin (hoogheemraadschap Delfland)
13 Gemeente Westland Rainlevel lastuinbouwondernemers leveren met actief bassinbeheer bij aan droge voeten van hun directe leefomgeving continu prognose van vulgraad van het bassin op basis van verwachte neerslag en gebruik Er is minder ruimte nodig voor wateropslag nodig door samenwerking. Tiemen Maris Alex Renes Rainlevelr is een samenwerkingsverband van Hoogheemraadschap van Delfland, gemeente Westland, LTO Noord Glaskracht, Lans en andere glastuinders. Rainlevelr is onderdeel van het Europese samenwerkingsverband Sponge2020.
14 Gemeente Den Haag Hoogbouwproject Koningin Julianaplein Investerders en projectontwikkelaars meekrijgen in Klimaatadaptatie door goede randvoorwaarden Klimaatadaptatie en duurzaamheid als belangrijk selectiekriteria en wegingsfactor voor plangunning. In samenwerking met DELVA Landscape Architects Urbanism en Powerhouse Company Arno Lammers
15 groen 0m2 groen in de tuin groen 25m2 groen in de tuin groen 10m2 groen in de tuin groen onderhoud per jaar 0 minuten kosten tegels uit/groen in 0 euro klimaat waterbuffer van 1m 3 niet gehaald, warm in zomer water hitte biodiversiteit URBAN GREEN CLIMATE CARDS 2017 MdR green design groen onderhoud per jaar 225 minuten kosten tegels uit/groen in 500 euro klimaat waterbuffer van 1m 3 water hitte biodiversiteit URBAN GREEN CLIMATE CARDS 2017 MdR green design gehaald, koel in zomer groen onderhoud per jaar 90 minuten kosten tegels uit/groen in 200 euro klimaat waterbuffer van 1m 3 niet gehaald, warm in zomer water hitte biodiversiteit URBAN GREEN CLIMATE CARDS 2017 MdR green design groen 40m2 groen in de tuin Gemeente Leiden Noorderkwartier Oost kwartetspel spel met 10 kwartetkaart sets Spelenderwijs betrekken van burgers en ontwerpers in klimaatadaptieve thema s Bewustwording en communicatie groen onderhoud per jaar 360 minuten kosten tegels uit/groen in 800 euro klimaat waterbuffer van 1m 3 gehaald, koel in zomer water hitte biodiversiteit Onderdeel van SPONGE 2040 URBAN GREEN CLIMATE CARDS 2017 MdR green design Wessel Tiessen, Michelle de Roo en Henriette Noordhof
16 Gemeenten Barendrecht, Albrandswaard en Ridderkerk Centrum Barendrecht Waterberging op plein en vertraagd afvoeren om riolering te ontlasten in versteende binnenstad Grote bomen voor schaduw hightech Aquaflow olieverwerkend filterdoek toegepast Andy van Rossum
17 Gemeente Rotterdam Hittestress app Gezondheidsadvies Waar verkoeling te vinden In samenwerking met GGD Karmijn van den Berg
18 dee Ruimtelijk Principekader Restveengebied Idee Ruimtelijk Principekader ook toepasbaar in noordoostelijk deel Restveengebied 6 Gemeente Zuidplas Groene Waterparel / Knikgebied aanpassing landgebruik buitengebied In samenwerking met gebruikers, waterschap HHSK, provincie Zuid Holland Edwin van der Hoorn
19 Legenda gemeentegrens polders water agrarisch natuur bebouwd 35 wegen N Schaal A3: 1: Gemeente Pijnacker-Nootdorp Helder over Water en Klimaat Waterklimaatplan Technisch is gemeente op orde Op langere termijn wateradaptief Communicatiekalender wekelijks overleg samen met natuur op de kaart Groenblauwe Schoolpleinen Waterklimaatplan Pijnacker-Nootdorp en het Hoogheemraadschap van Delfland Hanny Vrieswijk In samenwerking met Hoogheemraadschap Delfland
20 Gemeente Zoetermeer Stresstest afgerond jonge stad, weinig problemen aandacht voor hitte in centrum Uitgevoerd door Royal Haskoning Groen als nutsvoorziening bijv. Natuursprong In samenwerking met SBB Marieke van Aubel
21 Zuid-Holland is een provincie met veel diversiteit. Grote steden, middelgrote steden en dorpen wisselen elkaar af.. Diversiteit in agglomeraties Bouwagenda periode Naast de grootstedelijke agglomeraties Rotterdam en Den Haag zijn er diverse middelgrote en kleinere steden, waarvan sommigen als voormalige groeikern een specifieke opbouw hebben. En naast steden telt Zuid-Holland een grote hoeveelheid dorpen en buurtschappen...en er is diversiteit in regio s en hun samenhang. D d m binnen HOV Plancapaciteit Diversiteit in regio s Elke kern en stad maakt onderdeel uit van een groter stedelijk netwerk. Op basis van dagelijkse verplaatsingen van mensen voor werk en voorzieningen de daily urban systems zijn regio s te identificeren die functioneren als een grote stad. In Zuid-Holland zijn acht van deze daily urban & regional systems te identificeren (Tordoir (2017), Zuid-Hollandse netwerken) en die corresponderen in grote mate met de zeven woningmarktregio s die beleidsmatig worden gehanteerd. Deze regio s verschillen van elkaar in geografische ligging en specifieke landschappelijke kenmerken, in mate van stedelijkheid, economische dynamiek en de samenstelling van de bevolking. 70% nieuwbouw binnen HOV % nieuwbouw binnen HOV % A L DH W G R U D Regionale verbindingen Doordat grote groepen mensen vooral hoogopgeleiden en jongeren voor werk dagelijks over langere afstanden reizen, zijn er in Zuid-Holland enkele sterke regionale verbindingen, zoals de Kennis-As (van Leiden, via Den Haag en Delft naar Rotterdam) en de A12-corridor (Den Haag-Zoetermeer-Gouda-Utrecht). Tussen Den Haag en Rotterdam is de verbinding echter zwakker dan men zou verwachten en ook liggen er kansen om Dordrecht sterker te verbinden om daarmee de uitwisseling tussen Rotterdam, Dordrecht en West-Brabant te versterken. Masterclass Ontwerpen tegen hitte Grootstedelijk netwerk, meerkernige metropool Den Haag, 26 januari 2018 Provincie Zuid Holland Met de dagelijkse verplaatsingen van hoogopgeleiden kristalliseert zich een grootstedelijk netwerk uit dat de grenzen van de provincie overstijgt. In Zuid-Holland zijn steden als Leiden, Den Haag en Rotterdam belangrijke knopen in dit grootstedelijk netwerk. Deze knopen samen, inclusief hun regionale daily urban systems, zijn te zien als een meerkernige metropool waarbij sterke samenhang is met regio Amsterdam en de regio Utrecht. De meer landelijke regio s van de provincie bieden aanvullende kwaliteiten en woonmilieus voor de metropool. 25% = 10 aandeel van woningbouwopgave Er wordt op dit moment 20 niet snel genoeg gebouwd... Urgente en veranderende 30bouwopga 40 ve Urgente bouwopgave 70 geagendeerd. In 2010 werd een grote bouwopgave Tot 2030 waren er in alle Zuid-Hollandse woningen gemeenten tezamen nieuwe te voldoen. nodig om aan de woningbehoefte ruim Hoewel er daar de afgelopen jaren onverminderd van zijn gerealiseerd, blijft de opgave resterende urgent. Het zwaartepunt van de de periode tot woningen ligt namelijk in woningbehoefte, De komende jaren piekt de als er om op termijn af te zwakken. Tenminste, voldoende woningen worden gebouwd Lage vraag aan Op termijn concentreert de behoefte stad en grote woningen zich steeds meer in de sprake zal in een groot deel van de provincie. Daar zijn van stabilisatie van de woningbehoefte naar een verschuift de focus van een groeiopgave beheeropgave. peil Bouwproductie niet overal op woningen Van 2010 tot 2016 zijn er ca minder dan gerealiseerd, ruim woningen De crisis heeft de behoefte in diezelfde periode. zijn er ook hier een grote rol in gespeeld. Toch zijn gerealiseerd gemeenten waar meer woningen waar de dan de behoefte en zijn er gemeenten bouwproductie wel op peil is. WB R 2016 mind the gap! 15,000 5, Voor de periode tot 2025 voorzien De uitdaging plannen in de geraamde behoefte. gerealiseerd is wel dat plannen daadwerkelijk de behoefte worden, zeker op de plekken waar is dat nijpend is. Een aandachtspunt hierbij aansluit het aanbod in de plannen niet overal woningen en op de daadwerkelijke vraag naar woonmilieus. Aan de slag met nieuwe plannen 2025 ligt er in aanbod (feitelijk) Meer vraag dan aanbod binnenstedelijke plannen - nodig. Kleinere huishoudens r De bevolking wordt internationale is Een andere verklaring voor de woningbehoefte inwoners van Zuidinternationale migratie. Het aantal de groei van het Holland is sinds 2000 gegroeid dankzij afkomst. De autochtone aantal mensen van buitenlandse Vooral grotere bevolking is met 4 procent gekrompen. een buitenlandse steden zijn in trek bij mensen met betekent ook afkomst. Een internationalere bevolking n. meer diversiteit in woonvoorkeure Er komen grote tekorten in het aanbod vooral in de hoogstedelijke zone Trek naar de grotere stad in de stedelijke De concentratie van de woningbehoeftetrend. De brede gebieden van de provincie is een en banen is een grotere stad met haar voorzieningen is de grotere magneet voor jonge mensen. Daarnaast (vooral gezinnen stad toenemend populair onder (bovenmodale tweeverdieners) en empty nesters grotere stad groeit 55-plussers). Met de trek naar de Voor wie de de vraag naar stedelijke woonmilieus. de directe zijn grote stad te duur of te druk wordt, Iets wat alternatief. buurgemeenten een aantrekkelijk verhuispatronen geïllustreerd wordt door recente van jonge gezinnen. (PBL/CBS, Regionale Binnenlandse bevolkingsprognose 2016 en CBS, verhuizingen ) (langs de kennisas ). na Om te voldoen aan de behoefte om bestaande veel gemeenten nog een opgave te concretiseren zachte plannen voor die periode Gezien de en nieuwe plannen te ontwikkelen. is nu de tijd lange doorlooptijd van woningbouw, aan de slag te aangebroken om met deze plannen gaan. divers De economie van Zuid-Holland is en omvat enkele sterke economische veerkracht sectoren, maar de economische de is kwetsbaar. Dat komt mede doordat regio s provincie meer een optelsom van gebied is, dan een samenhangend stedelijk De waarbinnen veel uitwisseling plaatsvindt. het vergroten bouwopgave kan bijdragen aan van de samenhang in het polycentrische de zodat stedelijk netwerk van Zuid-Holland regio meer als één grote stad functioneert en de voordelen van een grote stad rdelen zogenaamde agglomeratievoo kunnen worden benut. Rotterdam Naast de grootstedelijke agglomeraties en kleinere en Den Haag zijn er diverse middelgrote groeikern steden, waarvan sommigen als voormaligesteden En naast een specifieke opbouw hebben. dorpen en telt Zuid-Holland een grote hoeveelheid buurtschappen. Het Zuid-Holland heeft een diverse bevolking. fijnmazige stedelijk gebied kent een relatief u, menging op leeftijd, opleidingsnivea zijn er inkomen en afkomst. Tegelijkertijd elke verschillen in de regio en heeft niet ontwikkeling, op inwoner gelijke kansen scholing, werk en andere belangrijke dat de stappen in het leven. Daarbij komt eerder scheidslijnen in de samenleving Een scherper worden dan dat ze verzachten. zijn en blijven inclusieve samenleving worden, waarop de is een grote uitdaging. De wijze provincie de en bouwopgave wordt ingevuld bijdrage verder verstedelijkt, kan hier een gemengde aan leveren door te werken aan goed wijken, steden en regio s die onderling verbonden zijn. Vraag naar betaalbare woningen als de groei van het Ontwikkelingen in de samenleving, en de toename van het aantal eenpersoonshuishoudens ook tot meer vraag aantal zzp ers en flexwerkers, leiden opgeteld bestaat naar goedkopere woningen. Bij elkaar Nederland uit in 48 procent van de totale woningvraag en huurwoningen. de vraag naar betaalbare koop- De behoefte naar woningen neemt in het merendeel van ZuidHolland af behalve in de grotere steden. Wonen is mixed use steeds meer De woning wordt langzamerhand werkplek, de multifunctioneel. De woning is ook waar men plek waar een oudere zorg ontvangt, krijgt. Ook is de winkelt en restaurant-eten bezorgd en warmte en woning producent van elektriciteit en gevels een levert de woning met groene daken maakt dat nieuwe bijdrage aan het lokale klimaat. Dit Zoals woningen worden. interessant ën woningtypologie de indeling die levensloopbestendig zijn of waarbij van functies flexibel is om verschillende combinaties mogelijk te maken. Routekaart Verstedelijking voor Onze samenleving staat momenteel meerdere maatschappelijke transities:, de de energietransitie, klimaatadaptatie (waarbij omschakeling naar de next economy digitalisering, robotisering, duurzaamheid en vergroening een hoofdrol spelen) als ontwikkelingen en demografische waarop vergrijzing en immigratie. De wijze en de de bouwopgave wordt ingevuld een provincie verder verstedelijkt, biedt aan de uitgelezen kans om bij te dragen mede maatschappelijke transities en is digheid bepalend voor de toekomstbesten van onze samenleving. Gezien de verwachte behoefte aan nieuwe woningen voor de komende jaren heeft elke stad en dorp een bouwopgave. Met de verschillen tussen gemeenten, tussen regio s en zones is echter ook sprake van verschillen in de bouwopgave. De kwantitatieve bouwopgave verschilt van gebied tot gebied en sommige veranderingen in de woningbehoefte komen op de ene plek sterker tot uiting dan op de andere plek. De invloed van de maatschappelijke uitdagingen en de bijdrage die daaraan geleverd kan worden, is ook niet overal gelijk. Per regio en gemeente zal in de beantwoording van de bouwopgave maatwerk geleverd moeten worden. Niet alleen in de aantallen woningen, maar ook in type woning en woonmilieu. Een belangrijke notie daarbij is dat een woningmarkt de gemeentegrens overstijgt binnen HOV % nieuwbouw binnen HOV % nieuwbouw binnen HOV % In de huidige bouwplannen is deze brede integrale kijk op de bouwopgave niet altijd even goed terug te zien. Waar mogelijk, liggen er kansen om deze plannen bij te sturen. De middellange en lange termijn bieden daarentegen volop kansen om met deze brede integrale blik plannen te concretiseren en strategische keuzes voor de toekomst te maken. vooral Doordat grote groepen mensen werk hoogopgeleiden en jongeren voor reizen, dagelijks over langere afstanden regionale zijn er in Zuid-Holland enkele sterke (van Leiden, via Den verbindingen, zoals de Kennis-As de A12-corridor (Den Haag en Delft naar Rotterdam) en Tussen Den Haag Haag-Zoetermeer-Gouda-Utrecht). zwakker dan men echter verbinding de is en Rotterdam kansen om Dordrecht zou verwachten en ook liggen er uitwisseling tussen de sterker te verbinden om daarmee te versterken. Rotterdam, Dordrecht en West-Brabant Grootstedelijk netwerk, meerkernige metropool van hoogopgeleiden Met de dagelijkse verplaatsingen netwerk uit dat de kristalliseert zich een grootstedelijk In Zuid-Holland zijn grenzen van de provincie overstijgt. Rotterdam belangrijke steden als Leiden, Den Haag en Deze knopen knopen in dit grootstedelijk netwerk. urban systems, samen, inclusief hun regionale daily metropool waarbij zijn te zien als een meerkernige en de regio sterke samenhang is met regio Amsterdamprovincie van de Utrecht. De meer landelijke regio s woonmilieus voor de bieden aanvullende kwaliteiten en metropool. Versie Astrid de Wit Bouwagenda periode Plancapaciteit Daarmee verschilt ook de bouwopgave en is maatwerk nodig...en er is diversiteit in regio s en hun samenhang. Grote steden, middelgrote steden en dorpen wisselen elkaar af.. Regionale verbindingen i.s.m. 15 februari 2018 huishoudens W DeZwarteHond. 33 2p+ Toename van 1-persoonshuishoudens. uit van een Elke kern en stad maakt onderdeel van dagelijkse groter stedelijk netwerk. Op basis werk en voorzieningen verplaatsingen van mensen voor te identificeren de daily urban systems zijn regio s In Zuid-Holland die functioneren als een grote stad. regional systems te zijn acht van deze daily urban & netwerken) identificeren (Tordoir (2017), Zuid-Hollandse met de zeven en die corresponderen in grote mate worden gehanteerd. woningmarktregio s die beleidsmatig in geografische Deze regio s verschillen van elkaar e kenmerken, in ligging en specifieke landschappelijk en de dynamiek economische mate van stedelijkheid, samenstelling van de bevolking. rclass Hitte Deze vraag stond centraal in de Maste l experts is van 14 februari Met een aanta Accommoderen van ppelijke de ontwerpprincipes voor de leiden 3 maatscha gezocht naar transities te resultaten woningbouwopgave. De belangrijks staan hier samengevat huishoudens Diversiteit in regio s we tegelijkerin de provincie Zuid-Holland staan e. Tot 2030 tijd voor een grote woningbouwopgav gerealiseerd, zullen woningen worden Waarborgen van een stedelijk gebied.ahoe ing samenlevand het besta 2 in inclusieve met name in de L het leven kunnen we dit zodanig doen, dat U DH G glijk blijft? stad gezond en de temperatuur behaa R D wordt veroorzaakt De behoefte aan nieuwe woningen in een huis wonen. doordat er steeds minder mensen en verdere Iets wat het gevolg is van vergrijzing van de groei van individualisering. Het overgrote deel de groei van het het aantal huishoudens komt door het gros daarvan is aantal eenpersoonshuishoudens, is het een trend die een 65-plus huishouden. Daarmee kleine gemeenten, zich vooral uit in middelgrote en dan in de grote vergrijzing sterkere van is waar sprake gemiddeld in kleinere steden. Kleine huishoudens wonen woningen en dichter bij voorzieningen. ie Versnellen van de bouwproduct de bestaande L egenda feitelijk 10, Diversiteit in agglomeraties De woningbehoefte verschuift naar de grote stad in Zuid-Holland per jaar vraag (WBR 2016) Vraag en aanbod in balans, maar verschillen worden regionaal zichtbaar. Druk op realisatie stimuleren/helpen - ve invloed op ons functioneren. Dat n van de t che veerkrach 1 Versterke. economis omen 2010 lijk voork zoveel moge Grote gemeenten hebben in aantallen kleinere woningbehoefte, maar ook in veel aan woningen gemeenten betekent de behoefte zijn er ook enkele een relatieve groei. Tegelijkertijd op termijn gemeenten waar de woningbehoefte afneemt. Groei van de (gewenste) woningvoorraad per jaar de (gewens te) woningvoorraad in Zuid-Holland G roei van 20, Meer aanbod dan vraag Vraag en aanbod in balans Midden Bouwplanvoorraad: 25% van de plannen is groter dan 200 woningen en beslaan 72% van de bouwopgave. Verschillen in behoefte per gemeente de grootste Zuid-Holland is een e...en kan antwoord gezon g. Teiewarm dheid Daarbij dient rekenindit met veel op de provinc impac heeft gegeve n tworden op gehouden te worden eit.negatiediversit jke happeli maatsc n een brede en, hebbe de l nacht voora met veranderingen indagen, en uitdagingen. woonbehoefte... willen we -...en voor na 2025 zijn er nieuwe plannen nodig. Hoge vraag Zuid-Holland heeft een grote bouwopgave. Een bouwopgave die per gemeente de en ook in de tijd verschilt. Om aan op korte woningbehoefte te voldoen, zullen termijn de bouwproductie in bestaande én plannen versneld moeten worden voor gemaakt worden plannen moeten Plannen de middellange en lange termijn. de die niet alleen beantwoorden aan rekening kwantitatieve behoefte, maar ook houden met trends in de samenleving fte. en veranderingen in de woningbehoe geven Plannen die bovendien antwoord transities. op brede maatschappelijke is met Waar Zuid-Holland een provincie en verschillen, zullen er tussen regio s invloed gemeenten verschillen zijn in de en van brede maatschappelijke uitdagingen Ook zullen de mogelijke bijdrage daaraan. de er verschillen zijn in de mate waarin e tot uiting veranderingen in de woonbehoeft komen. en divers Kortom: de bouwopgave is urgent zullen en in het beantwoorden daarvan met een gemeenten, regio s én provincie maatwerk integrale blik op de bouwopgave moeten leveren. In samenwerking met gemeenten en waterschappen 1p = Verstedelijkingsopgave 72% klimaatadaptatie koppelen aan verstedelijkingsopgave ontwerpprincipes voor hitte, water en bodemdaling 0 huishoudens 30 jaar zal het aan Ons klimaat verandert. Over naar meer dan tal zomerse dagen gestegen zijn sterker toenog dat zal stad de in En jaar. 30 per wordt opgenonemen, omdat daar meer warmte rd dan in het men, vastgehouden en geproducee effect, UHI). Island Heat Urban (het veld open aantal plannen > 200 woningen 2017 huishoudens aantal plannen > 200 woningen 72% aandeel van woningbouwopgave = 2p+ huishoudens Voorbeeld Trekvliettracée Den Haag lijke Arno Lammers, specialist ruimte ente klimaatadaptatie van de geme verden Haag, lichtte het onlangs isten toe naar schenen onderzoek van de urban ling van een een klimaatadaptieve herontwikke De Binckhorst. van de stads grote hitte-eilanden in de buitendoor toevoeging van groene oases zige waterstrucfijnma een aan peld gekop, ruimte ief, hittebestentuur wordt het gebied wateradapt diger, gezonder en aantrekkelijker p huishoudens 25% plannen Bouwplanvoorraad: 25% van de is groter dan 200 woningen en beslaan 72% van de bouwopgave Toename van 1-persoonshuishoudens. landelijk stedelijk De vraag naar stedelijke woonmilieus neemt toe.
22 Gemeente Gouda Koploperprogramma historisch centrum Risico niveau hoge waterstand + bodemdaling (3 mm per jaar) Risicodialoog met 120 perceeleigenaren Arianne Fijan
23 Kwetsbaarheid in Beeld Stresstest-light (feb 18) doorontwikkeling stresstest doorontwikkeling Hitte Risicodialoog Bezig met uitwerking: wat ondersteunt dat? wat zijn ervaringen? Gouvernance 40 werkregio s als aanspreekpunt jaarlijkse rapportage Delta Programma Ruimtelijke Adaptatie invulling en uitwerking van de Stresstest-light Invulling geven aan ambitie In samenwerking met Rijk, Provincie, Waterschappen en Gemeenten Yigall Schilp
24 INHOUD 1. Gemeente Maassluis: Rainproof 2. Gemeente Delft: Urbanisten + TRAP Voorne-Putten: gezamenlijke Strategie Klimaatbestendigheid 4. Gemeente Bodegraven-Reeuwijk: Onderwaterdrainage 5. Gemeente Vlaardingen: Blauw dak 6. Gemeente Leidschendam-Voorburg: Operatie Steenbreek 7. Gemeente Schiedam: ConsultingKids 8. Hoogheemraadschap van Delfland: Groenblauwe Schoolpleinen 9. Hoogheemraadschap van Schieland en Krimpenerwaard: Bewonersparticipatie 10. Gemeente Rijswijk: Particuliere groene daken 11. Gemeente Midden-Delfland: Calamiteitenberging 12. Gemeente Westland: Rainlevelr 13. Gemeente Den Haag: Hoogbouwproject Koningin Julianaplein 14. Gemeente Leiden: Kwartetspel t.b.v. bewonersparticipatie 15. Gemeenten Barendrecht-Albrandswaard-Ridderkerk: Waterberging plein Centrum Barendrecht 16. Gemeente Rotterdam: Hittestress app 17. Gemeente Zuidplas: Groene Waterparel 18. Gemeente Pijnacker-Nootdorp: Waterklimaatplan 19. Gemeente Zoetermeer: Natuursprong 20. Provincie Zuid Holland: Verstedelijkingsopgave 21. Gemeente Gouda: Koplopersprogramma Historisch centrum 22. Delta Programma Ruimtelijke Adaptatie Stresstest-light
Groot Onderhoud De Bakenberg
Groot Onderhoud De Bakenberg Bijeenkomst met Klankbordgroep De Bakenberg 7 maart 2019 Agenda 1 Inloop met maaltijd + welkom + kennismaking 18.00-18.45 Allen 2 Toelichting op het project + proces 18.45-19.00
Nadere informatieCOP #14: Jouw klimaatadaptief donderdag 14 februari 2019
COP #14: Jouw klimaatadaptief 2019 donderdag 14 februari 2019 Wie zijn er? BAR - gemeenten Gemeente Den Haag Gemeente Delft Gemeente Leiden Gemeente Maassluis Gemeente Midden Delfland Gemeente Nissewaard
Nadere informatieWelkom! Wateravond Noord. 27 juni 2017
Welkom! 27 juni 2017 Wateravond Noord 19.00 Inloop 19.30 Opening avondvoorzitter 19.35 Inleiding gebiedscommissie 19.45 Presentatie wateropgave Rotterdam 19.55 Presentatie Aanpak Buitenruimte Agniesebuurt
Nadere informatieOp weg naar klimaatbewuste regio. Marcel Houtzager Hoogheemraadschap van Delfland
Op weg naar klimaatbewuste regio Marcel Houtzager Hoogheemraadschap van Delfland Klimaateffecten Nederland Neerslag Het regent minder vaak 7% tot 30% Maar buien zijn heftiger! 8% tot 24% Wake-up call -
Nadere informatieWAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE?
WAAROM STEDELIJKE KLIMAATADAPTATIE? 13 november 2018 waarom stedelijke klimaatadaptatie wat verandert er aan ons klimaat meer: wateroverlast hitte droogte toenemende verstedelijking, meer verharding en
Nadere informatietuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015
tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015 Voorstellen multifunctionele landbouw functieverandering landschappelijke inpassing gebiedsontwikkeling
Nadere informatieThema 3: Klimaat en water
Thema 3: Klimaat en water Opwarming van de steden en de mogelijkheden van gras Karen Huijsmans Sweco Praktijk van waterberging op sportparken Jan Coppens Smits 25 september 2018 ConGRAS 1 inhoud Karen
Nadere informatieDE WATERVRIENDELIJKE STADSTUIN. 2 mei 2016 PRESENTATIE TER INSPIRATIE C A P E. u i n a r cchitectuur
DE WATERVRIENDELIJKE STADSTUIN 2 mei 2016 PRESENTATIE TER INSPIRATIE C A P E ttuinar u i n a r cchitectuur h i t c t u r EVEN VOORSTELLEN... C A P E plein ttuinarchitectuur u i n a r c h i t c t u u r
Nadere informatieCOP #11 : Hoe vertel ik het mijn wethouder? donderdag 24 mei 2018
COP #11 : Hoe vertel ik het mijn wethouder? donderdag 24 mei 2018 COP #11 : Hoe vertel ik het mijn wethouder? donderdag 24 mei 2018 Rinske Wessels Ontwerpend onderzoek IABR-2016-The Next Economy Cursus
Nadere informatie.boekeltuinen.nl www
www.boekeltuinen.nl TEGEL ERUIT, PLANTJE ERIN TIP Houd de tuin zo groen Barbara Bekhof mogelijk en minimaliseer de verharding. Arjen Grent 3 REGENTON Als je de regenpijp hebt afgekoppeld, kun je het regenwater
Nadere informatieHoe groen zijn de Zuid-Hollandse gemeenten?
Hoe groen zijn de Zuid-Hollandse gemeenten? Analyse van ruimtegebruik Wanneer men kaarten van Zuid-Holland gedurende de tijd bekijkt (zie www.topotijdreis.nl) zal één ding opvallen: de bebouwing rukt op
Nadere informatieWaterbewustzijn Molenhoek. Rogér Derksen
Waterbewustzijn Molenhoek Rogér Derksen 1 AGENDA MOLENHOEK KLIMAATBEWUSTZIJN 1. Voorstelrondje 2. Presentatie en achtergrond 3. Vragen 2 Voorstellen Rogér Derksen Projectleider civiele techniek, adviseur
Nadere informatieEen klimaatactieve wijk
Een klimaatactieve wijk 7 februari 2018 Hiltrud Pötz Totaal verhard Thema: Water Uitdaging Klimaatverandering: - meer neerslag in korte tijd, wateroverlast - langere periodes van droogte Oplossing Wijk
Nadere informatieNieuwsbrief Klimaat maatregelen Nieuwe Uitleg in Bakel
Nieuwsbrief Klimaat maatregelen Nieuwe Uitleg in Bakel Het veranderende klimaat en de verstedelijking brengen grote uitdagingen met zich mee. Regenbuien worden steeds extremer en komen vaker voor, met
Nadere informatieSfeerverslag Workshop Klimaatadaptatie i.s.m. met Community of Practice. Klimaatadaptatie. 30 september 2015, o.a. t.b.v.
Klimaatadaptatie Sfeerverslag Workshop Klimaatadaptatie i.s.m. met Community of Practice Klimaatadaptatie. 30 september 2015, o.a. t.b.v. Uitvoeringsprogramma Midden-Delfland 2015-2025 Terugblik op de
Nadere informatieDe Peilstok Inspirerende projecten voor droge voeten en een koel hoofd
De Peilstok 2014 Inspirerende projecten voor droge voeten en een koel hoofd De Peilstok 2014 Inspirerende projecten voor droge voeten en een koel hoofd Colofon 2015 Oplage: 750 exemplaren Dit is een uitgave
Nadere informatieONTWERPRICHTLIJNEN VOOR DE HITTEBESTENDIGE STAD. 25 juni 2018
ONTWERPRICHTLIJNEN VOOR DE HITTEBESTENDIGE STAD 25 juni 2018 1 SESSIE OPZET Ontwerprichtlijnen, Laura Kleerekoper, HvA Ontwerpen met groen tegen hittestress, Wiebke Klemm, WUR Casus, Laurens van Miltenburg,
Nadere informatieNaar een klimaatbestendig Eindhoven. Luuk Postmes 19 mei 2015
Naar een klimaatbestendig Eindhoven Luuk Postmes Speerpunten Eindhoven op watergebied Klimaatverandering Wateroverlast zomerse buien Hittestress Droogtestress Duurzame stad: Energie neutraal Grondstoffen
Nadere informatieEen slimme oplossing voor ecologisch watermanagement.
Een slimme oplossing voor ecologisch watermanagement. OVERHEID & PUBLIEKE DIENSTEN www.hydrorock.com Overheden en watermanagement Watermanagement in stedelijke gebieden is zeer actueel. Klimaatverandering
Nadere informatieIs de waterafvoer niet geregeld krijg je veel gezeik als het regent!
Is de waterafvoer niet geregeld krijg je veel gezeik als het regent! Het Land van Cuijk gaat voor groen Het klimaat verandert, nu jouw tuin nog! Staat je tuin blank als het hard regent? Wel eens water
Nadere informatieBedoeling is in juni 2016 een verzoek voor de vorming van een kernwerkgebied bij de minister in te dienen.
2016-03- 03 Aan:. de raden van bestuur van de corporaties die actief zijn in de regio s Haaglanden, Midden-Holland en Rotterdam. de colleges van B&W van de gemeenten waar corporaties die actief zijn in
Nadere informatieRotterdamse adaptatiestrategie. John Jacobs Afdeling Water Rotterdam Climate Proof
John Jacobs Afdeling Water Rotterdam Climate Proof Adaptatie is niet nieuw! Effecten klimaatverandering Rotterdam: er is urgentie om te handelen Strategie gericht op functioneren van de stad Bebouwing
Nadere informatieInformatieavond Bouwkavels Molenbeek
Informatieavond Bouwkavels Molenbeek Informatieavond Bouwkavels Molenbeek Programma informa+eavond 1. Welkom en uitleg van het proces na de ondertekening van de reserveringsovereenkomst door Ariën Schaap
Nadere informatieKeynote Future Green City 26 november 2015 10.30-12.00
Keynote Future Green City 26 november 2015 10.30-12.00 Thema: Leven met water in de stad Speech: - Geweldig om zoveel professionals bezig te zien met groen en water in stedelijk gebied! - In het Deltaprogramma
Nadere informatieStadsbrede economische illustratie Rainproof
Stadsbrede economische illustratie Rainproof Inzicht in kosten/baten voor netwerk aanpak rainproof Lot Locher Doelen Rainproof Hoofddoel : Regenbestendig Amsterdam in 2050 - bij alle fysieke veranderingen
Nadere informatieVragen en antwoorden Aanpak Agniesebuurt
Vragen en antwoorden Aanpak Agniesebuurt Waarom aan de slag in de Agniesebuurt? Oude stadswijken zoals de Agniesebuurt, die dichtbebouwd zijn met veel verharding en weinig open water en groen, zijn kwetsbaar
Nadere informatieDoel: voorkom regenwateroverlast!
http://bit.ly/2pjgadl Wereldtemperatuur 188-216 Ontwikkeling extreme neerslag Doel: voorkom regenwateroverlast! Masterclass klimaatadaptatie Kennemerland, 18 mei 217. Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED
Nadere informatieEvaluatie subsidieregeling dak- en gevelgroen
Evaluatie subsidieregeling dak- en gevelgroen 14 maart 2017 Kenmerk 4401099 Colofon uitgave Ruimtelijke kwaliteit en Duurzaamheid Ontwikkelorganisatie Ruimte Gemeente Utrecht 030-286 00 00 info@utrecht.nl
Nadere informatieGroenblauwe netwerken voor duurzame en dynamische steden
Groenblauwe netwerken voor duurzame en dynamische steden 5 maart 2013 Hiltrud Pötz Toenemende Verstedelijking Uitdaging Klimaatverandering Vaker heftige neerslag Meer dagen met tropische temperaturen Langere
Nadere informatieBeter omgaan met hemelwater
Beter omgaan met hemelwater Informatie over het afkoppelen van het dakoppervlak Wat kunt u doen? Van alles eigenlijk. Een van de gemakkelijkste dingen die u gewoon thuis kunt doen, is de regenpijp doorzagen.
Nadere informatieleeft......met water Regenwater gescheiden afvoeren
Schijndel leeft......met water Regenwater gescheiden afvoeren Schijndel leeft met water Door veranderende weersomstandigheden en toekomstige ontwikkelingen in de waterwetgeving, moet iedere gemeente een
Nadere informatieONS VLOEIBARE GOUD. regenwater
ONS VLOEIBARE GOUD regenwater Regenwater Maar regenwater is ook schoon water, onmisbaar voor planten en dieren. Het regent steeds vaker heel hard. Al dat regenwater zorgt met regelmaat voor schade aan
Nadere informatieDSI regenwater infiltratie.
DSI regenwater infiltratie. De adequate oplossing van een actueel probleem. Klimaatverandering. Het klimaat verandert. Met als gevolg een toename van de duur en frequentie van wateroverlast, verkeersonveiligheid
Nadere informatieDaarom gaan we intensiever en meer vroegtijdig met elkaar samenwerken om deze delta zo adaptief mogelijk te maken.
Convenant Klimaatadaptief Bouwen in Zuid-Holland Afspraken Why We hebben te maken met klimaatveranderingen en de gevolgen daarvan hebben een grote impact op de maatschappij. Het is van groot belang dat
Nadere informatieONTWERPEN MET AANDACHT VOOR GROENBLAUWE NETWERKEN
ONTWERPEN MET AANDACHT VOOR GROENBLAUWE NETWERKEN 28 oktober 2014 Hiltrud Pötz Toenemende verstedelijking en bevolkingskrimp Uitdaging Maatregel Klimaatverandering Sponswerking vergroten - Vaker heftige
Nadere informatie(Regionale) gebiedsinformatie over huidig watersysteem
Memo DM 1013497 Aan: Marktpartijen uitwerking plannen het Burgje, gemeente Bunnik Van: Beke Romp, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Datum: 13 januari 2016 Onderwerp: Notitie gebiedskenmerken (waterthema
Nadere informatieRegenwateropvang op perceel en in de wijk. Wat werkt (niet)
Regenwateropvang op perceel en in de wijk Wat werkt (niet) STOWA / Stichting RIONED Utrecht, 29 mei 2018 Lekker duurzaam! Tegeltaks Ook gemeenten kampioen tegelen Chasse Park Breda Architect Rem Koolhaas,
Nadere informatieProgramma Water en klimaatveranderingen
Programma Water en klimaatveranderingen Ger Renkens / Luuk Postmes 7 juni 2016 Doel Beschermen van de volksgezondheid en het milieu en het leveren van een bijdrage aan het in stand houden en verbeteren
Nadere informatieDe slimme ecologische oplossing tegen wateroverlast én droogte.
De slimme ecologische oplossing tegen wateroverlast én droogte. HUIS & TUIN www.hydrorock.com Particuliere markt en watermanagement De klimaatverandering zorgt voor meer en heviger regenbuien waardoor
Nadere informatieWoonvisie gemeente Beuningen, Duurzaam, zorgzaam en vitaal wonen Samenvatting
1 Woonvisie gemeente Beuningen, 2018-2023 Duurzaam, zorgzaam en vitaal wonen Samenvatting Voorblad voor pers/bewoners Waarom een woonvisie? De woningmarkt trekt aan, mensen willen weer verhuizen, maar
Nadere informatieIN EEN VERRASSEND GROENE STAD...
IN EEN VERRASSEND GROENE STAD... Mogen groene daken niet ontbreken! eindhoven.nl/verrassendgroen 2 Een dynamische en bloeiende stad als Eindhoven fleurt op door een leefomgeving met nog meer groen. Een
Nadere informatieTegels uit de tuin in Amersfoort
42 tekst fokke de jong, coördinator operatie steenbreek, amersfoort Tegels uit de tuin in Amersfoort Het klimaat verandert en dat is ook merkbaar en zichtbaar in Nederland. De hoeveelheid water tijdens
Nadere informatieRotterdamse adaptatiestrategie. John Jacobs Programmabureau Duurzaam Rotterdam Climate Proof
John Jacobs Programmabureau Duurzaam Rotterdam Climate Proof Adaptatie? Effecten klimaatverandering Rotterdam: er is urgentie om te handelen Strategie gericht op functioneren van de stad Bebouwing Nutsnetwerken
Nadere informatieOmgang met hemelwater binnen de perceelgrens
Omgang met hemelwater binnen de perceelgrens Ir. Emil Hartman Senior adviseur duurzaam stedelijk waterbeheer Ede, 10 april 2014 Inhoud presentatie Wat en hoe van afkoppelen Wat zegt de wet over hemelwater
Nadere informatieProject: Aanpak openbare ruimte Taagdreef en omgeving. Hier komt tekst Wijkraad. Utrecht.nl
Project: Aanpak openbare ruimte Taagdreef en omgeving Hier komt tekst Wijkraad Hier 16 januari komt ook 2018 tekst Huidige Nu situatie Doelen project Groot onderhoud van de openbare ruimte Wegen veiliger
Nadere informatieKLIMAATBLOK AGNIESEBUURT / ZOMERHOFKWARTIER Impactproject klimaatbestendig inrichten van corporatiebezit op blok- en buurtniveau
KLIMAATBLOK AGNIESEBUURT / ZOMERHOFKWARTIER Impactproject klimaatbestendig inrichten van corporatiebezit op blok- en buurtniveau BEOOGDE RESULTATEN Kennis ontwikkelen en delen over de mogelijkheden van
Nadere informatieKlimaatverandering in Utrecht. Erwin Rebergen Beheerder/Beleidsadviseur stedelijk water gemeente Utrecht Groenmoetjedoen!
Klimaatverandering in Utrecht Erwin Rebergen Beheerder/Beleidsadviseur stedelijk water gemeente Utrecht Groenmoetjedoen!-dag,12 juni 2016 De klimaatopgave, omgaan met 1. Intensievere neerslag 2. Stijging
Nadere informatieONEN IN NOORD-HOLLAND NOORD
ONEN IN NOORD-HOLLAND NOORD Hoe Noord-Holland Noord een rol kan spelen in de woningbehoefte voor de Amsterdamse regio 3 WAAROM oordolland oord HET GAAT GOED MET NOORD- HOLLAND NOORD. DE ECONOMIE IS KRACHTIG
Nadere informatieStaat Dalfsen onder water?
Staat Dalfsen onder water? 1. Ons klimaat 2. Groenstructuurplan Agenda 3. Ontwikkeling wijken in Dalfsen 4. Kenmerkende verschillen in de wijken 5. Wat doen wij 6. Wat kunnen jullie doen? 7. Pauze 8. Stellingen
Nadere informatieDaktuinen Groene gevels en daken
Daktuinen Groene gevels en daken Woningbouw Drinkwater utiliteitsbouw Grijswater Afkoppelen & infiltratie Afvalwater Breaktanks DEHOUST Tanks www.infiltratie.com Ontdek de mogelijkheden van regenwater
Nadere informatieActieprogramma Klimaatbestendige stad 2015/2016
Actieprogramma Klimaatbestendige stad 2015/2016 Introductie Als gevolg van klimaatverandering krijgt Den Haag te maken met grotere extremen in neerslag, zeespiegelstijging en meer hete zomerse dagen. Dat
Nadere informatieRegenwater leid je niet om de tuin!
Regenwater leid je niet om de tuin! Regenwater is te waardevol om direct het riool in te laten lopen. Vang het op en gebruik het goed. Kijk voor tips op www.denhaag.nl/water Regenwater leid je niet om
Nadere informatieE richard.wilbrink@mwhglobal.com Van. Advies toekomstige hemelwaterberging en afvoer
Aan Gemeente Maassluis Behandeld door Richard Wilbrink T.a.v. De heer E. Zeeman E richard.wilbrink@mwhglobal.com Van Richard Wilbrink MSc. T 015-7511854 Betreft Voorbereidende onderzoeken winkelcentrum
Nadere informatieWaterbewuste gemeenschappen: van bereidheid naar daadwerkelijk handelen om eigen erf waterbestendig te maken.
Waterbewuste gemeenschappen: van bereidheid naar daadwerkelijk handelen om eigen erf waterbestendig te maken. Een klimaatbestendige stad vraagt inspanningen van iedereen, van waterschap tot particuliere
Nadere informatieProject: Aanpak openbare ruimte Taagdreef en omgeving. Hier komt tekst Taagdreef Hier komt ook tekst. Utrecht.nl
Project: Aanpak openbare ruimte Taagdreef en omgeving Hier komt tekst Taagdreef Hier komt ook tekst Huidige Nu situatie Onderverdeling structuur van de wijk Taagdreef e.o Molenwiek: De straten Rhônedreef,
Nadere informatieProject: Aanpak openbare ruimte Taagdreef en omgeving. Hier komt tekst. Utrecht.nl
Project: Aanpak openbare ruimte Taagdreef en omgeving Hier komt tekst Hier 23 april komt 2018 ook tekst Ligging Huidige Nu situatie Doelen project Groot onderhoud van de openbare ruimte Wegen veiliger
Nadere informatieLadder voor duurzame verstedelijking Bestemmingsplan Huis ter Heide West, gemeente Zeist
Ladder voor duurzame verstedelijking Bestemmingsplan Huis ter Heide West, gemeente Zeist De Ladder voor duurzame verstedelijking is in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) geïntroduceerd en
Nadere informatieHet klimaat past ook in uw straatje
DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK Het klimaat past ook in uw straatje Voorbeeldenboek Ronald Loeve 5 april 2017 1 2 VOOR DE PRAKTIJK EN MET DE PRAKTIJK Samenwerking: Consortium: gemeenten
Nadere informatieMIRT onderzoek bereikbaarheid metropoolregio Rotterdam Den Haag Metropolitaan Debat. 29 november 2016
MIRT onderzoek bereikbaarheid metropoolregio Rotterdam Den Haag Metropolitaan Debat 29 november 2016 Aantrekkelijk groen is van groot belang voor de economie. De fiets is het beste vervoermiddel om in
Nadere informatieDe bodem daalt sneller dan de zeespiegel stijgt. Tijd voor een innovatieve en integrale aanpak van bodemdaling!
De bodem daalt sneller dan de zeespiegel stijgt Tijd voor een innovatieve en integrale aanpak van bodemdaling! In de Nederlandse Delta wonen negen miljoen mensen. Hier wordt zeventig procent van ons inkomen
Nadere informatieWoningvoorraad en woningbehoefte in Nederland
Wonen in Hilversum Woningvoorraad en woningbehoefte in Nederland De Nederlandse woningmarkt staat momenteel in het middelpunt van de belangstelling. Deze aandacht heeft vooral betrekking op de ordening
Nadere informatieKlimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta)
Agenda Stad Concernstaf CSADV Stadhuis Grote Kerkplein 15 Postbus 538 8000 AM Zwolle Telefoon (038) 498 2092 www.zwolle.nl Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta) Hoe houden we onze delta leefbaar
Nadere informatieGRAVEN NAAR ERVARINGEN Water passerende verhardingen, wat werkt?
GRAVEN NAAR ERVARINGEN Water passerende verhardingen, wat werkt? Rutger van Hogezand 11 april 2019 Waterstraat, TU bouwcampus CREATING TOMORROW www.hva.nl/klimaatbestendigestad KLIMAATVERANDERINGEN WORDEN
Nadere informatieAnna Schoemakers Klimaat voor Ruimte
Workshop: De klimaatrobuuste stad Voorzitter: Prof. dr.ir. C. Zevenbergen (Chris), Dura Vermeer/UNESCO IHE Sprekers en presentaties: Drs. A.J. Schoemakers (Anna) Projectbegeleider Klimaat voor Ruimte,
Nadere informatieHerinrichting Baarskampstraat
Herinrichting Baarskampstraat Opening/ mededeling Gemeente Peel en Maas: Jo Claassen projectleider uitvoering Steven Duerink adviseur verkeer en vervoer Wolfgang Holz adviseur wijk, natuur en landschap
Nadere informatieHet onderhoud van groene daken en gevels in professionele handen
Het onderhoud van groene daken en gevels in professionele handen De groene daken en gevels van LooHorst Dak- & Gevelgroen Daktuinen staan volop in de belangstelling. Zowel in het kader van verfraaiing,
Nadere informatieSamen Duurzaam DOEN! Stap 1 // Welkom en inleiding. Stap 2 // Voorstelronde aanwezigen. (5 minuten) (10 minuten)
Samen Duurzaam DOEN! Leuk dat u samen met uw buren na wilt denken over duurzaamheid. Aan de hand van dit stappenplan helpen wij u graag op weg om het gesprek op gang te brengen. Dit stappenplan is bedoeld
Nadere informatieGroei en stedelijke ontwikkeling Vastgoedsociëteit Haaglanden
Groei en stedelijke ontwikkeling Vastgoedsociëteit Haaglanden Peter Jägers, algemeen directeur Dienst Stedelijke ontwikkeling 21 januari 2015 Den Haag 1913: opening Vredespaleis Den Haag in 1913: 294.692
Nadere informatieDe Deventer Omgevingsvisie
De Deventer Omgevingsvisie Hoe zien Diepenveen en Schalkhaar er straks uit? 28 mei 2019 1 Programma van vanavond Over Omgevingswet en Omgevingsvisie Een verhaal over Diepenveen en Schalkhaar Wat staat
Nadere informatieZuiver water bergen in wegen
Waterbergende weg: De sloot onder de bestrating Wat kunt u doen met hemelwater als ruimte voor open water (te) kostbaar of schaars is? Met het Aquaflow systeem kunt u hemelwater in de wegfundering bergen
Nadere informatieSTRUCTUURVISIE GROEN
STRUCTUURVISIE GROEN Beleidsregels behoud, aanleg en compensatie van (openbaar) groen Voorwaarden bij planontwikkeling Gouda, april 2019 Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 1.1 Aanleiding Structuurvisie groen
Nadere informatieONEN IN NOORD-HOLLAND NOORD
ONEN IN NOORD-HOLLAND NOORD Hoe Noord-Holland Noord een rol kan spelen in de woningbehoefte voor de Amsterdamse regio 3 Wonen in Noord- Holland Noord Hoe Noord-Holland Noord een rol kan spelen in de woningbehoefte
Nadere informatieInnovatief grachtenconcept met geïntegreerd fietspad comfortabel fietsen op het water
Innovatief grachtenconcept met geïntegreerd fietspad comfortabel fietsen op het water Wat is Vélonɛt? de gracht doet op onzichtbare wijze zijn werk verder Flexibel ontwerp: bovenplaat eenvoudig te vervangen
Nadere informatieCAMPUS-park Delft TU Noord
TU Noord klimaatadaptatie & gebiedsontwikkeling - Kanaalweg 2 SCHIE DUWO Botanische Tuin OPGAVE KLIMAATADAPTATIE In het kader van het project Klimaatadaptatie Delft is een studie verricht naar de gebiedsontwikkeling
Nadere informatieContinue bouwstroom Op zoek naar stabiliteit op de verhitte woningmarkt DESIREE UITZETTER, 15 MEI 2019
Continue bouwstroom Op zoek naar stabiliteit op de verhitte woningmarkt DESIREE UITZETTER, 15 MEI 2019 Opmaken voor meer stabiliteit binnen bandbreedtes Verhitte woningmarkt Trends en ontwikkelingen Regionale
Nadere informatiezo doet u dat! Regenwater afkoppelen? De gemeente voert in uw buurt een afkoppelproject uit. U kunt meedoen door de regenwaterafvoer
gemeente Ede november 2007 Regenwater afkoppelen? zo doet u dat! De gemeente voert in uw buurt een afkoppelproject uit. U kunt meedoen door de regenwaterafvoer van uw dak af te koppelen. Of u bent dit
Nadere informatieVerstedelijking Zuidelijke Randstad. Bouw en vastgoedthemabijeenkomst 2016
Verstedelijking Zuidelijke Randstad Bouw en vastgoedthemabijeenkomst 2016 Leiden Rotterdam Inhoud Stedelijke vraag Ruimtelijke kansen Woningbouwplanning Druk op woningmarkt Regionale afstemming Samenwerking
Nadere informatieHUIDIGE SITUATIE Arica - Capelle aan den IJssel
HUIDIGE SITUATIE Arica - Capelle aan den IJssel Grondwaterstand Arica Inklinking bodem Hollandsche IJssel BESTRATING Bestrating in het kort Toepasbaar op plekken met weinig ruimte De uitstraling sluit
Nadere informatietoekomst veenweide Inspiratieboek
toekomst veenweide Inspiratieboek BOSCH SLABBERS toekomst veenweide Inspiratieboek Opdrachtgever Kennis voor Klimaat In samenwerking met Alterra, DHV, Gemeente Midden-Delfland, Provincie Zuid-Holland,
Nadere informatieBergpolder Zuid, Rotterdam
Climate Proof Cities klassieke benadering 2 De theorie klimaatverandering effecten kwetsbaarheid aanpassingsmaatregelen implementatie bijvoorbeeld: 1000 bomen plan groene daken subsidie bouwvoorschriften
Nadere informatieBelangenvereniging Binnenstad-Noord. Diny Tubbing, Stadsecoloog sr. beleidsadv. groen stad en regio Gemeente 20 september 2016
Belangenvereniging Binnenstad-Noord Diny Tubbing, Stadsecoloog sr. beleidsadv. groen stad en regio Gemeente Delft @stadsecoloog015 20 september 2016 - De stad en haar verschijningsvormen Groenbeleid Delft
Nadere informatieRegionale Adaptatie Strategie vanwege klimaatverandering. MT 22 maart 2012 Arno Lammers
Regionale Adaptatie Strategie vanwege klimaatverandering MT 22 maart 2012 Arno Lammers Voorgeschiedenis RAS - Proces Waterkader Haaglanden gestart febr. 2003 na opdracht AB - Regionaal Bestuursakkoord
Nadere informatiePoldergesprekken. 2 e avond 19 februari 2018
Poldergesprekken 2 e avond 19 februari 2018 Pilot poldergesprekken Opzet Avond 1: wat en het nu Kwaliteiten en aandachtspunten Avond 2: de toekomst Hoe kunnen de kwaliteiten worden versterkt en de aandachtspunten
Nadere informatieOntwikkelt u nieuwbouwwoningen
Ontwikkelt u nieuwbouwwoningen in Zuid-Holland? Structin maakt het u makkelijker! Structin is het samenwerkingsverband van netbeheerders voor de coördinatie van de gecombineerde aanleg van ondergrondse
Nadere informatieDe schaal van de woningcorporaties in overeenstemming brengen met de schaal van de regionale woningmarkt.
COLLEGEVOORSTEL Onderwerp Besluit tot aanwijzing gebied regio s Haaglanden, Midden-Holland en Rotterdam als kernwerkgebied voor de woningcorporaties Te besluiten om 1. Kennis te nemen van de voorlopige
Nadere informatieVerstedelijkingsopgave DELFT
Verstedelijkingsopgave DELFT Raadsbijeenkomst 21 februari Programma vandaag 19.00 20.00 Raimond de Prez, Toelichting op verstedelijkingsopgave door Henk Twisk, Een verdieping op een paar gebiedsopgaven
Nadere informatieDiscussienotitie Haagse Mobiliteitsagenda
Discussienotitie Haagse Mobiliteitsagenda Kiezen om ruimte te maken Den Haag 2040 Den Haag is volop in beweging, de stad is in trek. Verwacht wordt dat Den Haag groeit, van 530.000 inwoners in 2017 naar
Nadere informatieOnderwerp: Woonvisie Brielle en het onderzoek ontwikkeling woningvoorraad Brielle
Sector/stafafdeling: Portefeuillehouder: Grondgebied/RO Wethouder Schoon Ter behandeling in de vergadering van: de commissie grondgebied d.d. 31 oktober 2017 de Raad d.d. 21 november 2017 Onderwerp: Woonvisie
Nadere informatieWoningmarkt na de crisis. Henk Jagersma, Directievoorzitter Syntrus Achmea Real Estate & Finance
Woningmarkt na de crisis Henk Jagersma, Directievoorzitter Syntrus Achmea Real Estate & Finance 1 Waar staan we met Nederland na de crisis? Nederlandse economie is er heel voorzichtig weer bovenop aan
Nadere informatieOM MEER TE WETEN OVER DE INRICHTINGEN
OM MEER TE WETEN OVER DE INRICHTINGEN De meest voorkomende inrichtingen worden hieronder vermeld. Voor meer details, raadpleeg www.nwrm.eu (NWRM: Natural Water Retention Measures), Europese nomenclatuur
Nadere informatieNatuurlijk comfortabel -Visie op de afvalwaterketen in de regio Vallei en Veluwe-
Vallei & Eem Veluwe Oost Veluwe Noord WELL DRA Natuurlijk comfortabel -Visie op de afvalwaterketen in de regio Vallei en Veluwe- februari 2015 concept De aanpak handelingsperspectieven Ontwikkelingen maatschappij
Nadere informatieKernenfoto s West Betuwe. West Betuwe beraad Janneke Rutgers & Sjors de Vries 24 september 2018
Kernenfoto s West Betuwe West Betuwe beraad Janneke Rutgers & Sjors de Vries 4 september 018 Kernenfoto Een foto van de kern: stand van zaken huidige woningvoorraad, toekomstige (fysieke) ontwikkelingen
Nadere informatieRAADSVOORSTEL NR: mei Onderwerp: Rioolvervanging en herinrichting Engboogerd. Aan de raad,
RAADSVOORSTEL NR: 19-62 Raadsvergadering Zaaknummer 9 mei 2019 654788 Onderwerp: Rioolvervanging en herinrichting Engboogerd Aan de raad, Onderwerp Rioolvervanging en herinrichting Engboogerd Gevraagde
Nadere informatieInhoud. 1. Achtergrond en aanleiding (MER en TICD) 2. Opgave en oplossingen water en groen. 3. Proces en methode. 4. Uitvoering
Inhoud 1. Achtergrond en aanleiding (MER en TICD) 2. Opgave en oplossingen water en groen 3. Proces en methode 4. Uitvoering 5. Afsluiting en conclusie 1. Achtergrond Hart van TICD Ontwikkelingen tbv versterken
Nadere informatieKiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt. platform woningcorporaties noord-holland noord
Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt platform woningcorporaties noord-holland noord Voorwoord Op 15 december 2011 is door ruim 20 corporaties uit de subregio s Noordkop, West-Friesland,
Nadere informatieOntwikkelt u nieuwbouwwoningen in Zuid-Holland?
Ontwikkelt u nieuwbouwwoningen in Zuid-Holland? Structin maakt het u makkelijker! Structin is het samenwerkingsverband van netbeheerders voor de coördinatie van de gecombineerde aanleg van ondergrondse
Nadere informatieOnderwerp Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011
Onderwerp Bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011 Status Informerend Voorstel Kennis te nemen van de bevolkings- en woningbehoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2011
Nadere informatieIntegraal Waterplan Haarlem. Erhard Föllmi afd. OGV/SZ 17 sept. 2014
Integraal Waterplan Haarlem Erhard Föllmi afd. OGV/SZ 17 sept. 2014 Inhoud presentatie 1. Enkele begrippen 2. Waterplan Haarlem Aanleiding en doel Gerealiseerde maatregelen Actualisatie Geplande maatregelen
Nadere informatieVan Waterplan naar Watervisie
22 oktober, Studiedag VVSG Van Waterplan naar Watervisie integraal waterbeleid in Nijmegen Jos van der Lint Waterservicepunt (WSP) www.waterbewust.nl Waalsprong 1996-2020 Dukenburg / Lindenholt 1965-1985
Nadere informatieard Water als motor voor stedelijke vernieuwing GEBOUWD WATER Lombardijen Rotterdam
ard Lombardijen - Naoorlogse tuinstad (1949) Lombardijen - Enkele karakteristieken Lombardijen - Beelden wijk foto s wijk Lombardijen - Beelden buurt Lombardijen - Beelden verbinding woning - buitenruimte
Nadere informatie