Mentink-lokaties in Oost Nederland

Transcriptie

1 Mentink-lokaties in Oost Nederland Zwart kader: Boerderijnaam van vóór het jaar 1500 Rood kader: Boerderijnaam ontstaan na 1500 Open driehoek: Opgevulde driehoek: Blauw Boerderijnaam bestaat niet meer Boerderijnaam bestaat nog Overige Mentink-lokaties in Oost Nederland

2 Mentink-lokaties in de USA 2

3 Inhoud Vooraf 5 De naam Mentink: samenvatting 7 1. De familienaam Mentink Oude erven met de naam Mentink van vóór Boerderijen met de naam Mentink van na Overige lokaties Mentink in Oost Nederland Lokaties met de naam Mentink in de USA 72 Tot slot: Enkele bespiegelingen 83 Bronnen 85 Bijlage: Op zoek naar oude plekken Mentink, 89 tips voor mooie fiets- of wandeltochten door de Achterhoek en Twente en naar Appen. Pag. 3

4 4

5 Vooraf Al vóór 1500 bestonden er diverse boerenerven Mentink. Dat bleek uit een lijstje dat werd gepresenteerd op een reünie van de Mentink-tak, afkomstig van boerderij de Kleine Ruiterkolk in Terwolde. Dat lijstje was voor mij aanleiding eens wat meer over Mentink uit te zoeken en het leidde tot het schrijven van dit verslag. In het verslag besteed ik eerst wat uitgebreider aandacht aan de familienaam Mentink. Waar wonen de Mentinks in Nederland en in het buitenland, hoe vaak komt de naam voor, hoe zit het precies met die uitgang -ink etc. Vervolgens komen de oudste erven/ boerderijen met de naam Mentink, voor zover bekend, aan de orde. Die erven waren in de 14 e / begin 15 e eeuw al bekend in schriftelijke bronnen, maar misschien zijn ze nog wel (veel) ouder. Naast deze oudste erven van voor 1500 is een apart hoofstuk besteed aan meer recente boerderijen met de naam Mentink. Waarom zoveel aandacht voor die oude erven? In een agrarische samenleving, zoals die er vroeger was, stond het wel en wee van het boerenbedrijf natuurlijk zeer centraal. Maar voor de familiegeschiedenis is het daarnaast van belang dat het in Oost Nederland met name in de Middeleeuwen gebruikelijk was dat een de naam van een persoon overging op de boerderij, waarin men woonde. De naam van een erve kan zo direct verwijzen naar de (vermoedelijke) geschiedenis van de familie. En ook al woonde er geen Mentink meer op zo n erve dan bleef de naam van het erve vaak behouden. Je kunt dan aannemen dat er vroeger Mentinks hebben gewoond. Omdat die boerenerven zo centraal stonden kun je ervan uitgaan dat, als je nu de naam Mentink draagt, je familie waarschijnlijk afkomstig is van één van die oude erven. Vooral bij de oudste erven is het echter (nog?) in de mist van de geschiedenis verdwenen van welke boerderij je precies afkomstig bent. Overigens werden in latere tijd bewoners van een boerderij soms naar de boerderij genoemd. Behalve oude erven heb ik ook enkele andere wat oudere Mentink-plekken opgenomen: een caférestaurant, een landgoed, een korenmolen en enkele wegen en straten met de naam Mentink. Enkele personen wil ik bijzonder bedanken voor hun bijdrage aan de totstandkoming van dit rapport. Marcel Mentink uit Hengelo Ov. (verre familie) en Robert Mentink uit Haaksbergen (waarschijnlijk geen familie) leverden diverse informatie en gaven commentaar op eerdere versies van dit verhaal. Via Marcel Mentink verkreeg ik aanvullende informatie over Mentink in Beltrum in de 17 e eeuw uit eigen bestanden van Bennie te Vaarwerk. Van dhr Wim Oonk, de laatste boer op boerderij Mentink op landgoed Mentink bij Winterswijk, kreeg ik veel informatie over het landgoed. Marinus en Garrit Wagenvoort praatten me bij over boerderij Mentink in Vierakker, de boerderij waarin zij geboren zijn. Buurtgenoot David Joyce gaf de eerste aanzet tot het zoeken naar Mentink-lokaties in de USA. Vriend Ward Gerritsen maakte mij vervolgens attent op enkele concrete geografische Mentinklokaties in de USA. Tijdens een wandeling in Twente trof hij bovendien boerderij Mentink in Deurningen op de topgrafische kaart. 5

6 Via Geert Menting (met een g) kreeg ik hoogte van het bestaan van zijn voorouderlijke boerderij Mentink bij Keijenborg. Tenslotte: Met Gemma van den Toorn uit Deventer maakte ik mooie fietstochten naar de Mentink-plekken in de Achterhoek. Veel plezier met lezen! Jan Mentink, mei 2015 Adres: Bloesemstraat 3, 3581XA Utrecht , mentjah at xs4all.nl 6

7 De naam Mentink: samenvatting Ongeveer 2350 personen met de naam Mentink in Nederland en het buitenland In Nederland leven bijna 1500 personen met de familienaam Mentink. De naam komt vooral voor in Twente en de Achterhoek en daarnaast in de gebied tussen Apeldoorn en Deventer. Absoluut gezien wonen de meeste Mentinks in Hengelo Ov., maar in verhouding tot de bevolking staat Haaksbergen bovenaan. In het buitenland wonen nog eens ongeveer 850 Mentinks, van wie bijna 700 in de USA, voornamelijk in de staat Wisconsin. De zoon van Mento: een medaille voor strijdvaardigheid Mentink is één van de vele namen op ink in Oost-Nederland. De naam betekent: zoon van iemand met de naam Mento. Deze naam zou afkomstig zijn van het Oud-Saksische mand, dat lof betekent. Mentink zou dus de zoon van iemand zijn, die waardering verdient. En bij de Saksen moet je dan niet direct denken aan een prijs voor de melkgift van een koe of een medaille bij het handballen of hardlopen, maar een compliment voor de dapperheid in de strijd. Heldhaftigheid stond hoog in het vaandel. Naam Mentink kan wel 1000 jaar oud zijn Een naam als Mentink kan wel 1000 jaar oud zijn. Vooral de inknamen als Mentink, die afgeleid zijn van een persoonsnaam (in dit geval Mento) zijn oud (vergelijk ook Hiddink, afgeleid van Hiddo en Hesselink, afgeleid van Hessel). Omdat er in het begin van de Middeleeuwen en nog vroeger weinig schriftelijke bronnen zijn is de precieze ouderdom van de naam niet bekend. De vroegste Mentink die tot nu toe in de papieren is gesignaleerd was ene Willem Mentinck. Hij liep in 1328 al rond in Appen achter Bussloo. De naam Mentink ging over op de boerderij Een van de oude erven Mentink: Erve Grote Mentink in de buurschap Bekveld bij Hengelo Gld. Het was gebruikelijk dat de namen op ink of ing ook overgingen naar de boerderij, het erve waar men woonde. Mentink woonde dus op boerderij Mentink, maar de boerderij bleef ook vaak zo heten als er geen Mentink meer woonde. 7

8 Acht oude erven Mentink in de 14 e / 15 e eeuw Vóór 1500 bestonden al de namen van acht oude erven Mentink. Zes van de acht lagen in de noordelijke Achterhoek, één net aan de Veluwse kant van de IJsel en één in Twente. Diverse erven waren toentertijd bezit van bisdom of klooster. Als huidige Mentink kun je met enige waarschijnlijkheid aannemen dat je oorspronkelijk afkomstig bent van één van deze boerenerven. Mentinks afkomstig van een bepaalde boerderij hoeven daarbij geen familie te zijn van Mentinks afkomstig van een andere boerderij. Twee van de acht oudste erven heten nu nog Mentink, maar er wonen geen Mentinks meer Twee van de oude erven, namelijk erve Mentink in Beltrum en erve Grote Mentink in Bekveld bij Hengelo Gld. hebben tot in de huidige tijd hun naam behouden, maar de boerderijen worden inmiddels al lang door andere families bewoond. Op erve Mentink in Beltrum wordt nog echt geboerd. In Appen, in Keijenborg en in Wiene/het Zeldam bij Goor liggen nog (woon)boerderijen ongeveer op de plek van de oude erven, maar ze zijn de naam Mentink verloren. In Appen wordt de historische naam Mentink wel aangegeven op een bijgebouw van de daar nu aanwezige boerderij/woning. De twee overige oude erven in Laren(Gld) en Exel bij Laren zijn (voorlopig?) in de mist van de geschiedenis verdwenen. Van de erven Klein Mentink en Mentink Agtercamp zijn de precieze lokaties niet bekend. Waarschijnlijk lagen ze niet ver van Grote Mentink. In Appen staat op een staldeur Erve Mentink, als herinnering aan de naam van het historische erf ter plaatse Afkomst van een bepaald erve vaak niet zeker Het is vaak niet zeker van welk erve een bepaalde huidige Mentink-tak afkomstig is. Alleen bij het erve Mentink op het Zeldam/ in Wiene is de relatie tussen huidige Mentinks en dit erve vrij duidelijk aanwezig. Dit komt omdat er tot in de 19 e eeuw Mentinks hebben gewoond op het erve/ de buurterven. In overige gevallen is de zekerheid minder groot maar is er wel vaak een indicatie: als de voorouders in Beltrum zijn geboren zou je met enige waarschijnlijkheid kunnen aannemen dat er een relatie is geweest met het erve Mentink in Beltrum. Archiefonderzoek kan mogelijk leiden tot meer duidelijkheid. 8

9 Boerderijen Mentink van na het jaar 1500 Naast de acht oudste erven (van vóór 1500) zijn er nog diverse boerderijen van na 1500 die de naam Mentink dragen of gedragen hebben. Op en bij Landgoed Mentink bij Winterswijk liggen/lagen vijf boerderijen met Mentink in de naam. Verder zijn er boerderijen Mentink in Vierakker bij Warnsveld en in Deurningen (Twente) en bestond er een boerderij Mentink bij Keijenborg. Naast de boerderijen Mentink nog andere oudere objecten in het landschap met de naam Mentink Een molen in Boerhaar, een café langs de weg van Ruurlo naar Groenlo en een landweg bij Rietmolen niet ver van Haaksbergen zijn enkele objecten in het landschap die al lang de naam Mentink dragen. Buiten Nederland is er een Mentink-avenue en een Mentink Road in stadjes in de staat Michigan in de USA. Verder westelijk in de USA liggen de Mentink-Dam en Mentink-house. Diverse families Mentink Mijn inschatting is dat er diverse afzonderlijke families Mentink bestaan. Allereerst kunnen er meerdere personen met de naam Mento hun naam hebben gegeven aan een erve. Verder liggen de oude erven in het algemeen op behoorlijke afstanden van elkaar. Het lijkt me zeer waarschijnlijk dat in ieder geval drie erven de basis zijn geweest van de vorming van drie grote familie-clusters: dit zijn de erven Grote Mentink, Zeldam/Wiene en Beltrum. 9

10 10

11 1. De familienaam Mentink Onderstaand kaartje geeft de spreiding van de familienaam Mentink in Nederland weer Bron: Familienamenbank, Meertensinstituut Dit kaartje kun je op de computer opvragen. Google daarvoor naar familienamen, klik op Nederlandse familienamenbank Meertensinstituut en vul boven in het scherm je familienaam in. Als je dan met de muis op een gemeente gaat staan, zie je het aantal Mentinks dat in die gemeente woont. Je kunt natuurlijk ook kaartjes van andere familienamen opvragen. Sommige namen komen overal in Nederland voor bijvoorbeeld Jansen of Bakker. Andere namen komen alleen of bijna alleen in een bepaalde streek voor, rond Deventer bijvoorbeeld Ganzevles of Lobbert (beide meisjesnamen van een overgrootmoeder Mentink). 11

12 1.1. Meeste Mentinks wonen in Oost-Nederland, vooral in Twente, de Achterhoek en in Deventer/Voorst en omgeving. Mentink is met zijn uitgang ink een typische naam uit Oost-Nederland. Natuurlijk zijn er in de loop van de tijd mensen met de naam Mentink verhuisd naar andere delen van Nederland (en naar het buitenland!), maar de meesten wonen nog steeds in Oost Nederland. Vooral in het zuidelijk deel van Twente, de noordelijke Achterhoek en in Deventer/ Voorst en omgeving vinden we veel Mentinks. Buiten Oost-Nederland wonen de meeste Mentinks in Amsterdam. Niet aangegeven zijn eventuele gemeenten in het buitenland met veel Mentinks. Het eerst in aanmerking om in dit lijstje te staan zijn twee plaatsen in de staat Wisconsin in de USA: Oostburg en Cedar Grove. Tabel 1. Gemeenten met > 20 Mentinks, absoluut en per 1000 van de bevolking, in 2007 Aantal Mentinks Promillage Hengelo (Overijssel) 90 1,1 Bronckhorst (o.m. Vorden en Hengelo-Gld) 80 2,1 Haaksbergen 78 3,2 Deventer 78 0,8 Berkelland (met Borculo, Eibergen, Neede, 55 0,8 Ruurlo en Beltrum) Winterswijk 48 1,7 Amsterdam 47 0,1 Oost-Gelre (met Groenlo en Lichtenvoorde) 44 1,5 Voorst 27 1,1 Hof van Twente (o.a. Markelo, Goor en Delden) 27 0,8 Arnhem 26 0,2 Leiden 24 0,2 Bergeijk (bij Eindhoven) 23 1,2 Olst-Wijhe 20 1,2 Voor de meeste Mentinks per gemeente moet je in eerste instantie in Hengelo zijn! Niet alleen in Hengelo Overijssel, maar ook in de gemeente Bronckhorst met de kern Hengelo (Gelderland)! In verhouding tot de bevolking wonen de meeste Mentinks in Haaksbergen (ruim 3 per 1000). 12

13 1.2. Mentink is een vrij algemeen voorkomende naam, maar de naam Mensink komt dubbel zo vaak voor. De naam Mentink is in Nederland vrij algemeen. In 2007 droegen 1464 Nederlanders deze naam. In vergelijking met de top-100 van Nederlandse familienamen is dit echter een bescheiden aantal. De meest voorkomende namen zijn de Jong (86.000), Jansen (76.000) en de Vries (73.000). Nummer 100 op de lijst is Verbeek met bijna personen. In het buitenland treffen we nog eens ongeveer 850 Mentinks aan ( zie de site Worldnames.publicprofiler.org). De meesten daarvan wonen in de USA. Veel kleinere aantallen (hoogstens enkele tientallen) zijn er in andere emigratielanden en in de buurlanden van Nederland. Tabel 2. Aantal personen met de naam Mentink per land Nederland (2007) 1464 USA 697 Duitsland 42 Canada 32 Nieuw Zeeland 26 België 19 Frankrijk 17 Spanje 15 Totaal 2312 Bij de namen op ink neemt Mentink in Nederland de 18 e positie in. Er zijn in Nederland bijna 2000 verschillende namen op ink. Tabel 3. Namen op -ink die meer dan 1000x voorkomen in Nederland Meijerink 3516 Mentink 1464 Mensink 3374 Morsink 1464 Wassink 3117 Bruggink 1441 Wissink 2290 Assink 1432 Wesselink 2189 Schurink 1427 Smink 2095 Lansink 1406 Westerink 1944 Leferink 1405 Geerdink 1833 Vrielink 1381 Hesselink 1828 Wensink 1355 Wilbrink 1799 Bannink 1354 Besselink 1744 Mink 1309 Hamelink 1685 Masselink 1271 Bennink 1678 Elferink 1191 Leusink 1674 Lensink 1161 Wentink 1644 Temmink 1060 Abbink 1566 Weenink 1034 Eggink 1562 Wilmink

14 Namen die op Mentink lijken zijn vaak min of meer gebonden aan een bepaalde streek. Tabel 4. De familienaam Mentink naast namen die op Mentink lijken Mensink 3374 Voorn. in Overijssel Mentink 1464 Voorn. Gelderland en Overijssel Menting 1120 Veel rond Doetinchem Mensinga 474 Voorn. in Groningen en Drente Mensing 460 Voorn. Rond Emmen Manting 70 Voorn. Rond Coevorden Klein Mentink 40 Voorn. Over-Betuwe Mentinck 0 14

15 1.3. Betekenis van de namen op -ink In het boek Oost-Nederlandse Familienamen van Hekket (1982) staat aangegeven dat de familienamen op ink of -ing van Oud-Saksische herkomst zijn. De Saksen woonden oorspronkelijk alleen in Noordduitsland in het gebied wat nu Holstein heet, niet ver van de Deense grens. In de tijd van de Volksverhuizingen ( ) trok een deel van de Saksen weg uit hun thuisland, bijvoorbeeld naar Zuid-Engeland. In de nieuwe gebieden vond een vermenging plaats met de lokale culturen en met andere elementen van buiten. Of er veel Saksische immigratie in Oost-Nederland heeft plaatsgevonden is niet bekend maar Saksische invloeden zijn er zeker. Het gebruik van de uitgang ing/-ink lijkt typisch Saksisch. De uitgang ink/-ing betekent behorend tot of zoon van. De uitgang is gehecht aan een voornaam, omdat in het Oud-Saksisch een achternaam niet bestond. Mentink is aldus de zoon van ene Mento of Manto of een naam die daarop lijkt. Mento of Manto zou volgens Hekket op zijn beurt weer afkomstig kunnen zijn van het oudsaksische mand, dat lof betekent. Een naam die eveneens waardering uitdrukt en waarbij het waarschijnlijk ging om waardering in de strijd. Veel namen waren namelijk nogal krijgshaftig. In wetenschappelijke termen spreekt men bij een naam als Mentink van een patroniem, een In het Oud-Saksisch bestonden alleen voornamen. Om diverse mensen uit elkaar te kunnen houden waren de voornamen vaak dubbel. Bern-hard, Bert-hold, Wige-bald, Ger-hard, Al-bert etc. Toch waren er ook juist veel korte voornamen: Abbo, Eppo, Hero, Ubbo, Odo, Hiddo, Mello of Rense. (Ik heb hier een aantal namen geselecteerd die nog steeds voorkomen: vergelijk Abbo met Ab, Eppo met Epke etc.) Hun zonen en later de erf- en familienaam waren dan Abbink, Eppink, Herink of Harink, Obbink, Odink, Hiddink, Mellink en Rensink. Net als tegenwoordig werden ook wel verkleinwoorden gehanteerd: Aniko, Esseken, Hissiko, die leidden tot boerderijnamen als Anekink, Assikink en Hissikink. Later kon bijvoorbeeld Hissikink toch weer Hissink worden. naam die verwijst naar de vader van de betreffende persoon. In die zin is Mentink vergelijkbaar met latere namen als Jansen of Teunissen: Jansen is de zoon van Jan en Teunissen de zoon van Teunis. Beide namen zijn dus ook patroniemen. Later zijn die patroniemen een eigen leven gaan leiden. Het werden vanaf ongeveer de 13 e eeuw achternamen, zodat iemand die tegenwoordig Jansen heet, een vader kan hebben met de naam Kees. De namen op -ing of -ink komen in Nederland veel voor in het Saksische gebied van Oost- Nederland, te weten globaal ten oosten van de IJssel: in de Achterhoek en in Overijssel, en in Drente. In Drente is de uitgang meestal ing en in Achterhoek en Overijssel meestal ink. In Groningen zien we wel de uitgang inga (Mensinga). Behalve in Nederland zien we persoonsnamen op ink over de grens in Noord Duitsland, vooral in Westfalen (bijvoorbeeld de naam Rolink, een biermerk). Moerman (1944) spreekt van een aaneengesloten ink gebied van Apeldoorn tot de Weser in Duitsland. Ook in het Angelsaksische Engeland komt de uitgang voor. Hekket geeft een voorbeeld uit een Angelsaksische kroniek uit 855: Aethelwurf waes (=was) Ecgbrehting, Ecgbryght waes Ealmunding, Ealhmund waes Eafing. etc. Dus: Egbert was de zoon van Almond, Almond was de zoon van Eef etc. 15

16 In later tijd gingen de namen op ink vaak over op de boerderij of het gehele goed waar iemand woonde. Het werd zo een toponiem (topos = plaats, plek). Ene Wigger gaf zijn naam aan het erf Wiegerink. Die naam bleef ook als families met een andere naam het erf ging bewonen. Zo wonen op alle erven Mentink die nog bestaan geen Mentinks meer Op deze kaart staat het gebied met inknamen voor boerderijen in Oost Nederland. De meeste namen liggen in Twente, de Achterhoek ten noorden van de Oude IJssel en in een enclave ten westen van de IJssel ten zuiden van de lijn Apeldoorn-Deventer. Weinig ink-namen in het vroeger drassige gebied van de Weteringen in Salland en het veengebied bij Ruurlo. Op de kaart zijn niet alle erven aangegeven (Moerman 1945). Puzzel: Zoek de drie namen Mentink die op bovenstaand kaartje van Moerman staan aangegeven. Welke oude plekken uit paragraaf 2 en 3 van deze notitie zijn dit? 16

17 De ink-namen, die afgeleid zijn van een persoonsnaam, behoren tot de oudste -inknamen. Latere namen zijn bijvoorbeeld vaak afgeleid van het gebied waar het erf lag: Veldink bij het veld. Of Horstink: bij een hogergelegen stuk grond: een horst. Soms kon men bij de familienaam niet kiezen uit een naam of werd men met twee verschillende namen aangeduid: Vennegoor of Hesselink is daar een voorbeeld van. Dit is waarschijnlijk de combinatie van een familienaam en een boerderijnaam: een familie Vennegoor die woonde op een boerderij Hesselink. Typerend voor de namen op ink in Oost Nederland zijn ook de zogenoemde adjectieven in de familienamen (niet alleen bij de ink-namen): Grote en Klein Mentink, Klein Obbink, Lutje Schimmelpenninck (lut = klein), Oude Wesselink. Op de ligging van ink-namen aan de oostkant van de IJssel is een uitzondering: ten zuiden van de lijn Apeldoorn-Deventer is in de IJsselvallei een enclave met Saksische namen. Ten noorden van deze lijn, kwamen voor 1500 weinig ink-namen voor. Later is dit wel veranderd. Rond 1720 vestigde kleermaker Jan Mentink uit Beltrum zich in Apeldoorn. Zijn nageslacht vestigde zich ook ten noorden van de lijn Apeldoorn-Deventer in plaatsen als Vaassen en Terwolde. 17

18 18

19 2. Oude erven met de naam Mentink van vóór 1500 Behalve personen die Mentink heten of heetten, zijn er diverse boerenerven die deze naam dragen of droegen: eerst behandelen we de zeven zeer oude erven, die al rond de eeuwwisseling van de 14 e en 15 e eeuw bestonden. In totaal zeven erven met de naam Mentink. Hieronder een opsomming van de erven en op de volgende pagina s bij alle locaties een toelichting. Erve Mentink aan de Mentinksweg in Beltrum (ten ZO van het dorp): nog bestaande naam. Erve Grote Mentink in Bekveld ten westen van Hengelo-Gld: nog bestaande naam. Erven Kleine Mentink en Mentink Agtercamp in Bekveld: namen inmiddels verdwenen. Erve Mentink in Keijenborg, al bestaand voor 1500?, naam inmiddels verdwenen. Erve Mentink op t Zeldam bij Delden (Ov.): naam inmiddels verdwenen. Erve Mentink in Appen bij Voorst: naam inmiddels verdwenen, maar wèl aangegeven. Overige zeer oude erven Mentink bij Laren Gld. en Exel: precieze lokaties niet bekend, naam inmiddels verdwenen. 19

20 20

21 2.1. Boerderij Mentink aan de Mentinksweg in Beltrum Aan de Mentinksweg in Beltrum ligt boerderij Mentink. De boerderij heet nog steeds Mentink hoewel hij al heel lang door andere families wordt bewoond. De boerderij is het enige huisnummer aan de Mentinksweg: no.2. Boerderij Mentink aan de Mentinksweg in Beltrum (Foto Marcel Mentink uit Hengelo (Ov.)) De laatste 150 jaar (sinds 1862) bewoont de familie Arink (ook wel Arink Mentink, ter onderscheiding van andere Arinks) de boerderij. De oude boerderij werd in de jaren 60 afgebroken en vervangen door een nieuw gebouw. In het begin van de 19 e eeuw was Antoni Groot Zevert de hoofdbewoner. In een tekst uit de zeventiende eeuw (Verpondingskohier Heerlijkheid Borculo 1616/1640) komt niet duidelijk een hoofdbewoner naar voren. Ene Tonnis Mentinck pacht één van de zes of acht hectare. Mentinck. Is een Capittels goet tot Vreden. Is den uytganck een molder coppelhaever, 3 stuver grasgelt, een paar hoener an den landtrentmeister, een schepel missaet tot laste van den pachter. Is groet van gesey 6 molder, tientvrij. Wort gebouet op die lichte garve. Hofflandt: 3 spint. Drie dagh meyens. Van huys en hoff: 1 ryderdaler. Maeckt in t geheel: Tonnis Mentinck in pacht 1 molder gesey, tientvrij, op die lichte garve, Mentinck, 8 molder saeth, met 1 dach meiens. 21

22 Voor zover nu bekend wordt boerderij Mentink en omliggend land voor het eerste genoemd in 1340 op een lijst met oudste vermeldingen van toponiemen in het kerspel Groenlo (Bennie te Vaarwerk e.a.). In 1382 wordt het goed Mentync of Mencinch vermeld. In Middeleeuws schoonschrift is in het toenmalige Duits sprake van het afstaan? van het Goet Mentync aan de abdij van Vreden (net over de grens in Duitsland). Betrokken zijn een vrouw Mentynck met haar dochter. Het Goet Mentink behoorde blijkbaar te eniger tijd tot de zogenoemde Vredense goederen. Dat paste trouwens heel goed bij het gegeven dat het hele gebied rond Groenlo en Lichtenvoorde eeuwenlang tot in de 80-jarige oorlog een enclave was in bezit van de bisschop van Münster. De kerk van het vroegere vrouwenklooster Vreden, dat lang eigenaar was van het goed Mentink in Beltrum. Net als bijvoorbeeld bij het Vrouwenklooster in Diepenveen is alleen de kerk overgebleven. Het klooster ligt midden in het stadje Vreden net over de grens bij Winterswijk. Het stift had een aanzienlijk grondbezit in Westfalen en Oost-Nederland ( de Vredense goederen ). Rond Raalte bijvoorbeeld bezat het stift in totaal zeven erven in Luttenberg, Linderte en Heeten. 22

23 Erve Mentink aan de rand van de Beltrums es. Kaart 129B uit de historische Topografische Atlas 1: van Deel over Achterhoek, Liemers en Rijk van Nijmegen. 23

24 Anecdotes uit Beltrum in de 17 e eeuw Enkele anekdotes uit het Beltrumse leven in het midden van de 17 e eeuw. Ze zijn afkomstig uit het zogenoemde Breuckenprotocol van de Heerlijkheid Borculo. Gezien de aard van de anecdotes bestaat de neiging om te zeggen: geen familie!, maar de reële kans bestaat dat ze wel minimaal in nauw verband staan met onze voorouders uit de 17 e eeuw. Varkens in de boekweit van de buurman! De eerste anekdote gaat over de schade die de varkens van ene Mentink hebben veroorzaakt in het boekweitveld van de buurman. De buurman heeft de varkens gevangen en in een hok opgesloten, maar toen heeft den olden Mentink de varkens zelf weer opgehaald, zonder de schade te vergoeden. Hij wordt veroordeeld tot het betalen van 2,5 goudgulden! Den olden Mentinck wordt beschuldigt dat sijne vercken in Lubbert Elfferincx boeckweite te schade hebben gegaen, welcke vercken Elfferinck in het schuttschott zijn gebracht ende Mentinck dieselve eijgendadigerhandt daeruht genomen, sonder den schade te vergoeden ofte met kennisse van den officier.. (Hij ontkent), maer secht dat die verckens selfs daruht gebraecken zijn, t welck hij presentiert te bewijsen. (In de kantlijn) 2,5 goltgulden Interessant is ook de naam van de buurman: Elfferink. Elferink was namelijk ook de naam van een erf naast erve Mentink. Of dit betekent dat deze olden Mentink op erve Mentink woonde weten we niet, maar het behoort zeker tot de mogelijkheden. Boerderij Mentink (midden) en boerderij Elferink (links) in de huidige situatie Molest na te zijn uitgescholden voor tovenaars De volgende anecdote gaat erover dat ene Jan Mentink samen met enkele anderen is uitgescholden voor tovenaar. In die tijd stond dat waarschijnlijk gelijk met iemand beschuldigen van ketterij. Die Mentink en de anderen hebben dan ook van zich afgeslagen, maar dat mag natuurlijk ook weer niet. Ze worden er althans van beschuldigd. Of ze veroordeeld zijn staat er niet bij. Fiscus beschuldigt Lambert Vaerwarck dat hij Segelinck, Berent ten Start, Bultman, Jan Mentinck ende Lubbert Rodinx knecht heeft voor toevenaers gescholden.. (Lambert Vaerwarck ontkent). Fiscus beschuldigt Segelinck, Berent ten Start, Bultman, Jan Mentinck ende Lubbert Rodinx knecht dat sij op Lambert ten Vaerwarck tegelijcke zijn gevallen ende hem geslagen hebben, 24

25 Groenlo en Beltrum in de frontlinie Een apart verhaal is de positie van Groenlo en omgeving in de 80-jarige oorlog. De stad Groenlo werd diverse keren belegerd en veranderde telkens van bezetter: Om en om was het Spaans en dan weer Staats. Uiteindelijk werd de stad na het 12-jarig bestand in 1627 veroverd door Frederik-Hendrik. Het beleg van Frederik-Hendrik wordt in en om Groenlo iedere drie jaar groots nagespeeld, met het afschieten van kanonnen en al. De volgende nagespeelde verovering is in Voor het Mentinkverhaal is het mogelijk van belang dat in die tijd van de 80-jarige oorlog zo lang sprake was van de aanwezigheid van legers en van oorlogsituatie. De stellingen van Frederik Hendrik moeten niet ver van erve Mentink hebben gelegen zoals onderstaand kaartje laat zien. De omcirkeling van Groenlo (Grol) door de legers van Frederik Hendrik in

26 Boerderij Mentink, bewoond door de familie Arink in 2014 De Mentinksweg net voorbij boerderij Mentink 26

27 2.2 Erve Grote Mentink bij Hengelo Gelderland Erve Grote Mentink in de tijd dat er nog geboerd werd (foto van internet) Even ten westen van Hengelo Gelderland in de buurtschap Bekveld ligt boerderij Grote Mentink (Banninkstraat 41). In 1378 was er bij Hengelo Gld. reeds een vermelding van een boerderij Myntynge of Mentinck. Het bijzondere van deze boerderij is dat er namen van pachters/ eigenaars bekend zijn vanaf deze vroege tijd. Het mooie rijtje met steeds weer anders gespelde namen volgt hieronder. Er bestond ook een Klein Mentink en er zijn nog steeds personen die Klein Mentink heten. De meeste Klein Mentinks wonen overigens tegenwoordig in de Betuwe. Banninkstraat 41 27

28 Eigenaren/pachters van het erve Grote Mentink met de naam Mentink 1378 Albrecht Myntinge 1387 Hugo Mentinck 1426 Albert Meyntinck 1430 Willem Myntinch 1501 Gerrit Mentinck 1503 Henrick Mentinck 1559 Johan Mentinck 1565 Gerrit Mentinx 1607 Gerriken Mentincks 1625 Verpacht aan Herman op Grote Mentink 2 e helft 17 e Familie Lettinck 18 e eeuw Familie Rensen Het erve Grote Mentink was in tegenstelling tot enkele andere erven Mentink in de Middeleeuwen geen kerkelijk bezit. In de beschrijving is sprake van een Zutphens leen, maar de Mentinks worden ook als eigenaar aangeduid. Vraag: Hoe zat het precies met de eigendomsverhoudingen bij Erve Grote Mentink Erve Mentink in Naast de boerderij is een nieuw woonhuis gebouwd. Er wordt niet meer geboerd. 28

29 Aanduiding erve Grote Mentink in de Grote Historische Atlas Gelderland Grote Mentink behoorde tot in de 19 e eeuw tot de Dunsborger en Hattemer marke Erve Mentink met rood dak. Situatie Parkachtige aanleg? 29

30 30

31 2.3 Erve Mentink in Wiene/Zeldam bij Delden Ov. Op het Zeldam bij Goor (Ov.) is vanaf de middeleeuwen sprake van een boerderij/ erve Mentink. Het behoorde tot een bisschoppelijke hof in het bisdom Utrecht: de hof Wiene, naar de buurtschap Wiene die direct naast het Zeldam ligt. Wiene heette vroeger Wedehoen en vormde met het Zeldam (oude naam Kottwijk) één buurtschap en marke. De hof kende in de 16 e eeuw 21 onderhorige boerderijen. In Wiene zelf Hof Wedehoen, Nijhuis en Weernink; op het Zeldam Koebrugge, Mentink, Assink, Wanink, Sprenkelink, Volkerink, Zeldam, Stokkentreef en Dijkert (Verpondingsregister 1555 tot 1568A). Elders in de regio lagen nog zeven boerderijen van dezelfde hof. Veel van de boerderijen in het Zeldam lagen in broekgebieden (vochtige weilanden). In Zeldam zit het woord sel, dat waterwilg betekent. Deze broekgebieden werden vanaf het jaar 1000 ontgonnen. De omstandigheden voor ontginning waren toen gunstig. Het klimaat werd droger en warmer en er was een goede organisatie van de ontginning vanuit de kerk. De oudste vermelding van een boerderij Mentink is overigens in Dit is tevens de oudste vermelding van een boerderij Mentink in Nederland. In 1558 staat bij Erve Mentink: 9 mudden geseyes, 2 dachmall hoylandt. Dit geeft de omvang van bouwland en hooiland aan. Een mudde is in de loop van de tijd steeds groter geworden, van 25 are tot 40. Bovendien was het aantal muddes in werkelijkheid vaak groter dan werd opgegeven. Bovenstaande gegevens komen van de site van de Twentse Oudheidkamer ( Op deze site is een boek te downloaden: Boerderijonderzoek Deel 1, Richtersambt Delden, auteur: Henk Woolderink. Dit boek geeft overigens ook een beknopte inleiding op de eigendoms- en beheersverhoudingen op het (Twentse) platteland in de voorbije eeuwen. Uniek tussen de andere oude erven is dat Erve Mentink in Wiene/ het Zeldam lang door Mentinks bewoond is gebleven. Bewoners erve Mentink op het Zeldam Geboren tussen 1629 en 1660 Geboren 1680 Geboren 1706 Geboren 1744 Geboren 1775 Geboren 1807 Jan Mentink Claes (Klaas) Mentink Jan (Joannes) Mentink Johannes Mentink Herman Mentink Mannes Mentink 31

32 Er zijn nu dan ook Mentinks die weten dat ze oorspronkelijk van dit erve afkomstig zijn. Op internet is een Mentink te vinden wiens voorouders van het Zeldam afkomstig zijn en die informatie over zijn tak van de familie heeft opgenomen (zie Van de site van Robert Mentink komen ook onderstaande kaartjes waaruit blijkt dat in de 19 e eeuw Mannes Mentink behalve de oude boerderij Mentink (1) twee andere nagenoeg belendende boerderijen in bezit heeft (2 en 3). Mannes Mentink had vier dochters en geen zoon zodat daardoor de naam Mentink mogelijk van erve Mentink en de boerderijen aan de Bollenweg is verdwenen. Ter plekke van het cijfer 1 is de vroegere locatie van Erve Mentink van de hof Wiene Ongeveer op de plek van het oude erve Mentink aan de Bollenweg staat een woonboerderij. Bij mijn bezoek aan het Zeldam waren de bewoners niet thuis. Twee boeren in de buurt (Ottink en Vehof) die ik heb aangeschoten, waren niet bekend met de vroegere aanwezigheid van een erve Mentink in de buurt. Woonboerderij op de locatie van het oude erve Mentink van het hof Wiene 32

33 2.4 Erve Mentink in Appen Appen bij Voorst is een buurtschap in de gemeente Voorst gelegen tussen het dorp Voorst en de buurtschap Gietelo. De buurtschap bestaat uit de Appenseweg, die in een halve cirkel loopt, en waaraan voornamelijk boerderijen liggen. De meeste boerderijen zijn nu inmiddels woningen van burgers geworden. Voor de kenners/ liefhebbers: Appen ligt niet ver van Bakker Bril. Daar valt behalve allerlei lekker brood en gebak ook goede koffie te verkrijgen! Trouwens: de hele buurschap Appen heeft een sfeervolle uitstraling. Bij een van de boerderijen (Appenseweg 15) staat een bijgebouw met daarop de naam Erve Mentink geschilderd. Dit is een herinnering aan het vroegere erve Mentink. Ik kwam op het spoor van deze locatie door een artikel over Appen in het blad van de Historische Kring Voorst. Appen met de Appense weg. Het erve Mentink lag ten noorden van erve Groot Hissink op het kaartje in de hoek tussen de Appenseweg en de Watergatstraat Dirk Otten beschrijft in zijn boek Boerderijnamen in Voorst de boerderij. De eerste vermelding is van de goederenlijst van abdij Prüm in de Eifel (1405). In 1485 heet het Dat erve ind guet, geheiten Mentynck in der buerscapp van Appen. De familienaam Mentink werd hier al in 1320 genoteerd: Willem Mentinc. Eind 15 e eeuw kwam het goed Egelink bij de boerderij. De protocollen van de 18 e eeuw noemen Mentink enkele keren in combinatie met boerderijen in de buurt: de Nattelt (later de Adelaar) en de Pannekoek. De laatste, duidelijke vermelding is uit Horigen en pachters met de naam Mentink op het Erve Mentink in Appen In 1326 Willem Mentinc In 1357 Wilhelmus Mentink 1405 Riquyn Mentink Met vrouw en 3 kinderen horig aan abdij van Prüm samen met Johannes Eghelinc In 1 e helft 15 e eeuw Dochter van Regnerus Mentinx In 1448 Wilhelmus Mentinck, zoon van Wilhelmus Later tot 1805 Pachters met andere namen Enkele horigen/ pachters van Erve Mentink, maar er zijn duidelijke hiaten! Willem Mentink was echter een naam die terugkwam. Riquyn en Regnerus zijn wat merkwaardig klinkende namen. 33

34 Een vrij uitgebreide beschrijving van de ontwikkelingsgeschiedenis van Appen is te vinden in een afstudeerscriptie van een historisch geograaf (google naar: Luuk Keunen, de ontginningen en nederzettingen in het noordelijk deel van het kerspel Voorst). Er is dus wel iets bekend over de ontwikkeling van Appen, maar er zijn ook hiaten en onduidelijkheden. Na 1805 wordt het erve niet meer vermeld. Tot nu toe is het niet bekend of er huidige Mentinks zijn die mogelijk van Mentinks uit Appen afstammen. Op de Appenseweg wordt in bescheiden mate nog geboerd. Enkele jaren geleden heb ik op aangeven van een bewoner van Erve Mentink (Appenseweg 15) een gesprek gehad met een oudere boer (A. ten Broeke, Appenseweg 17). Hij heeft me aan de keukentafel het een en ander verteld van de geschiedenis van Appen, met het accent op de meer recente geschiedenis van de 19 e en 20 e eeuw. p.m. In het tijdschrift van de Oudheidkundige Vereniging wordt aandacht besteed aan de geschiedenis van de buurtschap Appen vermeld in drie afleveringen; schrijver J. ten Hove (ongeveer in 2010/2011) 34

35 Deze huidige boerderij aan de Appenseweg staat op de historische plek van erve Mentink, op de hoek van de Appenseweg en de Watergatstraat. Boven de ingang van het bijgebouw staat de naam van het oude erve nog aangegeven. 35

36 36

37 2.5 Overige zeer oude erven Mentink in Laren en Exel Van twee oude erven Mentink is mij behalve een oude vermelding niet meer bekend. Ze lagen in Laren (Gld.) en Exel bij Laren (Gld.). Soms staat hierbij ook een erve in Noetsele (Hellendoorn) vermeld, maar de naam daarvan luidt Mensink of Menting, dus geen Mentink. Erve Mentink in Laren Gld In Laren staat in oude gegevens: to Mendyngh of Mentynck. Vermelding in In de aanduiding Mendyngh is in het eerste deel van de naam het oudsaksische mand = lof goed herkenbaar. Bij Laren liggen twee enken: de Westerenk en de Oosterenk. Beide zijn op de huidige topografische kaart 1: aangegeven. Mogelijk heeft erve Mentink aan de rand van een van beide enken gelegen. Erve Mentink in Exel bij Laren In de buurtschap Exel bij Laren lag het erve Mentinck. Vermelding in De buurtschap bestond/bestaat uit een langgerekt gebied tussen de landgoederen Verwolde en Ampsen. De topografische kaart 1: geeft hier een mooi beeld van. Van zuidwest naar noordoost liggen langs de Bouwhuisweg de Exelse tol, de Exelse enk, het dorp Exel en het Exelse broek, dat loopt tot aan de Bolksbeek. De vroegere marke Exel had een nauwe band met het landgoed Ampsen. Misschien waren er afspraken over het gebruik van het Ampsense veld voor bijvoorbeeld het weiden van schapen of het steken van plaggen door de boeren van Exel. In ruil daarvoor werden mogelijk aardappelen geleverd aan het landgoed: de naam Aardappeldijk tussen Exel en de havezathe Ampsen zou hiernaar kunnen verwijzen. De heer van Ampsen was vaak de markerichter van Exel. De aardappeldijk tussen de Exelse enk en landhuis Ampsen 37

38 De Exelse enk is mooi zichtbaar in het landschap door de iets hogere ligging. Een mooie boerderij aan de rand van de enk is erve Hiddink (sinds 1356, nu bewoond door de familie Vrielink). Mogelijk lag ook het erve Mentink aan de rand van deze enk. In theorie is het natuurlijk ook mogelijk dat erve Mentink in het later ontgonnen broekland lag. Erve Hiddink aan de rand van de Exelse enk In Exel is een mogelijkheid tot ravitaillering bij de gelegenheid Exelse molen. Vanaf het terras van de gelegenheid had men vroeger uitzicht op de molen van het dorp. Vandaar de naam. Ik beperk me hier overigens tot reeds in de Middeleeuwen genoemde erven. Uit later tijd zijn er nog wel meer boerderijnamen Mentink bekend. Waarschijnlijk zijn die relatief recente boerderijen in ontginningsgebieden, waarop een Mentink is gaan boeren. Hieronder staat een paragraaf over dit type boerderijen. 38

39 3. Boerderijen met de naam Mentink van na 1500 Vijf boerderij-locaties op/bij Landgoed Mentink te Winterswijk: Mentink, Mentinkhuisje, Mentinkbos, Mentinkberg en Mentinknijhuis. Boerderij Mentink in Keijenborg (p.m. vóór of na 1500?) Boerderij Mentink in Vierakker Boerderij Mentink in Deurningen Bouwsel Mentinkhut in buurschap Lintvelde bij Beltrum: naam inmiddels verdwenen; precieze locatie niet bekend. p.m. Zieuwent 39

40 40

41 3.1. Landgoed Mentink bij Winterswijk Landgoed Mentink is een gebied van op het ogenblik 136 ha ten westen van Winterswijk, dat sinds 1975 eigendom is van Natuurmonumenten. Veel wandelaars en natuurliefhebbers kennen het landgoed en er loopt ook een wandelroute doorheen. Het gebied heet landgoed, omdat het in de periode van 1916 tot 1975 eigendom was van de Tricotfabriek G.J. Willink N.V. uit Winterswijk (in de volksmond: De Tricot ), waar in de gloriedagen meer dan 1000 arbeidskrachten werkten. In het landgoed van De Tricot lagen vijf boerderijen: de boerderijen Mentink, Mentinkhuisje, Mentinkbos, Mentinkberg en Nieuw Lichtenberg. Vlak naast het landgoed lag en ligt Mentinknijhuis, dat evenals boerderij Stoverink (Mentinkweg 13) niet tot het landgoed behoort. Hetzelfde geldt voor het omgrachte landhuis Groters en boerderij Nieuw Groters, die beide iets te oosten van het landgoed liggen. Op Landgoed Mentink zelf is geen buitenplaats of landhuis gebouwd. Bij de verkoop van het landgoed aan Natuurmonumenten werd boerderij Mentinkbos met één hectare uit het landgoed gelicht en afzonderlijk verkocht. Naast de boerderijnamen komen er ook veldnamen voor waarin de naam Mentink terugkomt: Mentink-es, Mentinkhof en Mentinkveld. En tenslotte is er de Mentinkweg, die over het landgoed loopt. 41

42 Kaartje van het Mentink met de Mentinkboerderijen; ondergrond via Google Earth De oude boerderij Mentink, buiten gebruik als boerderij in 1936, afgebroken in 1985 De oude boerderij Mentink was een vakwerkboerderij. In 1936 werd de boerderij buiten gebruik gesteld en bleef bestaan als schuur ( schoppe in het plaatselijk dialect). In 1985 werd de schoppe afgebroken. In de nieuwe boerderij boerde de familie Oonk tot Op het ogenblik is er Gastgalerij Ankomm n gevestigd: een lunchrestaurant met natuurlijke produkten en fotograaf Hans Hendriks presenteert er zijn foto s van het Achterhoekse landschap. De huidige functie is op basis van antikraak. Eigenaar Natuurmonumentenfunctie heeft plannen de boerderij uiteindelijk te verkopen. 42

43 De nieuwe boerderij Mentink uit 1936, tot 2008 de boerderij van de familie Oonk, nu Gastgalerij Ankomm n (Mentinkweg nr. 5) Gastgalerie Ankomm n met biologische produkten Er zijn indicaties dat de oudst bekende bewoner van het oude Mentink een Jan Mentink was (stencil met historische informatie over landgoed Mentink in gastgalerie Ankomm n). Zijn naam wordt in het begin van de 17 e eeuw (1615) genoemd in een rentmeestersrekening voor Dorpbuurt, de buurtschap waar t Mentink toe behoorde en behoort. Jan was getrouwd met Jenneken Piepers (Piepers is de naam van een boerderij in het nabijgelegen Miste). Hun zoon Jan Mentink trouwde in 1688 met Jenneke Aernink en hertrouwde in 1691 met Trynken te Grotenhuis. Hun dochter Jenneken Mentink is, voor zover bekend, de laatste in de (korte) reeks Mentinks die op het landgoed heeft gewoond De uitbreiding van de bevolking leidde in Winterswijk evenals elders waarschijnlijk tot opdeling van boerderijen Ook op t Mentink werden nieuwe boerderijen bijgebouwd. Naast het oude Mentink kwamen op de zogenoemde Mentinkhof de boerderijen Mentinkhuisje en Mentinkbos. Aan de overkant van de Mentink-es kwam aan de Dollemansweg Mentinknijhuis en in het zuiden aan de overkant van de Corleseweg kwam de boerderij Mentinkberg. Het is niet persé noodzakelijk dat op al deze boerderijen oorspronkelijk Mentinks hebben gewoond. De boerderijen kunnen ook naar het landgoed zelf zijn genoemd. Op Wie is wie blijkt dat er op de diverse boerderijen andere namen veel voorkomen: bijvoorbeeld Oonk, Schreurs en Groters. De naam Oonk komt bijvoorbeeld al sinds 1813 voor op het landgoed. In het midden van de negentiende eeuw zijn volgens de overlevering alle bewoners van de Mentinkhof geëmigreerd naar Amerika (zie Boerderij- en veldnamen in Winterswijk ). Hier waren waarschijnlijk geen Mentinks bij. Wel bekend is dat uit Winterswijk in het algemeen inderdaad diverse Mentinks zijn vertrokken. Op lijsten met emigranten staan in 1869 H.J. Mentink en J.W. Mentink; in 1870 G.W. Mentink. Ook uit Neede, Lichtenvoorde, Eibergen en Haaksbergen vertrokken Mentinks. Dit en latere gezinsuitbreiding leidde tot een toename van het aantal Mentinks in de VS van 15 in 1860 tot 31 in 1870, 92 in 1900 en 191 in De meesten vertrokken naar Wisconsin, county Sheboygan (zie de paragraaf over de naam Mentink in de USA). De boerderijen op Mentink waren pachtboerderijen. Toen het landgoed in 1916 werd aangekocht door de Tricot werd door de directeur Jan Willink ( Tricot-Jan ) bepaald dat de vijf boerderijen op het landgoed door één en dezelfde familie bewoond moesten worden. In de praktijk is dit plan 43

44 echter niet geëffectueerd. Wel liet hij iedere vijf jaar een boerderij vernieuwen. De oude boerderij bleef dan bestaan als bijgebouw. Kaartje samengesteld uit de publicatie over Veld-en Boerderijnamen bij Winterswijk. Boerderijnamen: Old Mentink, Mentinkhuuske, Mentinkbos, Mentinkberg en de Pleskert = Mentinknijhuis. Veldnamen: Mentinkhof, den Mentink-es en t Mentinkveld 44

45 Naast boerderij Mentink ligt op de Mentinkhof allereerst Mentinkhuisje (ook wel Mentinkhuuske). Deze boerderij is nog geheel in functie als boerderij met als bewoner de familie Boeijink die voor de koeien een grote stal heeft gebouwd (niet op de foto te zien). Boerderij Mentinkhuisje op de Mentinkhof (Mentinkweg no. 9) Naast de boerderij staat een schuur/ schoppe in vakwerkstijl. Vroeger was dit de boerderij Mentinkhuisje. 45

46 De schuur ( schoppe ) van boerderij Mentinkhuisje in vakwerkstijl. Vóór de bouw van de nieuwe boerderij was dit boerderij Mentinkhuisje. De schoppe van Mentinkhuisje is, getuige een gevelsteen aan de achterzijde, minimaal van Het kan ook zijn dat de schoppe toen werd gerenoveerd. Vaak werd namelijk oorspronkelijk aangeleemd vlechtwerk later vervangen door een opvulling met baksteen. De boerderij hoeft qua gehanteerde bouwstijl niet extreem oud te zijn. Op de zandgronden en vooral in de oostelijke grensstreken was vakwerk als bouwstijl in de 17 e eeuw nog heel gangbaar. Pas in de 18 e eeuw werd het minder (Voskuil (ja, dé Voskuil), 1979). Gevelsteen op de schoppe van Mentinkhuisje Naast Mentinkhuisje ligt op de Mentinkhof de woonboerderij Mentinkbos. De naam staat in grote letters op de voorkant, die gezien vanaf de Mentinkweg de achterkant is. Het kleinste gebouwtje is de oorspronkelijke oude boerderij. Het rechtse huis is de nieuwe boerderij. Mentinkbos is zoals vemeld bij de verkoop aan Natuurmonumenten met 1 hectare buiten het landgoed gekomen. Mentinkbos op de Mentinkhof (links is het oorspronkelijke huis; het rechtse huis is later bijgebouwd) (Mentinkweg nr. 11) 46

47 Mentinknijhuis ligt aan de overkant van de Mentink-es aan de Dollemansweg. Het huis heet ook wel de Pieper of De Pleskert. Er worden paarden gehouden. Het eigendom van de boerderij behoorde vroeger niet tot het landgoed en is nu ook geen eigendom van Natuurmonumenten. Mentinknijhuis, de Pleskert of de Pieper, gelegen net buiten landgoed Mentink (Dollemansweg nr. 2) Tot slot is er de boerderij Mentinkberg. Tot voor kort was hier een zorgboerderij gevestigd. In vroeger tijden werden bewoners van Mentinkberg in de registers soms naar de boerderij genoemd: Bergman, Bargman, Bargh of volledig Mentinkberg. Mentinkberg (tot voor kort een zorgboerderij) ten zuiden van de Corleseweg (Corleseweg nr. 7) 47

48 Landschap en natuur op t Mentink e.o. Op onderstaande kaartsnede uit het eind van de 19 e eeuw is het grondgebruik in Corle en Westdorp- Buurt goed zichtbaar. Wit zijn de essen, de akkerlanden. Aan de rand daarvan liggen de oudste boerderijen: de meeste met ink-namen. In de richting van de beek wei- en hooilanden. De bossen zijn dun met bomen begroeid, vanwege het gebruik van het hout en het begrazen door koeien en varkens? Verderop liggen heigronden voor de schapen en veengronden waar turf gestoken wordt. 48

49 De boerengemeenschap Mentink lijkt ontstaan te zijn in een oorspronkelijk bos- en heidegebied. Het is waarschijnlijk een meer recent ontgonnen locatie dan bijvoorbeeld Corle en het zuidelijk gelegen Miste. Het aandeel bos en heide maken het aantrekkelijk als natuurgebied, wat zal hebben meegespeeld hebben bij de aankoop door Natuurmonumenten. 49

50 Op het landgoed worden regelmatig excursies georganiseerd. Op onderstaande foto maakt een gids de wandelaars attent op de geluiden van bosuil en specht. Op de langste dag vindt de laatste jaren een lichtjeswandeling plaats. Excursie op t Mentink Lichtjeswandeling op de langste dag 50

51 Boer Arink uit Lievelde oogst rogge op t Mentink Kaartje van landgoed Mentink met wandelroute van Natuurmonumenten door t Mentink zelf en een stukje Korenburgerveen. Goed te bereiken vanaf de treinstations in Winterswijk 51

52 Kaartje van landgoed Mentink zoals dat nu in bezit is van Natuurmonumenten. 52

53 Boerderij Mentink in Keijenborg Aan de zuidzijde van de Hengelosestraat in Keijenborg, ongeveer ter hoogte van de huidige boerderij op nr. 6, lag tot 1870 een boerderij Mentink. De locatie is slechts enkele kilometers verwijderd van Bekveld bij Hengelo Gld, waar erve Grote Mentink is gelegen. Tot 1870 lag een boerderij Mentink ter hoogte van het huidige adres Hengelosestraat 6 Op een kadasterkaart uit 1830 is de locatie aangegeven. De tekening laat zien dat de boerderij een dwars voorhuis had. Boerderij Mentink met twee afzonderlijke gebouwen op een kadasterkaart van

54 In vergelijking met de huidige boerderij, die aan de weg is gelokaliseerd lag boerderij Mentink iets verder het land in en gedraaid ten opzichte van de weg. De huidige boerderij stamt uit de 19 e eeuw. Er wordt niet meer geboerd. Het pand is al enige tijd te koop. Voor- en achterhuis worden afzonderlijk te koop aangeboden. Boerderij aan de Hengelosestraat 6 niet ver van de locatie van de vroegere boerderij Mentink Gegevens over de oude boerderij Mentink staan in een boek over de familie Mentink/Menting die van deze boerderij afkomstig is. De uitgave is samengesteld door Geert Menting uit Lichtenvoorde en het kwam uit in We lezen dat de oudst bekende Mentink die op de boerderij heeft gewoond Gerrit Mentink is, die in 1743 huwde met Fenneken Jansen. Mogelijk is de boerderij echter al (veel) ouder. Volgens de publicatie van Geert Menting wordt het goed Mentink voor het eerst vermeld in 1403 in het register op de leenakteboeken van het vorstendom Gelre en Graafschap Zutphen. Het goed Mentink staat daarin aangegeven met de plaatsbepaling t Gooy. t Gooy is tegenwoordig een kleine buurtschap ten westen van Hengelo, maar in vroeger eeuwen was dit een ruimer gebied. Overzicht bewoning door Mentinks op boerderij Mentink 1743? Gerrit Mentink x Fenneken Jansen, gehuwd in 1743? Teunis Mentink Inwonend: Joanna, Hermannes en Berent Later Joanna en Maria, dochters van de broer van Teunis: Jan op Eulink 1840 Joanna Hulp van haar broer Hendrik 1870 Veiling boerderij door Hendrik met toestemming van zus Johanna 54

55 Boerderij Mentink werd in ieder geval ruim 125 jaar door Mentinks gedreven. Behalve de eersten in de reeks (Gerrit Mentink en zijn vrouw Fenneken) waren de andere bewoners van Mentink alle ongehuwd. Ook Teunis bleef ongehuwd. Hij kreeg hulp op de boerderij van twee broers en een zus, alle ongehuwd, en later van drie ongehuwde kinderen van zijn broer Jan. Jan dreef de boerderij Eulink (Steenderenseweg 2, juist ten noorden van Keijenborg). Uit die tak van de familie kwamen enkele molenaars naar voren. Kleinzoon Hendrik, bijnaam Eulink Hent, dreef de molen de Hoop in Keijenborg en zijn broer Carles (en later diens zoon Jan) de molen de Volharding in Zeddam. Molen de Hoop in Keijenborg gedreven door Hendrik Mentink (Eulink Hent) van 1893 tot De molen werd verkocht aan de knecht Sloot. Van Mentink naar Menting De naam Mentink is bij een bepaalde tak veranderd in Menting. Reinder (Reint) Mentink ( was een broer van Teunis op Mentink en Jan op Eulink. Hij huwde met Grada Bartels en vertrok naar Didam (boerderij in Loil). Toen in 1821 de registers van de Burgerlijke Stand werden opgemaakt schreef de ambtenaar Menting met een g. Zijn vele nakomelingen hebben voor zover bekend steeds de g behouden. De vele ongehuwden op boerderij Mentink zouden kunnen suggereren dat er niet veel nakomelingen zijn van deze familie Mentink/ Menting. Dat is beslist niet het geval. Vele Mentings woonachtig in Doetinchem en Montferland getuigen hiervan (zie kaartje). Ook in Brabant rond Eindhoven is een vrij grote tak aanwezig. Evenals bij de Mentinks is volgens Geert Menting ook bij de Mentings zeer waarschijnlijk sprake van meerdere families (zie ook de slotparagraaf: Enkele bespiegelingen). 55