Inventarisatie wachtlijsten kinderopvang

Transcriptie

1 Inventarisatie wachtlijsten kinderopvang Rotterdam Shantie Jagmohansingh

2 Inventarisatie wachtlijsten kinderopvang Rotterdam juli 2009 Shantie Jagmohansingh

3 2009 dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid [SoZaWe], Sociaal-wetenschappelijke Afdeling, Rotterdam Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever

4 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Samenvatting 7 Conclusies 15 Aanbevelingen 19 1 Inleiding Aanleiding en doelstelling onderzoek Definities kinderopvang Wachtlijst en wachttijd kinderopvang Onderzoeksvragen Onderzoeksmethoden 26 2 Wachtlijsten kinderopvang Rotterdam Bereik Aantal kindplaatsen totaal Rotterdam Aantal kinderen op de wachtlijst Wachttijd 33 3 Kinderopvanginstellingen aan het woord Ontstaan wachtlijsten en knelpunten Wachtlijst per soort opvang Wachtlijsten verspreid door de stad Financiën Gemeente en kinderopvang Aanbevelingen 44 Bijlage 1 Nadere toelichting onderzoekswerkzaamheden 47

5 Tabellenlijst Tabel 1: Aantal kinderopvanginstellingen Rotterdam 24 Tabel 2: Bereik 27 Tabel 3: Totaal Rotterdam kindplaatsen naar soort opvang 28 Tabel 4: Totaal responsgroep kindplaatsen naar soort opvang 28 Tabel 5: Respons naar deelgemeente 29 Tabel 6: Totaal aantal kindplaatsen Rotterdam uitgesplitst naar soort opvang 30 Tabel 7: Verdeling kinderen op wachtlijst naar soort opvang - responsgroep 31 Tabel 8: Leeftijd kinderen op wachtlijst - responsgroep 31 Tabel 9: Verdeling kinderen op wachtlijst naar soort opvang - schatting Rotterdam 31 Tabel 10: Schatting aantal kinderen op een wachtlijst per deelgemeente 33 Tabel 11: Wachttijd naar soort opvang 34 Tabel 12: Wachttijd in maanden naar soort opvang 34

6 Voorwoord Dit onderzoek zou niet tot stand zijn gekomen zonder de medewerking van verschillende partijen. Allereerst worden de Rotterdamse kinderopvanginstellingen die deel hebben genomen aan het onderzoek hartelijk bedankt voor het opzoeken van wachtlijstgegevens en het geven van interviews. Voor het onderzoek naar de wachtlijsten van de Rotterdamse kinderopvangvoorzieningen is een begeleidingscommissie in het leven geroepen waarin vertegenwoordigers van de gemeentelijke diensten SoZaWe, JOS, GGD, OBR en de Bestuursdienst, en een vertegenwoordiger van branchevereniging BossR zitting hebben genomen. De begeleidingscommissie had als taak te adviseren over detailkeuzes die bij de nadere invulling van het onderzoek moesten worden gemaakt. Ook is kritisch gekeken naar mogelijke onjuistheden in de onderzoeksrapportage en de aanbevelingen die uit het onderzoek volgden. Ondergetekende bedankt alle leden van de begeleidingscommissie voor de interviews, aanvullende informatie, opmerkingen en kanttekeningen. Tot slot gaat een woord van dank uit naar enkele SWA-collega s. Toine Wentink voor het leveren van kritisch commentaar tijdens het onderzoeksproces en het meelezen van stukken, Audrey Kinski voor het opstellen van vragenlijsten, verzamelen van data en bewerken van databestanden en Rob Weggeman voor zijn hulp bij de telefonische belrondes. Shantie Jagmohansingh Juli

7

8 Samenvatting Onderzoeksopdracht De afdeling Regie Werk & Inkomen (RWI) van SoZaWe Rotterdam heeft de Sociaal Wetenschappelijke Afdeling (SWA) verzocht om een inventarisatie te maken van het aantal kinderen dat in Rotterdam op een wachtlijst van een kinderopvanginstelling staat. De doelstelling van het onderzoek is het verkrijgen van inzicht in de Rotterdamse situatie met betrekking tot de wachtlijsten voor kinderopvang. Beleid kinderopvang Rotterdam In Rotterdam zijn diverse gemeentelijke diensten betrokken bij de uitvoering van het kinderopvangbeleid: - SoZaWe: vergoedingen SoZaWe-klanten die een reïntegratietraject, studie of inburgeringscursus volgen; - OBR: vastgoed (locaties kinderopvang); - JOS: peuterspeelzalen en voor-en-vroegschoolse educatie; - GGD: handhaving wet kinderopvang; - ds+v unit Gebiedsmanagement afdeling Stedenbouw: inname en behandeling initiatieven onderzoek naar en randvoorwaarden opstellen voor nieuwbouwlocaties of uitbreiding van bestaande locaties; - ds+v unit Gebiedsmanagement afdeling Vergunningen: behandeling aanvragen bouwvergunning. Soorten kinderopvang Er bestaan vier verschillende vormen van kinderopvang voor verschillende leeftijdscategorieën: - Dagopvang (0-4 jaar); - Peuterspeelzaal met/zonder voor- en vroegschoolse educatie (VVE) (2-3 jaar); - Buitenschoolse opvang (4-12 jaar); - Gastouderopvang (0-12 jaar). De kinderopvang is met ingang van 2005 geprivatiseerd. Peuterspeelzalen worden echter nog gefinancierd door de gemeente. Naast kinderopvang voor werkende ouders, wordt ook opvang geboden aan SoZaWe-ouders in het kader van een inburgeringscursus, studie of re-integratietraject. Onderzoeksvragen De centrale onderzoeksvragen met bijbehorende deelvragen luiden als volgt: 1. Hoeveel Rotterdamse kinderen staan per 2 maart 2009 op een wachtlijst voor een kinderopvangvoorziening? 7

9 2. Hoe lang is de gemiddelde wachttijd voor een kinderopvangvoorziening in Rotterdam, gerekend vanaf de wensdatum tot de peildatum? 3. Is er een verschil in wachtlijst/-tijd als wordt gekeken naar de verschillende vormen van kinderopvang: peuterspeelzaal (VVE), gastouderbureau, dagopvang, of buitenschoolse opvang (BSO)? 4. Wat zijn de belangrijkste redenen voor het ontstaan van wachttijden voor een kinderopvangvoorziening in Rotterdam? Wachtlijst en wachttijd In dit onderzoek is gekeken naar de omvang van de netto wachtlijst. Netto betekent dat de wensdatum, de datum waarop het kind geplaatst had moeten worden, reeds is verstreken. Daarnaast is de netto wachtlijst ook geschoond van dubbele inschrijvingen. Met wachttijd wordt de tijd bedoeld die is verstreken vanaf de wensdatum tot de peildatum. De peildatum voor dit onderzoek is vastgesteld op 2 maart De wachttijd wordt bepaald door het verschil tussen de overschreden wensdatum en de peildatum. Onderzoeksmethoden Voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen zijn verschillende onderzoeksmethoden gehanteerd. Allereerst is getracht om zoveel mogelijk wachtlijstgegevens van de Rotterdamse instellingen te verzamelen door middel van telefonische belrondes en vragenlijsten. Alle beschikbare wachtlijstgegevens zijn ingevoerd in een databestand, waarna een bestandsanalyse is uitgevoerd. Daarnaast is een aantal sleutelinformanten geïnterviewd. Tot de sleutelinformanten behoorde een selectie van Rotterdamse kinderopvanginstellingen en vertegenwoordigers van de gemeentelijke diensten die betrokken zijn bij de uitvoering van het kinderopvangbeleid. Aantal kinderen op een wachtlijst De SWA heeft alle Rotterdamse kinderopvanginstellingen benaderd voor deelname aan het onderzoek. Dit heeft een respons van 42% opgeleverd. Na verwijdering van 32 dubbele inschrijvingen bleven er 907 unieke kinderen over. Dit betekent dat er van de responsgroep op 2 maart kinderen op een wachtlijst stonden, die eigenlijk al geplaatst hadden moeten zijn. Met behulp van bestandsanalyses is het mogelijk een schatting te maken voor het totale aantal kinderen op de wachtlijst voor de gemeente Rotterdam. Deze stedelijke schatting ziet er in tabelvorm als volgt uit: 8

10 Schatting aantal kinderen op een wachtlijst gemeente Rotterdam Soort opvang Minimaal Midden Maximum Buitenschoolse opvang Kinderdagopvang Peuterspeelzalen Totaal In de tabel wordt een schatting gepresenteerd met een bandbreedte. Het totaal geschatte kinderen op een wachtlijst voor de kinderopvang ligt op basis van de bestandsanalyse voor de gemeente Rotterdam tussen de 2234 en 2597 kinderen. Als we kijken per opvangsoort, dan zien we dat het aantal kinderen voor de dagopvang met ruime voorsprong het grootst is. Voor de peuterspeelzalen geldt het omgekeerde. Hier staan relatief gezien het minste aantal kinderen op een wachtlijst. Verder blijkt er een positief verband te bestaan tussen het maximaal aantal kindplaatsen en aantal kinderen op een wachtlijst. Dit betekent dat hoe groter de instelling is, hoe hoger de wachtlijst. Blijkbaar geven de meeste Rotterdamse ouders er de voorkeur aan om hun kinderen in te schrijven bij de wat grotere instellingen. Wachttijd Er is ook gekeken naar de wachttijd: de periode dat een kind op de wachtlijst staat, berekend vanaf de wensdatum (dus de datum dat het kind geplaatst had moeten zijn) tot de peildatum 2 maart Wachttijd soort opvang Soort opvang % kinderen op wachtlijst Gemiddelde in dagen Gemiddelde in weken Gemiddelde in maanden Kinderdagopvang ,0 Buitenschoolse opvang ,8 Peuterspeelzaal met VVE ,5 Totaal We leiden uit de tabel af dat de gemiddelde wachttijd voor een Rotterdamse kinderopvangvoorziening vijf maanden is. Uit de tabel blijkt verder dat de peuterspeelzalen de kortste wachtlijst hebben, maar als er kinderen op een wachtlijst voor de peuterspeelzaal staan, dan is de wachttijd in vergelijking met de andere soorten opvang het langst: gemiddeld 6,5 maanden. Onderstaande tabel geeft een meer nauwkeurige uiteenzetting van de wachttijd in maanden. 9

11 Wachttijd kinderopvang Wachtperiode BSO % KDV % Pspz % Totaal % < 1 maand maanden maanden maanden maanden >18 maanden Totaal Uit de tabel kunnen we het volgende afleiden: De kinderdagopvang heeft het hoogste aantal kinderen op de wachtlijst, maar deze kinderen worden in vergelijking met de peuterspeelzalen en de buitenschoolse opvang in kortere tijd geplaatst; Bijna 50% van de kinderen staat korter dan 3 maanden op een wachtlijst; Iets meer dan een kwart (26%) van het totale aantal kinderen staat gemiddeld vier tot zes maanden op een wachtlijst; 14% staat ruim zeven maanden tot een jaar op een wachtlijst; 3% staat langer dan 13 maanden op een wachtlijst van een Rotterdamse kinderopvanginstelling. Verdeling over deelgemeenten Uit de gegevens (kwantitatief en kwalitatief) blijkt dat de volgende deelgemeenten het grootste tekort aan kindplaatsen hebben ten opzichte van de bestaande capaciteit in de onderzochte periode: - Hillegersberg/Schiebroek - Noord - Stadscentrum - Hoek van Holland - Hoogvliet Uit de interviews met respondenten leiden we af dat de gebieden Stadscentrum, Delfshaven en Feijenoord kampen met een capaciteitprobleem. Er is geen tot zeer beperkte mogelijkheid tot uitbreiding, terwijl de vraag hoog is. Uit de interviews blijkt tevens dat dit in belangrijke mate geldt voor twee gebieden in Rotterdam Zuid: de Kop van Zuid en Vreewijk (volgens de respondenten lopen wachttijden hier soms op tot drie jaar). Verder is gebleken dat ook deelgemeente Hoogvliet kampt met lange wachtlijsten. In tegenstelling tot de vorige gebieden is in Hoogvliet veel minder sprake van een capaciteitsprobleem (er is dus wel ruimte voor eventuele uitbreiding). Volgens respondenten voldoet het aanbod niet aan de grote vraag in het gebied. Er zijn relatief weinig kinderopvanginstellingen in Hoogvliet, terwijl er veel jonge gezinnen en werkende ouders wonen. 10

12 Een soortgelijk geval is deelgemeente Noord. Er staan veel kinderen op de wachtlijst, terwijl de deelgemeente relatief gezien weinig kindplaatsen aanbiedt. De volgende deelgemeenten hebben relatief gezien weinig kinderen op een wachtlijst voor een kinderopvangvoorziening: - IJsselmonde - Charlois - Overschie - Prins Alexander Ontstaan van wachtlijsten Er zijn verschillende interviews gehouden om op deze manier meer te weten te komen over het ontstaan van wachtlijsten en de knelpunten waar instellingen tegen aan lopen. Volgens de respondenten spelen de volgende factoren een belangrijke rol bij het ontstaan van wachtlijsten: Stijging van het aantal werkende ouders - vooral moeders die meer uren gaan werken; Privatisering kinderopvang en gewijzigde financieringsstructuur dit heeft geleid tot meer toegankelijkheid en als gevolg hiervan maken veel meer groepen uit de samenleving gebruik van kinderopvang; Verminderde opvang voor SoZaWe-ouders deze vorm van opvang wordt minder aangeboden als gevolg van financiële risico s, maar de vraag naar deze specifieke vorm van opvang is niet verminderd; Stedelijke ontwikkelingen zoals nieuwbouw, renoveringen, etc. Knelpunten Er zijn dus verschillende oorzaken te benoemen die leiden tot het ontstaan van wachtlijsten in de kinderopvang. Wachtlijsten hoeven op zichzelf geen probleem te zijn, als de kinderen binnen een redelijke termijn geplaatst kunnen worden. De respondenten geven echter aan dat de volgende knelpunten ertoe leiden dat wachtlijsten niet snel en efficiënt kunnen worden weggewerkt, voornamelijk in de al eerder genoemde deelgemeenten: Uitbreiden kost veel tijd; Huurprijzen voor nieuwe ruimten zijn voor veel instellingen financieel niet haalbaar; Moeite met vinden van goed gekwalificeerd personeel; Kwaliteitsregels vanuit de overheid zijn soms beperkend. Volgens veel geïnterviewde respondenten is de moeizame tijdsintensieve procedure die vooraf gaat aan uitbreiding, een zeer belangrijke oorzaak voor het moeilijk wegwerken van wachtlijsten. Dit uit zich op twee gebieden: 1. Het is voor kinderopvangcentra zeer lastig om geschikte locaties te vinden die voldoen aan alle kwaliteitseisen. Vooral locaties met een geschikte buitenruimte is een heikel punt in de stad (3 vierkante meter per kind); 2. Verder kost de procedureaanvraag voor vergunningen erg veel tijd, o.a. omdat het lastig is de juiste contactpersonen te spreken. Ook werd de ondoorzichtigheid van de informatieverschaffing omtrent vergunningen aangehaald. Het is vaak niet duidelijk welke vergunningen op welk moment moeten worden aangevraagd. 11

13 Het is belangrijk om te vermelden dat niet iedere respondent hier problemen mee ondervindt. Vooral de wat grotere kinderopvangvestigingen (stedelijke en/of landelijke kinderopvangketens) kunnen hun weg redelijk vinden als het gaat om vergunningen en het treffen van de juiste contactpersonen. Peuterspeelzalen De (Rotterdamse) peuterspeelzalen vallen op omdat zij in vergelijking met de BSO en dagopvang kampen met een verminderde vraag naar opvang en soms zelfs te maken hebben met onderbezetting. Hier is dus veel minder sprake van een wachtlijstprobleem. De belangrijkste punten met betrekking tot de peuterspeelzalen: - In Rotterdam zijn alle peuterspeelzalen ook voorscholen en deze zijn door de dienst JOS verplicht om vier dagdelen aan te bieden. Dit sluit echter merendeels niet aan op de tijden en behoeften van werkende of studerende ouders. De peuterspeelzalen kunnen om deze reden niet worden ingezet als opvang, omdat het gaat om slechts enkele dagdelen; - Een andere factor die bijdraagt aan de onderbezetting is het feit dat de ouderbijdrage van de peuterspeelzalen hoger is dan de bijdrage voor de dagopvang; - Volgens diverse instellingen zien veel ouders het nut van de peuterspeelzalen niet in (met andere kinderen spelen en werken aan taalontwikkeling) en hechten zij evenveel waarde aan de pedagogische werking van de dagopvang. Deze gedachtegang loopt echter niet in samenspraak met de collegedoelstellingen, waarin een toename van het aantal kinderen dat gebruik maakt van de voor- en vroegschoolse educatie juist wordt beoogd. De respondenten van de kinderopvanginstellingen geven echter aan dat de praktijk er anders uit ziet en dat het aantal kinderen op de peuterspeelzalen alleen maar afneemt. Uit het onderzoek blijkt dat er op het moment wel wachtlijsten zijn voor peuterspeelzalen. Uit de kwantitatieve gegevens blijkt verder dat deze wachtlijsten voornamelijk voorkomen in deelgemeente Delfshaven en dat de wachttijd in vergelijking met de andere vormen van opvang gemiddeld het langst is. Platform kinderopvang Over het algemeen zijn de kinderopvanginstellingen tevreden over de huidige geprivatiseerde situatie van de sector kinderopvang. Toch wordt de gemeente gemist als contactpersoon en gesprekspartner als het gaat om informatie-uitwisseling: - Contact- en aanspreekpunt op het gebied van veranderde wet- en regelgeving of wijzigingen in bestemmingsplannen; - Signalerende functie vanuit maatschappelijk oogpunt: kinderopvanginstellingen weten goed wat er speelt in de wijk en willen de (deel)gemeente hier graag over informeren; - Signalerende functie met betrekking tot wachtlijstproblematiek: aangeven van knelpunten en aandragen van mogelijke oplossingen. Het ontbreken van een platform kinderopvang werd door de respondenten als een gemis ervaren. Ook andere ontwikkelingen in de kinderopvang (bijvoorbeeld onderbezetting peuterspeelzalen en de redenen hiervan) en toekomstige verwachtingen willen de instellingen graag delen met de gemeente om op deze manier te streven naar een betere afstemming met het gemeentelijk beleid. Enkele verwachtingen van de kinderopvanginstellingen: 12

14 Over het algemeen verwachten de instellingen niet dat de vraag naar opvang zal afnemen. Het zal eerder toenemen omdat zij de ervaring hebben dat er steeds meer ouders (voornamelijk moeders) gaan werken (een eventuele stijgende participatiegraad is voor dit onderzoek cijfermatig niet onderzocht). De verwachting is dus dat de wachtlijsten alleen maar langer worden; De verwachting is ook dat de peuterspeelzalen op korte termijn geharmoniseerd zullen worden met de dagopvang (als gevolg van afnemende vraag peuterspeelzalen en toenemende vraag dagopvang). Dit wordt door veel instellingen ondersteund; Ook wordt verwacht dat er in de toekomst meer vraag zal zijn naar opvang van zeven tot zeven, 24-uursopvang en naar meer flexibele kinderopvang in het algemeen. Flexibele kinderopvang is volgens de respondenten echter vaak lastig aan te bieden als wordt gekeken naar de kwaliteitseisen, waar altijd strenge regels gelden voor aantal kinderen per groep, etc. Volgens de huidige voorschriften kan hier niet van worden afgeweken, ook niet om voor een aantal uren flexibel kinderopvang aan te kunnen bieden. 13

15

16 Conclusies De doelstelling van dit onderzoek is het verkrijgen van inzicht in de Rotterdamse situatie met betrekking tot de wachtlijsten voor kinderopvang. Deze doelstelling is geoperationaliseerd in een viertal onderzoeksvragen, die beantwoord zijn door middel van een combinatie van onderzoekstechnieken. We hebben voor een deel inzicht gekregen in de Rotterdamse situatie met betrekking tot wachtlijsten in de kinderopvang. 42% van de kinderopvanglocaties heeft deelgenomen aan het onderzoek door middel van het verschaffen van wachtlijstgegevens. Daarnaast is een selectie van kinderopvanginstellingen geïnterviewd. De conclusies over het cijfermatige deel van het onderzoek betreft dus een deel van de Rotterdamse kinderopvanginstellingen. Door de redelijk hoge respons was het niettemin wel mogelijk om een schatting te maken voor de hele stad. Volgens de statistische schatting stonden er op 2 maart kinderen op een wachtlijst van een Rotterdamse kinderopvanginstelling. Deze kinderen hadden dus eigenlijk al geplaatst moeten zijn. Dit getal op zichzelf krijgt meer betekenis als we dit verbinden met een andere belangrijke factor, namelijk de wachttijd. Een wachtlijst wordt namelijk pas een probleem indien het te lang duurt voordat kinderen geplaatst kunnen worden. Uit het onderzoek blijkt dat bijna 40% van de kinderen korter dan drie maanden op een wachtlijst staat. Iets meer dan een kwart (26%) staat gemiddeld vier tot zes maanden op een wachtlijst en 14% staat ruim zeven maanden tot een jaar op een wachtlijst van een Rotterdamse kinderopvanginstelling. 3% van de kinderen staat langer dan 13 maanden op de wachtlijst. Uit het onderzoek blijkt dat de dagopvang het grootste aantal kinderen op de wachtlijst heeft staan. In vergelijking met de buitenschoolse opvang en de peuterspeelzalen worden deze kinderen echter relatief snel geplaatst. Dit is te verklaren doordat ouders bij de dagopvang hun kans op succes kunnen vergroten door zich in te schrijven bij meerdere instellingen. De wachtlijstproblematiek is wat betreft de wachttijd het meest dringend bij de buitenschoolse opvang. De verklaring hiervoor is ondermeer dat kinderen verplicht zijn zich bij de BSO aan te melden die verbonden is aan de basisschool waar zij staan ingeschreven. Maar naast soort opvang en wachttijd kan de locatie van de instelling een rol spelen bij het wel of niet voorkomen van wachtlijstproblematiek. Uit de interviews is naar voren gekomen dat bepaalde deelgemeenten in Rotterdam te maken hebben met een capaciteitprobleem. In deze deelgemeenten is er meer dan genoeg vraag naar opvang, maar weinig tot geen mogelijkheid tot het creëren van meer kindplaatsen, simpelweg omdat er geen beschikbare ruimte is. Vooral geschikte buitenruimten vormen een probleem. In Rotterdam is dus gedeeltelijk sprake van een wachtlijstprobleem. Dit betreft die stadsdelen en buurten in Rotterdam waar de vraag het aanbod overtreft en waar weinig tot geen mogelijkheid is tot uitbreiding. Verder betreft het de dagopvang en buitenschoolse opvang in deze stadsdelen. 15

17 De peuterspeelzalen hebben het minste aantal kinderen op een wachtlijst staan, maar de gemiddelde wachttijd is bij deze opvangsoort gemiddeld het langst. De wachtlijsten van peuterspeelzalen concentreren zich in deelgemeente Delfshaven. Hoewel er sprake is van wachtlijsten, hebben de peuterspeelzalen in vergelijking met de dagopvang en buitenschoolse opvang te maken met een afnemende vraag. Uit het onderzoek bleek dat de wachtlijstproblemen (in ieder geval) gedeeltelijk kunnen worden opgelost door meer communicatie met en samenwerking tussen de kinderopvanginstellingen en de gemeente. Door communicatie tussen de gemeente en kinderopvanginstellingen wordt duidelijk waar in Rotterdam problemen zijn ontstaan als gevolg van wachtlijsten. Vervolgens kan worden gecommuniceerd over uitbreidingsmogelijkheden, geschikte ruimten, subsidies voor te hoge huurprijzen, etc. Afgezien van het feit dat hiermee wordt gewerkt aan de wachtlijstproblematiek, is het een nuttige ontwikkeling dat de gemeente betrokken blijft bij de kinderopvang. In het licht hiervan is het belangrijk om in te gaan op de vraag welke rol de gemeente wil spelen in de private kinderopvangsector. Tot hoever strekt de gemeentelijke invloed en hoe ver wil de gemeente gaan? Met ingang van 2005 is door de overheid besloten om de kinderopvangsector over te hevelen naar de markt. Gevolgen van privatisering zijn onder andere dat de overheid haar grip op deze sector verliest en er ook weinig invloed op kan uitoefenen. De vraag is echter of totale overheveling van de sector kinderopvang naar de private sector niet te drastisch is geweest. Een goed werkend kinderopvangsysteem is onontbeerlijjk voor de gemeente als geheel en draagt er onder andere toe bij dat meer vrouwen kunnen werken en dat SoZaWe-ouders hun reintegratietraject, studie of inburgeringscursus kunnen afmaken. Verder hebben de kinderopvanginstellingen op veel vlakken een signalerende functie in de wijk (denk aan de recente ontwikkelingen met betrekking tot de afnemende vraag bij de peuterspeelzalen). Er is dus meer dan genoeg reden om een platform kinderopvang op te richten die op dit moment door vele kinderopvanginstellingen wordt gemist. Voor een goed werkend platform waarbij gecommuniceerd wordt met kinderopvanginstellingen, is het voor de gemeente essentieel om eerst haar eigen rol en invloed op de kinderopvangsector af te bakenen. We illustreren dit aan de hand van een voorbeeld. De huurprijzen van multifunctionele accommodaties zijn voor kinderopvanginstellingen financieel vaak niet betaalbaar als zij hier een nieuwe vestiging willen beginnen. Als de kinderopvanginstellingen dit probleem aankaarten bij de gemeente, dan zou de gemeente bijvoorbeeld kunnen besluiten subsidies te verschaffen aan de kinderopvangsector. Maar allereerst moet bedacht worden of dit wel wenselijk is. Wil de gemeente een dergelijke invloed uitoefenen? Hoe zit het met concurrentievervalsing ten opzichte van andere partijen die ook gebruik willen maken van de multifunctionele accommodatie? Bovenstaand voorbeeld illustreert dat er een zekere spanning bestaat tussen de kinderopvang als marktpartij (zonder binding met de gemeente) en als sociale voorziening (met gemeentelijke binding). Naast dit vraagstuk is het voor de gemeente belangrijk om na te denken over de verhouding tussen markt en gemeente. Wat wordt ten aanzien van wachtlijstproblematiek overgelaten aan marktwerking en wanneer en hoe zou de gemeente een bijdrage moeten leveren? Verder wijzen we ten aanzien van een blijvend inzicht in de wachtlijstsituatie op de noodzaak van eenduidige registratie. Uit het onderzoek blijkt dat het nuttig en soms bijzonder essentieel is als de gemeente een vinger aan de pols houdt met betrekking tot de kinderopvang en de wachtlijstproblematiek. Om hier in de toekomst meer vorm aan te geven is het belangrijk dat er eenduidige 16

18 registratie plaatsvindt. Een gemeentelijk platform voor kinderopvang zou hiervoor een buitengewoon geschikt orgaan zijn. Tot slot willen we stilstaan bij de opvang voor SoZaWe-ouders. Na de privatisering is het aantal kinderopvanginstellingen dat opvang aanbiedt aan deze doelgroep verminderd. Veel kinderopvanginstellingen lopen bij deze vorm van opvang namelijk een financieel risico, omdat de gemeentelijke beschikkingen vaak pas zijn afgerond als de opvang al van start is gegaan. Dit is onwenselijk als we kijken naar de stad Rotterdam met relatief gezien veel bijstandsgerechtigden. Momenteel lopen de kinderopvanginstellingen die wel opvang bieden aan SoZaWe-ouders een financieel risico, terwijl zij een dienst aanbieden die essentieel is voor een gunstig verloop van een reintegratietraject, studie of inburgeringcursus van SoZaWe-klanten. Het zou daarom aanbevelenswaardig zijn als de kinderopvanginstellingen die zich richten op doelgroepouders en de dienst SoZaWe een manier vinden om beter met elkaar te communiceren op het gebied van de afhandeling van beschikkingen. Ook voor dit doel zou het platform uitermate geschikt zijn. Naast de kinderopvanginstellingen wijzen de respondenten erop dat ook de SoZaWe-ouders als gevolg van de late beschikkingen risico lopen op (hoge) schulden. Wanneer een SoZaWe-ouder begint aan een traject waarvoor kinderopvang nodig is, dan kan het voorkomen dat de beschikking (pas) na enkele maanden wordt afgerond. Al die tijd heeft de SoZaWe-ouder echter gebruik gemaakt van kinderopvang. Mocht dan blijken dat de SoZaWe-ouder toch geen recht heeft op een kinderopvangbijdrage, dan blijft deze geregeld met een (hoge) schuld zitten. Het is glashelder dat dergelijke toestanden zo veel mogelijk voorkomen moeten worden en dat hier in de nabije toekomst aandacht aan moet worden besteed. 17

19

20 Aanbevelingen Met de respondenten is gesproken over de mogelijke aanpak van de genoemde knelpunten. Hierbij is vooral gefocust op de wijze waarin de gemeente hierbij zou kunnen faciliteren. Ten aanzien van de uitbreidingsmogelijkheden in de kinderopvang kunnen de volgende aanbevelingen worden geformuleerd: Bij nieuwbouw rekening houden met buitenruimte en niet alleen met binnenruimte. Dit geldt vooral voor de deelgemeenten Stadscentrum, Delfshaven, Kop van zuid en Vreewijk. Het zou ook goed zijn om kinderopvanginstellingen bij nieuwbouwplannen te betrekken als gesprekspartner. Ook kan de gemeente faciliterend werken bij het wijzigen van bestemmingsplannen. Een duidelijk programma van eisen is nodig om bij nieuwbouw tot een zorgvuldig locatieonderzoek te kunnen komen. Bij nieuwbouw is het van belang dat de omvang van de bebouwing (oppervlak en hoogte), de oppervlakte van de buitenruimte en mogelijke ligging op de begane grond of de verdieping bekend is, maar wellicht is het ook goed om rekening te houden met zaken als de lichttoetreding en andere situeringseisen. Huurprijzen nieuwe multifunctionele accommodaties - Het zou volgens de respondenten gunstig zijn als de gemeente invloed uitoefent (of subsidies kan verstrekken) op huurprijzen van voornamelijk nieuwe multifunctionele accommodaties als kinderopvanginstellingen hier een nieuwe vestiging willen beginnen. Commerciële huurprijzen zijn voor kinderopvanginstellingen financieel vaak niet haalbaar. Hierbij is het zoals eerder beschreven uiteraard belangrijk om eerst een antwoord te vinden op de vraag welke rol de gemeente wil spelen in de private kinderopvangsector. Is het wenselijk dat de gemeente invloed uitoefent op dit gebied, of is dan sprake van concurrentievervalsing? Toegankelijk aanspreekpunt bij ds+v en OBR - Vereenvoudigen van aanvraagprocedure van vergunningen, zodat dit minder tijdsintensief is. Hierbij kan ds+v een belangrijke rol vervullen. Hetzelfde geldt voor een verbetering van de informatie en doorzichtigheid van de benodigde vergunningen. Zorg voor een aanspreekpunt bij ds+v dat wellicht de kinderopvanginstellingen ook kan bijstaan met berekeningen. Zorg voor een aanspreekpunt bij het OBR, zodat gesproken kan worden over geschikte locaties. Verder kunnen de volgende aanbevelingen worden geformuleerd: Gebruik maken van daldagen Ook SoZaWe-ouders hebben voor het volgen van inburgeringscursussen, studies en trajecten opvang nodig voor de kinderen. Verschillende respondenten wijzen erop dat SoZaWe rekening kan houden met daldagen in de kinderopvang (woensdag en vrijdag) voor het inplannen van inburgeraars, studenten en mensen die een traject volgen. Het plannen van deze activiteiten op daldagen van de kinderopvang levert meerdere voordelen op. Het is gunstig voor de bezetting in de kinderopvangsector, de kinderen van SoZaWe-ouders hoeven niet (lang) op een wachtlijst voor een kinderopvangvoorziening te staan en SoZaWeouders kunnen snel aan de slag met traject, inburgering of studie. 19

21 Toekomstig beleid kinderopvang De verdeling van verantwoordelijkheden over het beleid kinderopvang is afgestemd op het vakgebied en de doelstellingen van de betrokken gemeentelijke diensten. Om deze reden is het niet reëel om het gehele beleid kinderopvang onder te brengen bij één dienst. Er kan wellicht wel over worden nagedacht om richting de kinderopvangvoorzieningen klantvriendelijker en klantgerichter te gaan werken, door bijvoorbeeld één loket te hanteren waar de organisaties terecht kunnen voor vergunningenaanvraag en dergelijke. Dit is een belangrijke stap richting het oplossen van de wachtlijstproblematiek, aangezien de kinderopvangvoorzieningen veel problemen ervaren bij uitbreidingen. Ten aanzien van het beleid kinderopvang is het verder belangrijk om gerichter samen te werken, door middel van een stuurgroep waar vertegenwoordigers van alle betrokken diensten zitting in nemen. Er zou meer moeten worden samen gewerkt tussen kinderopvanginstellingen, OBR, ds+v en de deelgemeente. Maatschappelijke betrokkenheid en versterking rol deelgemeenten Diverse kinderopvanginstellingen hebben aangegeven dat de privatisering van de kinderopvang veel voordelen heeft, maar het nadeel is wel dat de maatschappelijke betrokkenheid is verminderd. Voor de privatisering hadden kinderopvanginstellingen een directie relatie met deelgemeenten, door de subsidieverschaffing (dit is nu alleen nog het geval voor de peuterspeelzalen met VVE). Zij werden toen ook echt gedwongen om hun gebiedsgerichte signaalfunctie uit te oefenen. Dit is sinds de privatisering losgelaten, terwijl een grote stad als Rotterdam erbij gebaat is te weten wat een wijk/deelgemeente nu eigenlijk nodig heeft. Het zou daarom nuttig zijn als er meer afstemming is tussen de gemeente en kinderopvanginstellingen. Ook afstemming met andere welzijnsorganisaties, het ouderenwerk en het jongerenwerk is hierbij gunstig. Als we kijken naar de behoefte aan een platform voor kinderopvanginstellingen kunnen de deelgemeenten bij deze afstemming een voortrekkersrol spelen. Registratie en onderzoek Uit het onderzoek blijkt dat het nuttig is als de gemeente een vinger aan de pols houdt met betrekking tot de kinderopvang en de wachtlijstproblematiek. Om hier in de toekomst meer vorm aan te geven is het belangrijk dat er eenduidige registratie plaatsvindt. Dit hoeft niet ingewikkeld te zijn. Het zou al voldoende zijn als ouders bij een instantie kunnen melden wanneer hun kind daadwerkelijk wordt geplaatst bij een instelling en hoe lang het kind daarvoor op de wachtlijst heeft gestaan. Op deze manier wordt toekomstig onderzoek naar de wachtlijsten een stuk eenvoudiger. 20 Peuterspeelzalen Bij peuterspeelzalen is voor een deel sprake van onderbezetting. Ouders zien het nut van de VVE volgens respondenten nauwelijks in en het aanbod van de peuterspeelzalen sluit niet aan bij de opvang die werkende en studerende ouders nodig hebben. Dit gaat echter lijnrecht tegen de collegedoelstellingen waarin wordt beoogd het aantal kinderen dat gebruik maakt van de VVE te verhogen. De gemeente zou wat aan de aanbodkant kunnen doen, bijvoorbeeld door de ouderbijdrage te verlagen, of helemaal gratis te maken voor SoZaWeklanten. Maar omdat er steeds meer werkende ouders zijn, is het de vraag of het niet beter zou zijn om de peuterspeelzalen met voorscholen op termijn volledig te harmoniseren met

22 dagopvang. Op deze manier zal er automatisch meer gebruik worden gemaakt van de voorscholen, wat ook gunstig is als we kijken naar de collegedoelstellingen. Financiën Het zou gunstig zijn als de kinderopvanginstellingen die zich richten op doelgroepouders en SoZaWe een manier vinden om beter met elkaar te communiceren op het gebied van de afhandeling van beschikkingen. Momenteel lopen veel kinderopvanginstellingen een financieel risico terwijl zij een dienst aanbieden die essentieel is voor een gunstig verloop van een reintegratietraject, studie of inburgeringcursus van SoZaWe-klanten. Ook lopen SoZaWeouders risico op schulden, mocht onverhoopt blijken dat zij geen recht hebben op een kinderopvangbijdrage. Dit is een belangrijke kwestie dat zeker meer aandacht verdient, bijvoorbeeld door middel van een expertmeeting tussen gemeentelijke bestuurders, beleidsmakers en kinderopvanginstellingen. 21

23

24 1 Inleiding 1.1 Aanleiding en doelstelling onderzoek De dienst Regie Werk & Inkomen (RWI) van SoZaWe Rotterdam heeft de Sociaal Wetenschappelijke Afdeling (SWA) verzocht om een inventarisatie te maken van het aantal kinderen dat in Rotterdam op een wachtlijst van een kinderopvanginstelling staat. Het onderzoek is gestart in februari 2009 en afgerond in juli De kinderopvang is met ingang van 2005 geprivatiseerd. Het aanbod aan kinderopvangvoorzieningen wordt sindsdien verzorgd door verschillende private marktpartijen. Verschillende signalen duiden erop dat de vraag het aanbod overstijgt en dat er sprake is van wachtlijsten in de kinderopvang. De omvang van deze wachtlijsten is echter onduidelijk, omdat er sinds de privatisering geen centraal meldpunt of register is waar de vraag naar opvang wordt bijgehouden. De rijksoverheid probeert meer duidelijkheid te scheppen over de wachtlijsten in de kinderopvang. Het is de bedoeling dat het ministerie van OCW in 2009 een vergelijkingsinstrument kinderopvang per internet zal aanbieden. In eerste instantie zal het instrument informatie over de prijs van de kinderopvangvoorzieningen bevatten. Het gaat hierbij om dagopvang, buitenschoolse opvang (BSO) en gastouderbureaus. In een later stadium zal ook informatie over wachtlijsten en kwaliteit worden toegevoegd. Ook in Rotterdam zijn de onduidelijkheden omtrent de wachtlijsten in de kinderopvang waargenomen. In november 2008 verscheen een motie van Leefbaar Rotterdam waarin werd geconstateerd dat er verschillende signalen zijn dat de wachtlijsten in de (reguliere) kinderopvang te lang zouden zijn, maar dat een duidelijk overzicht van deze wachtlijsten ontbreekt. In reactie hierop heeft wethouder Geluk (Jeugd, Gezin en Onderwijs)1 aan Leefbaar Rotterdam toegezegd in 2009 de resultaten van een eigen onderzoek naar de Rotterdamse situatie aan de Gemeenteraad te presenteren. De doelstelling van dit onderzoek is het verkrijgen van inzicht in de Rotterdamse situatie met betrekking tot de wachtlijsten voor kinderopvang. 1.2 Definities kinderopvang In het algemeen is kinderopvang een voorziening waar kinderen worden opgevangen als hun ouders overdag niet thuis zijn. In de praktijk kent deze opvang verschillende vormen, die we hier- 1 Per juli 2009 is wethouder Geluk niet meer werkzaam in de Rotterdamse politiek. 23

25 onder kort benoemen, zie ook Monitor kinderopvang in Rotterdam van 0-12 jaar - GGD Rotterdam. Peuterspeelzaal: een wijkgerichte voorziening waar kinderen van 2 en 3 jaar enkele dagdelen per week komen. De belangrijkste doelstellingen zijn ontmoeting, ontspanning en ontwikkeling. De meeste peuterspeelzalen zijn een dagdeel geopend en dus ontoereikend voor de opvang van kinderen van werkende ouders; Voor- en vroegschoolse educatie (VVE): dit houdt in dat kinderen op jonge leeftijd meedoen aan educatieve programma s. Het is een voorziening die begint op de peuterspeelzaal en loopt door tot de eerste twee groepen van de basisschool. Het doel hiervan is om een bijdrage te leveren aan het voorkomen of verkleinen van onderwijsachterstanden van kinderen uit achterstandsgroepen. Indien peuters gebruik maken van de VVE zijn zij verplicht vier dagdelen per week de peuterspeelzaal te bezoeken; Kinderdagopvang: kinderopvang voor 0-4 jarigen. Binnen de kinderdagopvang bestaat een verschil tussen opvang voor werkende of studerende ouders en opvangvormen die zijn ontstaan voor de deelnemers van inburgeringscursussen en basiseducatie. Verder kan een onderscheid worden gemaakt tussen flexibele opvang, 24-uurs opvang en halve dagopvang; Buitenschoolse of naschoolse opvang: kinderopvang van 4 tot 12 jarigen (basisschool). Deze opvang is in ieder geval beschikbaar na schooltijd. Veel BSO s bieden ook opvang tijdens vakanties aan. Verder kunnen kinderen ook voordat de school begint, of tussendoor worden opgevangen, maar dit is niet mogelijk bij alle BSO s. Belangrijkste doelen van de BSO: opvoeding, verzorging, toezicht en voorzien in vrijetijdsactiviteiten; Gastouderopvang: flexibele vorm van opvang, waarbij het kind wordt opgevangen bij een gastgezin thuis. Geschikt voor kinderen van 0 tot 12 jaar. Er zijn dus diverse vormen van kinderopvang voor kinderen van verschillende leeftijdscategorieën. Onderstaande tabel beschrijft de Rotterdamse situatie ten aanzien van kinderopvangvoorzieningen. Tabel 1: Aantal kinderopvanginstellingen Rotterdam Soort opvang Aantal Buitenschoolse opvang 216 Gastouderbureaus 29 Kindercentrum 1 Kinderdagverblijven 153 Peuterspeelzalen 194 Totaal 593 Bron: GGD Rotterdam Alle kinderopvanglocaties vallen onder 137 overkoepelende organisaties. Onder de onderzoeksgroep vallen alle Rotterdamse kinderopvangvoorzieningen die in de tabel beschreven zijn. 24

26 1.3 Wachtlijst en wachttijd kinderopvang Voor het onderzoek is het belangrijk om aandacht te schenken aan wat precies wordt verstaan onder de term wachtlijst. Het begrip wachtlijst kent geen eenduidige definitie. Dat komt onder andere door de verschillende lijsten die worden gehanteerd in de kinderopvang. Kinderopvangvoorzieningen nemen voor een overzicht van de wachtlijst vaak de planningslijst mee. Deze omvat alle aangemelde kinderen, waarvan de wensdatum bekend, maar nog niet overschreden is. De wensdatum is de datum vanaf wanneer de ouders willen dat hun kind wordt opgevangen. Er kan onderscheid worden gemaakt tussen een bruto en een netto wachtlijst: Bruto wachtlijst: alle kinderen die op de wachtlijst staan ingeschreven, inclusief vervuiling (ontbrekende gegevens, leeftijden die opvang uitsluiten, reeds geplaatste kinderen), dubbelingen (kinderen die bij meer dan één opvangvoorziening zijn ingeschreven) en kinderen van wie de wensdatum niet voorbij is; Netto wachtlijst: alle kinderen die op de wachtlijst staan, exclusief vervuiling en dubbelingen, waarvoor geldt dat de wensdatum al verstreken is2. De term wachtlijst in de kinderopvang wordt als volgt geoperationaliseerd: In dit onderzoek wordt gekeken naar de omvang van de netto wachtlijst. Netto betekent dat de wensdatum, de datum waarop het kind geplaatst had moeten worden, reeds is verstreken. Daarnaast is een netto wachtlijst ook geschoond van dubbele inschrijvingen. Met wachttijd wordt de tijd bedoeld die is verstreken vanaf de wensdatum tot de peildatum3. De peildatum voor dit onderzoek is vastgesteld op 2 maart De overschreden wensdatum wordt dus berekend tot deze peildatum. Het verschil tussen beide data is de wachttijd. Met betrekking tot de wachttijd is het belangrijk om te vermelden dat de totale wachttijd niet berekend kan worden met behulp van de beschikbare gegevens. Hoewel de wachttijd per kind (de tijd die is verstreken vanaf de wensdatum tot de peildatum) wel kan worden bepaald, is dat voor de totale wachttijd niet mogelijk gebleken. Slechts een klein deel van de organisaties werkt namelijk met een verwachte plaatsingsdatum. De verklaring hiervoor is voornamelijk praktisch van aard; op het moment dat er bij een kinderopvangvoorziening een plaats vrijkomt, wordt er bekeken welk ander kind op de wachtlijst daarvoor in aanmerking komt op basis van gevraagde dagen en dagdelen. 2 3 Crasborn, M. e.a., Wachtlijsten Kinderopvang Rapportage Stand van Zaken 1 augustus 2007, Den Haag, 2007 Crasborn, M. e.a., Wachtlijsten Kinderopvang Rapportage Stand van Zaken 1 augustus 2007, Den Haag,

27 1.4 Onderzoeksvragen De centrale onderzoeksvragen met bijbehorende deelvragen formuleren we als volgt: 1. Hoeveel Rotterdamse kinderen staan er per 2 maart 2009 op een wachtlijst voor een kinderopvangvoorziening? 2. Hoe lang is de gemiddelde wachttijd voor een kinderopvangvoorziening in Rotterdam, gerekend vanaf de wensdatum tot de peildatum? 3. Is er een verschil in wachtlijst/-tijd als wordt gekeken naar de verschillende vormen van kinderopvang: peuterspeelzaal (VVE), gastouderbureau, dagopvang, of buitenschoolse opvang (BSO)? 4. Wat zijn de belangrijkste redenen voor het ontstaan van wachttijden voor een kinderopvangvoorziening in Rotterdam? Het aanbod aan kinderopvangvoorzieningen in Rotterdam wordt verzorgd door verschillende private partijen. Om de kans op succes te vergroten, schrijven ouders zich vaak in bij meerdere aanbieders tegelijk. Voor het onderzoek is daarom zoveel mogelijk getracht dubbele inschrijvingen te verwijderen, omdat anders een vertekend beeld ontstaat van het aantal kinderen op een wachtlijst. 1.5 Onderzoeksmethoden Dataverzameling en bestandsanalyse Voor het beantwoorden van de eerste drie onderzoeksvragen (zie paragraaf 1.4) is een zo compleet mogelijk overzicht opgesteld van de Rotterdamse kinderopvangvoorzieningen. De SWA was voor informatie omtrent de wachtlijsten afhankelijk van de gegevens van de diverse kinderopvangcentra en hun bereidwilligheid tot medewerking aan het onderzoek. Gezien het grote aantal kinderopvangvoorzieningen in Rotterdam werd in de onderzoeksplanning veel tijd gereserveerd voor de periode van dataverzameling. Uit de beschikbare gegevens is een netto wachtlijst van unieke kinderen opgesteld van wie de ouders een plek in één van de kinderopvangvoorzieningen ambiëren en waarvan de wensdatum overschreden was. De verzamelde gegevens per kinderopvangvoorziening zijn ingevoerd in een databestand, waarna een bestandsanalyse is uitgevoerd om de onderzoeksvragen te beantwoorden. Interviews Voor het beantwoorden van vraag 4 zijn ruim 20 interviews afgenomen bij diverse sleutelinformanten uit de kinderopvangsector. Denk hierbij aan directieleden van de verschillende centra, maar ook aan medewerkers van diverse gemeentelijke diensten die in de kinderopvangsector actief zijn (SoZaWe, JOS, GGD). Voor een nadere toelichting over de onderzoekswerkzaamheden in de praktijk zie bijlage 1. 26

28 2 Wachtlijsten kinderopvang Rotterdam In dit hoofdstuk wordt de Rotterdamse situatie met betrekking tot de wachtlijsten in de kinderopvang beschreven aan de hand van kwantitatief materiaal. 2.1 Bereik In tabel 1 van paragraaf 1.2 staat het aantal Rotterdamse kinderopvanginstellingen beschreven. Deze 593 kinderopvanglocaties vallen onder 137 overkoepelende organisaties. De overkoepelende organisaties zijn benaderd voor deelname aan het onderzoek (voor een nadere toelichting van de onderzoekswerkzaamheden, zie bijlage 1). Tijdens de belronde bleek dat de meeste gastouderopvangcentra in Rotterdam zich uitsluitend richten op bemiddeling van opvang. Deze instellingen werken dus niet met wachtlijsten. Daarom is besloten om de gastouderopvangcentra voor het onderzoek buiten beschouwing te laten. Hetzelfde geldt voor het kindercentrum. Als gevolg hiervan bleven er 563 locaties over. In onderstaande tabel wordt het resultaat van de dataverzameling gepresenteerd. Tabel 2: Bereik Resultaten dataverzameling Aantal locaties % Weigering Geen reactie meer ontvangen 33 6 Geen contact 25 4 Onbekend / Non respons / Buiten onderzoeksgroep Geen wachtlijst Wel wachtlijst - bestand ontvangen Totaal Uit bovenstaande tabel blijkt dat van 42% (13% geen wachtlijst, 29% wel een wachtlijst en bestand ontvangen) van de kinderopvanginstellingen (238 locaties) de situatie in kaart is gebracht. Dit responspercentage is naar onderzoeksbegrippen redelijk te noemen en hoger dan aanvankelijk gedacht. De respons is beïnvloed door verschillende factoren: Kinderopvangvoorzieningen zijn onafhankelijke private partijen en dus niet verplicht om mee te werken aan het onderzoek. De SWA was afhankelijk van de goodwill van de kinderop- 27

29 vangvoorzieningen en had verder geen middel om de bereidwilligheid tot deelname aan het onderzoek te stimuleren; De verwachting was dat kinderopvangvoorzieningen vanwege privacybescherming van hun klanten mogelijk weinig geneigd zouden zijn tot het bieden van inzage in hun gegevens. Voor een deel van de instellingen bleek deze verwachting inderdaad gegrond; Naast bovenstaande risico s was de SWA volledig afhankelijk van de kwaliteit van de bestanden van de kinderopvangvoorzieningen. De aangeleverde wachtlijstgegevens bleken in de praktijk zeer verschillend. Door deze diversiteit aan registratiemethodes was het zeer tijdsintensief om alle aangeleverde wachtlijstgegevens om te zetten naar een bestand waarop analyses konden worden gepleegd. Ook bleek een deel van de aangeleverde gegevens onbetrouwbaar. Het betrof de gegevens over het aantal dagdelen dat ouders opvang wensten te hebben. Wegens de onbetrouwbare registratie is besloten om dit onderdeel verder buiten beschouwing te laten. Ook bleek het gedurende het onderzoek niet mogelijk te zijn om de totale wachttijd uit te rekenen, omdat slechts een marginaal gedeelte van de instellingen werkt met een verwachte plaatsingsdatum (zie ook paragraaf 1.3 en 2.3). Om erachter te komen of de responsgroep overeenkomt met de Rotterdamse kinderopvangsituatie zijn bestandsanalyses uitgevoerd. Om een vergelijking te maken tussen de responsgroep en de Rotterdamse situatie is gekeken naar het aantal kindplaatsen per opvangsoort (responsgroep versus totale Rotterdamse populatie). Tabel 3: Totaal Rotterdam kindplaatsen naar soort opvang Soort kinderopvang Aantal kindplaatsen Gemiddeld aantal kindplaatsen Buitenschoolse opvang % 35,6 Kinderdagverblijf % 47,1 Peuterspeelzaal met VVE % 18,6 Totaal % 32,8 Tabel 4: Totaal responsgroep kindplaatsen naar soort opvang Soort kinderopvang Aantal kindplaatsen Gemiddeld aantal kindplaatsen Buitenschoolse opvang % 32,6 Kinderdagverblijf % 40,8 Peuterspeelzaal met VVE % 18,1 Totaal % 29,8 Uit de tabellen kunnen we aflezen dat het aantal kindplaatsen van de totale Rotterdamse populatie en het aantal kindplaatsen van de responsgroep procentueel redelijk gelijk is verdeeld. 28

30 Verder blijkt uit de percentages in de meest rechtse kolom (gemiddeld aantal kindplaatsen) dat de grotere instellingen relatief minder gerespondeerd hebben in vergelijking met de kleinere instellingen. De beschreven percentages worden in paragraaf 2.3 opnieuw gebruikt om een schatting te kunnen maken voor het totaal aantal kinderen op de wachtlijst voor de hele gemeente Rotterdam. Het kan zijn dat het aantal kinderen op een wachtlijst voor kinderdagverblijven hierbij wordt onderschat; dus dat het aantal kinderen op een wachtlijst bij deze vorm van opvang in werkelijkheid nog iets hoger ligt. Tabel 5: Respons naar deelgemeente Deelgemeente % Stadscentrum 43 Delfshaven 82 Overschie 50 Noord 59 Hillgersberg/Schiebroek 28 Kralingen/Crooswijk 40 Prins Alexander 8 Feijenoord 66 Ijsselmonde 37 Charlois 12 Hoek van Holland 44 Bovenstaande tabel laat de respons naar deelgemeente zien. Twee deelgemeenten zijn niet vertegenwoordigd in de responsgroep: Hoogvliet en Pernis. Op basis van de interviews zal toch getracht worden gegevens over deze deelgemeenten naar boven te halen. Uit tabel 5 blijkt dat deelgemeente Delfshaven de hoogste respons heeft behaald, gevolgd door deelgemeente Feijenoord, Noord en Overschie. Totaal Aantal kindplaatsen totaal Rotterdam Voordat we de onderzoeksresultaten ten aanzien van het aantal kinderen op de wachtlijst voor de gemeente Rotterdam beschrijven, zetten we in onderstaande tabel uiteen hoe de situatie er momenteel uitziet. 29

31 Tabel 6: Totaal aantal kindplaatsen Rotterdam uitgesplitst naar soort opvang Deelgemeente BSO KDO Pspz Totaal Stadscentrum Delfshaven Overschie Noord Hilligersberg/Schiebroek Kralingen/Crooswijk Prins Alexander Feijenoord IJsselmonde Charlois Pernis Hoogvliet Hoek van Holland Totaal Gemeente Rotterdam biedt in totaal kindplaatsen aan. Uit bovenstaande tabel blijkt dat de buitenschoolse opvang de meeste kindplaatsen biedt, gevolgd door de dagopvang. De peuterspeelzalen bieden gemiddeld de helft minder kindplaatsen aan. Als we kijken naar de verdeling over de stad, dan zien we dat Prins Alexander de meeste kindplaatsen aanbiedt, gevolgd door Feijenoord en Stadscentrum. Verder valt op dat Stadscentrum van alle deelgemeenten het grootste aanbod aan dagopvang biedt, en zeer weinig aanbod aan peuterspeelzalen. Prins Alexander heeft het grootste aanbod aan buitenschoolse opvang. Feijenoord en Delfshaven hebben het grootste aanbod aan peuterspeelzalen. 2.3 Aantal kinderen op de wachtlijst Om te bekijken hoeveel kinderen er in Rotterdam op de peildatum 2 maart 2009 op een wachtlijst voor de kinderopvang staan, is het belangrijk om de dubbele inschrijvingen uit het bestand te verwijderen. Na verwijdering van 32 dubbele inschrijvingen blijven er 907 unieke kinderen over. Dit betekent dat er van de responsgroep op 2 maart kinderen op een wachtlijst stonden, die eigenlijk al geplaatst hadden moeten zijn. 30