Programma bijeenkomst 1
|
|
- Jasper Bakker
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Programma bijeenkomst 1 1. Inleiding op de cursus 2. Kennismaking 3. Associatiespel Kind en Ontwikkeling 4. Ontwikkelingsschijf 5. Theorie de ontwikkeling van het kind 6. Casus 7. Praktijkopdracht Bijeenkomst 1 1
2 De ontwikkeling van het kind Inleiding In de eerste bijeenkomst wordt aandacht besteed aan de ontwikkeling van kinderen, omdat je als gastouder te maken krijgt met die ontwikkeling. Je vangt kinderen van verschillende leeftijden op, ieder kind is uniek en heeft zijn eigen ontwikkelingspatroon. Toch heeft iedere leeftijdsfase zijn specifieke ontwikkelingskenmerken. Als je een beetje begrijpt hoe kinderen zich ontwikkelen, kun je ze benaderen op een manier die aangepast is aan hun ontwikkelingsstadium, bijvoorbeeld als het kind ongeveer tweeëneenhalf jaar is zit het in de koppigheidsfase, Het kind leert zijn eigen ik ontdekken. Dit gaat gepaard met nee zeggen en eigen wil tonen. Als je dit gedrag herkent kun je hierop inspelen in plaats van te denken wat is het kind vervelend, het wil niets en luistert niet. Ontwikkelen is veranderen. Het kind ontwikkelt zich van een 'hulpeloos' wezentje tot een zelfstandig persoon die beschikt over allerlei kennis, vaardigheden, waarden en ideeën. In de ontwikkeling van de verschillende mensen zijn punten van overeenkomst te geven. We zeggen daarom ook wel dat de ontwikkeling van de mensen in een aantal opzichten volgens een gelijke weg verloopt: er is sprake van een ontwikkelingsplan dat mensen met elkaar gemeen hebben. Toch zijn er individuele verschillen: het kind ontwikkelt zich op zijn eigen wijze, in zijn eigen tempo. Een voorbeeld is het leren lopen van een kind. Voordat het zijn eerste stapje los zet heeft het al steunend langs de tafel of de boxrand gelopen. Het ene kind zet zijn eerste stapje als hij een jaar is, het andere kind begint pas als hij anderhalf jaar is. Een enkele vlotte baby zet zijn eerste stap al als hij tien maanden is. Bovendien zijn aanleg en omgeving van invloed op hoe het kind zich ontwikkelt. In de aanleg van een kind ligt vast welke mogelijkheden het heeft. Hierbij kun je een onderscheid maken in uiterlijke kenmerken zoals de kleur van de ogen, haren, lichaamsbouw en karakterkenmerken zoals temperament en aard van de persoon en intelligentie. Vanaf het moment dat Bas een baby was, was hij erg beweeglijk, had weinig slaap nodig en was steeds bezig. Nu hij groter is, is hij druk en kan niet stilzitten. De omgeving waarin het kind opgroeit heeft een belangrijke invloed op zijn ontwikkeling. In het leven van het hele jonge kind is het gezin of woongroep de directe leefomgeving. Als snel wordt deze omgeving groter: de familie, de buren, het gastgezin, het kinderdagverblijf, de peuterspeelzaal en nog later de school, clubs en vrienden. Bijeenkomst 1 2
3 Een kind ontwikkelt zich in wisselwerking met zijn omgeving. Een kind is van nature nieuwsgierig en wil allerlei dingen ontdekken. Een taak van de omgeving is om het kind op de juiste tijd, dat wil zeggen als het kind er rijp voor is, de gelegenheid te geven iets te leren of te oefenen. Dit wil niet zeggen dat je steeds bezig moet zijn met oefenen. Het aanbieden van een omgeving die voldoende mogelijkheden biedt en het kind 'de ruimte' geven om te experimenteren is belangrijk. Het kind moet zich veilig voelen, dit kan door bijvoorbeeld iets nieuws te koppelen aan een vertrouwde mogelijkheid. Erik van drie jaar heeft bijzonder veel gevoel voor muziek. Als hij wat ouder is, stimuleren zijn ouders hem om op muziekles te gaan. Hier komt eruit dat hij inderdaad een goed gevoel voor muziek heeft en het zelf fijn vindt muziek te maken. Ook de achtergrond van cultuur en religie van de ouders en de visie op opvoeden zijn bepalend hoe het kind zich verder ontwikkelt. Vanuit de gedachte van de westerse maatschappij verwacht men dat jongens en mannen stoer en flink zijn. Het is dan ook niet de gewoonte dat mannen hun emoties, zoals verdriet, tonen. In een andere cultuur kan het heel gewoon zijn dat een man gevoelig is. Toch zie je dat door de visie op opvoeden en de verandering in rolpatronen tussen mannen en vrouwen men bijvoorbeeld accepteert dat mannen emoties tonen. In de ontwikkeling kunnen we verschillende deelgebieden onderscheiden. Deze staan echter niet los van elkaar, ze beïnvloeden elkaar. Een kind dat kan kruipen of lopen kan op ontdekkingstocht gaan en zijn omgeving verkennen. Een kind dat kan praten kan dingen benoemen en als het ouder is kan het bijvoorbeeld zijn emoties onder woorden brengen. We kunnen de verschillende deelgebieden als volgt onderscheiden: De lichamelijke ontwikkeling: De groei van het lichaam, spierontwikkeling en de ontwikkeling van de zintuigen. De verstandelijke ontwikkeling: Het denken, leren, onthouden, de taalontwikkeling. De sociaal emotionele ontwikkeling: De ontwikkeling van het omgaan met anderen, de relaties met anderen en de ontwikkeling van het gevoelsleven. De persoonlijkheidsontwikkeling en creatieve ontwikkeling vallen hier ook onder. Bijeenkomst 1 3
4 De ontwikkelingsgebieden Bijeenkomst 1 4
5 De baby Wat gaat er aan de geboorte vooraf? 'Wanneer een kind ter wereld komt, heeft het al een enorme ontwikkeling achter de rug. Het kind heeft zich in ongeveer veertig weken ontwikkeld van een 'speldenknopje' tot een mensenkind. De lichamelijke ontwikkeling van de mens begint al bij de bevruchting. Direct na de bevruchting begint de nieuw ontstane cel zich namelijk te delen in twee nieuwe cellen, die zich elk opnieuw zullen delen enzovoort. Het klompje cellen zal gaandeweg uitgroeien tot een echt mensenkind, met alle uiterlijke en innerlijke kenmerken. Vroeger dacht men wel dat het ongeboren kind in de baarmoeder leefde als in een volstrekt ervaringsloze wereld. Men zag de baarmoeder als een aardedonkere, doodstille ruimte, waarin het kind in totale gevoelloosheid opgroeide. Men ging ervan uit dat een ongeboren kind niets zag, niets hoorde en niets voelde. Men meende dat het kind pas na de geboorte in staat was tot het maken van contact. Men zag de eerste glimlach als het startpunt van de sociale ontwikkeling. Het startpunt van de persoonlijkheidsontwikkeling legde men zo rond de leeftijd van een jaar. Pas enkele tientallen jaren geleden is men deze theorie gaan herzien. Uit verschillende onderzoeken is namelijk gebleken dat een foetus van vierentwintig weken in staat is tot horen, zien en proeven. De foetus is zelfs in staat om op zeer eenvoudig niveau iets te leren. Zwangere moeders kunnen bevestigen dat hun kind reageert op geluid en melodie. Wanneer zij dagelijks een bepaald liedje zingen, dan zien we dat dit liedje het kind na de geboorte kalmeert. Het blijkt ook dat ongeboren kinderen van bepaalde muziek erg druk worden en van andere muziek juist rustig. Ongeboren kinderen worden ook vaak druk (dat wil zeggen dat ze veel slaan en veel bewegen) als hun moeder onder grote emotionele stress staat. Het vermogen om contact te hebben ontstaat dus al vóór de geboorte. Het startpunt van de sociaal emotionele ontwikkeling ligt dus ook hier, evenals het startpunt van de persoonlijkheidsontwikkeling. De geboorte We mogen aannemen dat de geboorte niet alleen voor de moeder, maar ook voor het kind een hele ervaring is. Aan het hoofdje van de pasgeborene zijn de sporen van de bevalling vaak te zien. Volgens sommige deskundigen is 'geboren worden' de meest ingrijpende verandering die een mens gedurende zijn leven meemaakt. De hele leefomgeving verandert namelijk. Ook de manier waarop het kind voor de geboorte leefde verschilt van de manier waarop het na de geboorte leeft. Voor de geboorte leefde het kind in een donkere, warme, natte en kleine ruimte waarin een constant lawaai was te horen. Na de geboorte wordt het kind voor het eerst geconfronteerd met fel licht, met koude, met absolute stilte en met veel, heel veel 'droge' leefruimte. Bijeenkomst 1 5
6 Aan zijn naaktheid is een einde gekomen. Voortaan draagt hij kleertjes. En alsof dat alles niet genoeg is, verandert ook zijn manier van zuurstof en voedsel innemen. Van navelstrengademhaling en -voeding moet hij, wil hij overleven, overschakelen op longademhaling en mondvoeding. Iedereen zal het ermee eens zijn dat het overleven van een dergelijk grote overgang eigenlijk een klein wonder is! Ontwikkeling van de baby Wanneer de baby is geboren, is hij niet meer dan een klein, hulpeloos wezentje dat volledig afhankelijk is van anderen: zijn ouders of verzorgers. Het is daarom maar goed dat hij, zonder dat hij het zelf weet, vrijwel altijd vertederde reacties oproept. Het verzekert hem als het ware van de liefdevolle verzorging die hij zo hard nodig heeft en waarvoor hij zelf niet kan zorgen. Zonder deze liefdevolle verzorging zou er van zijn ontwikkeling namelijk niet veel terechtkomen. Door die liefdevolle verzorging verandert hij gaandeweg van een hulpeloos wezentje in een zelfstandig individu dat zelf dingen kan en doet en dat, nog weer later, ook zelf dingen wil... of niet. Bij de baby valt met name de enorme motorische ontwikkeling op. Van zitten naar kruipen naar staan naar lopen. Het gebeurt allemaal in deze periode. De mond vervult in deze periode een belangrijke functie. De mond is met name belangrijk voor het zich lichamelijk prettig voelen: honger wordt ermee gestild, maar dat niet alleen, het zuigen zal de baby in veel gevallen ook kalmeren en tot rust brengen. De baby gebruikt de mond eveneens om de wereld te ontdekken: werkelijk alles wordt, tot wanhoop van de ouders/opvoeders, in de mond gestopt. Lichamelijke ontwikkeling De lichamelijke ontwikkeling die een baby doormaakt is ongekend groot. Bij de geboorte is het kind ongeveer 50 centimeter lang en weegt hij ongeveer 3,5 kilogram. Aan het eind van het eerste levensjaar is hij ongeveer 75 centimeter lang en weegt hij ongeveer 9 kilogram. Met andere woorden: zijn lengte is verdubbeld en zijn gewicht is zelfs verdrievoudigd! De lichaamsverhoudingen van de zuigeling wijken behoorlijk af van de lichaamsverhoudingen van de volwassene: het hoofd van de pasgeborene neemt ongeveer een kwart van zijn totale lichaamslengte in beslag (bij een volwassene is dat een achtste), de hals ontbreekt nagenoeg en verhoudingsgewijs heeft de baby erg korte beentjes. Wanneer we naar een pasgeboren baby kijken, dan valt als eerste zijn totale hulpeloosheid en afhankelijkheid op. Het kind is voor zijn totale verzorging aangewezen op zijn ouders/verzorgers. Het is nog niet in staat om zichzelf voort te bewegen. Zelfs elke doelgerichte beweging is uitgesloten. De eerste bewegingen die een pasgeborene maakt, zijn reflexbewegingen" Reflexen zijn automatische reacties op prikkels van buitenaf. Bijeenkomst 1 6
7 Dat wil zeggen dat dergelijke reacties/bewegingen zich voltrekken of je nu wilt of niet. De baby wordt geboren met twee opvallende reflexen, namelijk: 1. zuigreflex 'Wanneer we iets (een speen, tepel of vinger bijvoorbeeld) in de mond van de zuigeling stoppen, gaat hij krachtig zuigen. Deze reflex is zeer belangrijk om te kunnen overleven, immers - de baby hoeft niet eerst te leren hoe hij moet drinken, hij kan het gewoon! 2. grijpreflex De grijpreflex kan worden opgeroepen bij de voetjes van de baby en bij diens handjes. De handgrijpreflex is op te wekken door een vinger in de handpalm van de baby te leggen. Deze reflexen, en ook de meeste andere reflexen waarmee de baby wordt geboren, verdwijnen na enige maanden. De reflexbewegingen maken steeds meer plaats voor bewuste bewegingen. Stapje voor stapje maakt de baby zich vaardigheden op motorisch gebied eigen: hij leert zijn spieren te beheersen. Dit gebeurt bij elk kind in dezelfde volgorde, en wel volgens de volgende principes (die elkaar deels overlappen): - van boven naar beneden: hoe dichter de spier zich bij de hersenen bevindt, hoe eerder de spier wordt beheerst; - van dichtbij naar veraf. hoe dichter de spier zich bij de romp bevindt, des te eerder de spier wordt beheerst; - van ongericht naar gericht: van ongerichte, onbeheerste bewegingen naar gerichte, beheerste bewegingen; - van grof naar fijn: de grove motoriek het eerst, de fijne motoriek het laatst. Bijeenkomst 1 7
8 Het tempo waarin deze spierbeheersing zich ontwikkelt is enorm: na ongeveer drie maanden kan een baby zich omrollen van rug- naar zijligging, na ongeveer zes maanden kan hij zitten en met ongeveer vijftien maanden loopt hij los. Dat een baby bij de geboorte nog niet aan dergelijke vaardigheden toe is, heeft te maken met de onrijpheid van zijn zenuwstelsel. In het schema Motorische ontwikkeling op de volgende pagina zijn de verschillende vaardigheden die een baby leert op een rijtje gezet. Oog-hand-coördinatie 'Wanneer het kind ongeveer drie maanden oud is, begint de coördinatie tussen ogen en handen tot stand te komen. Men spreekt in dit verband van de senso-motorische ontwikkeling. Dit geeft al aan dat er een verband bestaat tussen de zintuiglijke en de motorische ontwikkeling. We leggen dit uit aan de hand van een voorbeeld. Wanneer een baby een blokje ziet, zal hij dit pakken (gericht reiken en grijpen), in zijn mond stoppen en vervolgens betasten. Dit alles heeft tot gevolg: - dat er een samenwerking op gang komt tussen zijn ogen en handen: de oog-hand coördinatie - dat hij ervaart dat een bepaald uiterlijk (een vierkant blokje) op een bepaalde manier voelt (hard, hoekig) - dat hij de eigenschappen van een blokje leert kennen: hij ziet deze eigenschappen en ervaart ze. Zo rond de leeftijd van drie maanden gaat de baby reiken naar het voorwerp dat hij ziet: eerst met beide armen, later met één arm. Gaandeweg lukt het het kind het voorwerp te grijpen (ongeveer rond de leeftijd van vijf maanden). Het kind heeft geleerd zijn eigen handjes bewust in een bepaalde richting te sturen. Het kind stopt nu het voorwerp in de mond, bekijkt en betast het, om het daarna opeens weer te laten vallen. Bijeenkomst 1 8
9 Motorische ontwikkeling van de baby Etappen bij de houding van het hoofd 4 weken: 2 maanden: 4 maanden: 5 maanden 6 maanden hoofd hangt hoofd niet hoofd gaat hoofd gaat spontaan heffen los, slap meer volledig mee mee als heffen van het slap hefboom hoofd Etappen bij buikligging Pasgeborene: 1 maand: 3 maanden 4 maanden 7-8 maanden hoofd naar tilt hoofd tilt hoofd tilt romp op, kruipt op één kant, enkele seconden langer, hoger steunt op handen en bekken seconden op, en meer handen: knieën omhoog, ligt buigt en strekt rechtop met ellebogen pasief ledematen geplooide gestrekt ellebogen Etappen bij het zitten Pageborene: 4 maanden: 6 maanden: 8 maanden: kromming hele kan niet alleen zit alleen met zit alleen, kan rug: zoutzak zitten, rug minder lichte steun vanuit zit hoofd schommelt krom, kan wel zitten, (evt. eigen handen) naar buikligging met flinke steun Etappen bij het lopen 3-4 maanden: 6-8 maanden: 10 maanden: 11 maanden: kan niet staan, steekt achterste staat met steun staat, zich al zakt door benen uit, stapbewegingen vasthoudend Bijeenkomst 1 9
10 Zo rond de leeftijd van zes maanden kan het kind voorwerpen van de ene hand in de andere hand overbrengen. Het pakken van kleine voorwerpen als kralen en knikkers levert dan nog grote moeilijkheden op, het kind probeert ze namelijk te pakken door middel van een schaargreep. Op deze manier kan het kind een kraal of knikker niet goed vastpakken. Pas tegen het eind van het eerste levensjaar gaat het kind gebruik maken van de pincetgreep. Het kind pakt het voorwerp dan tussen duim en wijsvinger vast. Dit zal eerst nog onzeker gaan, maar gaandeweg raakt het kind hier meer bedreven in. Ook grotere voorwerpen worden nu niet langer met de gehele hand omvat, maar met de vingers vastgehouden. Zintuiglijke ontwikkeling Alhoewel de zintuigen van de baby al voor de geboorte beginnen te werken, betekent dat niet dat de zintuigen na de geboorte goed en volledig functioneren. Vlak na de geboorte ziet een baby nog vaag en onscherp: hij ziet het verschil tussen licht en donker en hij ziet met name de omtrekken van de dingen. Na twee maanden gaat de baby meer gericht kijken: de baby gaat volgbewegingen maken met zijn ogen als we een voorwerp voor zijn gezicht houden. Het gehoor is bij de geboorte wel al goed ontwikkeld: al vlak na de geboorte draait een baby zijn hoofd in de richting van geluid. We moeten ons wel bedenken dat het horen van de baby niet hetzelfde horen is als het horen van de volwassene. Een volwassene kan betekenis geven aan geluid, een baby niet. Een baby kan aan geen van de geluiden die hij hoort betekenis geven. Het enige geluid dat hij vanaf de geboorte herkent is de stern van zijn moeder. Uit onderzoek is gebleken dat een baby al direct na de geboorte op deze stem reageert. Herkenning van de moeder vindt ook plaats op basis van geur. Uit onderzoek blijkt dat een baby de geur van zijn moeder kan herkennen. Hoe belangrijk de rol van geur is, is niet bekend. Het is echter aannemelijk dat de gehechtheid aan een knuffel is gebaseerd op geur. Immers, hoeveel kinderen hebben er niet een hekel aan als hun knuffel wordt gewassen? Verstandelijke ontwikkeling Bij het leerproces dat de baby doormaakt, springt met name het leren van motorische vaardigheden in het oog. het kind maakt een enorme lichamelijke ontwikkeling door. Voor een deel is deze ontwikkeling gebaseerd op rijpingsprocessen, voor een ander deel is zij gebaseerd op leerprocessen: het kind moet eraan toe zijn én hij moet het leren. Het leren in deze fase heeft niet alleen betrekking op motorische vaardigheden. Een baby leert bijvoorbeeld ook zijn eerste woordjes, hij leert zijn vader, moeder, broertjes en zusjes herkennen enzovoort. Bijeenkomst 1 10
11 Het leren van de baby vertoont drie kenmerken: 1. Er is sprake van ervaringsleren:de baby leert de dingen door ze zelf te doen 2. Er is sprake van herhalingsleren: de baby leert de dingen door ze eindeloos te oefenen, te herhalen 3. Er is sprake van imiterend leren: de baby leert de dingen doordat anderen ze, al of niet bewust, voordoen. De baby aapt na. Bij dit alles zien we ook dat het kind gevoelig is voor straffen en belonen. Het feit dat het kind uitbundig wordt geprezen wanneer het bijvoorbeeld zijn eerste stapjes zet, zet hem aan tot herhaling van dit gedrag. Een baby maakt enkele weken na de geboorte de eerste geluidjes. Het gaat hier om geluidjes die vanzelf ontstaan, doordat de baby zijn mond een stukje open heeft. Deze geluidjes worden meer bewust gemaakt vanaf de derde maand. Als het kind zeven à acht maanden oud is, brabbelt hij alleen nog in die klanken die hij in zijn omgeving hoort. Zo rond de twaalfde maand gaat het kind zijn eerste woordjes zeggen. Sociaal emotionele ontwikkeling Al vanaf de geboorte heeft de baby een eigen persoonlijkheid. Er is sprake van een aangeboren temperament. We zien dat baby s verschillend reageren op dezelfde omstandigheden het ene kind is motorisch erg actief, terwijl een ander kind meer passief is, de ene baby vindt het heerlijk in bad, terwijl een andere baby er een hekel aan heeft, de ene baby slaapt rustig en huilt zelden, terwijl een andere baby snel wakker is en veel huilt. Bij een baby ontbreekt het ik-besef. Hij heeft niet het besef zelf iemand te zijn, los van anderen om zich heen. Hij weet niet waar hij zelf ophoudt en waar de ander begint. Hij herkent zijn eigen arm bijvoorbeeld nog niet als zijn arm. We zien dan ook dat baby's heel verrast kunnen zijn als ze hun eigen handje in het vizier krijgen: ze gaan ermee spelen. Gaandeweg leert de baby het verschil kennen tussen ik en niet-ik. Dit wordt mede veroorzaakt door het feit dat een kind steeds meer zelf kan, zonder hulp van anderen. Het kind ervaart ook steeds duidelijker dat zijn eigen gedrag een bepaald effect heeft. Zo leert hij dat er verschil is tussen de eigen hand en de hand van iemand anders: er ontstaat een groeiend besef dat er een onderscheid is tussen hemzelf en anderen. Hij leert wat bij hem hoort en wat niet. Pas vanaf anderhalf á twee jaar is er sprake van een duidelijk ik-besef. Pas dan 'begrijpt' hij dat hij zelf een vast gegeven is, los van wat er om hem heen gebeurt. Bijeenkomst 1 11
12 De simpelste manier is om te kijken of kinderen zichzelf in de spiegel herkennen. Lewis (Amerikaans psycholoog) liet ze eerst in de spiegel kijken en zette ze daarna bij hun moeders op schoot die ze de neus lieten snuiten en ze ongemerkt daarbij een lik rode verf op de neus smeerden. Daarna werden ze weer voor de spiegel gezet. Een aanwijzing dat het kind dat-kindje-in-despiegel herkende als zichzelf, was dat hij bij het zien van de rode neus in de spiegel naar de eigen neus zou grijpen. Vrijwel geen van de kinderen tussen 9 en 15 maanden deed dat. Maar tussen de 15 en 18 maanden deed 24 procent van de kinderen dat en tussen 18 en 24 maanden 88 procent. Aangezien een baby nog niet in staat is om over anderen en zichzelf na te denken, moeten we stellen dat een baby altijd is wat hij ervaart. We spreken ook wel van: totaal ervaren. Huilen en lachen geven duidelijk aan hoe de baby zich voelt. Al direct vanaf de geboorte huilt een baby. Het lachen, anders dan een reflex, komt pas vanaf de zesde week op gang. Het lachen is dan een reactie op anderen. We spreken van: sociale glimlach. We zien daarbij dat de baby in deze fase voor iedereen die vriendelijk is een lachje over heeft. Het lachen tegen elke persoon begint zo rond de zevende maand zeer opvallend te verminderen. We zeggen dan wel dat het kind éénkennig is. In de éénkennigheidsperiode komt de aanhankelijkheid aan de moeder naar buiten. Het kind gaat huilen bij het zien van een vreemde en kruipt het liefst bij zijn moeder weg. Het hechtingsproces wordt met de éénkennigheidsfase afgesloten. Het kind heeft zich al dan niet veilig gehecht aan de ouders/opvoeders. Een veilig gehecht kind raakt in meerdere of mindere mate overstuur wanneer de ouders/opvoeders het kind bij vreemden achterlaten. Bij terugkeer zal het kind contact zoeken en zich willen laten troosten door de ouders/opvoeders om daarna weer snel verder te gaan met zijn bezigheden. Om zich te kunnen hechten is een vaste liefdevolle relatie tussen ouders/opvoeders en het kind van het grootste belang. Pas dan kan het kind zich veilig en geborgen voelen bij zijn ouders/opvoeders. Het is daarbij aan te bevelen dat het kind een hechtingsrelatie opbouwt met meerdere volwassenen. Hechting vervult een belangrijke functie in de ontwikkeling van de mens. Een kind dat zich in voldoende mate veilig heeft kunnen hechten, ontwikkelt een houding die wordt gekenmerkt door een fundamenteel vertrouwen. Het kind treedt de mensen, de wereld, zijn omgeving met vertrouwen tegemoet. Het is voor een gezonde emotionele ontwikkeling ook van belang dat er voldoende wordt tegemoet gekomen aan de zuigbehoefte van de baby. Het zuigen geeft de baby lustgevoelens en het kalmeert hem. Worden zijn behoeften voldoende bevredigd, dan ervaart hij de omgeving als veilig en plezierig. Bijeenkomst 1 12
Babylichaamstaal. Van te vroeg geboren baby s
Babylichaamstaal Van te vroeg geboren baby s Inleiding Voor een pasgeboren baby is lichaamstaal de eerste en enige manier om te vertellen wat hij wel of niet prettig vindt. Omdat hij nog niet kan praten,
Nadere informatieWat is een normale ontwikkeling?
Wat is een normale ontwikkeling? Van een normale ontwikkeling is sprake als een kind alle fasen doorloopt naar de volwassenheid op het gebied van fijne en grove motoriek, groei, sociale emotionele vaardigheden
Nadere informatieHuilen & troosten. Folder: 1106 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Verloskunde September 2015 1-8
Huilen & troosten Folder: 1106 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Verloskunde September 2015 1-8 2-8 Huilen en troosten Alle baby s huilen. Huilen hoort bij baby s. Maar waarom huilen
Nadere informatieKinderfysiotherapie Nazorgpoli prematuren
Kinderfysiotherapie Nazorgpoli prematuren Afdeling fysiotherapie Omdat uw kindje prematuur en/of dysmatuur is geboren is er een kans dat de motorische ontwikkeling vertraagd of afwijkend verloopt. Om die
Nadere informatieTe vroeg geboren Wat langer geduld
Te vroeg geboren Wat langer geduld Deze folder gaat over het eerste half jaar van het leven van couveusekinderen. Anders? In de eerste zes maanden kunnen couveusekinderen echt anders reageren dan kinderen
Nadere informatieHet hechtingsproces. bij kinderen tussen de 0 en 2 jaar. Kindergeneeskunde. Hechting. Hoe verloopt het hechtingsproces?
Het hechtingsproces bij kinderen tussen de 0 en 2 jaar Kindergeneeskunde In deze brochure leest u meer over de hechtingsprocessen bij baby s in de leeftijd van 0 tot 12 maanden. Daar waar ouders staat
Nadere informatieBaby-lichaamstaal. Albert Schweitzer ziekenhuis kinderafdeling december 2003 pavo 0301
Baby-lichaamstaal Albert Schweitzer ziekenhuis kinderafdeling december 2003 pavo 0301 Inleiding Via deze folder vertellen we u wat over de lichaamssignalen die uw baby geeft: baby-lichaamstaal is méér
Nadere informatieKennismaken met uw baby De fysiologische blauwdruk van uw baby
Kennismaken met uw baby De fysiologische blauwdruk van uw baby Patiënteninformatie Kennismaken met uw baby Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Fysiologische blauwdruk van uw baby 3 De eerste ontmoeting 4 De eerste
Nadere informatieAchtergrondinformatie opdracht 1, module 1, les 1
Achtergrondinformatie opdracht 1, module 1, les 1 Er zijn leuke en fijne momenten in de opvoeding, maar ook moeilijke en zware momenten. Deze moeilijke momenten hebben soms te maken met een bepaalde fase
Nadere informatie1. Sociaal Spel in het kort
1. Sociaal Spel in het kort Sociaal Spel bestaat uit 40 posters met doelgerichte groepsactiviteiten, waarmee je de sociaalemotionele ontwikkeling van kinderen stimuleert. Met de bijbehorende ouderkaarten
Nadere informatiePsychosociale ontwikkeling
Psychosociale ontwikkeling De psychosociale ontwikkeling van het kind Reeds in de baarmoeder ontstaat er een wisselwerking tussen ouder en kind. De baby is al vertrouwd geraakt met de stem van de ouder
Nadere informatieOmgang met uw baby Tips en adviezen
Omgang met uw baby Tips en adviezen Afdeling fysiotherapie Uw baby mag met u mee naar huis. Dit is een vreugdevolle en ook spannende gebeurtenis. Spannend omdat u nu zelf de zorg voor uw kindje op u gaat
Nadere informatieen waar is de gebruiksaanwijzing?? Over de eerste spannende dagen met je
en waar is de gebruiksaanwijzing?? Over de eerste spannende dagen met je baby Verwachtingen Wordt dit jullie eerste, tweede, volgende kindje? Weet je al hoe je je baby gaat voeden? Als je al een kind hebt:
Nadere informatieKinderfysiotherapie bij prematuur geboren baby's
Fysiotherapie Kinderfysiotherapie bij prematuur geboren baby's www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl FYS019 / Kinderfysiotherapie bij prematuur
Nadere informatieOntwikkelingsgerichte Zorg (OGZ) Neonatologie
Ontwikkelingsgerichte Zorg (OGZ) Neonatologie Te vroeg geboren of ziek Uw baby is op onze couveuseafdeling opgenomen, omdat hij te vroeg geboren is, te licht van gewicht of misschien wel ziek. De periode
Nadere informatieDe begeleidingsbehoefte Respect voor kinderen Zelfstandigheid Ontplooiing van de sociale ontwikkeling (sociale competentie) Opbouwen van kennis
De begeleidingsbehoefte Voor de basis van de begeleidingsbehoefte is aansluiting gevonden bij een tweetal pedagogen: Freinet en Malaguzzi. Daaruit zijn een aantal kerngedachten geformuleerd: respect voor
Nadere informatieOver slapen, (teveel) huilen en regelmaat
VERZORGING Over slapen, (teveel) huilen en regelmaat voor ouders met een baby tot 3 maanden 2 Waarom huilt een baby? Alle baby s huilen en dat is een gezonde zaak. Het is normaal. Huilen hoort bij de ontwikkeling
Nadere informatieFysiotherapie. Ontwikkelingspolikliniek. Beter voor elkaar
Fysiotherapie Ontwikkelingspolikliniek Beter voor elkaar Gefeliciteerd met de geboorte van uw kindje! Omdat uw kindje te vroeg geboren is worden u en uw kindje begeleid door de kinderfysiotherapeut tijdens
Nadere informatiePedagogisch beleidsplan Buitenschoolse Opvang Mathil Rouveen
Pedagogisch beleidsplan Buitenschoolse Opvang Mathil Rouveen Inhoud: Voorwoord 2 Pedagogisch doel 3 Visie op ontwikkeling en opvoeding 4 Sociaal- emotionele veiligheid 5 Sociale ontwikkeling 5 Emotionele
Nadere informatieNaam: Locatie: Groep: Groeibericht
Naam: Locatie: Groep: Groeibericht pagina 2 Inleiding Opgroeien, opvoeden en ontwikkelen gaat bij ieder kind met vallen en opstaan. In de moderne kinderopvang nemen we een deel van de opvoeding van uw
Nadere informatieWAT VERWACHT UW BABY FRANCISCUS GASTHUIS & VLIETLAND
WAT VERWACHT UW BABY FRANCISCUS GASTHUIS & VLIETLAND Inleiding Deze folder is bedoeld voor aanstaande ouders. Er is een baby op komst, misschien wel meer dan één? Ouder worden is een prachtige ervaring
Nadere informatieFysiotherapie bij te vroeg geboren baby's. Afdeling Fysiotherapie Route 59
00 Fysiotherapie bij te vroeg geboren baby's Afdeling Fysiotherapie Route 59 1 Wanneer spreekt men van prematuur? Prematuur betekent te vroeg geboren. Kinderen die eerder geboren worden dan 37 zwangerschapsweken,
Nadere informatieVOORBEELD UIT HET PEDAGOGISCH BELEIDSPLAN. VEILIGHEID EN GEBORGENHEID BIEDEN - BABY S
VOORBEELD UIT HET PEDAGOGISCH BELEIDSPLAN. VEILIGHEID EN GEBORGENHEID BIEDEN - BABY S ALGEMEEN: EMOTIONELE EN FYSIEKE VEILIGHEID BABY S Het pedagogisch beleidsplan geeft de grenzen (pedagogisch medewerker/kindratio
Nadere informatieTe vroeg geboren, wat langer geduld. Orbis Jeugdgezondheidszorg
Te vroeg geboren, wat langer geduld Orbis Jeugdgezondheidszorg Inleiding Couveusekinderen zijn kinderen die na hun geboorte een tijd (enkele weken tot enkele maanden) in de couveuse hebben gelegen. De
Nadere informatieOntwikkelingsgerichte Zorg Couveuse-unit
Uw kind verblijft momenteel op de couveuse-unit van het MCL. Om de ontwikkeling van uw kind zo goed mogelijk te steunen en te stimuleren wordt in het MCL ontwikkelingsgerichte zorg toegepast. In deze folder
Nadere informatieLeerlijn Sociaal-emotionele ontwikkeling
Leerlijn 1.1. Emotioneel 1.2. Sociaal Stamlijn Niveau A Merkt zintuiglijke stimulatie op (aanraking, vibratie, smaken, muziek, licht) Uit lust- en onlustgevoelens Kijkt gericht enkele seconden naar een
Nadere informatieOver slapen, (teveel) huilen en regelmaat
VERZORGING Over slapen, (teveel) huilen en regelmaat voor ouders met een baby tot 3 maanden Waarom huilt een baby? Alle baby s huilen en dat is een gezonde zaak. Het is normaal. Huilen hoort bij de ontwikkeling
Nadere informatie6.1. Boekverslag door R woorden 17 april keer beoordeeld. Baby
Boekverslag door R. 2678 woorden 17 april 2008 6.1 177 keer beoordeeld Vak Biologie Baby Lichamelijke ontwikkeling Als het kind ter wereld komt is hij/zij z n 50 centimeter lang en weegt ongeveer 3,5 kilo
Nadere informatieSpelen en bewegen met uw baby www.cjggooienvechtstreek.nl
regio Gooi en Vechtstreek Spelen en bewegen met uw baby www.cjggooienvechtstreek.nl n Spelen en bewegen met uw baby Spelen is leuk, maar ook nuttig. Al spelend kan uw kind zijn gevoelens uiten en contact
Nadere informatieOver (fop)spenen, duimzuigen en open mond ademen www.cjggooienvechtstreek.nl
regio Gooi en Vechtstreek Over (fop)spenen, duimzuigen en open mond ademen www.cjggooienvechtstreek.nl n Over (fop)spenen, duimzuigen en open mond ademen Zuigen op een fopspeen of duim is slecht voor de
Nadere informatieOntwikkelingsgerichte zorg op de couveuseafdeling van het CWZ
Ontwikkelingsgerichte zorg op de couveuseafdeling van het CWZ 2 Ontwikkelingsgerichte zorg Ontwikkelingsgerichte zorg houdt in dat je uitgaat van de ontwikkeling van het kind en de behoeftes die het kind
Nadere informatietoont enthousiasme (lacht, kirt, trappelt met de beentjes)
1 Omgaan met en uiten van eigen gevoelens en ervaringen toont enthousiasme (lacht, kirt, trappelt met de beentjes) laat non-verbaal zien dat hij/zij iets niet wil (bijv. slaat fles weg, draait hoofd als
Nadere informatieEen kleine baby in mijn handen
FYSIOTHERAPIE Een kleine baby in mijn handen ADVIES Een kleine baby in mijn handen Een kindje dat te vroeg geboren is, reageert anders op aanraking en prikkels dan een voldragen baby. Het is belangrijk
Nadere informatiePraten leer je niet vanzelf
jeugdgezondheidszorg Praten leer je niet vanzelf... hier ben ik www.icare.nl Over de spraak-taalontwikkeling van kinderen van 0-4 jaar Praten gaat niet vanzelf, praten moet je leren. Een kind leert praten
Nadere informatieAdviezen voor het bevorderen van de taalontwikkeling. Afdeling Logopedie
Adviezen voor het bevorderen van de taalontwikkeling Afdeling Logopedie Uw kind gaat praten, omdat er vanaf zijn geboorte in zijn nabijheid gepraat wordt en omdat vanaf zijn geboorte tegen hem gesproken
Nadere informatieSHANTALA. Basishouding en basisaanraking via voelende en invoelende handen. Terug naar de zintuigelijke waarneming
SHANTALA Basishouding en basisaanraking via voelende en invoelende handen Terug naar de zintuigelijke waarneming Voor ouders en verzorgers van een pasgeboren kind 1 INLEIDING Worden gedragen, gewiegd,
Nadere informatieProtocol huilen Gastouderbureau Herzien: Maart
Protocol huilen Gastouderbureau Herzien: Maart 2016 1 1. Waarom huilen baby s Huilen is normaal voor een baby. Het is zijn eerste communicatiemiddel. Een baby huilt omdat er een reden is. Er is vaak onenigheid
Nadere informatieMijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu?
Mijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van uw baby Als uw baby in de eerste levensmaanden altijd met z n hoofd op dezelfde kant ligt, kan hij een afgeplat hoofd krijgen.
Nadere informatieOntdek je kracht voor de leerkracht
Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te
Nadere informatieOp stap naar het 1 e leerjaar
Op stap naar het 1 e leerjaar Schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe! Zwevegem, 26 november 2009 Lieven Coppens Inleiding Uit de kindermond Ik wil niet naar het eerste leerjaar want daar mag ik niet
Nadere informatieOnrustige baby. Moeder en Kind Centrum. Beter voor elkaar
Onrustige baby Moeder en Kind Centrum Beter voor elkaar Inleiding Baby s huilen. Dit is normaal voor een baby. Maar úw kind blijft huilen en niets lijkt daarbij te helpen om uw baby te troosten. Klinkt
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatiePrematuur geboren kinderen. Bevalling. Couveusetijd
Prematuur geboren kinderen Couveusekinderen zijn baby s die na hun geboorte een tijd (enkele weken tot enkele maanden) in de couveuse hebben gelegen. De meeste couveusekinderen zijn te vroeg en/of ziek
Nadere informatie(naam/plaats school) Achternaam : Roepnaam : Geboortedatum: :. Nationaliteit : Adres (straat/nr) :. Postcode:. Telefoonnummer : Telefoonnummer 2:.
Stichting penbaar nderwijs Kampen Noordweg 87 8262 BP Kampen Tel: (038) 333 22 43 www.ookkampen.nl Dit aanmeldformulier is opgesteld ten behoeve van de zorgvuldige aanmelding van uw kind bij één van de
Nadere informatieOp stap naar het 1 e leerjaar Wat is schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe!
Op stap naar het 1 e leerjaar Wat is schoolrijpheid? Ook de ouders doen er toe! Lieven Coppens Vooraf De ontwikkeling van een kind verloopt op verschillende domeinen. Elk kind ontwikkelt op zijn eigen
Nadere informatieWeekprogramma: 1 jaar Zichzelf in de spiegel bekijken en gezichtsuitdrukkingen nadoen
Dit ben ik! Weekprogramma: Week 1; 0 jaar Zichzelf in de spiegel bekijken. 1 jaar Zichzelf in de spiegel bekijken en gezichtsuitdrukkingen nadoen 2 jaar Aanwijzen en benoemen delen van het gezicht. 3 jaar
Nadere informatieFysiotherapie. Omgang met uw baby.
Fysiotherapie Omgang met uw baby www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl FYS021 / Omgang met uw baby / 25-04-2019 2 Omgang met uw baby Uw baby mag
Nadere informatie26/02/2013. Prenatale ontwikkeling. De geboorte. Pasgeborene
Prenatale ontwikkeling De geboorte Pasgeborene 1 Motorische ontwikkeling 5 fasen van arousal state 1. Rustige slaap (1/3) 2. REM slaap (1/3 1/4) 3. Passieve waaktoestand 4. Actieve waaktoestand 5. Huilen
Nadere informatiePsychosociale ontwikkeling
Psychosociale ontwikkeling De psychosociale ontwikkeling van het kind Reeds in de baarmoeder ontstaat er een wisselwerking tussen ouder en kind. De baby is al vertrouwd geraakt met de stem van de ouder
Nadere informatie(naam/plaats school) Achternaam : Roepnaam : Geboortedatum: :. Nationaliteit : Adres (straat/nr) :. Postcode:. Spreektaal thuis: :.
Dit aanmeldformulier is opgesteld ten behoeve van de zorgvuldige aanmelding van uw kind bij één van de basisscholen van het Samenwerkingsverband Kampen Aanmeldformulier voor basisschool ndergetekenden
Nadere informatieObservatielijst Groepsfunctioneren
Observatielijst Groepsfunctioneren Toelichting De Observatielijst Groepsfunctioneren is verdeeld in twee leeftijdscategorieën: kinderen tot 1,5 jaar en kinderen ouder dan 1,5 jaar. Met de lijst wordt de
Nadere informatie6.5. Cognitieve ontwikkeling. Lichamelijke ontwikkeling. Sociale/emotionele ontwikkeling. Seksuele ontwikkeling
Boekverslag door J. 1624 woorden 26 februari 2008 6.5 259 keer beoordeeld Vak Verzorging De verschillende soorten ontwikkelingen - cognitieve ontwikkeling - lichamelijke ontwikkeling - emotionele ontwikkeling
Nadere informatieSchoolkind Tips voor ouders
Schoolkind voor ouders Inleiding In de basisschoolperiode verandert een kind van een afhankelijke kleuter in een zelfstandige 12-jarige aan het begin van de puberteit. Ouders merken dat hun kind zich steeds
Nadere informatieHuilen als communicatiemiddel
Huilen als communicatiemiddel Vanaf de geboorte hebben baby s mogelijkheden om te communiceren. Het communiceren verloopt in het begin heel onbeholpen: door te huilen, zuigen en kijken. Later door zich
Nadere informatieIn gesprek met ouders. Spel en ontwikkeling! (module 1 en 2) (module 3 en 4) Doel Verkrijgen van inzicht in het belang van spel en
Peuters spelender wijs! Een praktische verdiepingscursus voor pedagogisch medewerkers in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven De ontwikkeling van jonge kinderen gaat snel. Ze zijn altijd op ontdekkingstocht
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Het foetaal alcohol syndroom. www.kinderneurologie.eu
Het foetaal alcohol syndroom Wat is het foetaal alcohol syndroom? Het foetaal alcohol syndroom is een combinatie van aangeboren afwijkingen bij een baby die veroorzaakt zijn door alcohol gebruik van de
Nadere informatieMijn baby heeft een. voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van uw baby
Mijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van uw baby Als uw baby in de eerste levensmaanden een voorkeurshouding heeft, kan hij een afgeplat hoofd krijgen. Deze folder
Nadere informatieObservatieformulier 0 tot 2 jarigen (Kijk op ontwikkeling) in de voorschoolse voorziening
Observatieformulier 0 tot 2 jarigen (Kijk op ontwikkeling) in de voorschoolse voorziening Kindgegevens: Voornaam... Achternaam... Geslacht... Geboortedatum... - geboorteplaats... - geboorteland... Nationaliteit...
Nadere informatieProtocol Huilen KDV Polderpret
Protocol Huilen KDV Polderpret Inhoudsopgave Protocol Huilen... 1 1 Waarom huilen baby's... 3 1.1 Uitgangspunten...3 1.2 Wat kunnen we doen?...4 1.3 Hoe troosten we een baby?...4 2 Huilen bij dreumesen
Nadere informatieGastouderbureau MijnGastouderopvang
Hoe gaat het met mijn gast- of oppaskind? Gastouderbureau MijnGastouderopvang Observatielijst voor de ontwikkeling van kinderen in de gastouderopvang Iedere gastouder kent 'haar' gastkind na tijdje behoorlijk
Nadere informatiePedagogisch beleid gastouderbureau OOK-Thuis
Pedagogisch beleid gastouderbureau OOK-Thuis Opvang door Nanny s Inleiding Kinderen moeten zich bij Kinderopvang OOK prettig voelen. Dat is waar alles om draait. Wij willen dat de opvang aantrekkelijk
Nadere informatieZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd 0 tot 4 jaar
ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd 0 tot 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met
Nadere informatieBaby s houden van boeken! voorlezen leuk, gezellig én leerzaam!
Baby s houden van boeken! voorlezen leuk, gezellig én leerzaam! Waarom zo vroeg beginnen? Baby s kunnen veel meer dan je denkt. Luisteren Vanaf de eerste dag luistert je baby naar jouw stem. Al begrijpt
Nadere informatieZorg. Omdat een andere blik je leven verrijkt
Zorg vanuit bekeken Omdat een andere blik je leven verrijkt Je kind heeft autisme Je kind blijkt autisme te hebben. Waarschijnlijk had je al langere tijd een vermoeden. Ouders weten vaak al vroeg dat hun
Nadere informatieDe Puk-poster. Goed voorbeeldgedrag. Een baby ontwikkelt zich razendsnel. Vaak lijkt. dit vanzelf te gaan. Toch is het belangrijk om ook
Ontwikkeling van baby s stimuleren met de Puk-poster Auteur: Natasja van Lier Een baby ontwikkelt zich razendsnel. Vaak lijkt dit vanzelf te gaan. Toch is het belangrijk om ook de ontwikkeling van baby
Nadere informatieAls je het niet meer ziet zitten...
Infobrochure Als je het niet meer ziet zitten... Omgaan met een huilende baby mensen zorgen voor mensen Inhoud Als je het niet meer ziet zitten...4 Huilen...5 Als huilen een probleem is...6 Voeden...6
Nadere informatiePedagogisch Beleidsplan
Pedagogisch Beleidsplan 2017-2018 Marianne Strijker- Borsje Inhoud Inleiding... 2 Grondslag... 2 4 opvoedingsdoelen... 2 Het bieden van een gevoel van emotionele en fysieke veiligheid... 3 Het bieden van
Nadere informatieSpraak-taal 0-1½ jaar
Spraak-taal 0-1½ jaar HOE LEERT EEN KIND PRATEN? Leren praten gaat vaak natuurlijk en vanzelf. De meeste ouders staan er niet bij stil. Het gaat stap voor stap, net als leren lopen. Het ene kind leert
Nadere informatieWoonadres :. E-mail:.
Gegevens van (aangemeld) kind en ouder(s)/verzorger(s) Naam kind :. Geslacht: M / V Geboortedatum: Woonadres :. Postcode :.. Woonplaats :.. Tel.nr(s).:...... E-mail:. Naam vader:. Naam moeder:. Geboortedatum:../../..
Nadere informatieOntwikkelingsgerichte zorg op de kinderafdeling
Ontwikkelingsgerichte zorg op de kinderafdeling Uw baby is geboren in Maasziekenhuis Pantein. Op de kinderafdeling stemmen wij de zorg voor uw pasgeboren baby volledig ledig af op wat hij of zij nodig
Nadere informatieSociale/pedagogische vragenlijst
Bijlage 1 Sociale/pedagogische vragenlijst voor ouders en begeleiders van mensen met een matige tot (zeer) ernstige verstandelijke beperking, al dan niet in combinatie met een lichamelijke beperking 1
Nadere informatieGeneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding
Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding Geneesmiddelen en zwangerschap Enige tientallen jaren geleden dacht men nog dat ongeboren kinderen in de baarmoeder goed beschermd waren tegen schadelijke
Nadere informatieSchoolkind. Kind op de basisschool. Een rustige ontwikkeling tussen driftige peuter en dwarse puber!?!
Schoolkind Oorspronkelijke tekst Hilde Breet Wilma Poot Illustraties Harmen van Straaten Uitgave: januari 1998 Herziene uitgave: maart 2010 Het is toegestaan deze folder in ongewijzigde vorm te multipliceren
Nadere informatiePedagogisch Beleidsplan KDV Mathil Rouveen
Pedagogisch Beleidsplan KDV Mathil Rouveen Inhoud: Voorwoord 2 Pedagogisch doel 3 Visie op ontwikkeling en opvoeding 4 Sociaal- emotionele veiligheid 5 Sociale ontwikkeling 5 Emotionele ontwikkeling 6
Nadere informatieRichtlijnen houdingsadviezen bij zuigelingen
Richtlijnen houdingsadviezen bij zuigelingen voorkeurshouding en overstrekken Na de geboorte houden zuigelingen/baby s hun hoofd vaak naar dezelfde kant. Meestal gaat dit binnen enkele weken over. Echter
Nadere informatiePeuters. Lief maar ook wel eens lastig
1 Peuters Lief maar ook wel eens lastig 2 Peuters: Lief maar ook wel eens lastig Peuters zijn ondernemend en nieuwsgierig. Ze willen alles weten en ze willen alles zelf doen. En als ze iets niet willen,
Nadere informatieDirect aan de slag met Baby- en kindergebaren
Direct aan de slag met Baby- en kindergebaren Inhoudsopgave Welkom Blz. 3 Wat zijn baby- en kindergebaren? Blz. 4 Voordat je begint Blz. 5 De eerste gebaren Blz. 6 & 7 Gebaren- tips Blz. 8 Veel gestelde
Nadere informatieOntwikkelingsgerichte zorg en fysiotherapie
Ontwikkelingsgerichte zorg en fysiotherapie Een pasgeboren baby heeft tijd nodig om te wennen aan de omgeving buiten de vertrouwde, beschermende omgeving van de baarmoeder. Hij moet zelf gaan ademen en
Nadere informatieOp schoot en in een stoeltje. Algemeen
Als uw baby in de eerste levensmaanden een voorkeurshouding heeft, kan hij een afgeplat hoofd krijgen. Deze folder geeft u tips om dit te verhelpen. Wat is er aan de hand? Voorkeurshouding is een probleem
Nadere informatiePedagogische Visie en Beleid
Pedagogische Visie en Beleid Inleiding Voor ouders, medewerkers en alle anderen die betrokken zijn bij, en geïnteresseerd zijn in onze kinderopvang. Voor verantwoorde kinderopvang is veel nodig, om te
Nadere informatie8/03/2013. Prenatale ontwikkeling. De geboorte. Pasgeborene
Prenatale ontwikkeling De geboorte Pasgeborene 1 Baby Motorische ontwikkeling Kijkstadium (0 3m) Grijpstadium (3 6) Zitstadium (6 9) Rechtop staan (-9-12) Loopstadium (12-15) Geboorte = beperkt aantal
Nadere informatieEten, slapen & zindelijk worden
Eten, slapen & zindelijk worden Informatie voor ouders Het Centrum voor Jeugd en Gezin ondersteunt met deskundig advies, tips en begeleiding. Een centraal punt voor al je vragen over opvoeden en opgroeien,
Nadere informatieBaby s die veel huilen Informatie voor ouders
Baby s die veel huilen Informatie voor ouders Albert Schweitzer ziekenhuis november 2014 pavo 1177 Inleiding Als uw baby veel huilt gaat u van alles proberen om de oorzaak te vinden. Zeker als uw baby
Nadere informatieKIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek 1e rapport: Datum gesprek 2e rapport: KIJK! 1-2 Bazalt Educatieve Uitgaven www.bazalt.
KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek : Datum gesprek : KIJK! Lijst 1. Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn vel zit, zal zich goed en vlot ontwikkelen. Het is van nature nieuwsgierig
Nadere informatiePeuters: lief maar ook wel eens lastig
Peuters: lief maar ook wel eens lastig Informatie voor ouders Het Centrum voor Jeugd en Gezin ondersteunt met deskundig advies, tips en begeleiding. Een centraal punt voor al je vragen over opvoeden en
Nadere informatieZorgprotocol preventie van een voorkeurshouding en schedelvervorming
Zorgprotocol preventie van een voorkeurshouding en schedelvervorming 1. Inleiding Het is van belang dat de pasgeborene geen voorkeurshouding ontwikkelt. Een voorkeurshouding staat een voorspoedige symmetrische
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatiePedagogisch kader Kinderdagverblijf Filios
Pedagogisch kader Kinderdagverblijf Filios Onderdeel van: Pagina 1 van 5 Inleiding In het pedagogisch kader staan onze uitgangspunten en basisdoelen die ten grondslag liggen aan ons pedagogisch handelen.
Nadere informatieHANDIG ALS EEN HOND DREIGT
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT
Nadere informatieAanmeldformulier voor basisschool, Sint Franciscus, Weiteveen.
Inleveren bij de directeur: uiterlijk. Aanmeldformulier voor basisschool, Sint Franciscus, Weiteveen. ndergetekenden melden hun kind aan bij Basisschool, Sint Franciscus, Zuidersloot 61 te Weiteveen Gegevens
Nadere informatieOefeningen en houdingsadviezen voor na de bevalling
Oefeningen en houdingsadviezen voor na de bevalling Inleiding Zwangerschap en bevalling zijn beide een natuurlijke gebeurtenis. Door de zwangerschap en bevalling verandert echter uw houding en verzwakken
Nadere informatieInleiding Polariteitsmassage
Polariteitsmassage Inleiding Een pasgeboren baby heeft niet alleen melk nodig. Iedere baby wordt geboren met behoefte aan lichamelijk contact. Het is dan ook heel normaal dat uw baby graag in de armen
Nadere informatiePedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien
Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Inleiding Kinderopvang Haarlem heeft één centraal pedagogisch beleid. Dit is de pedagogische basis van alle kindercentra van Kinderopvang Haarlem.
Nadere informatieSamenvatting Mensen ABC
Samenvatting Mensen ABC Week 1ABC: Wie zijn wij? Info: Wie zijn wij mensen Mensen zijn verschillend. Iedereen is anders, niemand is hetzelfde. Dat noem je uniek. Een mens heeft een skelet van botten. Daarom
Nadere informatie4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als
4 Denken In dit hoofdstuk vertellen we hoe jij om kan gaan met je gedachten. Veel gedachten maak je zelf. Ze bepalen hoe jij je voelt. We geven tips hoe jij jouw gedachten en gevoelens zelf kunt sturen.
Nadere informatiePedagogisch beleid gastouderbureau via Laura
Pedagogisch beleid gastouderbureau via Laura Inleiding Gastouderbureau via Laura biedt kinderen een fijne en vertrouwde opvang waar zij kunnen groeien en de wereld om hen heen kunnen ontdekken. Terwijl
Nadere informatieTussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen
Tussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen 1. Kijkt veel naar andere kinderen. 1. Kan speelgoed met andere kinderen 1. Zoekt contact met andere kinderen 1. Kan een emotionele
Nadere informatieMijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu?
Mijn baby heeft een voorkeurshouding... Wat nu? Adviezen voor de hantering van uw baby Als uw baby in de eerste levensmaanden altijd met z n hoofd op dezelfde kant ligt, kan hij een afgeplat hoofd krijgen.
Nadere informatieIk ben een heel klein muisje
Ik ben een heel klein muisje Muzido ANNIE LANGELAAR FONDS Ik ben een heel klein muisje: het lied... 3 De muziekopname... 3 Activiteiten per leeftijd: Baby s... 4 Massagespel... 4 Speelgoed... 4 Muisje
Nadere informatieAdewiedewanseltje. Muzido ANNIE LANGELAAR FONDS
Adewiedewanseltje Muzido ANNIE LANGELAAR FONDS Adewiedewanseltje: het lied... 3 De muziekopname... 3 Activiteiten per leeftijd: Baby s... 4 Door de ruimte... 4 Dreumesen... 4 Paardje rijden op de knie...
Nadere informatie