(Mr P1 en Mevr. P2, ontleners t/ C. N.V., kredietinstelling)

Transcriptie

1 Vred. Beveren, 1 e maart 2005 / J.P. Beveren, 1 er mars 2005 A.R. : 04A698 Zet. : de h. R. Soetens (Mr P1 en Mevr. P2, ontleners t/ C. N.V., kredietinstelling) Vonnis op tegenspraak Consumentenkrediet Kredietopening «Le criminel tient le civil en état» - Burgerlijke partijstelling Aan de straf- en burgerlijke procedure gemeenschappelijke punten. Waarborg Hypotheek K.B. nr. 225 van 7 januari 1936 tot reglementering van de hypothecaire leningen en tot inrichting van de controle op de ondernemingen van hypothecaire leningen Toepassingsgebied. Het adagium «Le criminel tient le civil en état» geldt slechts voor zover de benadeelde partij zich burgerlijke partij stelt en enkel wat betreft de aan de straf- en burgerlijke procedure gemeenschappelijke punten. het koninklijk besluit nr. 225 van 7 januari 1936 tot reglementering van de hypothecaire leningen en tot inrichting van de controle op de ondernemingen van hypothecaire leningen is slechts op de volgende kredietovereenkomsten toepasselijk: - de hypothecaire kredietovereenkomsten gesloten vóór de inwerkingtreding van de wet van 4 augustus 1992 op het consumentenkrediet; - de kredietovereenkomsten gesloten door ondernemingen die gemachtigd zijn om deze kredieten toe te kennen of van deze machtiging zijn vrijgesteld met toepassing van de bepalingen van voormeld koninklijk besluit en op welke overeenkomsten deze ondernemingen de bepalingen van dit besluit toepasselijk hebben gemaakt, en wel voordat zij met toepassing van de voormelde wet van 4 augustus 1992 gemachtigd waren - over welke machtiging zij uiterlijk op 31 december 1994 moesten beschikken - om hypothecaire kredieten toe te kennen. Crédit à la consommation Ouverture de crédit «Le criminel tient le civil en état» - Constitution de partie civile Points communs aux procédures pénale et civile. Garantie Hypothèque A.R. n 225 du 7 janvier 1936 réglementant les prêts hypothécaires et organisant le contrôle des entreprises de prêts hypothécaires Champ d application. L adage «Le criminel tient le civil en état» ne vaut que pour autant que la partie lésée par l infraction se soit constituée partie civile et qu à l égard des points communs aux procédures pénale et civile.

2 L arrêté royal n 225 du 7 janvier 1936 réglementant les prêts hypothécaires et organisant le contrôle des entreprises de prêts hypothécaires n est applicable qu aux contrats de crédit suivants : - les contrats de crédit hypothécaire conclus avant l entrée en vigueur de la loi du 4 août 1992 relative au crédit hypothécaire ; - les contrats de crédit hypothécaire conclus par les entreprises autorisées à consentir ces crédits ou dispensées de cette autorisation en application des dispositions de l arrêté royal précité, auxquels ces entreprises ont rendu les dispositions de cet arrêté applicable et ce, avant qu elles ne soient autorisées à pratiquer le crédit hypothécaire en application de la loi du 4 août 1992 précitée, cette dernière autorisation devant intervenir au plus tard le 31 décembre Gelet op het verzoekschrift van 28 december 2004, ter griffie toegekomen op 31 december 2004, Gelet op de beschikking dagbepaling en de oproeping van partijen bij gerechtsbrief van 31 december 2004 overeenkomstig art quinquies van het Ger. W., ter verschijning op de openbare terechtzitting van 18 januari 2005, datum waarop de behandeling der zaak werd verdaagd naar de openbare terechtzitting van 1 februari 2005 en vervolgens naar 15 februari 2005, alwaar zij werd behandeld en in beraad genomen, Met inachtneming van de beschikkingen van de wet van 15 juni 1935 en de aanvullende wetten op het gebruik der talen in gerechtszaken, Gehoord partijen, Gezien de door beide partijen neergelegde conclusies en overgelegde stukken, De vordering strekt ertoe te zeggen voor recht dat aan eisende partij wordt toegestaan de openstaande schuld aan verwerende partij te mogen voldoen met maandelijkse betalingen van 676,55 EUR met ingang vanaf 1 januari Verwerende partij te veroordelen tot de gedingkosten. Eisende partij betwist de vordering en vordert in hoofdorde dat Wij Ons onbevoegd verklaren om kennis te nemen van de vordering en de zaak te verwijzen naar de Rechtbank van koophandel te Turnhout, in ondergeschikte orde de vordering onontvankelijk, minstens ongegrond te verklaren. Voorgaanden 1. Eisende partij heeft aan verwerende partij een kredietopening toegestaan dd , voor een nominaal bedrag van BEF, omgerekend in 2

3 ,52 EUR, terugbetaalbaar in 120 maandelijkse aflossingen voor wat de rente betreft en op de laatste dag van de maand waarin de overeengekomen termijn van 10 jaar verstrijkt voor wat het kapitaal betreft, met als doel overname krediet B., plaatsing nieuwe badkamer en belegging in AS. renteplan en bijhorende kosten. Als waarborgen voor het krediet werd een hypothecaire inschrijving bedongen op het onroerend goed, eigendom van eisende partij, gelegen te, inpandgeving van de beleggingsverzekeringen en afstand begunstiging brandverzekering. Bij akte verleden voor notaris Nt met standplaats te dd. 14 september 2001 werden voormelde hypothecaire inschrijving en inpandgeving van de beleggingsverzekeringen toegestaan. (stuk 1 dossier eisende partij stukken 1 en 2 dossier verwerende partij) 2. Bij aangetekend schrijven van 6 december 2004 heeft eisende partij aan verwerende partij om toelating verzocht de maandelijkse afbetalingen te herleiden tot maximaal de helft van 1.353,10 EUR. (stuk 9 dossier eisende partij) 3. Aangezien aan voormeld verzoek van eisende partij door verwerende partij geen gevolg werd gegeven heeft eisende partij een verzoekschrift neergelegd ten einde betalingsfaciliteiten te bekomen overeenkomstig art. 38 van de wet op het consumentenkrediet. Standpunten van partijen Eisende partij stelt onder meer dat de wet op het consumentenkrediet van toepassing is gezien kredieten, ofschoon hypothecair gewaarborgd, die niet dienen om onroerende zakelijke rechten te verwerven of te behouden, dit in overwegende mate, niet onder de toepassing vallen van de wet op het hypothecair krediet. Eisende partij stelt tevens dat evenmin het K.B. nr. 225 van toepassing is gezien dit vervangen werd door de wet op het hypothecair krediet en dat de voorliggende kredietopening alleen nog bij hypothese kan vallen onder de wet op het hypothecair krediet, hetgeen evenmin het geval is. Verwerende partij stelt in hoofdorde dat Wij niet bevoegd zijn en de zaak dient te worden verwezen naar de Rechtbank van koophandel te Turnhout, ondergeschikt verzoekt zij om in toepassing van het adagium le criminel tient le civil en état de behandeling der zaak te schorsen. 3

4 Verwerende partij laat tevens gelden dat het terzake handelt om een beleggingshypotheek waarop de wet op het consumentenkrediet niet van toepassing is doch wel het K.B. nr. 225 van 7 januari Beoordeling Ten aanzien van de door verwerende partij opgeworpen exceptie van onbevoegdheid. Overwegende dat de exceptie van onbevoegdheid in limine litis wordt opgeworpen en verwerende partij de Rechtbank aanwijst welke volgens haar bevoegd is om kennis te nemen van het voorliggend geschil. Dat de door verwerende partij opgeworpen exceptie van onbevoegdheid derhalve regelmatig is. Dat Wij in casu inderdaad enkel bevoegd zijn indien de voorliggende kredietopening onder toepassing valt van de wet op het consumentenkrediet, dit zo wel ratione materiae (art. 591, 21, Ger W.) als ratione loci (art. 628, 8, Ger W.). Dat derhalve het onderzoek omtrent de al dan niet toepasselijkheid van de wet op het consumentenkrediet uitmaakt of Wij al dan niet bevoegd zijn te oordelen omtrent voorliggend geschil. Ten aanzien van het door verwerende partij ingeroepen misbruik van artikel 735 Ger. W. Overwegende dat in casu de behandeling der zaak bij korte debatten gerechtvaardigd is gezien uit de gegevens van de zaak blijkt dat eisende partij inderdaad in een precaire financiële toestand is terecht gekomen door maandelijkse afbetalingen te moeten doen ten bedrage van 1.468,51 EUR, om welke reden zij de toepassing vordert van artikel 38 van de wet op het consumentenkrediet. Dat de rechten van verdediging van verwerende partij niet werden geschaad gezien zij uitvoerig heeft geconcludeerd en de zaak ter zitting van 15 februari 2005 uitvoerig werd gepleit. Ten aanzien van de toepassing van het adagium le criminel tient le civil en état. Overwegende dat overeenkomstig artikel 4 V.T. Sv. de burgerlijke rechtsvordering terzelfdertijd en voor dezelfde rechters vervolgd kan worden als de strafvordering ; zij kan ook afzonderlijk vervolgd worden, in dat geval is zij geschorst, zolang niet definitief is beslist over de strafvordering die voor of gedurende de burgerlijke rechtsvordering is ingesteld. Dat vereist is dat de strafvordering effectief is ingesteld. 4

5 Dat er geen schorsing is wanneer de zaak slechts het voorwerp uitmaakt van een opsporingsonderzoek (Vred. Oostende, 10 oktober 1986, T.V.B.R., 1986, 138). Dat tevens vereist is dat er sprake moet zijn van een beslissing die aan de strafrechter werd opgedragen over punten die gemeen zijn aan de strafvordering en de burgerlijke vordering op zulke wijze dat er gevaar voor tegenstrijdigheid bestaat (Cass. 13 mei 1983, Arr. Cass , 1136, en Pas. 1983, I, 1035 ; Cass. 20 januari 1984, Arr. Cass , nr. 270 ; Cass. 21 januari 1991, Arr. Cass , 527, en Pas. 1991, I, 464). Dat verwerende partij stelt dat door eisende partij op 16 juli 2004 strafklacht werd neergelegd welke in behandeling is bij Onderzoeksrechter te Antwerpen. Dat verwerende partij enkel de notitienummers vermeldt waaronder de zaak gekend is bij het Parket van de Procureur des Konings te Antwerpen. Dat eisende partij inderdaad bevestigt strafklacht te hebben neergelegd doch dat zij stelt dat zij enkel strafklacht heeft neergelegd tegen de kredietbemiddelaar en haar bestuurders en niet tegen verwerende partij en dat zij niet is overgegaan tot burgerlijke partijstelling voor de onderzoeksrechter, dit wil zeggen dat zij zich niet gevoegd heeft als burgerlijke partij bij het door de Procureur des Konings bij de Onderzoeksrechter gevorderde strafonderzoek. Dat ongeacht het antwoord op de vraag of de strafvordering door eisende partij nu al dan niet effectief werd ingesteld tegen verwerende partij (eisende partij stelt dat zij zich geen burgerlijke partij heeft gesteld tegen verwerende partij) het adagium le criminel tient le civil en état slechts van toepassing is wanneer punten aan de strafvordering en aan de burgerlijke vordering gemeen zijn en dit om reden dat het strafvonnis in voorkomend geval dan gezag van gewijsde heeft ten opzichte van de afzonderlijk ingestelde burgerlijke vordering. Dat niet kan gesteld worden dat de burgerlijke vordering ertoe strekkende betalingsfaciliteiten te bekomen overeenkomstig artikel 38 van de wet op het consumentenkrediet verband houdt met het strafonderzoek dat gevoerd wordt door de onderzoeksrechter. Dat in voorliggende procedure immers niet beoogd wordt door eisende partij schadeloos te worden gesteld voor eventuele fouten welke door verwerende partij zouden begaan zijn, in casu dan bestaande in een inbreuk op wettelijke bepalingen, desgevallend voorkomend in de wet op het consumentenkrediet, dewelke strafrechtelijke sancties bevatten. Dat verwerende partij niet kan gevolgd worden waar zij stelt dat de strafrechter uitspraak zal dienen te doen of de wet op consumentenkrediet al dan niet van toepassing is ; de strafrechter zal uitsluitend ter beoordeling worden voorgelegd of er 5

6 desgevallend al dan niet sprake is van een schending van de bepalingen van de wet op het consumentenkrediet waarin wordt voorzien in strafrechtelijke sancties. Dat de behandeling der huidige zaak derhalve niet dient te worden geschorst tot na afhandeling van de strafprocedure. Ten aanzien van de toepasselijke wetgeving Overwegende dat in casu dient te worden onderzocht welke wetgeving, in de ruime betekenis ervan, van toepassing is op voorliggende kredietopening. Dat eisende partij stelt dat de wet op het consumentenkrediet van toepassing is terwijl verwerende partij stelt dat het K.B. nr. 225 van 7 januari 1936 van toepassing is. Dat artikel 3, par. 1, 6, van de wet op het consumentenkrediet bepaalt dat de wet op het consumentenkrediet niet van toepassing is op de hypothecaire leningen en kredietopeningen waarop titel I van het koninklijk besluit nr. 225 van 7 januari 1936 tot reglementering van de hypothecaire leningen en tot inrichting van de controle op de ondernemingen van hypothecaire leningen van toepassing is. Dat artikel 1 van voormeld koninklijk besluit inderdaad bepaalt dat hypothecair zijn, in de zin van en met het oog op de toepassing van dit besluit, de lening tegen interest en de kredietopening, gewaarborgd hetzij door hypotheek op een in Belgïe gelegen onroerend goed of op een in Belgïe geïmmatriculeerd zee of binnenschip, hetzij door verpanding van een op dezelfde wijze gewaarborgde schuldvordering. Dat zich de vraag stelt of het voormeld koninklijk besluit van toepassing is gebleven op kredietopeningen welke tot stand gekomen zijn na de inwerkingtreding van de wet op het hypothecair krediet. Dat kwestieuze kredietopening immers werd aangegaan op 21 augustus Dat ofwel de wet op het consumentenkrediet van toepassing is ofwel het voormelde K.B. nr. 225 ; een cumul van toepasselijke wetgevingen is uitgesloten (Lettany P., Het consumentenkrediet, Reeks recht en praktijk, Kluwer, 1993, p. 15, nr. 19). Dat in de slotbepalingen van de wet op het hypothecair krediet van 4 augustus 1992 wordt bepaald dat de ondernemingen ingeschreven of vrijgesteld van de inschrijving in uitvoering van het koninklijk besluit nr. 225 van 7 januari 1936 tot reglementering van de hypothecaire leningen en tot inrichting van de controle op de ondernemingen van hypothecaire leningen, als overgangsregel, leningen en kredietopeningen mogen toestaan volgens de bepalingen van dat besluit tot hun inschrijving in toepassing van de wet op het hypothecair krediet. 6

7 Dat voormelde overgangsregel overeenkomstig art. 54 al. 2 van de wet op het hypothecair krediet verstrijkt twee jaren na de datum van inwerkingtreding van de wet op het hypothecair krediet en overeenkomstig art. 54 al. 3 van de wet op het hypothecair krediet bepaalt de Koning de modaliteiten van deze overgangsregeling. Dat bij K.B. van 5 februari 1993 (B.S., 24 februari 1993) wordt bepaald dat de ondernemingen gedurende een periode van twee jaar te rekenen vanaf de datum van inwerkingtreding van de wet op het hypothecair krediet in hun kredietovereenkomsten moeten vermelden of toepassing is gemaakt van het koninklijk besluit nr. 225 van 7 januari 1936 dan wel van de bepalingen van de wet op het hypothecair krediet (artikel 15, par. 2, K.B. 5 februari 1993). Dat het K.B. nr. 225 vervangen werd door de wet op het hypothecair krediet doch dat niet belet dat voormeld besluit nog uitwerking kan hebben na de inwerkingtreding van de wet op het hypothecair krediet, namelijk : 1. met betrekking tot de hypothecaire kredieten toegestaan voor de inwerkingtreding van de wet op het hypothecair krediet. 2. de ondernemingen ingeschreven of vrijgesteld van inschrijving in uitvoering van het K.B. nr. 225 mogen, als overgangsmaatregel, leningen en kredietopeningen toestaan volgens de bepalingen van dat besluit tot hun inschrijving in toepassing van de nieuwe wet op het hypothecair krediet ; deze inschrijving moet plaatsvinden ten laatste op 31 december 1994 (Lettany P., Het consumentenkrediet, Reeks Recht en praktijk, Kluwer, 1993, p. 16, nr. 19). Dat derhalve kwestieuze kredietopening dewelke afgesloten werd op 21 augustus 2001 in geen enkele hypothese nog kan vallen onder het toepassingsgebied van het K.B. nr. 225 van 7 januari Dat volledigheidshalve dient te worden vermeld dat de wet op het hypothecair krediet in casu evenmin van toepassing is, waaromtrent partijen ook geen betwisting voeren. Dat inderdaad voor de toepassing van de wet op het hypothecair krediet het doel van de krediet bepalend is, namelijk dat het hoofdzakelijk bestemd is voor het verwerven of behouden van onroerende zakelijke rechten hetgeen in casu niet het geval is gezien een bedrag van BEF, omgerekend in ,79 EUR of bijna drie/vierde van het totale bedrag, werd aangewend voor beleggingsdoeleinden. Dat dienvolgens dient te worden besloten dat de voorliggende kredietovereenkomst van 21 augustus 2001 wel degelijk onder het toepassingsgebied valt van de wet op het consumentenkrediet. Dat Wij derhalve ratione materiae en ratione loci bevoegd zijn. 7

8 Dat eisende partij derhalve tevens de toepassing kan vorderen van artikel 38 van de wet op het consumentenkrediet, zijnde haar betalingsfaciliteiten toe te staan. Ten aanzien van de gevraagde betalingsfaciliteiten Overwegende dat eisende partij vraagt haar betalingsfaciliteiten toe te staan gelijk aan maximaal de helft van de te verrichten afbetalingen. Dat verwerende partij terecht opmerkt dat ingevolge de voorschotovereenkomst van 11 december 2003 de door eisende partij te betalen maandsom verhoogd werd tot 1.468,51 EUR per maand. Dat uit de door eisende partij overgelegde stukken niet blijkt welke jaarlijkse inkomsten eisende partij precies heeft. Dat dient aangenomen te worden dat het gemiddeld maandelijks inkomen van eisende partij aks havenarbeider meer bedraagt dan EUR zoals vermeld in het verzoekschrift, gezien bij het aangaan van het krediet reeds uitgegaan werd van een gemiddeld maandelijks inkomen uit arbeid van EUR. Dat de financiële toestand van eisende partij evenwel is verslechterd gezien bij het aangaan van het krediet rekening werd gehouden met een uitkering uit hoofde van de belegging in het AS. renteplan van EUR per maand terwijl dit thans volledig of grotendeels is weggevallen. Dat een maandelijks door eisende partij te verrichten betaling van de helft van de te betalen maandsom van 1.468,51 EUR of 734,26 EUR, afgerond op 735 EUR, Ons billijk en rechtmatig voorkomt. Ten aanzien van de uitvoerbaarheid bij voorraad Overwegende dat de door eisende partij gevorderde uitvoerbaarheid bij voorraad van onderhavig vonnis tevens gerechtvaardigd voorkomt eveneens gezien de precaire financiële situatie waarin eisende partij terecht is gekomen door maandelijkse afbetalingen te moeten verrichten van 1.468,51 EUR. Om deze redenen, Rechtdoende op tegenspraak. Verklaren de vordering ontvankelijk en als volgt gegrond : Staan eisende partij toe om de tussen partijen bestaande overeenkomst van kredietopening dd. 21 augustus 2001 aan verwerende partij te betalen met maandelijkse aflossingen van zevenhonderd vijfendertig euro (735,00 EUR), dit met ingang vanaf 1 januari

9 Veroordelen verwerende partij tevens tot de kosten van het geding, deze tot op heden in hoofde van eisende partij begroot op 35 EUR kosten van rolstelling en 174,76 EUR rechtsplegingsvergoeding, hierin niet vervat de eventuele kosten van uitgifte, van betekening en van uitvoering van onderhavig vonnis. Verklaren het vonnis uitvoerbaar bij voorraad. Commentaar Uit het feitenrelaas blijkt dat de betwiste kredietovereenkomst gesloten op 21 augustus 2001 een herfinanciering van een bestaand krediet, de financiering van de aankoop en installatie van een badkamer en het financieren van een deelname in een beleggingsoperatie betrof. De kredietovereenkomst ging gepaard met een hypothecaire inschrijving en een inpandgeving van de beleggingsverzekeringen. De beleggingsoperatie diende blijkbaar tot financiering van de terugbetaling van het aangegane krediet en was volledig of grotendeels weggevallen waardoor de betrokken consument in moeilijkheden geraakte. De kern van de betwisting en het onderwerp van deze noot- draait rond de toepasselijke wetgeving: de wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet dan wel de wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet en zijn voorganger, het koninklijk besluit nr. 225 van 7 januari 1936 tot reglementering van de hypothecaire leningen en tot inrichting van de controle op de ondernemingen van hypothecaire lening. De wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet (WCK) moet, t.a.v. de voornoemde wetten op het hypothecair krediet beschouwd worden als zijnde de lex generalis : de wet is van toepassing van zodra een kredietovereenkomst wordt gesloten tussen een kredietgever die beroepsmatig optreedt- en een consument die een krediet vraagt voor privé-doeleinden, ongeacht of deze kredietovereenkomst gepaard zou gaan met een persoonlijke of zakelijke zekerheid. Voor kredietbedragen van meer dan euro en vastgesteld bij authentieke akte is dan het verlichte regime van toepassing zoals bedoeld in artikel 3, 2, tweede lid, WCK, waarbij onder meer een aantal vormvereisten achterwege blijven. De toepassing van de wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet kan als uitzondering op de WCK slechts ingeroepen worden onder de voorwaarden bedoeld in de artikelen 1 en 2 van deze wet, waarbij het met name moet gaan om het hypothecair krediet bestemd voor het financieren van het verwerven of behouden van onroerende zakelijke rechten. De vrederechter stelde terecht vast dat ¾ van de kredietverrichting bestemd was voor beleggingsdoeleinden en dat de wet van 4 augustus 1992 derhalve niét kon worden ingeroepen. 9

10 De betrokken kredietgever had waarschijnlijk de bui zien hangen en op dit euvel geanticipeerd door eveneens beroep te doen op het kb. nr. 225 van 7 januari 1936, dat eveneens geldt als uitzondering op de WCK en waar géén onderscheid wordt gemaakt op grond van het doel van de kredietverrichting : Artikel 1. Zijn hypothecair, in den zin van en met het oog op de toepassing van dit besluit, de leening tegen interest en de kredietopening, gewaarborgd hetzij door hypotheek op een in België gelegen onroerend goed of op een in België geïmmatriculeerd zee- of binnenschip, hetzij door verpanding van een op dezelfde wijze gewaarborgde schuldvordering. Maar ook hier stelde de vrederechter terecht dat het k.b. nr. 225 vervangen werd door de wet op het hypothecair krediet van 4 augustus 1992, dat de overgangsmaatregelen beperkt houdbaar waren in de tijd en de kwestieuze kredietopening anno 2001 in geen enkele hypothese nog kon vallen onder het toepassingsgebied van het k.b. nr We merken tot slot op dat bij verder nazicht doch dit blijkt niet uit het vonnis- dat de betrokken kredietgever over geen vergunning beschikte om consumentenkrediet te verstrekken, waardoor de burgerlijke sanctie van artikel 87, 4, WCK kon worden ingeroepen, zelfs van rechtswege, en waardoor de betrokken consument slechts het ontleende kapitaal hoefde terug te betalen, zonder verdere kosten, interesten, vergoedingen, enz Blijkbaar heeft de rechter deze inbreuk, die de openbare orde raakt, niet ambtshalve vastgesteld en werd de sanctie ook niet ingeroepen door de eisende partij Johan Van Lysebettens, Adviseur, FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, AG Regeling en Organisatie van de Markt, Dienst Krediet & Schuldenlast. 10