VOORJAAR Infoblad agrariërs. Wees alert op waternavel Onderzoek oorzaak muizenplaag Convenant erfafspoeling

Transcriptie

1 VOORJAAR 2015 Infoblad agrariërs Wees alert op waternavel Onderzoek oorzaak muizenplaag Convenant erfafspoeling

2 Inhoud Wees alert op de grote waternavel 3 Onderzoek moet oorzaak muizenplaag duidelijk maken 5 Terugdringen erfafspoeling levert grote bijdrage aan waterkwaliteit 7 Duurzame mest- en slibverwerking met superkritische vergassing 9 Nieuwe Fiskatlas Fryslân over verspreiding vis in Fryslân 9 Minder gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater 10 Een jaar groenblauwe diensten 12 Infoblad agrariërs geeft informatie over actuele waterschapsonderwerpen en -regelingen. U ontvangt dit blad twee keer per jaar: in het voor- en najaar. Wij hopen dat het blad nuttig is voor uw bedrijfsvoering. Heeft u opmerkingen of suggesties? Dan horen wij dat graag. Colofon WETTERSKIP FRYSLÂN Postbus 36, 8900 AA Leeuwarden Tel info@wetterskipfryslan.nl 12 Infoblad Agrariërs voorjaar 2015, nummer Infoblad Agrariërs is het informatieblad van Wetterskip Fryslân voor alle agrariërs in Fryslân en het Groninger Westerkwartier oplage: teksten: schrijfburo Terwisscha & Wagenaar eindredactie: stafafdeling Communicatie vormgeving & opmaak: GH+O, Leeuwarden fotografie: Wetterskip Fryslân, Sparqle, Daniël Hartog, Anne van der Woude druk: Grafische groep van der Eems, Easterein 2

3 Het opruimen van waternavel uit de Opsterlandse Compagnonsvaart bij Oosterwolde. Tegengaan plaagsoorten gezamenlijke taak Wees alert op de grote waternavel In veel wateren groeien planten die er oorspronkelijk niet voorkomen. Geen ramp, tenzij het woekerende exoten zijn. Oftewel plaagsoorten die inheemse plant- en diersoorten verstoten en de waterhuishouding verstoren. De grote waternavel is zo n soort. Deze moerasplant uit de klimopfamilie kan sloten en vaarten volledig overwoekeren. In Zuidoost-Friesland is de overlast het grootst. Oorzaak? Illegale uitzet en twee milde winters waarin de plant kon overleven. Tijd voor actie. Wetterskip Fryslân en provincie Fryslân zijn momenteel druk met het waternavelvrij maken van hoofdwatergangen en kanalen. Nog voordat de temperatuur van het water toeneemt, en daarmee de populatie waternavel. Gedeelde verantwoordelijkheid Volgens Flora Rosenbrand, medewerker Flora & Fauna bij Wetterskip Fryslân, is een goede samenwerking tussen grondeigenaren en waterschap noodzakelijk om plaagsoorten in de kiem te smoren. Is de ene watergang niet goed schoongemaakt, dan is in no time de andere, waar de sloot op afwatert, weer besmet. Het is daarom heel belangrijk dat grondeigenaren, die watergangen en oevers onderhouden, alert zijn. En dat ze hun (schouw)watergangen controleren en opgemerkte waternavel direct verwijderen. Ook kleine stukjes. Drastische gevolgen Gebeurt er niets of te weinig, dan heeft een plaagsoort als de waternavel grote impact op de waterhuishouding en ecologie. Rosenbrand: De plant groeit razendsnel en kan een sloot volledig bedekken. Gevolg is dat de water aan- en afvoer van water wordt belemmerd. Daarnaast Mijn koeien zagen sloten aan voor gras 3

4 ontstaat door overwoekering een tekort aan licht en zuurstof in het water, waardoor diverse vis- en plantsoorten het niet overleven. Overwoekerd Ervaringsdeskundige is ook Ton van den Bosch uit Lippenhuizen. Sloten op zijn land staan in verbinding met de Opsterlandse Compagnonsvaart, de hoofdwatergang die afgelopen najaar op plaatsen volledig werd overwoekerd door de waternavel. De waterplanten die deze omgeving z n charme geven, zag je in rap tempo verdwijnen. En mijn koeien zagen de sloten op een gegeven moment aan voor gras, en liepen zo het water in, aldus de melkveehouder. Onze loonwerker heeft alle waternavel verwijderd, tot de laatste restjes aan toe. Een flinke klus, al was het mooi dat Wetterskip Fryslân regelmatig meehielp. Ongelooflijk hoeveel er op de kant kwam. Van den Bosch composteert het hekkelmateriaal en rijdt het uit over zijn land. Tegelijkertijd checkt hij zijn sloten op nieuwe besmetting. Zeker in de tweede helft van de zomer controleer ik wekelijks, want dan kan het hard gaan. Vooral rondom keringen, zoals dammen, is het oppassen. Daar kunnen gemakkelijk resten achterblijven. Herken en meld een plaagsoort Leer invasieve planten herkennen met de gratis iwaterplant App. Een exemplaar ontdekt? Onderneem dan snel actie. Eerst door melding te doen aan het waterschap, via de app of telefonisch. Bent u verantwoordelijk voor het water of de kering waar de plant groeit? Dan wordt u verzocht de plant te verwijderen en erop toe te zien dat deze niet terugkeert. Voor verwijdering van waternavel gebruikt u een hekkelmachine. Verwijder ook alle resten. Hiervoor is een handhekkel geschikt. Leg het hekkelmateriaal enkele meters van het talud om nieuwe besmetting te voorkomen. Laat voor hergebruik de planten eerst volledig afsterven op het land. Andere exoten Andere, maar minder agressieve plaagsoorten op dit moment zijn de grote kroosvaren, reuzenberenklauw en Japanse duizendknoop. Laatste twee exoten groeien alleen op het land. Ze tasten het gras aan dat oevers en keringen sterk maakt. Goede basis door convenant In 2010 sloten het ministerie van Economische Zaken, de Unie van Waterschappen en brancheorganisaties voor kwekers een convenant ter bescherming van biodiversiteit in water. De afspraken resulteerden onder meer in een landelijke verkoopstop op zes waterplantensoorten: watercrassula, hydrilla, grote waternavel, waterteunisbloem, kleine waterteunisbloem en parelvederkruid. Bij andere potentiële plaagsoorten wordt de consument nu gewaarschuwd. Een mooie stap. Hiermee pakken we het probleem aan bij de bron, aldus Flora Rosenbrand. Ton van den Bosch. 4

5 Bij Pieterzijl sloot Wetterskip Fryslân half maart een opvaart af met een schot. Daarna werd het waterpeil in de vaart met een tractorpomp tot de rand van de kering omhooggebracht om te beoordelen of de kering lek was geworden door de muizenschade. Niek Bosma (links) en Jan Roelsma inspecteren het opmalen van het peil. Nutriënten spoelen weg door gebrek aan gras en muizengangen Onderzoek moet oorzaak muizenplaag duidelijk maken De muizenplaag in het veenweidegebied heeft grote schade aangericht. Voor de boeren wordt die geschat op minstens 80 miljoen euro. De waterkeringen die bij de vorige plaag in 2004 nog buiten schot bleven, hebben er nu ook onder geleden. Zo n 120 kilometer kering is er zelfs zo slecht aan toe, dat actie dit voorjaar al nodig is. Een van de mogelijke gevolgen van de muizenplaag is dat nutriënten wegspoelen en in het oppervlaktewater terechtkomen. Het kapot gevreten grasland houdt meststoffen onvoldoende vast en de muizengangen vormen als het ware drainbuizen voor transport naar de sloten. Zowel Wetterskip Fryslân als veehouders hebben er belang bij dat te voorkomen. Het waterschap riep agrariërs in de getroffen gebieden daarom half februari op zo lang mogelijk te wachten met het uitrijden van mest. Daaraan is goed gehoor gegeven, aldus coördinator waterkwaliteit Jan Roelsma van Wetterskip Fryslân. Het bleek nu een voordeel dat we vorig jaar een lang seizoen hebben gehad. Daardoor hadden veel boeren nog wel wat ruimte in de mestkelders. Als alternatief is voorgesteld dat boeren met volle kelders de mest uitrijden op minder beschadigde percelen. Waterproef Voor de keringen zijn de muizengangen en -nesten vooral gevaarlijk bij golfoverslag: via de muizengangen loopt het water dan in de kade, waardoor deze verweekt. Dit is slecht voor de stabiliteit. In combinatie met de erosie door de vraat van de muizen aan de wortels van het gras, kan dit ertoe leiden dat de bovenkant van een kering wegslaat. Wetterskip Fryslân heeft half maart een paar opvaarten afgesloten om het peil in de sloot tot aan de rand van de kering te kunnen brengen en zo de kwaliteit van de kering te testen. 5

6 Oplossing op de plank Als veehouders denken wij graag mee over oplossingen en mogelijkheden om tot een early-warning-systeem te komen. Wij zijn de oren en ogen in het veld en we hebben ideeën over hoe deze plaag bestreden en een nieuwe plaag voorkomen kan worden. Het is belangrijk dat we voor verschillende omstandigheden opties hebben om een dreigende plaag bij de haard aan te kunnen pakken. Er is nu euro voor een onderzoek. Dat is goed. Maar wij zouden sneller willen. Wetenschappers zijn op zoek naar cijfers en aantallen. Als ons het water aan de lippen staat, vinden wij het belangrijker om te weten of een bestrijdingsmaatregel werkt dan of die voor 60 of 80 procent minder muizen zorgt. Veehouder Jelle Bouma van de actiegroep Muizenschade. Dit jaar kan Wetterskip Fryslân samen met de veehouders in het gebied niet veel meer doen dan de schade zo veel mogelijk beperken. Volgens projectleider Niek Bosma van het waterschap is het belangrijk dat ook wordt onderzocht om de huidige plaag in te dammen. Daarvoor heeft Wetterskip Fryslân samen met onder andere de provincie Fryslân, het Faunafonds, LTO Noord en de actiegroep Muizenschade, onderzoeksbureau Altenburg en Wymenga en Alterra gevraagd onderzoek te doen naar oorzaken en mogelijke oplossingen. Vragen en oplossingen Bosma: Wij willen weten waarom wij in Fryslân dit jaar zo veel last hebben van muizen en andere, wat bodem betreft vergelijkbare gebieden in Nederland, niet? Bij welke signalen moeten we een volgende keer in actie komen? En welke maatregelen kun je dan in welk seizoen voor welke grondsoort het beste nemen om zowel een plaag als milieuschade te voorkomen? We weten er nog niet genoeg van. Er wordt wel gezegd dat het lage grondwaterpeil oorzaak is van de plaag en het klopt dat muizen van droge voeten houden. Maar waarom heeft dan ook De Gouden Bodem bij Woudsend, waar biologisch wordt geboerd met een natuurlijk waterpeil, zo veel last van de uitbraak? Daarin willen we inzicht krijgen. Het onderzoek moet in juli zijn afgerond. Richtlijnen voor herstel muizenschade regionale kering De muizenplaag heeft ook schade aangericht aan de grasmat van de waterkeringen. Om de productie van gras te bevorderen en de veiligheid van de keringen te kunnen waarborgen, is nu de periode van herstel aangebroken. Maatregelen die toegestaan worden, zijn doorzaaien en frezen. Wetterskip Fryslân heeft hiervoor richtlijnen opgesteld: Doorzaaien wordt toegestaan op de gehele kering. Frezen mag alleen aan de binnenkant (polderzijde) van de kering, waarbij een minimale afstand van één meter vanuit de kruin moet worden aangehouden. Voor meer informatie en/of vragen over het herstel kunt u contact opnemen met de rayonbeheerder van Wetterskip Fryslân in uw gebied, bereikbaar via telefoon

7 V.l.n.r. Rakesh de Vries (Agrarische Jongeren Fryslân), dijkgraaf Paul van Erkelens (Wetterskip Fryslân), Harm Wiegersma (Nederlandse Melkveehouders Vakbod) en Geart Kooistra (LTO Noord) met het ondertekende convenant Erfafspoeling. Agrariërs en Wetterskip Fryslân tekenen convenant Erfafspoeling Terugdringen erfafspoeling levert grote bijdrage aan waterkwaliteit Met hun handtekening onder het Convenant Erfafspoeling geven LTO Noord, de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV), Agrarische Jongeren Fryslân (AJF) en Wetterskip Fryslân aan dat ze serieus werk willen maken van het terugdringen van het afspoelen van nutriënten van boerenerven. Dat is nodig om de kwaliteit van het oppervlaktewater zo te kunnen verbeteren dat Fryslân aan de Europese Kaderrichtlijn Water voldoet. Agrariërs kunnen verschillende maatregelen nemen om de erfafspoeling te beperken. Van het regelmatig schoonmaken en/of handig inrichten van het erf tot het realiseren van een vuilwateropvangvoorziening. In het convenant is vastgelegd dat ze samen met Wetterskip Fryslân werken aan een uitvoeringsbesluit waarin deze maatregelen zijn opgenomen. De boerenorganisaties beloven in Fryslân en het Groninger Westerkwartier aan de slag te gaan met het project Schoon Erf, dat ervoor zorgt dat per locatie wordt gekeken hoe de grootste winst geboekt kan worden. Daarnaast tekenden de partijen op 10 maart voor een goede nulmeting en een rekentool waarmee agrariërs kunnen aantonen hoeveel winst ze hebben geboekt. Versnelling Clustermanager Rixt Smit is blij met de ondertekening van het convenant, dat volgens haar oprecht bijzonder mag worden genoemd. Het is een buitengewoon positieve en constructieve benadering van het probleem. De sector wil graag, maar is erg zoekende naar nieuwe ideeën en voorbeelden. Met het convenant nemen we beide verantwoordelijkheid en staan we er ook samen voor. Het is in een paar maanden tot stand gekomen. 7

8 die op het boerenerf nog kan worden geboekt. Zij wijzen erop dat dit niet alleen in het belang is van het waterschap, maar ook van de boer. De Jong: Slimme maatregelen leveren besparing op. Van een erf wordt gemiddeld voor 85 vervuilingseenheden (VE) geloosd (een gemiddeld huishouden veroorzaakt 3 VE). De vervuiling bestaat onder meer uit perssappen uit kuil en maïs. Stro onderin de kuil vangt die sappen op. Boeren kunnen de sappen beter aan hun koeien voeren dan aan waterplanten, aldus De Jong. Volgens De Haan is het goed dat de sector met het waterschap het erfafspoelingsprobleem wil aanpakken. Lozen via het erf op het oppervlaktewater is al jaren niet toegestaan en met boetes los je het probleem niet op. Met een gezamenlijke aanpak wel. CONVENANT OP HOOFDLIJNEN Het convenant Erfafspoeling is een convenant op hoofd lijnen. De uitwerking volgt in september in het uitvoerings besluit. De belangrijkste, vastgelegde afspraken zijn: Er komen een nulmeting en een rekentool, waarmee agrariërs zelf kunnen nagaan hoeveel winst elke maatregel oplevert. Er komt een pilot in Appelscha om ervaring op te doen met de afspraken uit het convenant in een gebiedsproces. Het project Schoon Erf wordt opgezet om een gedragsverandering tot stand te brengen. Voor een bestuurlijk proces is dat enorm snel. Dat geeft ook wel aan dat we dit beide graag willen. Volgens clustermanager handhaving Jasper de Rijke is een versnelling van het terugdringen van de erfafspoeling hard nodig om de kwaliteit van het oppervlaktewater op peil te krijgen. Er moet iets gebeuren. Op lokale schaal is regelmatig sprake van aanzienlijke waterkwaliteitsproblemen. Wij hopen dat de ondertekening een versnelling in gang zet. Slimme maatregelen Ook Roel de Jong en Wietze de Haan, beiden dagelijks bestuurslid van Wetterskip Fryslân, benadrukken de winst Voorlichting Doel is de erfafspoeling in zes jaar tijd met tachtig procent te reduceren. Voor het uitvoeren van de maatregelen, kunnen agrariërs een beroep doen op Europese subsidie (POP3). Voorlichting en communicatie over zowel de maatregelen als over de subsidiemogelijkheden zullen belangrijke onderdelen zijn van het uitvoeringsbesluit, vertelt Smit. We willen boeren informeren over de grote invloed die erfafspoeling heeft op de kwaliteit van het oppervlaktewater. Tegelijkertijd wijzen we ze op de kansen die er nu zijn om ermee aan de slag te gaan. Dit is een verhaal waarmee we leden kunnen enthousiasmeren Sommige boeren hebben alles al dik voor elkaar, bij anderen is het erf nog wat rommelig. Met dit convenant hebben we een verhaal waar boeren enthousiast van worden. Communicatie wordt belangrijk. Erfafspoeling is niet het eerste waar een boer aan denkt als hij s ochtends wakker wordt. We moeten duidelijk zien te maken dat het onderwerp aandacht vraagt. De rekentool is daarvoor een mooi instrument. Boeren kunnen gewoon achter de computer gaan zitten en zelf heel direct zien wat het resultaat is van wat ze doen. Dat stimuleert. Het is belangrijk dat boeren nu aan de slag gaan met de erfafspoeling. Dan kunnen ze de maatregelen die nodig zijn inpassen in wat er toch al op het erf moet gebeuren. Als je tot het laatste moment wacht, lukt dat niet meer. Peet Sterkenburgh, melkveehouder en bestuurslid van LTO Noord. 8

9 DUURZAME MEST- EN SLIBVERWERKING MET SUPERKRITISCHE VERGASSING Wetterskip Fryslân participeert in het project Scarlet-Plus waarin geëxperimenteerd wordt met verwerking van natte biomassa, zoals digestaat, waterzuiveringsslib, rundveedrijfmest en hekkelmateriaal (afgemaaide waterplanten) via superkritische vergassing. Aan het driejarige project, dat wordt gefinancierd door Economische Zaken in het programma Topsector Energie, doen vijftien partners mee. De proefinstallatie (de Yellow Gasmachine) in Raalte kan natte biomassa, zoals zuiveringsslib, drijfmest of digestaat, in een enkele stap bij hoge druk en temperatuur omzetten in brandbaar gas. Dit gas is een mengsel van met name methaan en waterstofgas. Daarnaast ontstaat schoon proceswater en een mineraalmengsel met fosfaat. Ook worden aspecten van het proces onderzocht, zoals in- en uitgaande stromen, gassen, proceswater en simulatie van het proces. Het project heeft als doel een plan te maken voor de bouw van een commerciële installatie voor de verwerking van 1000 liter per uur nat digestaat, drijfmest of zuiveringsslib. Wetterskip Fryslân heeft belang bij het onderzoek omdat het in de toekomst een doelmatige en duurzame behandeling voor de verwerking van rioolslib kan opleveren. Ook wil het waterschap schoon oppervlaktewater. Door een goede mestverwerking kan overbemesting worden voorkomen en spoelen er minder nutriënten naar het oppervlaktewater. Als de techniek een goede alternatieve mestverwerking blijkt te zijn, kan ook de agrariër daarvan in de toekomst profiteren. Het project wordt eind 2016 afgesloten. Als de proef succesvol is, kan vervolgens met de bouw van een grotere installatie worden begonnen. NIEUWE FISKATLAS FRYSLÂN OVER VERSPREIDING VIS IN FRYSLÂN In navolging van andere provincies heeft Fryslân nu ook een eigen vissenatlas. De nieuwe Fiskatlas Fryslân laat zien waar de verschillende vissoorten zich in de provincie bevinden. In de atlas staan kaarten met de verspreiding per vissoort en diverse artikelen over de ecologie van de vis, de waterkwaliteit en vismigratie. De atlas is verkrijgbaar via de boekhandel. De verzamelde gegevens over vis in Fryslân staan ook op de website Wetterskip Fryslân vraagt de hulp van iedereen om de data over vis via de site actueel te houden. Een belangrijke rol is hierbij weggelegd voor vrijwilligers. Of je nu met je hengel, schepnet, snorkel, zaklamp of duikflessen achter de vissen aangaat, iedereen kan een bijdrage leveren en meedoen. Vanaf 2011 ondersteunde Wetterskip Fryslân het initiatief voor de ontwikkeling van een vissenatlas voor de provincie Fryslân; de Fiskatlas Fryslân. Naast het waterschap leverden medewerkers van de provincie Fryslân, terreinbeheerders en visserijorganisaties een bijdrage aan de totstandkoming van atlas. De gegevens zijn in de periode verzameld door de adviesbureaus John Melis ecologie en Altenburg & Wymenga, met inzet van tientallen vrijwilligers van de RAVON Werkgroep VissenOnderzoek Friesland. 9

10 LTO NOORD EN WETTERSKIP FRYSLÂN TESTEN AANVULLENDE MAATREGELEN Minder gewasbeschermings in oppervlaktewater Tineke de Vries. 10 De hoeveelheid schadelijke gewasbeschermingsmiddelen in het oppervlaktewater is de afgelopen tien jaar met negentig procent teruggedrongen. Dat is mooi, maar niet voldoende. Daarom werken we als LTO Noord, en zes akkerbouwers in Noordwest-Fryslân, mee aan een test met aanvullende emissiebeperkende maatregelen. Niet alleen omdat we gaan voor schoon water, maar ook omdat we het risico lopen dat onmisbare gewasbeschermingsmiddelen straks verboden worden. Lid van de vakgroep akkerbouw van LTO Noord Fryslân, Tineke de Vries, spreekt uit ervaring. Als akkerbouwer in Hallum en teler van onder meer pootaardappelen en suikerbieten weet ze hoe belangrijk gewasbeschermingsmiddelen zijn voor het realiseren van een mooie opbrengst en goede kwaliteit. Net zo goed beseft ze dat de afspoeling van residuen, die niet gezuiverd kunnen worden, schadelijk is voor het milieu. Daarin staat ze zeker niet alleen. Verreweg de meeste akkerbouwers zijn zich hiervan bewust en hebben ook maatregelen getroffen. Denk aan het beperken van doseringen, gericht spuiten, toepassen van driftreductiedoppen en het hanteren van teeltvrije zones langs de waterkant. Hierdoor blijft de afspoeling beperkt. Teeltgericht onderzoek Toch trof het waterschap de afgelopen jaren te vaak schadelijke middelen aan. Onder meer tijdens het teeltgerichte onderzoek bij akkerbouwers in Noordwest- Fryslân, vertelt medewerkster waterkwaliteit Mattie de Vries. Zowel wij als telers in het gebied hebben de laatste jaren, met vaste regelmaat, watermonsters genomen. Daarin troffen we met enige regelmaat residuen van

11 middelen Proef nieuwe maatregelen De zes akkerbouwers in Noordwest-Fryslân gaan de volgende drie maatregelen testen: Cascadegreppel aanleggen: parallel aan sloot en voorzien van compost (bindt gewasbeschermingsmiddelen). Drempels in de ruggen om water vast te houden en oppervlakkige afspoeling te voorkomen. Hulpstof aan gewasbeschermingsmiddel toevoegen dat zorgt voor betere vochtopname bodem. gewasbeschermingsmiddelen aan. Ook wel in concentraties die boven de norm liggen. De oorzaak is niet eenduidig. Wel wijst alles er op dat veel gebruikte middelen gevoelig zijn voor afspoeling. Vooral na hevige buien. Opvallend is ook dat we soms ver na de toepassing nog residuen aantreffen. Waaruit je kunt opmaken dat de gewasbeschermingsmiddelen slecht afbreken en later alsnog in het water terecht kunnen komen. Aanvullende maatregelen Wat de reden ook is, aanvullende maatregelen zijn nodig om de af- en uitspoeling tot het absolute minimum te beperken, zoals vastgelegd in het Deltaplan Agrarisch Water (DAW) waarin de Unie van Waterschappen en LTO Nederland samenwerken aan het verbeteren van de waterkwaliteit. Dit jaar start er dan ook een proef met zes telers van uien en pootgoedaardappelen, onder wie Tineke de Vries. De akkerbouwers gaan samen met Wetterskip Fryslân, Agrifirm en Nefyto proefondervindelijk vaststellen of de voorgenomen maatregelen (zie kader) effect hebben. Twee akkerbouwers voeren alle drie maatregelen door en vier collega s beperken zich tot twee van de drie maatregelen. Om het effect te vergelijken, worden op (delen van) percelen ook geen maatregelen doorgevoerd. We gaan deze bedrijven vanaf het nieuwe plantseizoen, dus dit voorjaar, intensief bemonsteren, aldus Mattie de Vries die aangeeft dat de akkerbouwers ook zelf monsters nemen. Bijvoorbeeld na hevige regenval in plassen op het land en van drainagewater. Door de analyses met elkaar te vergelijken, verwacht het waterschap te achterhalen welke (combinatie van) maatregelen het gewenste effect hebben. Praktijktest belangrijk Tineke de Vries gaat experimenteren met hulpstoffen en drempels tussen de ruggen. Ze is niet alleen benieuwd naar de effecten, maar ook of de maatregelen in praktijk functioneren. Werken de greppels bijvoorbeeld nog als je daar met de trekker doorheen rijdt? Wat geheid gaat gebeuren. En houden de drempels het water niet te lang vast, zodat het pootgoed gaat rotten? Sowieso ben ik benieuwd naar het effect van het gebruik van hulpstoffen, waar Agrifirm en Nefyeoto ons in begeleiden. Is voor hen ook een mooie test. De akkerbouwster hoopt dat de maatregelen effect hebben. En dat collega-akkerbouwers het goede voorbeeld dan volgen. Of je voor bent of tegen, we moeten het samen doen. Anders lopen we de kans dat bepaalde middelen straks niet meer worden toegelaten. Even los van het feit dat ook wij als akkerbouwers graag zo verantwoord en veilig mogelijk ondernemen. 11

12 Een jaar groenblauwe diensten In 2014 gingen enkele proefprojecten rond groenblauwe diensten van start. Hierbij realiseren particulieren of organisaties waterschapdoelen tegen een financiële of andere vorm van vergoeding. Bijvoorbeeld het onderhoud van watergangen, het ruimte bieden aan waterberging of het aanleggen en onderhouden van natuurvriendelijke oevers. Doel is om waterbeheertaken van het waterschap en doelen van de landbouw zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen. Belangrijk, want agrariër en waterschap zijn sterk afhankelijk van elkaar bij het waterbeheer. Wat leverde het eerste jaar groenblauwe diensten op? Pilots Eén van die proefprojecten is het onderhoud van hoofdwatergangen in de Zuidelijke Veenpolder. De Agrarische Natuurvereniging Weststellingwerf (ANV) gaat voor Wetterskip Fryslân het zomer- en najaarsonderhoud aan de hoofdwateren in de Groote Veenpolder (gemeente Weststellingerwerf) doen. Wetterskip Fryslân betaalt de ANV hiervoor een vergoeding. De ANV zal de sloten in de zomer en het najaar maaien. Voor het waterschap is dit van belang voor een goed waterbeheer in het gebied. Op haar beurt versterkt de ANV natuurwaarden. Ook lopen er pilots op Schiermonnikoog (aanleg Kaderrichtlijn Wateroevers), in Appelscha (watergebiedsplan) en de Noardlike Fryske Wâlden (verkennen eigen werkwijze). Beter Alle pilots bewijzen dat goed samenspel slimme combinaties van maatregelen oplevert, die zowel gunstig zijn voor de agrariër als de waterhuishouding. Zo kunnen agrariërs waterbeheertaken zelf inplannen en (laten) uitvoeren. Positief effect is ook dat eigenaren meer inzicht krijgen in de waterhuishouding en de betrokkenheid toeneemt. Medewerkers van het waterschap krijgen op hun beurt meer begrip voor de keuzes van boeren. Vertrouwen Dat vertrouwen en begrip de basis vormen voor iedere samenwerking, blijkt in alle pilots. Samenwerken was voor de verschillende partijen geen vanzelfsprekendheid. Bovendien was het vertrouwen in elkaar soms broos door gebeurtenissen uit het verleden. Dankzij een open en eerlijke houding, het voorkomen van verkeerde verwachtingen en vooral frequent overleg komt men toch tot een vruchtbare basis. Een basis voor de pilotfase, maar ook voor de lange termijn. 12