2 Zorg. Methodische zorgverlening

Transcriptie

1 1

2 2 Zorg. Methodische zorgverlening

3 2006 Kavanah, Dwingeloo 2001 ICF: World Health Organization, Genève 2002 Nederlandse vertaling ICF: WHO-FIC CC, RIVM, Bilthoven 3 Niets uit deze uitgave mag worden gefotokopieerd, noch in enige andere vorm of op enige andere wijze worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave voor persoonlijk gebruik is toegestaan op grond van de artikelen 16B en 17 uit de Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van korte gedeelte(n) uit deze uitgave in readers, bloemlezingen en andere compilatiewerken (art. 16, Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor een toelichting op de z.g. readerovereenkomst wende men zich tot de KVB (Koninklijke Vereniging van het Boekenvak), Postbus 15007, 1001 MA Amsterdam. Tenzij anders vermeld en schriftelijk overeengekomen, zijn deze gebruikshandleiding en de bijbehorende webapplicatie uitsluitend bestemd voor individueel gebruik. De hierin vastgelegde informatie mag derhalve uitsluitend worden aangewend voor persoonlijk gebruik. Kopiëren, verhuren, uitlenen of anderszins beschikbaar stellen aan derden is strafbaar. Aansprakelijkheid Het computerprogramma is ontwikkeld om te leren methodisch te werken. De in dit programma en in de handleiding opgenomen zorg-standaarden zijn exemplarisch bedoeld. Auteur en uitgever stellen zich niet aansprakelijk voor eventuele onjuiste conclusies op grond van de gegeven voorbeelden (zorg-standaarden). Het programma is bedoeld om te oefenen, de standaarden laten slechts zien hoe het programma werkt. Gebruikers worden daarom nadrukkelijk uitgenodigd niet alleen van de meegeleverde standaarden gebruik te maken, maar ook zelf zorg-standaarden toe te voegen en/of te wijzigen. Persoonsregistratie In dit oefenprogramma voor methodische zorgverlening kunnen al dan niet gefingeerde persoonsgegevens worden opgenomen. De gebruikers van dit programma zijn zelf verantwoordelijk voor het in acht nemen van wat de wet voorschrijft t.a.v. de bescherming van persoonsgegevens. Hiervoor zijn een aantal landelijke richtlijnen beschikbaar (zie b.v. op Wij wijzen de gebruikers o.a. op het medisch beroepsgeheim en de daarvan afgeleide zwijgplicht voor verpleegkundigen, de dossierplicht van zorgverleners en de zeggenschap en rechten van de patiënt. In dit verband zijn m.n. de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP), de Wet Geneeskundige BehandelingsOvereenkomst (WGBO) en de Wet Beroepsuitoefening Individuele Gezondheidszorg (BIG) relevant. Uitgeverij KAVANAH Eemster PP Dwingeloo info@kavanah.nl

4 4 ZORG. Methodische zorgverlening (met ICF-classificatie) Handleiding bij het computerprogramma drs. P.A. Buijnsters, arbeids- en organisatiepsycholoog Was na zijn psychologieopleiding als docent en projectmedewerker verbonden aan de Kaderopleiding gezondheidszorg en de afdeling Contractactiviteiten van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (organisatie van de gezondheidszorg). Daarnaast heeft hij computerprogramma s ontwikkeld voor het gezondheidszorgonderwijs en beroepsverenigingen op het gebied van de verpleging, kwaliteitszorg en indicatiestelling. Momenteel is hij freelance werkzaam als auteur, als docent en als medewerker van een advies- en onderzoeksbureau voor kwaliteitszorg in gezondheidszorginstellingen. Uitgeverij Kavanah

5 5

6 6 Inhoud Voorwoord 8 1 Inleiding 10 1 Gehanteerde begrippen 10 2 Het computerprogramma Zorgvragers Beheer 12 3 Methodische zorgverlening 13 4 Classificaties en standaarden Zorg-standaarden Rubrieken (zorggebieden) De ICF 15 2 Zorgvragers 20 1 Nieuwe en ingeschreven zorgvragers; uitschrijven zorgvragers 20 2 Zorgproces Anamnese Observatie Diagnose Zorgplan Verrichtingen Evaluatie Zorgdossier/rapportage 41 3 Beheer 44 1 Rubrieken (zorggebieden) en (anamnese-/observatie)vragen 44 2 Problemen (met bijbehorende doelstellingen en zorgactiviteiten) 47 3 Het bepalen van de ICF-code 50

7 4 Het invoeren van nieuwe zorg-standaarden 53 5 Beheer praktijksituaties 55 6 Beheer gebruikers Educatieve gebruiksmogelijkheden 61 1 Invoeren van gegevens zonder gebruik van standaarden 62 2 Rollenspel zorgproces 63 3 Oefenen met zorg-standaarden en gebruik ICF 63 4 Rapportageoefening 63 5 Aandachtspunten en aanvullende oefenmogelijkheden Aandachts- en discussiepunten bij de verschillende stappen van het zorgproces Aandachts- en discussiepunten bij de rubrieken en zorg-standaarden Aanvullende oefeningen en oefenmogelijkheden 67 Bijlage 1: Stroomschema structuur van ZORG 68 Bijlage 2: De componenten van de ICF 69 Bijlage 3: Het computerprogramma 70

8 8 Voorwoord Sinds 2002 beschikken we in het Nederlandse taalgebied over de Nederlandse vertaling van de International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF). De ICF is een uitgave van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De ICF bestaat uit een raamwerk van classificaties die tezamen een internationaal overeengekomen begrippenapparaat vormen voor het beschrijven van het menselijk functioneren. Het biedt de mogelijkheid om te beschrijven hoe en wat er goed functioneert, maar tevens wat de problemen daarmee zijn. Het voornaamste doel van de ICF is een algemeen bruikbare standaardtaal te bieden, een gemeenschappelijk begrippenapparaat voor iedereen die het functioneren van mensen in kaart wil brengen. Een standaardtaal werkt echter uitsluitend als mensen het ook als standaard accepteren en gebruiken. Vanuit dergelijk standaard gebruik wordt de voorwaarde geschapen voor de gemeenschappelijkheid. Het standaard gebruik ontstaat niet als vanzelf door het uitgeven van een classificatie in de vorm van een boek of in elektronisch formaat; de taal moet gaan leven door toepassing ervan. Daarbij gaat het in eerste instantie niet om het gebruik van ICF taal of termen in het alledaagse spraakgebruik in situaties waar functioneren van mensen centraal staat. Het gaat meer specifiek om meer formele situaties, met name werksituaties in een professionele setting waar het krijgen van het juiste begrip en het beschrijven van dat begrip in een correcte, tevens standaardtaal van groot belang is. Voor die situaties volstaat het normale spraakgebruik niet en is een standaardtaal zoals de ICF die biedt aangewezen, zelfs een voorwaarde voor een inhoudelijk correcte communicatie. De ICF biedt niet alleen de taal of termen, maar tevens een raamwerk waarin de taal betekenis krijgt. Zo kan het menselijk functioneren vanuit drie verschillende perspectieven of niveaus worden beschreven: 1. het perspectief van het menselijk organisme, 2. het perspectief van het menselijk handelen, en 3. het perspectief van de mens als deelnemer aan het maatschappelijk leven: de sociale context.

9 Daarnaast wordt door de ICF een mogelijkheid geboden om externe factoren te exploreren die ondersteuning kunnen leveren of een barrière kunnen vormen. Door de ordening van begrippen binnen dit raamwerk en binnen een perspectief kan helder en duidelijk gemaakt worden welk aspect van het functioneren precies wordt bedoeld. 9 Zoals reeds opgemerkt ontstaat die duidelijkheid niet als vanzelf door het uitgeven van een boek. Daarvoor is training en onderwijs in het juist gebruik van de ICF en zijn aansprekende instrumenten nodig. Bij voorkeur instrumenten die aansluiten bij de praktijk van een specifieke doelgroep. Het computerprogramma ZORG is een dergelijk instrument. In ZORG is ervoor gekozen om de ICF ondersteunend te laten zijn voor de registratiepraktijk van de zorgverlening. Daarbij wordt zowel het raamwerk van de ICF gebruikt, de ICF taal en de concretisering van de problemen door het leren toepassen van de typeringen. Door het leren toepassen van de ICF, krijgen de begrippen uit de ICF pas echt betekenis. We hebben de verwachting dat ZORG een goede ondersteuning kan bieden bij de implementatie van de ICF in de praktijk van de zorgverlening. Huib Ten Napel & Marijke de Kleijn, WHO Family of International Classifications Collaborating Centre (WHO-FIC CC) in the Netherlands Bilthoven, 2006

10 10 Hoofdstuk 1 Inleiding ZORG is een (oefen)programma voor een geautomatiseerd zorginformatiesysteem 1. Met dit computerprogramma kan de informatie die voor een methodische zorgverlening nodig is, op systematische wijze verzameld, verwerkt, bewaard en opgevraagd worden. Professionele zorg betekent methodisch werken. Dit programma volgt daarom de fases van het zorgproces, zie bijlage 1. ZORG kan zowel door één specifieke discipline worden gebruikt (bijvoorbeeld de verpleging) als door verschillende andere disciplines (multidisciplinair). Met name in geval van zorgcoördinatorschap binnen de verpleging of verzorging is een multidisciplinaire aanpak gewenst. 1 Gehanteerde begrippen Zorg en zorgverlener 2 Met de zorg wordt allereerst de gezondheidszorg bedoeld, maar dit kan ruim worden opgevat. In deze handleiding hanteren we voor iedereen die in de zorg methodisch/professioneel handelt, de term zorgverlener. Hiermee kan zowel de verpleegkundige, de ziekenverzorgende, de fysiotherapeut, de activiteitenbegeleider als iedere andere zorgverlener, (para)medische behandelaar of hulpverlener bedoeld zijn. In plaats van de term zorg- kan in voorkomende gevallen dus ook de term verpleeg(kundig) of behandel- worden gelezen: verpleegplan (i.p.v. zorgplan), verpleegkundig dossier (i.p.v. zorgdossier), behandeldoelstellingen (i.p.v. zorgdoelstellingen). 1 Voor meer informatie over de implicaties van automatisering in de gezondheidszorg verwijzen wij naar de uitgave Verpleegkundige informatiekunde van dr. W.T.F. Goossen, Verpleegkunde Modulair 27(4), Dit boek gaat o.a. in op de toepassing van elektronische patiëntendossiers, verpleegkundige informatiesystemen, elektronische klinische paden, classificaties, aspecten van bescherming en beveiliging en informatiemodellen. 2 Vanzelfsprekend wordt in deze handleiding steeds zowel de mannelijke als de vrouwelijke zorgverlener of zorgvrager bedoeld.

11 Zorgvrager Voorts wordt in deze handleiding steeds de term zorgvrager gehanteerd. In plaats daarvan kan ook patiënt, bewoner, cliënt e.d. gelezen worden Het computerprogramma ZORG bestaat uit twee hoofdbestanddelen: Zorgvragers Beheer (zie in figuur 1 de horizontale keuzebalk onder de titel van het programma) Figuur Zorgvragers In het onderdeel Zorgvragers kunnen zorgvragers worden uitgeschreven en kunnen bij nieuwe of reeds ingeschreven zorgvragers anamneses en observaties worden afgenomen, problemen en doelstellingen worden vastgesteld, zorgplannen worden opgesteld, verrichte handelingen (verrichtingen) worden geregistreerd en evaluaties worden verricht 3. Voor al deze onderdelen is het tevens mogelijk een zorgdossier of rapportage op te vragen. ZORG maakt, indien gewenst, bij dit alles gebruik van de in het systeem opgenomen zorgstandaarden (standaard anamnese- en observatievragen, aan de antwoorden gekoppelde standaard-problemen en -doelstellingen, aan de problemen/doelstellingen gekoppelde standaardactiviteiten) 4. 3 In dit oefenprogramma kunnen al dan niet gefingeerde persoonsgegevens worden opgenomen. De gebruikers van dit programma zijn zelf verantwoordelijk voor het in acht nemen van wat de wet voorschrijft t.a.v. de bescherming van persoonsgegevens. Hiervoor zijn een aantal landelijke richtlijnen beschikbaar (zie b.v. op Wij wijzen de gebruikers o.a. op het medisch beroepsgeheim en de daarvan afgeleide zwijgplicht voor verpleegkundigen, de dossierplicht van zorgverleners en de zeggenschap en rechten van de patiënt. In dit verband zijn m.n. de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP), de Wet Geneeskundige BehandelingsOvereenkomst (WGBO) en de Wet Beroepsuitoefening Individuele Gezondheidszorg (BIG) relevant. 4 De in dit oefenprogramma opgenomen zorg-standaarden zijn exemplarisch bedoeld: ze laten zien hoe het programma werkt. Gebruikers worden nadrukkelijk uitgenodigd niet alleen van de meegeleverde standaarden gebruik te maken, maar ook zelf standaarden toe te voegen en/of te wijzigen.

12 12 Overigens kan in Zorgvragers naar behoefte van de zorg-standaarden worden afgeweken, bijvoorbeeld bij het opstellen van een specifiek zorgplan. De standaard-vragen die in de onderdelen Anamnese en Observatie worden gebruikt, zijn in ZORG gegroepeerd in rubrieken conform een bepaald categoriserings- of classificatiesysteem, b.v. Gordon, of een ander professioneel of logisch classificatiesysteem, waarmee de voor de zorg relevante zorggebieden ingedeeld en onderzocht (bevraagd) kunnen worden. In ZORG is het mogelijk om elk probleem te voorzien van een ICF-code. De ICF, International Classification of Functioning, Disabilities and Health (voorheen ICIDH genaamd), is een door de WHO ontwikkeld classificatiesysteem, waarmee het menselijk functioneren kan worden beschreven en getypeerd conform opgestelde definities (omschrijvingen) 5. De ICF is een multidisciplinaire (interdisciplinaire) classificatie. Door deze te gebruiken kan elke professie zijn eigen categoriseringssysteem en probleemformuleringen (blijven) gebruiken, maar tevens voor andere disciplines eenduidig duidelijk maken om wat voor soort probleem het gaat. Dit is met name in geval van multidisciplinaire zorgcoördinatie van belang. 2.2 Beheer In dit onderdeel kunnen gebruikers (zoals docenten of leerlingen/studenten) een bepaalde zogenoemde praktijksituatie kiezen, daarna gebruiken en desgewenst wijzigen. Een praktijksituatie is een combinatie van bepaalde rubrieken, zorg-standaarden en zorgvragers, bij wie bepaalde zorgproces- onderdelen nog niet of reeds geheel of gedeeltelijk zijn ingevuld. Een praktijksituatie kan reëel (met echte praktijkgegevens) of fictief zijn en kan als oefensituatie gebruikt worden. Per praktijksituatie kunnen de zorg-standaarden en rubrieken structureel worden aangepast (nieuwe zorg-standaarden en rubrieken toevoegen, aanwezige zorg-standaarden en rubrieken wijzigen of verwijderen). Het reeds in ZORG aanwezige voorbeeld-materiaal (voorbeeld-rubrieken, -vragen, -problemen, -zorgactiviteiten, -zorgvragers, etc.) heet de Standaard-praktijksituatie (die dus naar believen kan worden omgezet in of uitgebreid met andere praktijksituaties). In het onderdeel Beheer kunnen ook gebruikers (met hun identificatie) toegevoegd, gewijzigd of verwijderd worden. 5 Zie de Nederlandse vertaling die tot stand gekomen is onder auspiciën van het WHO-FIC Collaborating Centre van het RIVM te Bilthoven (ICF, Nederlandse vertaling van de International Classification of Functioning, Disability and Health, uitgave: Bohn Stafleu Van Loghum, 2002). Op is nadere informatie en een beperkte compilatie van deze uitgave beschikbaar.

13 3 Methodische zorgverlening 13 ZORG is zowel qua inhoud als qua structuur als qua gebruik geheel gericht op (het bevorderen van) methodisch handelen in de zorgverlening. Allerlei maatschappelijke ontwikkelingen zijn er de oorzaak van dat methodiek steeds meer een noodzakelijke voorwaarde wordt om de door zorgvragers, zorgverleners en zorgverzekeraars gewenste kwaliteit en doelmatigheid van de zorg te realiseren. Omvangrijk onderzoek en diverse publicaties op medisch, paramedisch en verpleegkundig 6 gebied, noemen, bij herhaling, de volgende kenmerken en principes van methodische zorg: werken conform een systematisch, gefaseerd besluitvormingsproces: gegevensverzameling (met name door anamneses en observaties), analyse/diagnose, doelbepaling, planning, uitvoering, evaluatie werken conform een wetenschappelijke benadering ( evidence based ): op basis van verzamelde gegevens (wetenschappelijke gegevens, feiten, ervaringen, preferenties) en op basis van gefundeerde veronderstellingen interventies bepalen en de effectiviteit nagaan, zowel voor categorieën zorgvragers als voor individuele zorgvragers een systematische vastlegging (dossiervorming) (schriftelijk of elektronisch) en rapportage (mondeling, schriftelijk of elektronisch) van gegevens door en ten behoeve van betrokkenen bij de zorg daar waar mogelijk en zinvol: een gestandaardiseerde werkwijze en gebruik van standaardisaties of classificatiesystemen ten aanzien van terminologie, zorggebieden, diagnoses, interventies en behaalde resultaten, zowel per zorgeenheid als per zorgsector als per discipline als interdisciplinair Deze uitgangspunten voor methodische zorgverlening staan in ZORG centraal. ZORG kan zodoende een educatief hulpmiddel zijn om het methodisch handelen in de zorg te bevorderen. In deze handleiding zal hierna, in 4 van dit hoofdstuk, allereerst worden ingegaan op de diverse soorten standaarden en classificatiesystemen die in ZORG gebruikt kunnen worden. Vervolgens worden stapsgewijs, aan de hand van de verschillende onderdelen en functies van het computerprogramma, de fases van het zorgproces en het gebruik van het zorgdossier toegelicht (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 komt aan bod hoe gebruikers (leerlingen, studenten, docenten, zorgverleners in de praktijk) zelf standaarden kunnen maken of wijzigen en hoe het computerprogramma inhoudelijk kan worden aangepast aan onderwijsbehoeften. Ten slotte beschrijft hoofdstuk 4 een aantal educatieve gebruiksmogelijkheden en aandachtspunten. 6 Cf. met name vanuit de verpleegkundige invalshoek: Zelm en Eliens, Verpleegkundige besluitvorming. Het verpleegkundig proces en de besluitvorming hierover, Verpleegkunde Modulair 43(2), 2005.

14 14 4 Classificaties en standaarden Het computerprogramma ZORG maakt, indien gewenst, gebruik van zes soorten standaarden: vier soorten zogenoemde zorg-standaarden: dit zijn anamnese- en observatievragen, problemen met doelstellingen en zorgactiviteiten die ten behoeve van een bepaalde zorgsetting (bijvoorbeeld een bepaalde verpleegafdeling, een paramedische praktijk of een zorginstelling of zelfs voor een gehele professie) als standaard gelden (zoals o.a. standaardverpleegplannen, protocollen, etc.). In Beheer kun je de door ZORG gebruikte zorg-standaarden opvragen, wijzigen of verwijderen. Via Beheer kun je ook nieuwe zorg-standaarden toevoegen. anamnese-/observatierubrieken (zorggebieden). de ICF, de International Classification of Functioning, Disability and Health van de WHO, die in ZORG gebruikt wordt om problemen eenduidig te classificeren en die uiteraard niet door ZORG gemodificeerd kan worden. 4.1 Zorg-standaarden In ZORG werken we met vier soorten zorg-standaarden: 1. Standaard anamnesevragen: dit betreft de standaard-vragen die in het onderdeel anamnese aan de zorgvrager of diens betrokkenen gesteld worden met de bijbehorende standaard antwoordmogelijkheden. 2. Standaard observatievragen: dit betreft de standaard-vragen die in het onderdeel observatie over de zorgvrager aan de zorgverlener gesteld worden met de bijbehorende standaard antwoordmogelijkheden. 3. Standaard-problemen/-doelstellingen: dit betreft de standaard-problemen met bijbehorende standaard-doelstellingen die in het onderdeel diagnose te voorschijn kunnen worden geroepen na een verrichte anamnese of observatie. De standaard-problemen en -doelstellingen zijn gekoppeld aan bepaalde standaard antwoordmogelijkheden. 4. Standaardactiviteiten: dit betreft de standaardactiviteiten die in het onderdeel opstellen standaard zorgplan te voorschijn kunnen worden geroepen na een verrichte diagnose. De standaardactiviteiten zijn gekoppeld aan bepaalde standaard-problemen/-doelstellingen. In ZORG zijn reeds een aantal zorg-standaarden als voorbeeld opgenomen. Ze kunnen in de onderdelen van het zorgproces naar believen worden gebruikt. Via Beheer kunnen ze desgewenst ook verwijderd, gewijzigd of aangevuld worden.

15 4.2 Rubrieken (zorggebieden) 15 De standaard anamnese- en observatievragen zijn ondergebracht in anamnese- en observatie-rubrieken. Elke rubriek omvat een aantal bij elkaar horende vragen. De rubrieken maken het mogelijk om alle voor de zorgverlening relevante zorggebieden op een overzichtelijke en systematische wijze in te delen en in kaart te brengen. Ook de rubrieken kunnen via het onderdeel Beheer naar believen worden aangepast (toevoegen, wijzigen of verwijderen). Voor wat betreft rubrieken zal men vaak kiezen voor een indeling en benamingen conform een professioneel (bijvoorbeeld medisch of verpleegkundig) categoriserings- of classificatiesysteem, zoals DSM-IV, Orem, NANDA, Gordon en diverse andere. Uiteraard is het ook mogelijk om desgewenst de ICF, met name de componenten en hoofdcategorieën (domeinen) daarvan (zie bijlage 2), in de onderdelen Anamnese en Observatie tevens als rubricering, dus als indeling van zorggebieden, te gebruiken. Ook andere indelingen zijn mogelijk. Als voorbeeld heeft ZORG de volgende rubrieken: Anamneserubrieken - huisvesting en faciliteiten - de 11 rubrieken van Gordon 7 - rubrieken gekoppeld aan ziektebeelden/aandoeningen: aids, artrose, gordelroos Observatierubrieken - psycho/sociaal - somatiek/algemeen - rubrieken gekoppeld aan ziektebeelden/aandoeningen: zorgvrager in gips, prematuur pasgeborene 4.3 De ICF In deze paragraaf moeten we ons beperken tot een beknopte samenvatting van de ICF. Voor een volledige beschrijving en een juiste toepassing van de ICF wordt geadviseerd het handboek van de ICF te raadplegen 8. Zie ook: Verpleegkundige besluitvorming door Van Zelm en Eliens (Dwingeloo: Kavanah, 2005). 7 Zie ook: Verpleegkundige besluitvorming. Het verpleegkundig proces en de besluitvorming hierover van drs. R.T. van Zelm en drs. A.M. Eliens, Verpleegkunde Modulair 43(2), Zie de Nederlandse vertaling die tot stand gekomen is onder auspiciën van het WHO-FIC Collaborating Centre van het RIVM te Bilthoven (ICF, Nederlandse vertaling van de International Classification of Functioning, Disability and Health, uitgave: Bohn Stafleu Van Loghum, 2002). Op is nadere informatie en een beperkte compilatie van deze uitgave beschikbaar.

16 Onderverdeling in componenten De ICF onderscheidt 6 componenten die van belang zijn voor het menselijk functioneren (zie bijlage 2): 1. functies: fysiologische en mentale eigenschappen van het menselijk organisme, aangeduid met code b 2. anatomische eigenschappen van het menselijk lichaam (vorm, aanwezigheid, e.d.), aangeduid met code s 3. activiteiten: onderdelen van iemands handelen, aangeduid met code a 4. participatie: iemands deelname aan het maatschappelijk leven, aangeduid met code p 9 5. externe factoren: iemands fysieke en sociale omgeving, aangeduid met code e 6. persoonlijke factoren (deze blijven in de ICF verder buiten beschouwing) Deze componenten zijn onderverdeeld Onderverdeling op 1 e niveau De meest globale onderverdeling (eerste niveau) betreft de hoofdcategorieën (domeinen), aangeduid met de betreffende lettercode plus een cijfer. Functies (b) heeft 8 hoofdcategorieën (domeinen), o.a.: b1=mentale functies b4= functies van hart en bloedvatenstelsel, hematologisch systeem, afweersysteem en ademhalingsstelsel b8=functies van huid en verwante structuren Anatomische eigenschappen (s) heeft eveneens 8 hoofdcategorieën (domeinen), o.a.: s1=anatomische eigenschappen van het zenuwstelsel s2=anatomische eigenschappen van oog, oor en verwante structuren Activiteiten (a) heeft 9 hoofdcategorieën (domeinen), o.a.: a1=leren en toepassen van kennis (activiteiten) a5=zelfverzorging (activiteiten) a7=tussenmenselijke interacties en relaties (activiteiten) Participatie (p) heeft dezelfde hoofdcategorieën (en dezelfde categorieën en subcategorieën: zie hierna) als Activiteiten, dus o.a.: p1=leren en toepassen van kennis (participatie) p4=mobiliteit (participatie) 9 Voor de wijze van indeling en codering van activiteiten en participatie zijn er verschillende/diverse opties: zie bijlage 3 van ICF, Nederlandse vertaling van de International Classification of Functioning, Disability and Health, uitgave: Bohn Stafleu Van Loghum, In ZORG is de optie gekozen om van Activiteiten en Participatie twee afzonderlijke, identieke reeksen te maken, respectievelijk aangeduid met code a en code p.

17 p7=tussenmenselijke interacties en relaties (participatie) Externe factoren (e) heeft 5 hoofdcategorieën (domeinen). o.a.: e1=producten en technologie e3=ondersteuning en relaties Onderverdeling op 2 e niveau Een verdergaande onderverdeling (tweede niveau) betreft de categorieën, aangeduid met de betreffende lettercode plus het cijfer van de hoofdcategorie plus twee cijfers. Bijvoorbeeld: b410=hartfuncties b420=bloeddruk b440=ademhaling s110=anatomische eigenschappen van hersenen s120=idem van ruggenmerg en aanverwante structuren a530=zorgdragen voor toiletgang (activiteiten) a760=familierelaties (activiteiten) p730=omgaan met onbekenden (participatie) p760=familierelaties (participatie) e310=naaste familie e320=vrienden e340=persoonlijke verzorgers en assistenten Onderverdeling op 3 e niveau Een onderverdeling op het derde niveau betreft de subcategorieën, aangeduid met de code van de categorie plus een cijfer. Bijvoorbeeld: a5300=zorgdragen voor urineren (activiteit) a5301=zorgdragen voor defecatie (activiteit) Overigens zijn niet alle categorieën onderverdeeld in subcategorieën. Anatomische eigenschappen kunnen nog een onderverdeling op het vierde niveau hebben Begripsbepaling Afwijkingen in of verlies van functies of anatomische eigenschappen noemen we een stoornis. Als iemand moeilijkheden heeft met het uitvoeren van activiteiten spreken we van een beperking. Als iemand problemen heeft met deelname aan het maatschappelijk leven spreken we van een participatieprobleem. Als externe factoren iemands functioneren belemmeren, spreken we van een belemmerende factor.

18 18 Onder een probleem verstaan we een stoornis, een beperking, een participatieprobleem of een belemmerende factor. Zo kan een zorgvrager als gevolg van een glaucoom 5 problemen hebben: 1. een beschadiging van het netvlies van het oog (een anatomische stoornis) 2. slecht kunnen zien (een functionele stoornis) 3. niet zelfstandig naar het toilet kunnen gaan (een beperking) 4. niet deelnemen aan de wekelijkse bingo-avond (een participatieprobleem) en 5. geen naaste familie hebben die kan helpen (een belemmerende factor) Codering van de ICF Een ICF-code bestaat uit een ICF-klasse (= ICF-categorie of -subcategorie) en een ICF-typering, gescheiden door een punt. De ICF-klasse (het codegedeelte vòòr de punt) geeft de aard van het probleem aan. De ICF-typering wordt na een punt achter de ICF-klasse aangegeven. Voor de wijze van codering van de ICF-typering zijn er diverse opties 10. In ZORG is gekozen voor één typering met de waarde 0, 1, 2, 3, 4, 8 of 9. Deze typering geeft de ernst van het probleem aan. De waarden hebben de volgende betekenis: 8 = niet gespecificeerd 9 = niet van toepassing Bij functies en anatomische eigenschappen: 0=geen stoornis 1=lichte stoornis 2= matige stoornis 3=ernstige stoornis 4=volledige stoornis Bijvoorbeeld: b420.3 (=bloeddruk, ernstige stoornis), s (=anatomische eigenschappen van tandvlees, matige stoornis). Bij activiteiten: 0=geen beperking 1=lichte beperking 2=matige beperking 10 Zie bijlage 3 van ICF, Nederlandse vertaling van de International Classification of Functioning, Disability and Health, uitgave: Bohn Stafleu Van Loghum, 2002.

19 3=ernstige beperking 4=volledige beperking Bijvoorbeeld: a170.1 (=schrijven, lichte beperking), a (=verzorgen van het haar, ernstige beperking). 19 Bij participatie: 0=geen participatieprobleem 1=licht participatieprobleem 2=matig participatieprobleem 3=ernstig participatieprobleem 4=volledig participatieprobleem Bijvoorbeeld: p (=omgaan met sociaal gelijken, ernstig participatieprobleem). Bij externe factoren: 0=geen belemmerende factor 1=licht belemmerende factor 2=matig belemmerende factor 3=aanzienlijk belemmerende factor 4=volledig belemmerende factor Bijvoorbeeld: e310.2 (=naaste familie, matig belemmerende factor), e (=huisvestingsvoorzieningen, aanzienlijk belemmerende factor) Tot besluit Over classificaties en standaarden valt nog heel veel meer te zeggen. Dit valt echter buiten het bestek van deze handleiding. Wel is een kritische noot bij het gebruik van classificaties en standaarden op zijn plaats. Behalve grote voordelen (zoals eenduidigheid) zijn aan het gebruik van bestaande standaarden ook nadelen verbonden, zoals bijvoorbeeld het risico van simplisme en het klakkeloos en dus per definitie ondeskundig gebruik ervan. Daarbij komt dat geen enkel classificatiesysteem alleenzaligmakend is. Een uitnodiging om de noodzakelijke zorgvuldigheid in acht te nemen is daarom op zijn plaats. Zie ook de discussiepunten in hoofdstuk 4 ( 4.5) en de vakliteratuur waarnaar in deze handleiding verwezen wordt.

20 20 Hoofdstuk 2 Zorgvragers Klik in de horizontale menubalk op Zorgvragers. 1 Nieuwe en ingeschreven zorgvragers; uitschrijven zorgvragers In dit onderdeel (zie figuur 2) is het mogelijk een nieuwe zorgvrager aan ZORG toe te voegen of een keuze te maken uit reeds in ZORG geregistreerde zorgvragers. Ook is het mogelijk een zorgvrager uit te schrijven (door op het prullenbakje te klikken): alle gegevens van die zorgvrager worden dan uit de bestanden en uit het zorgdossier verwijderd. Als een nieuwe of ingeschreven zorgvrager wordt gekozen (door op nieuwe zorgvrager of op de naam van een zorgvrager te klikken), verschijnt een horizontale menubalk met de onderdelen van het zorgproces (zie figuur 3). Figuur 2 N.B. Op sommige beeldschermen staat een zoek-knop. Door in het bijbehorende venstertje in te tikken wat men zoekt (in figuur 2 de naam van een bepaalde zorgvrager) en vervolgens op zoek te klikken, komt het gezochte item, indien bestaand, te voorschijn.

21 2 Zorgproces 21 De hoofdstructuur van ZORG komt geheel overeen met de fases van een systematisch, professioneel zorgproces (methodische zorgverlening), zie de horizontale menubalk in figuur 3. Deze fases/stappen zijn kort samengevat de volgende (zie ook bijlage 1): - anamnese - observatie - diagnose - zorgplan - verrichtingen 11 - evaluatie - zorgdossier/rapportage Figuur 3 Tip: Door op het vakje met het kruisje naast de naam van de zorgvrager te klikken, is het mogelijk om meteen naar een nieuwe of andere zorgvrager over te schakelen. 11 In ZORG wordt de term verrichtingen gehanteerd. In de meeste gevallen kan hier desgewenst ook de term interventies worden gelezen.

22 Anamnese Door het stellen van vragen aan de zorgvrager (en/of diens familie of andere betrokkenen) wordt getracht zicht te krijgen op mogelijke problemen waaraan door de zorgverleners iets gedaan moet worden. De anamnese maakt het tevens mogelijk om de mate en de aard (mogelijke oorzaken) van de problemen vast te stellen. De anamnese bestaat uit verschillende onderdelen, die in het linker menugedeelte te voorschijn komen door op Anamnese te klikken (zie figuur 4). Figuur 4 De anamnese wordt gestart (door op Start anamnesegesprek te klikken) met enkele openingsvragen (o.a. over het gebruik van de gegevens) en wordt beëindigd (door op Einde anamnesegesprek te klikken) met enige afsluitende vragen (o.a. hoe men het anamnesegesprek gevonden heeft). Na de openingsvragen is het mogelijk om de algemene gegevens van de zorgvrager (naam, geboortedatum, contactadres e.d.) in te vullen of te wijzigen (door op Afname algemene anamnese te klikken), zie figuur 5.

23 Figuur 5 23 De eigenlijke zorganamnese (die verschijnt door op Afname zorganamnese te klikken) bestaat uit een aantal rubrieken (zorggebieden) (zie figuur 6) die willekeurig gekozen kunnen worden.

24 24 Figuur 6 De anamnese vindt plaats met behulp van standaard-vragen, met bepaalde standaard antwoordmogelijkheden, zie als voorbeeld figuur 7 en 8.

25 Figuur 7 25

26 26 Figuur 8 Elke rubriek omvat één of meer standaard-vragen met standaard antwoordmogelijkheden 12. Het is mogelijk om bij elk onderdeel of bij elke vraag van de anamnese Opmerkingen (b.v. aanvullingen) toe te voegen. 2.2 Observatie Behalve door het stellen van vragen, is het natuurlijk ook mogelijk dat de zorgverlener door observatie ontdekt of merkt dat er met de zorgvrager iets aan de hand is. Door systematische observatie stelt de zorgverlener in feite aan zichzelf vragen over de zorgvrager. De zorgverlener probeert deze zelf op grond van observaties (of metingen) te beantwoorden. Bijvoorbeeld: Is de zorgvrager rustig? Krijgt de zorgvrager regelmatig bezoek? 12 Zie ook: Verpleegkundige besluitvorming. Het verpleegkundig proces en de besluitvorming hierover van drs. R.T. van Zelm en drs. A.M. Eliens, Verpleegkunde Modulair 43(2), 2005.

27 Eet de zorgvrager alle voedsel op? Hoeveel bedraagt de polsslag van de zorgvrager? Heeft de zorgvrager decubitusverschijnselen? Het onderdeel Observatie werkt op dezelfde manier als het onderdeel Anamnese, dus met rubrieken die willekeurig gekozen kunnen worden en met standaard-vragen. Alleen ontbreken hier uiteraard de openingsvragen en afsluitende vragen van het anamnesegesprek. De observatie kan gestart worden door in de horizontale menubalk op Observatie te klikken en daarna in het linker menu op Observatie verrichten Diagnose In dit onderdeel (dat te voorschijn komt door in de horizontale menubalk op Diagnose te klikken) wordt door de zorgverlener vastgesteld welke problemen de zorgvrager feitelijk heeft. Afhankelijk van de soort zorgverlening en afhankelijk van de professie van de zorgverlener kunnen dat medische, paramedische, verpleegkundige of andersoortige problemen zijn. Voor die problemen, voor zover geaccepteerd, moeten ook doelstellingen worden vastgesteld: wat wil de zorgverlener binnen hoeveel tijd bereiken om de betreffende problemen geheel of gedeeltelijk tot een oplossing te brengen. De diagnose, d.w.z. het vaststellen van de problemen en doelstellingen, kan met het computerprogramma ZORG op drie manieren gebeuren (zie figuur 9): 1. vanuit anamnese 2. vanuit observatie 3. algemene diagnose

28 28 Figuur 9 1 Vanuit anamnese (door op Diagnose van de anamnese te klikken): Op grond van de antwoorden die door de zorgvrager of diens familie zijn gegeven op de gestelde standaardvragen tijdens de anamnese, zoekt ZORG uit welke problemen bij die antwoorden horen. Zie de problemenlijst, figuur 10. Figuur 10

29 Deze problemen (met bijbehorende doelstellingen) kunnen ofwel één voor één of allemaal tegelijk geaccepteerd worden (respectievelijk door een probleem aan te klikken of door Accepteer alles aan te klikken). Geaccepteerde problemen krijgen een diagnosedatum. Ook kan een probleem bij deze zorgvrager geweigerd (verwijderd) worden door op het prullenbakje te klikken als het probleem toch niet van toepassing is. (Een probleem kan niet verwijderd worden, als er al verrichtingen in relatie tot het probleem hebben plaatsgevonden: het prullenbakje is dan lichtgrijs). Een aangeklikt probleem wordt op het beeldscherm gepresenteerd, zie figuur 11. De zorgverlener kan vervolgens dat probleem met bijbehorende doelstelling en de door ZORG berekende uiterste realisatiedatum wel of niet accepteren (eventueel na wijziging van de uiterste datum doelrealisatie en desgewenst in overleg met de zorgvrager) door op Bewaar te klikken of het probleem te verwijderen (bij deze zorgvrager). 29 Figuur 11

30 30 2. Vanuit observatie (door in het linkermenu op Diagnose van de observatie te klikken): Op grond van de antwoorden die door de zorgverlener zijn gegeven op de gestelde standaardobservatievragen zoekt ZORG uit welke problemen bij die antwoorden horen. Verder werkt dit op dezelfde wijze als genoemd onder Diagnose van de anamnese. 3. Algemene diagnose (door in het linker menu op Algemene diagnose te klikken): De problemen en doelstellingen, voortvloeiend uit 1) en 2), zijn standaard-problemen en -doelstellingen. Daarnaast is het mogelijk en kan het nodig zijn dat de zorgverlener nog andere standaard-problemen toevoegt of zelf voor de betreffende zorgvrager specifieke problemen met bijbehorende doelstellingen formuleert en toevoegt. Immers, elke zorgvrager is uniek. Het geheel van alle problemen (standaard en specifiek) van een zorgvrager met bijbehorende doelstellingen heet de algemene (totale) diagnose. Figuur 12 Een standaard-probleem kan worden toegevoegd door in de problemenlijst van de Algemene diagnose (zie figuur 12) op Standaard-probleem toevoegen te klikken. Er komt dan een lijst van standaard-problemen te voorschijn. Door er één aan te klikken wordt dat probleem toegevoegd aan de problemenlijst van de Algemene diagnose, nadat, na eventuele aanvulling of wijziging van de gegevens van dat probleem, op de Bewaar-knop is geklikt. Een specifiek probleem kan worden toegevoegd door in de problemenlijst van de Algemene

31 diagnose op Specifiek probleem toevoegen te klikken. Er komt dan een beeldscherm te voorschijn (zie figuur 13) waarin de benaming van het probleem, de omschrijving van het probleem, de doelstelling en het aantal dagen om het doel te realiseren moeten worden ingevuld. Ook moeten zorgplanactiviteiten worden toegevoegd, aangezien aan een specifiek probleem, in tegenstelling tot een standaard-probleem, nog geen zorgplanactiviteiten zijn gekoppeld. Het invullen van een specifiek probleem en het toevoegen van de bijbehorende zorgactiviteiten kan op dezelfde manier gedaan worden als het toevoegen van een standaard-probleem via Beheer (zie aldaar). 31 Figuur 13 Zowel de standaard- als specifieke problemen kunnen desgewenst voorzien worden van een ICF-code (door op ICF-code bepalen te klikken).

32 32 Bij standaard-problemen kan dat alleen via Beheer, bij specifieke problemen kan dat tijdens het invullen van het specifieke probleem op dezelfde wijze als bij een standaard-probleem (zie Beheer). Als het probleem al een ICF heeft, kan via de knop Volledige ICF desgewenst de definitie (omschrijving) van de ICF-code opgevraagd worden. De problemen met een ICF moeten in het onderdeel Diagnose tevens voorzien worden van een ICF-typering: deze geeft de ernst van het probleem aan. Een ICF-code zonder typering heeft geen betekenis. Via het beeldscherm kan een ICF-typering geselecteerd en aangeklikt worden (zie figuur 14). Figuur Zorgplan Om de geaccepteerde doelstellingen te realiseren, zullen er allerlei zorgactiviteiten ontplooid moeten worden. Deels zullen dit standaardactiviteiten zijn (met name als het om de realisatie van standaard-doelstellingen gaat), maar daarnaast ook specifieke activiteiten: voor déze zorgvrager in déze situatie.

33 Het opstellen van een zorgplan houdt in het bedenken of vaststellen van standaard- en specifieke zorgactiviteiten, die bij een bepaalde zorgvrager in een bepaalde volgorde in een bepaald tijdsbestek moeten gebeuren (eenmalig of meermaals). Een zorgplan opstellen (door in de horizontale menubalk op Zorgplan te klikken) kan met het computerprogramma ZORG op twee manieren gedaan worden (zie figuur 15): 1. vanuit problemen/doelstellingen 2. vanuit activiteiten 33 Figuur 15 1 Vanuit problemen/doelstellingen: In dit geval zoekt ZORG uit welke zorgactiviteiten bij een bepaald probleem of een bepaalde doelstelling horen. Deze activiteiten worden op het beeldscherm gepresenteerd (zie figuur 16) nadat in het linkermenu op Opstellen vanuit de problemen en daarna in de problemenlijst op een bepaald probleem (i.c. Besmettelijke huidirritatie) is geklikt.

34 34 Figuur 16 De activiteiten kunnen ofwel één voor één of allemaal tegelijk geaccepteerd worden (respectievelijk door een activiteit aan te klikken of door Accepteer alles aan te klikken). Een geaccepteerde activiteit krijgt een zorgplandatum. Een aangeklikte activiteit wordt op het beeldscherm gepresenteerd, zie figuur 17. De zorgverlener kan vervolgens die activiteit met de bijbehorende, door ZORG berekende, start- en stopdatum wel of niet accepteren (eventueel na wijziging van de start- of stopdatum en desgewenst in overleg met de zorgvrager) door op Bewaar te klikken of kan de activiteit uit het zorgplan (van deze zorgvrager) verwijderen (indien die voor deze zorgvrager niet van toepassing is).

35 Figuur Vanuit activiteiten (door in het linker menu te klikken op Opstellen vanuit de activiteiten): er komt dan een lijst van alle activiteiten die bij die zorgvrager moeten gebeuren te voorschijn. Als op de naam van de activiteit geklikt wordt, komt die activiteit te voorschijn en kan dan qua datums aangepast worden, of verwijderd worden (tenzij deze al verricht is). De zorgplanactiviteiten, voortvloeiend uit de hierboven (1) genoemde methode, zijn gekoppeld aan problemen en doelstellingen. Daarnaast is het mogelijk en kan het nodig zijn dat de zorgverlener zelf voor de betreffende zorgvrager specifieke, op zichzelf staande zorgactiviteiten formuleert en toevoegt door in de activiteitenlijst (zie figuur 18) op Specifieke activiteit toevoegen te klikken.

36 36 Figuur 18 Er moeten dan een benaming, omschrijving en een start- en stopdatum voor de zorgactiviteit worden ingevuld en op Bewaar geklikt worden. (Zie figuur 19).

37 Figuur Verrichtingen Als de zorgverlener een bepaalde activiteit van het zorgplan daadwerkelijk heeft uitgevoerd, kan deze als verrichte handeling (verrichting) geregistreerd worden (datum en tijd) door in de horizontale menubalk op Verrichtingen en in het linker menu op Registreren van verrichtingen te klikken: er komt dan een overzicht van alle zorgplanactiviteiten te voorschijn. Door een activiteit aan te klikken en vervolgens op verrichting toevoegen te klikken, kan de verrichting geregistreerd worden (datum en tijd), zie figuur 20. Indien gewenst kunnen ook opmerkingen en/of waarderingscijfers (rapportcijfers) worden ingevuld betreffende de wijze van handelen (instrumenteel/technisch en agogisch/psychosociaal).

38 38 Figuur 20 Sommige activiteiten hoeven in een bepaalde periode slechts eenmalig te worden verricht, andere activiteiten meermaals, zoals b.v. het verstrekken van een bepaalde medicatie. Het is dan ook mogelijk om per zorgplanactiviteit verschillende verrichtingen toe te voegen. In het totale verrichtingenoverzicht van alle zorgplanactiviteiten is te zien wanneer de laatste verrichting heeft plaatsgevonden (zie figuur 21).

39 Figuur Evaluatie Er kunnen twee soorten zorgevaluatie worden onderscheiden (door in de horizontale menubalk op Evaluatie te klikken): de resultaatevaluatie en de procesevaluatie. De resultaatevaluatie (product-, prestatie- en/of effectevaluatie) betreft het nagaan of en in hoeverre de gestelde doelstellingen juist en tijdig zijn gerealiseerd en of de gesignaleerde problemen zijn opgelost. Een mogelijke manier van resultaatevaluatie is om regelmatig de mate van realisatie van de zorgdoelstellingen vast te stellen (door in het linker menu op Resultaatevaluatie te klikken en vervolgens in de problemenlijst het betreffende probleem aan te klikken) en op deze wijze de voortgang te bewaken door een percentage in te vullen, zie figuur 22.

40 40 Figuur 22 Resultaatevaluatie kan uiteraard ook gebeuren door opnieuw bij de zorgvrager een anamnese af te nemen en/of observaties te verrichten, waarna uit de diagnose moet blijken dat er geen problemen meer zijn of dat de problemen minder ernstig zijn geworden (blijkend uit de ICFtypering). De procesevaluatie betreft het nagaan of de verrichtingen juist, conform het zorgplan, en tijdig zijn verricht en vooral: de manier waarop. Is er alleen instrumenteel-technisch juist gehandeld of heeft ook het agogische (psychosociale) aspect voldoende aandacht gekregen (met name de bejegening van de zorgvrager)? De juistheid en tijdigheid van de verrichte handelingen (of het niet of niet tijdig verrichten van noodzakelijke activiteiten) kan door de computer geconstateerd worden aan de hand van het zorgplan en als dossieronderdeel worden opgevraagd (zie onderdeel Dossier). De wijze van handelen (de kwaliteit van het handelen) kan met waarderingscijfers (rapportcijfers) beoordeeld worden door in het linker menu op de knop Procesevaluatie te klikken en vervolgens in de activiteitenlijst de te evalueren activiteit aan te klikken en daarna de verrichting die geëvalueerd moet worden, aan te klikken, waarna figuur 23 verschijnt en de waardering kan worden ingevuld (in dit voorbeeld: 7 en 8).

41 Figuur Bij de zorgevaluatie staat niet het evalueren/beoordelen van de individuele zorgverlener voorop, maar de kwaliteitsbeheersing/-bevordering van het totale zorgproces. Door regelmatig te evalueren kan het zorgproces worden bijgestuurd in de gewenste richting Zorgdossier/rapportage Het zorgproces wordt ondersteund door het zorgdossier. Tijdens de verschillende fases van het zorgproces wordt allerlei informatie verzameld, vastgelegd, verwerkt en verstrekt, c.q. gebruikt. Het zorgdossier is het geheel van deze informatie. Een goed zorgdossier zal systematisch van opzet zijn met daarin duidelijk herkenbaar de onderdelen van het zorgproces: anamnese, observaties, problemen/doelstellingen, zorgplan, enz. Losse notities, bijvoorbeeld van verrichte observaties of gemaakte afspraken ( mw. had een 13 Voor meer achtergrondinformatie, zie: Kwaliteit van zorg en kwaliteitszorg door De Bekker e.a., Verpleegkunde Modulair 32(4), 2004.

42 42 rustige nacht, dr. Koks moet gebeld worden ), zullen zoveel mogelijk moeten worden ondergebracht waar ze thuis horen (b.v.: gemaakte afspraken toevoegen aan het zorgplan). Het zorgdossier maakt het mogelijk om de verschillende fases/stappen van het zorgproces zo goed mogelijk te volgen. Bovendien zorgt het voor een doelmatige mondelinge en schriftelijke overdracht van informatie (= de rapportage) tussen de verschillende zorgverleners, teams, diensten en disciplines (bewonersbespreking, multidisciplinair overleg, dienstoverdracht, artsenvisite, enz.). In ZORG is het mogelijk om per onderdeel van het zorgproces het desbetreffende onderdeel van het zorgdossier van een bepaalde zorgvrager op te vragen door in het linker menu op Dossier (opvragen ) te klikken. Er komt dan een optiebeeldscherm te voorschijn waarmee gespecificeerd kan worden welke onderdelen van het dossier moeten worden weergegeven. Zie als voorbeeld figuur 24: opvragen zorgplan. Figuur 24

43 De gevraagde dossieronderdelen kunnen op het beeldscherm gepresenteerd worden (door op Toon te klikken) of kunnen geprint worden (door op Print te klikken en daarna op het printer-icoontje of op Afdrukken van de browser te klikken). Door in de optielijst op een tekstregel (Dossier anamnese, Dossier observatie, per probleem, activiteiten, of dergelijke) te klikken, komen de opties van dat dossieronderdeel te voorschijn, die dan naar behoefte kunnen worden aangevinkt. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om in Dossier zorgplan op te vragen welke zorgactiviteiten op een bepaalde dag, of van (datum) t/m (datum), verricht moeten worden. Daarnaast is het mogelijk om op zichzelf staande mededelingen (bestemd voor de gebruiker van het dossier of voor de rapportage) vast te leggen en weer te geven door op Mededelingen te klikken. Het is ook mogelijk om het volledige dossier (of onderdelen daarvan) van een zorgvrager op te vragen door in de horizontale menubalk op Dossier te klikken. 43

44 44 Hoofdstuk 3 Beheer Als je in de horizontale menubalk Beheer aanklikt, verschijnen in het linker menugedeelte de vier mogelijke Beheeronderdelen: Beheer rubrieken en vragen Beheer problemen (met bijbehorende activiteiten) Beheer praktijksituaties Beheer gebruikers (Bij bepaalde toepassingen kunnen Beheer praktijksituaties en/of Beheer gebruikers ontbreken). 1 Rubrieken (zorggebieden) en (anamnese- en observatie)vragen Als in het linker menu Beheer rubrieken en vragen wordt aangeklikt, kan gekozen worden uit Anamnese of Observatie. Alle aanwezige anamnese- of observatierubrieken (zorggebieden) komen dan te voorschijn (zie figuur 25). Figuur 25

45 De rubriek kan verwijderd worden door op het (rechter) prullenbak-icoontje te klikken. (Ook alle standaard-vragen die bij die rubriek horen worden dan verwijderd!). De rubriekstekst kan gewijzigd worden door op het (linker) wijzig-icoontje te klikken. Er kan een nieuwe rubriek worden toegevoegd door op het (middelste) voegtoe-icoontje te klikken. (De nieuwe rubriek komt onder het aangeklikte voegtoe-icoontje). Als op de titel van de rubriek geklikt wordt, verschijnt een overzicht van alle standaard-vragen behorend tot die rubriek (zie figuur 26). 45 Figuur 26 De vragen staan in de volgorde waarin ze tijdens de Anamnese of tijdens de Observatie gesteld worden. Door op een rechter icoontje (pijltje naar boven of naar beneden) te klikken kan een vraag naar boven of naar beneden verplaatst worden. Ook is het mogelijk een vraag te verwijderen, te wijzigen of toe te voegen door respectievelijk op het prullenbak-icoontje, het wijzig-icoontje of het voegtoe-icoontje te klikken. Als een vraag wordt toegevoegd, verschijnt een beeldscherm waarmee de tekst van de vraag kan worden ingetypt. Als je daarna op Antwoord toevoegen klikt, kunnen één of meer mogelijke antwoorden op de vraag ingetypt worden (zie figuur 27). Als tevens het vakje: meerdere antwoorden wordt aangeklikt, wordt het een vraag waarbij 0, 1 of meer antwoorden zijn toegestaan (zie bijvoorbeeld figuur 8), anders wordt het een vraag waarop één antwoord moet worden gegeven (zie bijvoorbeeld figuur 7).

46 46 Figuur 27 Aan een antwoord kan een probleem gekoppeld worden door op **Geen** te klikken. Er komt dan een lijst met problemen te voorschijn waaruit het relevante, bij het antwoord horende probleem gekozen kan worden door het aan te klikken. Als bij een bepaald antwoord geen probleem hoort, kan uiteraard *Geen* blijven staan of gekozen worden. Een antwoord kan gewist worden door bij het antwoord op het rode icoontje met het kruisje te klikken. Een vraag dient echter ten minste één antwoordalternatief (antwoordtekst) te hebben.

47 2 Problemen (met bijbehorende doelstellingen en zorgactiviteiten) 47 Als in het linker menu Beheer problemen (met bijbehorende activiteiten) wordt aangeklikt, verschijnt een lijst (op alfabetische volgorde) van alle in ZORG aanwezige standaard-problemen (zie figuur 28). Een standaard-probleem kan verwijderd worden door op het prullenbak-icoontje te klikken (tenzij er nog standaard-vragen zijn met antwoorden waaraan het betreffende probleem gekoppeld is: die moeten dan eerst verwijderd worden). Figuur 28 Een nieuw probleem kan worden toegevoegd door in de problemenlijst op Nieuw probleem te klikken. Er verschijnt dan een beeldscherm (zie figuur 29) waarmee de titel van het probleem, de omschrijving, de doelstelling en het standaard aantal dagen om de doelstelling te realiseren kan worden ingetypt.