Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Rijksbegroting voor het jaar Hoofdstuk XIII Ministerie van Economische Zaken Nr. 46 VERSLAG VAN EEN MONDELING OVERLEG Vastgesteld 7 november 1984 De vaste Commissie voor het Midden- en Kleinbedrijf 1 heeft op woensdag 31 oktober mondeling overleg gevoerd met Staatssecretaris Van Zeil van Economische Zaken naar aanleiding van diens brief van 4 juli betreffende de aanbevelingen van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL). Deze brief wordt gepubliceerd als bijlage bij dit verslag. De rapportage van het CBL waarvan de aanbevelingen deel uitmaken ligt ter inzage op het secretariaat van de commissie. De staatssecretaris was tijdens het overleg vergezeld van het plaatsvervangend Hoofd van de Directie Handel, Bouw, Diensten en Toerisme van zijn departement drs. W. A. K. Laurense en van het plaatsvervangend Hoofd van de Directie Ordelijk Economisch Verkeer en Onderwijs mr. H. G. Lyklema. Inleiding door de staatssecretaris De bewindsman maakte erop attent dat er in 1983 een aanvulling is verschenen op de brancheverkenning. De staatssecretaris waardeerde het initiatief van het CBL en hoopte dat dergelijke branche-oriëntaties regelmatig zullen blijven uitkomen. In het algemeen heeft de sector van de levensmiddelendistributie het niet makkelijk. Dit zal waarschijnlijk nog wel enige tijd zo blijven. Niettemin overheerst in de branche het geloof in de eigen toekomst. 1 Samenstelling: Leden:Salomons (PvdA), voorzitter, Van der Linden (CDA), Van Erp (VVD), Van Muiden (CDA), Tazelaar (PvdA), Groenman (D'66), Wagenaar (RPF), Wolters (CDA), Schartman (CDA), Janmaat (Centrumpartij), Van Rey (VVD), Hummel (PvdA), Eshuis (CPN), Nijhuis (VVD), Alders (PvdA). Plv. leden: Vermeend (PvdA), Hermsen (CDA), Jacobse (VVD), Van den Toorn (CDA), Wöltgens (PvdA), Ubels-Veen (EVP), Van Dis (SPG), Paulis (CDA), Van Vlijmen (CDA), De Korte (VVD), Poppe (PvdA), Beckers-de Bruijn (PPR), Van der Kooij (VVD), Toussaint (PvdA). Vragen en opmerkingen uit de commissie De heer Hummel (P.v.d.A.) ging ervan uit dat het CBL-rapport als zodanig niet ter discussie stond in dit mondeling overleg. Niettemin wilde hij wel vaststellen dat dit rapport enige belangrijke aspecten te weinig belicht had, zoals de verhouding tussen het kleinbedrijf en het filiaal- en grootwinkelbedrijf en zoals meer in het algemeen de toekomst van de kleine zelfstandige ondernemer. Het aandeel van het kleinbedrijf is gezakt van 70 tot 40%. De vraag rijst of prijsdiscriminatie niet een oorzaak is van deze verandering op de markt. Deze kwestie wordt in het rapport niet aangeroerd. De heer Hummel kon akkoord gaan met hetgeen de staatssecretaris naar voren had gebracht in zijn brief ten aanzien van de aanbevelingen 1, 3, 4, 8 en 10. Op aanbeveling 5 wilde hij niet uitvoerig ingaan, nu de vaste Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 46 1

2 commissie kortgeleden uitvoerig met de regering van gedachten heeft gewisseld over de kredietverlening aan kleine bedrijven en zulks in de toekomst opnieuw zal doen. Naar aanleiding van aanbeveling 9 wilde de heer Hummel ervoor waarschuwen dat het kind niet wordt weggegooid met het badwater van de deregulering. Ook al is het misschien waar dat de wetgeving wat ondoorzichtig is, dan nog moet men vaststellen dat deze de kleinere bedrijven beoogt te beschermen. Aanbeveling 11 was voor de heer Hummel aanleiding om er nog eens op aan te dringen goed te kijken naar de doelmatigheid van de diverse PBO-instellingen. Het functioneren van het Economisch Instituut voor het midden- en kleinbedrijf (EIM) (aanbeveling 13) is kortgeleden in de vaste commissie reeds ter sprake geweest. De heer Schartman (C.D.A.) wilde, alvorens in te gaan op de brief van de staatssecretaris, zijn verbazing uitspreken over het feit dat van P.v.d.A.-zijde niet was ingegaan op hetgeen kortgeleden door de Kamerleden Vermeend en Hummel in een interview met het blad Ondernemersvisie van het KNOV was betoogd in verband met de toekomstkansen van kleine bedrijven. Volgens deze beide P.v.d.A."Woordvoerders zou het probleem langs fiscale weg kunnen worden aangepakt, terwijl het CBL-rapport andere wegen aangeeft. De heer Hummel antwoordde bij wijze van interruptie dat dit onderwerp in het geheel niet aan de orde is bij dit mondeling overleg, daarentegen wèl bij de UCV die de vaste commissie in januari denkt te wijden aan het midden- en kleinbedrijf en bij andere gelegenheden. Wederom voorafgaande aan zijn bespreking van de brief van de Staatssecretaris merkte de heer Schartman nog op dat het van belang is om te kijken naar het totaal van het sociaal-economisch beleid van het kabinet en in het bijzonder naar de lastenverlichting die aan het bedrijfsleven wordt aangeboden. Hiernaast is ook het streven naar het op peil blijven van de koopkracht van belang voor het midden- en kleinbedrijf. In verband met aanbeveling 1 stelde de heer Schartman vast dat het aantal venters de laatste tijd meer toeneemt, zonder dat dit speciaal is afgestemd op een behoefte. Hier is waarschijnlijk een zekere uitbreiding van de vestigingswetgeving nodig om gelijke uitgangsposities te garanderen. Hoe is de stand van zaken met het aanpakken van de boerderijverkoop (aanbeveling 2)1 De heer Schartman deelde mee dat in de kring van de vaste commissie de mogelijkheid van een initiatiefontwerp ter zake wordt onderzocht. Hoe zijn de eerste ervaringen met de regeling voor de investeringsubsidie ten behoeve van winkelvoorzieningen in kleine plattelandskernen (aanbeveling 3)? De vaste commissie is - zo deelde de heer Schartman mee - juist geconfronteerd met een brief van een familie uit Epe die afgewezen werd in haar pogingen om een winkelbedrijf te beginnen in een zeer kleine gemeenschap. Zulks illustreert de problemen die hier nog liggen. Aanbeveling 4 was voor de heer Schartman aanleiding om aan te kondigen dat zijn fractie bij het komende mondeling overleg over het nieuwe besluit ruimtelijke ordening zal vasthouden aan de zogenaamde DPO-verplichting. Hoe is ter zake op dit moment het standpunt van de Staatssecretaris? In verband met de aanbevelingen 8 en 9 verklaarde de heer Schartman zich namens zijn fractie accoord met een goede deregulering. Deze moet erop gericht zijn de regels helderder en soberder te maken. De C.D.A.-fractie heeft haar standpuntten aanzien van het ontmoedigingsbeleid alcohol (aanbeveling 10) reeds bij een vorige gelegenheid naar voren gebracht. Wat betreft aanbeveling 11 toonde de heer Schartman zich gelukkig met de voorzichtige aanpak van de bewindsman. Juist omdat het aandeel van de gespecialiseerde handel daalt, kan de taak van de PBO-organen toenemen. Tweede Kamer, vergaderjaar ,18600 hoofdstuk XIII, nr. 46 2

3 Het SER-advies terzake geeft aan in hoeverre hier mogelijkheden liggen. De heer Schartman kon accoord gaan met de opmerkingen van de staatssecretaris naar aanleiding van aanbeveling 13. De belangrijkste aanbeveling van het CBL slaat niet zozeer op de overheid als wel op het bedrijfsleven zelf. Dit betreft aanbeveling 6 over de toekomst van het zelfstandige ondernemerschap. De heer Schartman toonde zich gelukkig dat de staatssecretaris bereid is tot het geven van financiële bijdragen bij verschillende samenwerkingsvormen. Het is echter de vraag of de individuele ondernemer niet behoefte heeft aan meer vrijheid, ook los van zijn organisaties, bij voorbeeld waar het gaat om de automatisering. De aanvulling waar de staatssecretaris in zijn inleidende woorden naar verwezen had is nog steeds somber wat betreft de marktaandeel van het kleinbedrijf dat verder inkrimpt ten gunste van het grootwinkelbedrijf. Ook de heer Schartman constateerde dat niet wordt ingegaan op het bestaan van prijsverschillen tussen deze groepen en zelfs van rechtstreekse prijsdiscriminatie. Hij informeerde of dit laatste verschijnsel niet kan worden aangepakt via de bepalingen terzake van de onrechtmatige daad in het Burgerlijk Wetboek. Zulks was door hem reeds bepleit bij de behandeling van het rapport-nicaise. Wellicht kan een voorbeeld worden gevonden in de formulering van het EG-verdrag en in de wetgeving van andere landen. Er is geen aanbeveling gegeven over de openstellingstijden van winkels. De C.D.A.-fractie wil niettemin van de gelegenheid gebruik maken om te verklaren dat de regeling terzake niet moet veranderen. De heer Schartman informeerde ten slotte of de staatssecretaris succes heeft met zijn pogingen om de eenwording van het b.t.w.-tarief af te houden. De staatssecretaris van Financiën heeft juist in een openbare redevoering in de week voorafgaande aan het overleg te kennen gegeven dat hij met dit plan wil doorgaan. De heer Van Erp (V.V.D.) sprak complimenten uit aan het adres van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel voor de goede rapportage en concrete aanbevelingen. Bij de aanbevelingen 1 en 4 moet zijns inziens de wet op de ruimtelijke ordening worden betrokken. Daarbij doet zich een nieuwe ontwikkeling voor waarbij bij voorbeeld de provincie Noord-Brabant aan de gemeenten heeft gevraagd om de aan huis gebonden beroepen vrijheid te geven tot vestiging in woonwijken. Dit zou kunnen betekenen dat ook detailhandelbedrijven, bij voorbeeld damesmodezaken, zich buiten winkelwijken kunnen vestigen. Naar de mening van de heer Van Erp verstoort deze ontwikkeling het evenwicht in het distributiestelsel. Aanbeveling 2 bracht de heer Van Erp ertoe om te herinneren aan een mondeling overleg dat op 20 maart 1980 was gehouden met de toenmalige Staatssecretaris Hazekamp aan de hand van een notitie van diens hand. Daarbij kwam het begrip «productieverwantschap» ter sprake. Wanneer zijn produkten nog afkomstig van de boerderij zelf? Moet men daarbij uitsluitend denken aan de eigen geteelde produkten? Helaas bestaat er geen jurisprudentie die het antwoord geeft. De heer Van Erp had in ieder geval de indruk dat de controle hier tekort schiet. In verband met aanbeveling 8 wees de heer Van Erp op het bestaan van zogenaamde «bake-off»-systemen, waarbij gebakken wordt in de winkel. Ook betrekt de detailhandel zijn produkten wel bij ambachtelijke bedrijven. Hoe staat het in dit opzicht met de etikettering? Regelingen in verband van de Europese Gemeenschap brengen voorts mee dat goedkope boter ter beschikking wordt gesteld van grote bedrijven. Kleine bedrijven kunnen hier niet van gebruik maken en dit heeft uiteraard een funest concurrentie-effect. Naar aanleiding van aanbeveling 11 informeerde de heer Van Erp in hoeverre de Staatssecretaris bevoegd is tot opheffing en wijziging van bedrijfschappen. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 46 3

4 Antwoord van de Staatssecretaris van Economische Zaken De heer Van Zeil onderstreepte allereerst dat de verantwoordelijkheid voor het rapport berust bij het CBL. De Staat heeft hierbij financieel geholpen maar is noch verantwoordelijk voor de inhoud van het rapport noch voor de keuze van de bestudeerde onderwerpen, en voor de aanbevelingen van de Stuurgroep. Overigens is het niet geheel juist om het CBL te verwijten dat het geen aandacht heeft besteed aan het probleem van de prijsdiscriminatie omdat zulks op de bladzijde 45 van het rapport wel degelijk ter sprake komt. Belangrijk is dat er prijsgedragsregels bestaan die uit de bedrijfstak zelf zijn opgekomen, ter zake van de droge kruidenierswaren. Deze zijn niet strijdig met de wet economische mededinging en functioneren in het algemeen goed. De staatssecretaris wilde ook bij deze gelegenheid een pleidooi houden voor een goede samenwerking in de branche. Die samenwerking kan niet door de overheid worden opgelegd, maar de ervaring leert dat bundeling helpt. Er is natuurlijk een verschil in de belangen tussen de verschillende participanten bij de samenwerking, de industrie, de groothandel en de kleine zelfstandigen. Dit neemt niet weg dat de samenwerking voor alle partijen een goed effect heeft. De staatssecretaris heeft uit drie gesprekken met het CBL gemerkt dat de aanbevelingen in de branche reeds serieus worden genomen. Het kabinet kiest zijnerzijds in het algemeen voor economisch herstel, waarbij nog steeds een verschuiving optreedt van consumptie naar investeringen. In het algemeen treedt wel enige verbetering in het economisch plaatje op maar deze verbetering uit zich nog niet bij de consumentgerichte handel en ambacht. Zulks zal ook nog wel enige tijd duren maar volgend jaar zal het consumptievolume toch iets stijgen, al is het niet zeker in welke bedrijfstakken dat merkbaar zal zijn. In dit verband moet worden bedacht dat ook de stijgende uitgaven voor woonlasten tot de consumptie behoren. De eerste aanbeveling was voor de heer Schartman aanleiding geweest om te wijzen op het opbloeien van de straathandel en de venterij. De heer Schartman heeft ter zake onlangs ook schriftelijke vragen gesteld en de Staatssecretaris had toen geantwoord dat de vestigingswetgeving niet gericht is op capaciteitsbeheersing en ook niet ertoe strekt vestiging binnen winkelcentra te bevorderen. Zou de heer Schartman de wetgeving ter zake willen uitbreiden dan zou dat een principiële verandering betekenen. De vraag rijst dan of niet alle capaciteit moet worden beheerst, zowel die op de straten als in de winkelcentra. De heer Schartman interrumpeerde de bewindsman op dit punt met de mededeling dat hij niet streefde naar een regeling van de capaciteit aan de hand van de behoefte maar naar een situatie waarbij de normale criteria van credietwaardigheid en kennis ook voor venters gelden. De staatssecretaris wees er in reactie op deze interruptie op dat het uitgeven van ventvergunningen een kwestie is van gemeentelijk beleid. Het gemeentebestuur weegt de bedreiging af die van het venten uitgaat op de gevestigde ondernemers. Intussen wordt ten departemente wel bekeken of de argumenten die destijds golden om venters niet onder de vestigingswet detailhandel te laten vallen nog van toepassing zijn. De heer Van Erp merkte bij wijze van interruptie op dat het venten in de traditionele zin niet meer voorkomt. De heer Schartman meende dat het feit dat het hier om gemeentelijk beleid gaat, gezien de jurisprudentie irrelant is, wanneer het gaat om bedreiging van gevestigde ondernemingen. De mededelingen van de heer Van Erp over de initiatieven van het provinciebestuur in Noord-Brabant waren voor de Staatssecretaris nieuw. Hij nodigde de heer Van Erp uit om hierover nadere inlichtingen aan het departement toe te zenden. In verband met de tweede aanbeveling zal in november overleg plaatsvinden met de Minister van Landbouw en Visserij en de Staatssecretaris van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur. Vervolgens wordt overleg Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 46 4

5 gehouden met de brancheorganisaties en de centrale ondernemersorganisaties. De Staatssecretaris hoopt dat hij ter zake van de boerderijverkoop in februari een notitie aan de Kamer zal kunnen zenden. Terecht is uit de Commissie opgemerkt dat er veel overhoop wordt gehaald wanneer men het probleem van de produktverwantschap aansnijdt. Hiernaast is van belang het streven naar een doelmatige opzet van het controleapparaat dat nu verspreid is over verschillende diensten en inspecties zoals de Keuringsdienst voor de Waren en de Economische Controledienst. Dit kan wellicht worden gebundeld. Op grond van de subsidieregeling bedoeld in aanbeveling 3 zijn intussen 14 aanvragen tot een totaal van gulden behandeld door het CBL. Waarschijnlijk zal in de resterende maanden van het jaar nog voor een totaal van ca. een half miljoen gulden worden gecommitteerd. De staatssecretaris zegde toe om het verslag van het CBL ter zake over het jaar 1984 aan de vaste commissie te zullen toezenden. De Kamer heeft in mei 1983 een notitie ontvangen van de Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer tesamen met de Staatssecretaris van Economische Zaken over het niet voortduren van de verplichting tot het instellen van een distributie-planologisch onderzoek (DPO). Zoals destijds afgesproken zal er binnenkort een gemeenschappelijk mondeling overleg plaatsvinden van twee vaste Kamercommissies met twee bewindslieden mede over dit onderwerp. Reeds nu wilde de bewindsman er echter op wijzen dat het DPO veel tijd en geld kost en moeilijk actueel te houden is. Het DIS is doelmatiger en de staatssecretaris hoopt dat het mogelijk zal zijn om voor het einde van het jaar conclusies hierover te trekken. Het overleg ter zake met het bedrijfsleven kost veel tijd. Overigens wilde de staatssecretaris niet zeggen dat nooit een DPO zou moeten plaatsvinden, al hield hij er aan vast dat zulks niet verplicht zou moeten zijn. In verband met de vijfde aanbeveling kondigde de Staatssecretaris aan dat de tekst van de nieuwe credietbeschikking voor het midden- en kleinbedrijf op 5 november bij de Kamer zal arriveren. Hierover zal dan einde november mondeling overleg kunnen worden gevoerd. In verband met de zevende aanbeveling (automatisering en standaardisering) bracht de Staatssecretaris in herinnering dat het informatiestimuleringsplan voorziet in subsidiemogelijkheden. Dit is reeds basis voor bepaalde activiteiten. Individuele ondernemers kunnen hiernaast een beroep doen op de subsidieregeling managementondersteuning. Uiteraard moet aanbeveling 8 niet zo worden uitgelegd dat nuttige wetgeving moet verdwijnen. Een criterium voor het dereguleren is gelegen in de marktpositie van de partijen. Wanneer de partijen duidelijk ongelijk zijn dan blijft wetgeving noodzakelijk. Het advies van de Raad van State ter zake van de voorgenomen wetgeving ter ontmoediging van het tabaksgebruik (aanbeveling 10) is op dit moment in onderzoek bij het Ministerie van WVC. Hierover wordt ook overleg gevoerd met het Ministerie van Onderwijs. Zodra dit wetsontwerp bij de Kamer zal zijn ingediend, wordt het overleg geopend tussen het Ministerie van WVC en het Ministerie van Economische Zaken inzake het matigingsbeleid alcohol. In verband met de elfde aanbeveling deelde de staatssecretaris mee dat het CBL en het Vakcentrum in gesprek zijn met het bedrijfschap voor groente en fruit zonder dat zulks overigens reeds resultaten heeft gehad. Het bedrijfschap voor melk en melkprodukten zal worden opgeheven, waarbij de publiekrechtelijke en privaatrechtelijke taken zullen worden uitgesplitst. In de vleessector bestaat reeds een kortingsregeling voor de contributieheffing waarover bedrijfschap en CBL nog nader zullen overleggen. De staatssecretaris zag geen noodzaak om hier bepaalde stappen te doen zolang de betrokkenen er zelf mee bezig zijn. Zonodig zal dit moeten leiden tot wetgeving uitgaande van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 46 5

6 Het intern beraad over de zes structuurrapporten terzake van de toekomst van het EIM (aanbeveling 13) is voltooid. De staatssecretaris nam aan dat een notitie over dit onderwerp vroeg in 1985 aan de Kamer zal kunnen worden gezonden. Bij de regeling van de etikettering wordt een onderscheid gemaakt tussen levensmiddelen en niet-levensmiddelen. Basis voor deze regeling is gelegen in de EG-richtlijn. Hierbij wordt gestreefd, voorlopig zonder veel succes, naar het aanhouden van dezelfde standaardhoeveelheden in de verschillende landen. Ter zake van het van verschillende zijden aangesneden punt van de prijsdiscriminatie zijn diverse gesprekken gevoerd tussen het ministerie van Economische Zaken en organisaties van de detailhandel zonder dat daarbij concrete gevallen op tafel konden worden gelegd. Het is moeilijk exact te formuleren wanneer van prijsdiscriminatie sprake is. Bovendien is dit verschijnsel zeer moeilijk te bewijzen. Uiteraard is de wetgeving ter zake in andere landen zoals de Verenigde Staten bekend maar de ervaringen zijn daar en in Frankrijk niet erg positief. Wel is de indruk dat men zich in de Bondsrepubliek iets beter aan de betreffende regels houdt. Staatssecretaris Koning van Financiën heeft vorige week zijn plannen voor de kwestie van de eenwording van het BTW-tarief uiteengezet. Die plannen worden nu bij een groot aantal departementen bestudeerd. De Staatssecretaris van Financiën hoopt dat het kabinet nog dit jaar tot besluitvorming hierover komt. Op de vraag bij wijze van interruptie van de heer Schartman of staatssecretaris Van Zeil hier nu zelf problemen in ziet of niet, antwoordde deze dat op zijn departement de problemen voor met name de levensmiddelenbranche en de toeristische sectoren maar al te goed bekend zijn. Op zijn departement weet men ook dat de verschillende sectoren zoals de bouw, de energieleveranciers belang hebben bij een uniform BTW-tarief. Ter zake van de regeling van de winkelsluiting is, zoals bekend, een advies gevraagd aan de Sociale Economische Raad. Volgens deze adviesaanvrage zal de wetgeving wel enigszins gewijzigd worden. De staatssecretaris meent dat de Kamer hierover het beste kan praten na ontvangst van het wetsontwerp terzake. De staatssecretaris had samen met de Minister van Landbouw en Visserij een gesprek gehad met het lid van de Europese Commissie dat verantwoordelijk is voor het mededingingsbeleid, de heer Andriessen. Hierbij was geconstateerd dat de huidige reductieregeling voor banketbakkerboter voor grote afnemers nauwelijks een bijdrage levert aan het structureel opruimen van de boteroverschotten, terwijl deze regeling wel de concurrentiepositie beïnvloedt. Naar de mening van de Nederlandse regering moet deze kortingsregeling niet worden uitgebreid maar opgeheven. De Minister van Landbouw en Visserij heeft dit punt ter sprake gebracht in enkele zittingen van de Landbouwministers van de Gemeenschap, maar vooralsnog zonder succes. Hij zal niettemin zijn pogingen in die richting voortzetten. Einde 1984 zullen de beide Nederlandse bewindslieden nog een gesprek hebben met de heer Andriessen over dit onderwerp. Gedachtenwisseling in tweede termijn De heer Schartman kon ermee instemmen dat de prijsgedragsregels die zijn voortgekomen uit het bedrijfsleven zelf goed functioneren. Prijsdiscriminatie is inderdaad moeilijk te traceren. De C.D.A.-fractie wil dan ook geen uitvoerige wetgeving terzake maar een algemene regel in het Burgerlijk Wetboek. De zelfstandige handel verliest nu eenmaal terrein en zal wellicht in de jaren '90 nog slechts een marktaandeel van 30% hebben. Het PRO- DlS-rapport was unaniem ter zake en signaleerde deze problemen ook wel maar kwam niet met bepaalde aanbevelingen. De heer Schartman had overigens bij het recente internationale congres van small bussiness-organisaties begrepen dat in de Verenigde Staten wel Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 46 6

7 degelijk stringente regels bestaan voor het grootbedrijf ter zake van prijsvaststelling. Naar aanleiding van de zesde aanbeveling had de heer Schartman in de eerste termijn willen zeggen dat technische adviezen net zoveel met de marktte maken hebben als bedrijfseconomische adviezen. In hoeverre horen deze adviezen bij de subsidieregeling managementondersteuning? Overigens was de heer Schartman er zich van bewust dat deze kwestie nog in een apart mondeling overleg ter sprake zal kunnen komen. De heer Van Muiden (C.D.A.) deelde mede dat het bedrijfsschap slagersbedrijf heeft aangeboden aan het CBL om de korting voor CBL-leden te verhogen tot 40%. Overigens worden de heffingen slechts betaald door ambachtelijke slagers. Staatssecretaris Van Zeil erkende dat de rapportage en de prognoses wijzen op verder terreinverlies van de kleine zelfstandigen. Dit verschijnsel kan echter niet alleen via het bestrijden van de prijsdiscriminatie worden aangepakt. Het gaat ook om vestiging in goede winkelcentra, om goede dienstverlening en om het benutten van de mogelijkheden tot samenwerking. Bij dit laatste komt de prijs weer tevoorschijn doordat in samenwerking kan worden gestreefd naar inkoopconcentratie die lang niet altijd hoeft onder te doen voor de inkoopmacht van discounters en het grootwinkelbedrijf. De structuur van de Amerikaanse economie is nu eenmaal sterk verschillend van de Nederlandse. Ook de schaal van die economie is veel groter. Dit blijkt bij voorbeeld bij de uitbesteding van werk bij militaire orders in Amerika, waarbij grote bedrijven kleine bedrijven moeten inschakelen. De staatssecretaris meende dat om die redenen de Amerikaanse wetgeving niet goed te vergelijken is met de Nederlandse. De voorzitter van de commissie, Salomons De griffier van de commissie, De Beaufort Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 46 7

8 Brief van Staatssecretaris Van Zeil, gedateerd 4 juli 1984 Naar aanleiding van uw verzoek van 6 april jl. om mijn reactie op de recente aanbevelingen van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL), voor zover die zijn gericht aan de overheid, deel ik u, in vervolg op mijn bericht van 23 mei jl., het volgende mede. De aanbevelingen van de stuurgroep die het onderzoek heeft begeleid zijn door het CBL overgenomen en in een aantal bijeenkomsten met mij besproken. Het laatste overleg ter zake heeft op 30 mei jl. plaatsgevonden. Een betrekkelijk groot aantal aanbevelingen is aan de overheid gericht. De aanbeveling die naar mijn mening het belangrijkst is, is aan het bedrijfsleven zelf gericht. Dit betreft de versterking van de positie van de zelfstandige handel (aanbeveling 6). Overigens ben ik in beginsel ook bereid om binnen de beschikbare mogelijkheden hierop gerichte initiatieven van het bedrijfsleven te ondersteunen. Op dit punt kom ik terug nadat ik ben ingegaan op de aanbevelingen die aan de overheid zijn gericht. a. «De huidige wettelijke vestigingsregelingen voor de detailhandel moeten niet worden verscherpt om lokale overcapaciteit weg te nemen of nieuwe toetredingen af te remmen» (aanbeveling 1). Ik ben niet voornemens de vestigingsregelingen voor de detailhandel te verscherpen of te versoepelen. Wel wordt, met zonodig verscherpte controle een strikte toepassing van bestaande regels nagestreefd en zal een restrictief vrijstellingsbeleid worden gevoerd. b. «boerderijverkoop moet beperkt blijven tot eigen voortbrengselen» (aanbeveling 2). In een oriëntatie op deze kwestie is mij gebleken, dat de problematiek van de boerderijverkoop uitermate gecompliceerd is en een veelheid van belangengroepen raakt. Ik heb het voornemen om binnenkort overleg ter zake te voeren met de Minister van Landbouw en Visserij en met de Staatssecretaris van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en samen met hen aan uw Kamer een notitie te sturen waarin de relevante aspecten van de boerderijverkoop zullen worden behandeld en waarin een standpuntbepaling zal worden neergelegd. Voordat ik u deze notitie doe toekomen zal ik de representatieve organisaties in de detailhandel uitnodigen voor overleg over een concept van deze notitie. c. «Het niveau van winkelvoorzieningen in kleine plattelandskernen dient te worden gesteund door de mogelijkheid van een (éénmalige) investeringssubsidie en door het instellen van structuurverbeterende vormen van bedrijfsbeëindigingshulp» (aanbeveling 3). Voor mijn reactie ter zake van deze aanbeveling zou ik willen verwijzen naar mijn aan u gerichte brief van 25 mei 1984, waarmee ik u het concept van een dergelijke subsidieregeling heb aangeboden en waarin tevens in dit verband is ingegaan op de bedrijfsbeëindigingshulp. De definitieve regeling, die identiek is aan het aan u gezonden concept, is inmiddels gepubliceerd in de Staatscourant van dinsdag 5 juni jl. d. «Witte plekken in stadswijken moeten worden voorkomen door vermindering van beperkende voorschriften en een structuurverbeterende vorm van bedrijfsbeëindigingshulp» (aanbeveling 4). De stuurgroep duidt ten aanzien van genoemde beperkende voorschriften met name op bouwvoorschriften en bestemmingsplannen. Op deze terreinen ligt de primaire verantwoordelijkheid bij de gemeenten. Ten aanzien van de genoemde structuurverbeterende vorm van bedrijfsbeëindigingshulp wijs ik u andermaal op de onder c genoemde brief van 25 mei jl. De in deze brief uiteengezette mogelijkheid voor de wat grotere kernen met meerdere winkels in dagelijkse boodschappen is eveneens van toepassing voor stadswijken. e. «Er moet meer bekendheid worden gegeven aan bestaande mogelijkheden voor kredietverlening met overheidsgarantie. Daarbij moet een aantal belemmerende factoren worden weggenomen» (aanbeveling 5). Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 46 8

9 Met het CIMK is overleg gepleegd over de adviesprocedure met betrekking tot deze branche, met als resultaat, dat in een aantal gevallen sneller advies zal kunnen worden verstrekt. Ten aanzien van de kosten van de kredietadviezen is met ingang van 1984 het systeem van inkomensafhankelijke subsidiëring van kredietadviezen gewijzigd, in die zin dat met betrekking tot de kosten van verplichte kredietadviezen 60% en met betrekking tot niet-verplichte adviezen 40% subsidie aan de aanvragende ondernemer kan worden verstrekt. Tot slot zij vermeld dat ik u per brief van 30 mei jl. een aantal voornemens met betrekking tot wijziging van de kredietbeschikking midden- en kleinbedrijf heb gestuurd. Het belangrijkste element daarin in het kader van deze aanbeveling is de wijziging van het systeem van mandaatverlening aan banken, waardoor een versnelling en vereenvoudiging van de kredietverleningsprocedures zal kunnen worden bereikt. Het voornemen bestaat verder om de verplichte advisering te beperken tot de starters. f. «De Nederlandse overheid dient ernaar te streven in EEG-verband, dat de nationale produktwetgevingen zoveel mogelijk op elkaar aansluiten» (aanbeveling 8). In het Regeringsstandpunt ten aanzien van het zogenaamde rapport Nicaise (die zich heeft bezig gehouden met het dereguleringsaspect van bepaalde wetgeving, onder andere de Warenwet) is naar voren gebracht, dat de wetgeving op het terrein van de levensmiddelen beter op elkaar dient te worden afgestemd zowel wat betreft de inhoud als de controle erop. Het kabinet zal zich beijveren, dat ook in Brussel het dereguleringsstreven, in het bijzonder ook op dit gebied, de nodige aandacht en inhoud krijgt. Anderzijds waardeer ik het initiatief van het bedrijfsleven om te komen tot een haalbaarheidsonderzoek inzake de oprichting van een databank voor levensmiddelenwetgeving als zeer positief. g. «De overheid dient bij het overwegen van regelingen in de levensmiddelenindustrie en "distributie in meerdere mate rekening te houden met de mogelijke kostenconsequenties voor het bedrijfsleven» (aanbeveling 9). De stuurgroep noemt in dit verband de reeds geldende «ten minste houdbaar tot»-regelingen en wijst tevens op de kostenconsequenties van een eventuele invoering van een verplichting tot aanduiding van de prijs per standaardhoeveelheid en van verplichte herinvoering van retouremballage. Mede in het kader van het dereguleringsstreven wordt rekening gehouden met kosten en baten van nieuwe regelgeving voor het bedrijfsleven. Voordat dergelijke nationale regelingen worden vastgesteld, vindt overleg plaats met het betrokken bedrijfsleven, waarbij mogelijke kostenaspecten nadrukkelijk aan de orde komen. Ook in Europees verband zal worden aangedrongen op terughoudendheid met betrekking tot nieuwe regelgeving op het onderhavige terrein. Waar in de EEG-consumentenraad bepaalde maatregelen worden voorgesteld, zal ik mede aandacht vragen voor de kostenconsequenties daarvan voor het bedrijfsleven. h. «De overheid dient haar ontmoedigingsbeleid voor tabaksprodukten en haar matigingsbeleid voor alcoholhoudende dranken niet te richten op ingrijpen in bepaalde distributiekanalen, omdat dit een sterke aantasting van de levensmiddelenhandel kan inhouden» (aanbeveling 10). Aan het ontmoedigingsbeleid voor tabaksprodukten wordt gevolg gegeven in de ontwerp-tabakswet die thans voor advies bij de Raad van State ligt. In dit ontwerp van wet wordt aan deze aanbeveling voldaan. Voor wat betreft het matigingsbeleid voor alcoholhoudende dranken kan ik u mededelen dat ik deze aanbeveling als uitgangspunt voor mijn beleidsinvalshoek ten aanzien van dit matigingsbeleid onderschrijf. i. «De publiekrechtelijke bedrijfsorganen dienen op korte termijn te worden afgestemd op de gewijzigde marktverhoudingen. De werkingssfeer van een aantal bedrijfschappen moet worden beperkt, de beïnvloedingsmogelijkheid van de levensmiddelendistributie in een aantal produktschappen moet worden uitgebreid» (aanbeveling 11). Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 46 9

10 Op 13 april jl. heeft de SER zijn advies vastgesteld inzake de parallellisatie op het gebied van de detailhandel en de gevolgen ervan voor de PBO. De SER heeft geconcludeerd dat de huidige situatie niet moet worden gecontinueerd, aangezien hij het niet juist acht de geparallelliseerde detailhandel tegen zijn zin voor bepaalde produkten te laten ressorteren onder bedrijfschappen die voor de gespecialiseerde detailhandel zijn ingesteld. De SER meent dat de beste oplossing gevonden kan worden door de werkingssfeer van de desbetreffende bedrijfschappen te beperken tot ondernemingen waarvan de omzet in de groep produkten die kenmerkend is voor het onderhavige bedrijfschap aanmerkelijk is. Hierbij wordt een kwantitatief criterium van ten minste Va van de omzet aangenomen. Opvolging van dit advies zou het einde betekenen van de heffingen door de bedrijfschappen voor de detailhandel in aardappelen, groenten en fruit en in melk, melk- en zuivelprodukten ten laste van de geparallelliseerde levensmiddelendetailhandel. De vraag of, en zo ja op welke termijn en op welke wijze, het advies kan worden gerealiseerd is afhankelijk van de opstelling van het bedrijfsleven en van nog te voeren overleg tussen de Ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, van Landbouw en Visserij en van Economische Zaken en de diverse bij de PBO betrokken organisaties. j. «De gesubsidieerde onderzoekinstellingen, ingesteld ten behoeve van onder meer de levensmiddelendistributie, moeten een effectievere rol gaan spelen. Er dienen betrouwbare en actuele basisgegevens over het winkelbestand in de levensmiddelendistributie te worden opgezet en bijgehouden» (aanbeveling 13). Tot bedoelde gesubsidieerde onderzoekinstellingen behoort in het bijzonder het Economisch Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf (EIM). De levensmiddelenhandel heeft via een adviescommissie de mogelijkheid haar onderzoekwensen zoals ten aanzien van meer toekomstgericht onderzoek, bij het EIM in te brengen. Met name dit laatste punt is onderwerp van overleg geweest tussen het Ministerie van Economische Zaken en het EIM. Het EIM is daarbij in principe bereid gebleken in te willen spelen op onderzoeksbehoeften inzake recente ontwikkelingen en toekomst perspectieven. Het CBL heeft voorts met steun van het Ministerie van Economische Zaken het initiatief genomen tot een haalbaarheidsonderzoek naar een Bedrijfstak Informatie Systeem. Het Ministerie van Economische Zaken heeft hiervoor een subsidie-toezegging gedaan. Wat betreft de aanbeveling inzake de versterking van de positie van de zelfstandige handel (aanbeveling 6) heeft het bedrijfsleven inmiddels een aantal initiatieven ontwikkeld. Tot die initiatieven behoort onder meer het doen uitvoeren van haalbaarheidsonderzoeken inzake een gemeenschappelijke winkelformule, naar samenwerking op het gebied van opleiding en training en naar mogelijkheden van produktiviteitsverhoging in de zelfstandige handel. Ter zake van een desbetreffend verzoek van het Vakcentrum zal op korte termijn door het Ministerie van Economische Zaken een subsidie worden verstrekt. Voorts zal een plan van het Vakcentrum en de groothandelsorganisatie FGL om te komen tot de oprichting van een stichting ter bevordering van de zelfstandige detailhandel in levensmiddelen in beginsel positief door mij worden benaderd. Mits dit plan past in het kader van de bestaande leerwegen, ben ik bereid om de start van deze stichting financieel te ondersteunen. Met dit plan beogen genoemde partijen vooral het verbeteren van het management in detail- en groothandel in de geparallelliseerde levensmiddelendistributie. Daarbij zal zoveel mogelijk gebruik worden gemaakt van de bestaande instanties op dit gebied om doublures te voorkomen. Het belang van bedoelde stichting schuilt daarom vooral in het doelgericht organiseren en doen verbeteren van het aanbod van de benodigde kennisoverdracht. Dit houdt in het bijzonder in, dat een «pool» van ondernemers zal worden gevormd, waaruit de zelfstandige handel kan recruteren. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr

11 Ook op het terrein van de automatisering en standaardisering (aanbeveling 7) komt het bedrijfsleven tot prijzenswaardige activiteiten. In de Stichting Uniforme Artikel Codering (UAC) werkt het CBL samen met de Stichting Het Merkartikel aan het opzetten van een geautomatiseerde transactiecorrv municatie. Dit project wordt door het Ministerie van Economische Zaken financieel ondersteund. De Staatssecretaris van Economische Zaken, P. H. van Zeil Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr