Handboek IDsW Deel 1: Beheer en ontwikkeling Aquo-standaard

Transcriptie

1 Handboek IDsW Deel 1: Beheer en ontwikkeling Aquo-standaard Auteur: IDsW

2 Documentbeheer Wijzigingshistorie Datum Versie Auteur Wijziging 25 nov 03 Concept versie 1 Werner Gerritsen Start document 21 jan-04 Definitief versie 1 Werner Gerritsen Wijzigingen na regiegroepvergadering en overleg met servicedesk 22-jun-05 Concept versie 2 Huibert-Jan Lekkerkerk Complete herziening nav ervaringen aug Concept versie 2 Hinne Reitsma Wijzigings-/versiebeheer nav IDsW-sessie (0.91) feb Concept versie 2 (0.94) Hinne Reitsma Toegevoegd: SLA onderdelen bij procedure Vragen&Verzoeken en Wijzigingsvoorstellen. nov Definitief versie 2 Jacolien Eijer Updatecycli aangepast, grote updates in een jaarlijkse cyclus Aug 2010 Definitie versie Huibert-Jan Lekkerkerk Procedures geactualiseerd en aangepast aan open standaard regime Review Datum Versie Reviewer Functie Controle en vrijgave Datum Versie Controleur Functie Versie 2 Jacolien Eijer Programmamanager Versie 3 Myriam de Jong Programmamanager Literatuurbronnen 1. ITSMF, Ruijs, L.J. en Van de Waerdt, F., Service Management Questionnaire 2001, Amersfoort, Verslagen en besluitenlijsten werkoverleg IDsW, 1 sept t/m 13 februari NOiV, Beheer en Ontwikkel Model Open Standaarden (BOMOS), College Standaardisatie, Expertadvies Aquo als Open standaard, Twijnstra en Gudde, Aquo-keurmerk, 2009 pagina 2 van 63 Documentbeheer

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Achtergrond Doel handboek Afkortingen Aquo en IDsW Effectieve informatie-uitwisseling Aquo de gegevensstandaard Semantische standaard Onderdelen InformatieDesk standaarden Water de organisatie Historie Overzicht Stuurgroep (SG) Gebruikers, Adviesraad (AR) en Regiegroep (RG) Programmabureau IDsW De buitenwereld / het netwerk Relatie met BOMOS en Nederlandse Open Standaard Inleiding Vergelijking BOMOS en beheer Aquo-standaard Vergelijking Model van Krechmer en beheer Aquo-standaard Aquo als Nederlandse Open Standaard Procedures voor beheer en onderhoud Introductie procedures Termen en definities Procedure: Behandeling van verzoeken Beschrijving procedurestappen Verantwoordelijkheden, rollen en taken Service Level Agreement Procedure: Behandeling verzoek nieuw (standaard)product Beschrijving procedurestappen Verantwoordelijkheden, rollen en taken Procedure: Behandeling verzoek nieuw project Beschrijving procedurestappen Verantwoordelijkheden, rollen en taken Procedure: Behandeling wijzigingsvoorstel Schema verwerken van een wijzigingsvoorstel Beschrijving procedurestappen Verantwoordelijkheden, rollen en taken Performancecriteria Procedure: Aquo update...47 InhoudsopgaveInleiding pagina 3 van 63

4 1. Inleiding 1.1 Achtergrond In de watersector vindt gegevensuitwisseling tussen verschillende organisaties veelvuldig plaats. De kwaliteit van deze informatiestromen verbetert door een juiste toepassing van standaarden. Bovendien zorgt standaardisatie voor een beperking van de kosten van de informatiestromen. Om die reden hebben vijf waterbeherende partijen de InformatieDesk standaarden Water (IDsW) opgericht. IDsW draagt zorg voor het beheer van de Aquo-standaard, de gegevensstandaard voor de sector water. IDsW ontwikkelt de Aquo-standaard tot een zo algemeen mogelijk geldende standaard die bruikbaar is voor alle partijen binnen de watersector en tevens aansluit bij andere (inter)nationale ontwikkelingen. De Aquo-standaard is als open standaard beschikbaar voor iedereen die te maken heeft met het vastleggen en gebruiken van gegevens in het waterbeheer. IDsW adviseert en communiceert over het gebruik van standaarden en nieuwe ontwikkelingen. Daarmee is de netwerkorganisatie IDsW de spin in het web van standaarden in de sector water. IDsW is daarbij onafhankelijk. 1.2 Doel handboek Dit handboek bevat de beschrijving van de werkprocessen voor het beheer en onderhoud van de Aquo-standaard. Dit om aan alle belanghebbenden van de Aquo-standaard duidelijk te maken hoe de processen verlopen en op welke wijze hun belangen zijn geborgd. Een belangrijk basis bij deze werkprocessen is de structuur van IDsW-organisatie. 1.3 Afkortingen AR Adviesraad ASL Application Services Library BiSL Business Information Services Library BOMOS Beheer en Ontwikkel Model Open Standaarden CAB Change Advisory Board HWH Het Waterschapshuis IDsW InformatieDesk standaarden Water IHW Informatiehuis Water IMWA Informatie Model WAter IPO Interprovinciaal Overleg ITIL Information Technology Infrastructure Library KRW Kaderrichtlijn Water LMA Logisch Model Aquo LNV Ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit pagina 4 van 63 Inleiding

5 PBL RfC RG RWS SG TCN UMA UvW WG Planbureau voor de Leefomgeving Request for Change (Wijzigingsvoorstel) Regiegroep Rijkswaterstaat Stuurgroep Taxon Code Nederland Uitwissel Model Aquo Unie van Waterschappen Werkgroep Inleiding pagina 5 van 63

6 2. Aquo en IDsW 2.1 Effectieve informatie-uitwisseling De InformatieDesk standaarden water heeft als missie: voor effectieve informatieuitwisseling tussen waterbeheerders. De werkzaamheden van IDsW zijn daarom o.a. gericht op het ontwikkelen en beheren van de semantische standaardisatie voor het Nederlandse waterbeheer, met als doel het bevorderen van de interoperabiliteit. Met het gebruik van de Aquo-standaard zal de kwaliteit van informatiestromen en de kostenefficiëntie in de watersector sterk verbeteren. Toelichting: Er kunnen 3 soorten interoperabiliteit onderscheiden worden: 1. Semantische interoperabiliteit, gericht op het standaardiseren van de betekenis van gegevens, waaronder het opstellen van uitwisselmodellen voor gegevens en de methodieken voor het inwinnen van de gegevens. Dit laatste behoort nog niet tot de core business van IDsW. Recent is hier wel een eerste aanzet voor gemaakt met een inventarisatie van methodieken voor het inwinnen van gegevens. 2. Technische interoperabiliteit, gericht op het standaardiseren van applicaties en toegepaste techniek. Deze vorm van standaardisatie behoort niet tot het werkveld van IDsW. Voor het IHW is dat wel voorzien. 3. Organisatorische interoperabiliteit, gericht op partijen en werkprocessen. De richtlijn monitoring KRW (zie schema hieronder) is mede gericht op deze vorm van standaardisatie. Standaardisatie is niets anders dan het documenteren van erkende afspraken, specificaties of criteria. IDsW adviseert en informeert iedereen die te maken heeft met het vastleggen en gebruiken van gegevens in het waterbeheer over het gebruik van standaarden en nieuwe ontwikkelingen. Kernactiviteiten - Beheren en ontwikkelen semantische standaarden - Zorgen voor afstemming tussen de waterdata en data van andere werkvelden (operationeel) - Participatie in overleg m.b.t. standaardisatieproces met/binnen andere werkvelden (tactisch) - Participeren in afstemming tussen datastandaard en diverse applicaties (uitwisselmodellen) Thema s - Waterkwaliteit (o.a. KRW) - Waterkwantiteit - Waterketen: Drinkwater, Rioleringsbeheer en Zuiveringsbeheer - Asset management: Waterkeringbeheer, Groenbeheer, Vaarwegbeheer, Vastgoedbeheer - Vergunningverlening en handhaving - Grondwater - Monitoring - Waterveiligheid / Overstromingsrisico s (Calamiteitenzorg) - Voornamelijk binnenwater (zoet), zout waar het de kuststrook betreft Focus - Inhoudelijk en tactisch Vanuit de missie en visie zijn de volgende uitgangspunten voor de IDsW organisatie neergezet: pagina 6 van 63 Aquo en IDsW

7 Autoriteit op het gebied van standaardisatie Klantvriendelijke organisatie; klant staat centraal. Transparant werken conform de eisen gesteld aan een (Nederlandse) Open Standaard Het werkingsgebied van IDsW is G2G Government to government ofwel de (semi) publieke sector. Daarbij wordt uiteraard de markt niet uit het oog verloren. De volgende doelen zijn voor IDsW en de Aquo-standaard afgeleid uit de missie: waterinformatie baseren op sectorbrede basisgegevens elkaars taal kunnen verstaan en watergegevens kunnen lezen gegevenskwaliteit en directe bruikbaarheid kunnen garanderen waterinformatie waterketen breed op één punt kunnen vinden en bieden waterinformatie eenduidig en tijdig laten rouleren waterinformatie betekenisvol kunnen gebruiken waterinformatie vergelijkbaar verantwoord kunnen presenteren. 2.2 Aquo de gegevensstandaard Semantische standaard Standaarden zijn er in verschillende soorten en maten. De standaarden waarvoor het meest noodzakelijk is om een Nederlandse community te hebben zijn semantisch van aard. Vaak is het in de context van Nederlandse wetgeving en/of Nederlandse specifieke bedrijfs(overheids)processen noodzakelijk om internationale standaarden toe te spitsen op de Nederlandse situatie. Regelmatig wordt ook de term bedrijfstransactie standaarden (Business Transaction Standards) hiervoor gebruikt, wat een goede indruk geeft maar in principe vocabulaires (waardelijstjes) of documenten als standaard uitsluit omdat dit geen transacties betreft. Kenmerken van deze semantische standaarden: Zijn vaak een specifieke invulling van een internationale standaard Zijn vaak specifiek voor een specifiek inhoudelijk probleem. (bijvoorbeeld voor een bepaalde sector / thema) Worden vaak ontwikkeld en beheerd in het domein, en niet door formele standaardisatieorganisaties. De kern van de standaard is de semantiek (de betekenis), niet de techniek. Onze gegevensstandaard Aquo is een semantische standaard, dus een standaard waarin betekenissen zijn vastgelegd. Ook de methode om gegevens te registreren en dus uitwisselbaar te maken is daarin opgenomen. Aquo bevat standaarden voor: Aquo en IDsW pagina 7 van 63

8 definitie van termen en begrippen gegevensinwinning gegevensopslag / gegevens uitwisseling verwerking van gegevens / rapportage Onderdelen De Aquo-standaard bestaat op hoofdlijnen uit de volgende onderdelen: 1. Aquo-lex: Het waterwoordenboek Aquo-lex voorkomt spraakverwarringen. Het geeft eenduidige definities voor termen of begrippen (ca 8.000) die gebruikt worden in het waterbeheer; 2. De informatiemodellen IM water, UM Aquo en LM Aquo, die dienen ter structurering opslag en uitwisseling van informatie; Dit zijn beschrijvingen van objecten (entiteiten / klassen) met hun kenmerken (attributen) en de relaties daartussen. 3. De Aquo-domeintabellen (550 stuks). Domeintabellen zijn lijsten met toegestane waarden voor een bepaald attribuut in een informatiesysteem. Hierin zijn o.a. alle parameters zijn opgenomen die in het waterbeheer gemeten worden. Daarnaast bevatten de domeintabellen o.a. classificaties van objecten (bruggen, sluizen e.d.), watertypen, onderdelen van zuiveringen. 4. Methodieken (standaard werkwijzen voor meting, monstername, labanalyse, bewerking of verwerking van data, toetsing, integratie en systeemanalyse. Figuur: overzicht van onderdelen van de standaard, externe invloed en de onderlinge afhankelijkheid Naast de Aquo-standaard kent IDsW verder nog een aantal specifieke producten die helpen bij de toepassing van Aquo zoals technische richtlijnen, mapping tussen onderdelen van de standaarden etc., dit zijn: Beschouwd naar het algemene werkproces voor het realiseren van een informatieproduct ziet dit er als volgt uit (zie de bijlage voor een meer gedetailleerde beschrijving): pagina 8 van 63 Aquo en IDsW

9 Op basis van behoeften van de gebruikers van de Aquo-standaard is/wordt voor een aantal werkvelden zogenaamde Aquo-parameterlijsten gemaakt: o.a. voor Grondwater, Bodem/Sediment, Zwemwater, Drinkwater. Tussen de parameterlijsten en wet- en regelgeving bestaat een duidelijke relatie, zoals blijkt uit onderstaande figuur. Aquo- Domeintabellen bron voor vastgesteld door regering vastgesteld door MRE: Wet- en regelgeving Beleid uitgewerkt in Referentiedocumenten: Handboek, Leidraad Protocol, Richtlijn, Methodiek etc. verwijst naar Aquoparameterlijsten parameters opgenomen in Aquo en IDsW pagina 9 van 63

10 2.3 InformatieDesk standaarden Water de organisatie IDsW is een relatief platte organisatie met sterke focus op het operationele niveau. Aansturing vindt voornamelijk plaats via de gebruikersvertegenwoordiging in de Regiegroep en Adviesraad Historie De InformatieDesk standaarden Water (IDsW) is opgericht in 2003 door vijf waterbeherende overheden die het stroomlijnen van de informatievoorziening in de watersector hoog op de agenda hadden en hebben. De vijf oprichtende overheden zijn: Unie van Waterschappen (UvW); inmiddels is deze taak gedelegeerd aan Het Waterschapshuis (HWH) Rijkswaterstaat (RWS) Interprovinciaal Overleg (IPO) Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), voorheen Milieu en Natuur Planbureau (MNP) Ministerie van LNV (LNV) Het programmabureau is sinds 2003 gehuisvest in Lelystad bij de RWS-Waterdienst (voorheen RWS RIZA). Per 1 januari 2011 gaat IDsW op in het InformatieHuis Water (IHW). Dit zal worden gefaciliteerd door Het Waterschapshuis (HWH) te Amersfoort Overzicht In de manier van werken kan op hoofdlijnen een opdrachtnemer en een opdrachtgever worden onderscheiden. De gebruiker van de Aquo-standaard kan als klant / opdrachtgever worden beschouwd. De Aquo-standaard wordt beheerd door de opdrachtnemer, de IDsW organisatie. Deze bestaat uit adviesraad/regiegroep, programmabureau en stuurgroep. Stuurgroep IDsW Adviseert Beslist Besluit Regiegroep Adviesraad Gebruiker Vraag Antwoord Programmabureau IDsW Vraag Antwoord Servicedesk Tactisch overleg Programmabureau IDsW Operationeel overleg Gebruikt Beheert Beheer Aquo-standaard In de organisatiestructuur onderscheiden we: Organisatie structuur IDsW organisatie Gebruiker. Dit is de (eind) gebruiker van de Aquo-standaard. pagina 10 van 63 Aquo en IDsW

11 Adviesraad. Een bijeenkomst van alle betrokkenen (medewerkers van overheden en leveranciers) bij de producten van de Informatiedesk standaarden Water. Zij representeert de klant van IDsW. Het programmabureau kan advies vragen bij de adviesraad. Regiegroep. Dagelijks bestuur van de adviesraad. De stuurgroep en het programmabureau worden gevraagd en ongevraagd geadviseerd door de adviesraad via de regiegroep. Stuurgroep. Bestuursorgaan samengesteld uit vertegenwoordigers van de participerende koepels en verantwoordelijk voor de inzet van mensen en middelen in het programmabureau. De stuurgroep stelt het werkplan van het bureau vast. Programmabureau. De medewerkers van IDsW, verantwoordelijk voor het beheer van de standaard en de uitvoering van het werkplan in opdracht van de stuurgroep. Binnen het programma bureau wordt verder nog onderscheid gemaakt tussen de Servicedesk, het Tactisch Overleg en het Operationeel Overleg als groepen Stuurgroep (SG) De stuurgroep bestaat uit de vijf overheidspartners die gezamenlijk de eigenaar zijn van IDsW aangevuld met adviserende leden vanuit de huisvestende organisatie, de voorzitter van de regiegroep en de progamma manager IDsW. Het secretariaat wordt verzorgd door het programmabureau. De stuurgroep heeft de volgende taken: De partners brengen het geld bijeen waarmee het programmabureau voor enkele jaren de IDsW gegevensstandaard kan beheren. Ontwikkelen en implementeren van beleid en condities voor efficiënte en betrouwbare uitwisseling van informatie om de informatievoorziening te stroomlijnen; Verbinden van waterbeleid en informatiebeleid, signaleren van ontwikkelingen in het waterbeleid en deze vertalen naar consequenties voor de informatievoorziening; Vaststellen van het jaarlijkse werkplan van het programmabureau. Vaststellen van de begroting en controle van de uitgaven van IDsW; Uitoefenen van netwerkfunctie richting partijen, gebruikers en belanghebbenden. Beslissen over fundamentele vragen en grote wijzigingsverzoeken. Zij mandateert hiervoor al dan niet de regiegroep. Beslissen tot goedkeuring standaarden Vertegenwoordigen van IDsW binnen de eigen organisatie Benoemen leden regiegroep en programma manager IDsW De stuurgroep vergadert tenminste vier keer per jaar Gebruikers, Adviesraad (AR) en Regiegroep (RG) Gebruikers De gebruikers van de Aquo-standaard zijn in drie hoofdgroepen in te delen: (ICT) Beleidsmedewerkers / projectleider / management. Het gaat hierbij om de strategisch / tactisch gebruik van de standaard. Voordelen zijn dat wat al verzonnen is niet opnieuw verzonnen hoeft te worden; ontwikkeling kan sneller plaats vinden; communicatie met de buitenwereld (en gebruik van gegevens van anderen) kan met lagere kosten en grotere efficiëntie. Aquo en IDsW pagina 11 van 63

12 Opstellen ICT beleid Opdrachtverstrekking bouw / aanpassing informatiesysteem Selectie leverancier die met Aquo werkt Begripsdefinitie in generiek beleid Ontwikkelaars; software architecten; Informatie analisten en andere ICT deskundigen. Bied een raamwerk voor de manier van gegevens opslag en uitwisseling; aansluiting op andere informatie systemen wordt eenvoudiger en bied daardoor nieuwe marktkansen. Bouw of aanpassing informatiesysteem Beheer van gegevens Configuratie marktpakket (Eind) gebruikers van informatie. Informatie wordt door iedereen op dezelfde manier opgeslagen waardoor het makkelijker wordt om gegevens van anderen te gebruiken zonder uitgebreide onderzoeken. Informatie analyse uitbesteden aan de markt wordt eenvoudiger door vaste definities bij de verschillende organisaties. informatie inwinnen en bewerken Uitwisselen van data met anderen Gebruik van gegevens voor integratie /aggregatie / rapportage Rol van de gebruiker ten opzichte van de Aquo-standaard / IDsW: Toepassen Aquo in werkproces Collega (organisaties) attenderen op nut en noodzaak standaardisatie Inbreng tijdens gebruikersbijeenkomsten Signaleren nieuwe ontwikkelingen Indienen wijzigingsvoorstellen Reageren op ingediende wijzigingsvoorstellen Inzet van expertise tbv Werkgroepen en Change Advisory Boards. Adviesraad De adviesraad is een belangrijk forum voor het signaleren van ontwikkelingen op het gebied van standaardisatie en voor de uitwisseling van ervaringen en wensen rondom Aquo. In de adviesraad zijn de gebruikers verenigd. De stuurgroep en de programmamanager IDsW laten zich gevraagd en ongevraagd adviseren door de adviesraad. De adviesraad bestaat uit vertegenwoordigers van participanten en koepelorganisaties, en belangstellende marktpartijen. Via de adviesraad worden de activiteiten en projecten van IDsW besproken, evenals de wensen en ervaringen van klanten en participanten. De adviesraad komt minimaal één keer per jaar bijeen. De samenstelling van de adviesraad is niet vast; alle belangstellenden zijn vrij om deel te nemen. De adviesraadbijeenkomsten worden aangekondigd op de website en nieuwsbrief van IDsW en via worden deelnemers van voorgaande jaren uitgenodigd. Presentaties en verslagen van adviesraadbijeenkomsten zijn te downloaden vanaf de website. Voor het huishoudelijk reglement van de Adviesraad zie bijlage Huishoudelijk Reglement Regiegroep en Adviesraad IDsW. pagina 12 van 63 Aquo en IDsW

13 Regiegroep Het dagelijks bestuur van de adviesraad wordt gevormd door de regiegroep. De adviesraad benoemt uit haar midden de leden van de regiegroep. In de regiegroep zijn vanuit de verschillende partners deskundigen aanwezig met zicht op zowel de operationele zijde van standaardisatie als de meer tactische kant. Naast leden vanuit de partners kent de regiegroep ook adviserende leden zonder stemrecht. Zij worden benoemd vanuit hun inhoudelijke kennis. Tot slot neemt één van de projectleiders en/of de programmamanager deel aan de regiegroep. Het secretariaat wordt verzorgd door het programmabureau. De regiegroep organiseert adviesraadbijeenkomsten en zorgt ervoor dat de adviezen van gebruikers -al dan niet binnengekomen via de adviesraad- gebundeld bij de stuurgroep worden ingebracht. De regiegroep bespreekt inhoudelijke thema s en agendeert deze op adviesraadbijeenkomsten. De regiegroep is een ingang voor gebruikers tot IDsW. Taken van de regiegroep zijn: Organiseren adviesraad bijeenkomsten Gevraagd en ongevraagd adviseren van de stuurgroep over nieuwe ontwikkelingen en wijzigingsvoorstellen. Deze adviezen kunnen voortkomen uit de adviesraad. Advisering van de stuurgroep over het werkplan IDsW Prioriteren van uitwerking van behoeften Beoordelen project ideeën (Laten) instellen van werkgroepen en Change Advisory boards door het programma bureau. Adviesraad Adviseert Regiegroep Verzoek Programmabureau Stelt in Stuurgroep WG CAB Organisatiestructuur Adviesraad - Regiegroep Voor het huishoudelijk reglement van de Regiegroep IDsW zie bijlage Huishoudelijk Reglement Regiegroep en Adviesraad IDsW. Change Advisory Boards Een Change Advisory Board (CAB) heeft tot taak wijzigingsvoorstellen (Requests for Change RfC s) op de Aquo-standaard te beoordelen. CAB s worden ingericht als daartoe vanuit het wijzigingsproces de noodzaak bestaat doordat er bijvoorbeeld tegenstrijdige commentaren op een wijzigingsvoorstel komen. Een CAB bestaat uit een: voorzitter secretaris Inhoudelijke deskundigen ten aanzien van het onderwerp van het RfC Aquo en IDsW pagina 13 van 63

14 Inhoudelijke deskundigen op het gebied van het betreffende onderdeel van de standaard. Tenminste één van bovenstaande taken wordt vervuld door een medewerker van het programmabureau. Het reglement van een CAB is opgenomen als bijlage Reglement Change Advisory Board. Werkgroepen Een werkgroep onderzoekt (eenmalig) onderwerpen die een grote impact hebben op de werkwijze van waterbeheerders en hun standaarden. In een werkgroep zit een groep betrokken gebruikers en adviseurs uit het bedrijfsleven (al dan niet ingehuurd) die per onderwerp bijeenkomen (projectmatig). Zij werken nieuwe ontwikkelingen rondom de standaard uit tot adviezen aan de regiegroep. Dit advies kan leiden tot een wijzigingsvoorstel welke aan een CAB wordt doorgegeven. Een werkgroep bestaat uit deskundigen op het gebied van de ontwikkeling; deelnemers nemen vanuit hun eigen deskundigheid plaats in de werkgroep en niet vanuit een organisatiebelang. Alle gebruikers kunnen zich aanmelden voor deelname in een werkgroep; de selectie van leden vind plaats door de regiegroep op voorspraak van het programmabureau. Tenminste één van de taken van voorzitter of secretaris wordt vervuld door een medewerker van het programmabureau. Voor het reglement van een werkgroep zie bijlage Reglement Werkgroep Programmabureau IDsW Het programmabureau is verantwoordelijk voor de uitvoering van het beheer en onderhoud van de Aquo-standaard. Hierbij is het programmabureau faciliterend in het proces; dat wil zeggen dat er op basis van extern gesignaleerde behoeften (via inkomende vragen, adviesraad, regiegroep, stuurgroep e.d.) wordt gezorgd voor het inpassen van deze behoefte binnen de standaard. Daarbij wordt expliciet gebruik gemaakt van kennis van de partners en overige gebruikers. De taken van het programmabureau zijn als volgt: Beheer en onderhoud van de Aquo-standaard middels het uitvoeren van het werkplan en het behandelen van wijzigingsverzoeken en andere vragen Servicedesk / Wegwijsfunctie Kennisfunctie / kenniscentrum standaarden Ondersteuning bij de toepassing van standaarden Afstemming met andere (standaardisatie) organisaties Het programmabureau rapporteert en legt verantwoording af aan de stuurgroep. In het programmabureau zijn de volgende functies (inclusief korte beschrijving) opgenomen: Programmamanager o Dagelijkse leiding programmabureau (HRM, Finance, Planning & control) o Afstemming met faciliterende organisatie o Bepalen strategie IDsW ism stuurgroep o Opstellen jaarplan ism projectleider standaarden, regiegroep en stuurgroep o Adviserend lid van de diverse overleggen Projectleider standaarden o Leiding geven aan beheer en ontwikkeling standaarden pagina 14 van 63 Aquo en IDsW

15 o Uitbesteding werkzaamheden en aansturing opdrachtnemers o Tactische planning standaarden; aansturen operationele uitvoering o Coördineren en initiëren samenwerking met partners o Kennisnemen van ontwikkelingen en onderhouden relaties Specialist standaarden o Innemen en registreren vragen en wijzigingsverzoeken o Dagelijks beheer en onderhoud standaard o Inhoudelijke / technische kennis standaard Communicatie adviseur o Communicatiebeleid (ism programma manager) o Zorgdragen voor brede bekendheid IDsW o Kennis management o Communicatie uitingen (website, nieuwsbrief etc) Officemanager o Secretariële ondersteuning o Logistieke organisatie vergaderingen etc o Ondersteuning programma manager bij planning & control Binnen het programmabureau IDsW vindt een aantal structurele overleggen plaats waarbinnen de afstemming van zaken rondom organisatie / standaard plaatsvindt. Ieder overleg heeft zijn eigen aandachtsgebied en specifieke deelnemers. Het gaat daarbij om de volgende overleggen: Werkoverleg plenair. Hierbij worden die zaken behandeld die het programmabureau als geheel aangaan en worden de verschillende werkzaamheden organisatorisch op elkaar afgestemd. Deelnemers zijn alle medewerkers programma bureau inclusief eventuele inhuur, voor zover relevant. Tactisch overleg. In dit overleg worden de regiegroep en stuurgroep vergaderingen voorbereid. In dit overleg vindt tevens de afstemming over werkplannen plaats. Deelnemers zijn programmamanager en projectleiders, eventueel aangevuld met de voorzitter van de regiegroep, indien relevant. Operationeel overleg. In dit overleg worden inkomende verzoeken beoordeeld voor zover deze buiten de reguliere verzoeken vallen. Het gaat in de regel om zogenaamde tweede-lijnsvragen waarbij aanvullende expertise noodzakelijk is. In dit overleg wordt het inhoudelijk beleid rondom het beheer van de standaard voorbereid. Deelnemers zijn de projectleiders en specialisten, indien nodig aangevuld met de programma manager. Communicatie overleg plenair. Tijdens dit overleg wordt het communicatie beleid afgestemd. Deelnemers zijn alle medewerkers programma bureau De buitenwereld / het netwerk IDsW bevindt zich in een zeer divers speelveld, variërend van beleid tot uitvoering en van overheid tot non-overheid. Een semantische standaard staat nooit op zichzelf en heeft vaak meerdere relaties met andere (inter)nationale standaarden, waaronder ook technische standaarden. Een belangrijke taak is afstemming blijven houden met de ontwikkel en beheerorganisaties van deze internationale standaarden. De Aquo-standaard raakt standaarden uit andere sectoren en instanties. IDsW participeert om meerdere redenen in een breed netwerk: om de diverse parameterlijsten goed uit te kunnen werken; om optimaal aan te kunnen sluiten bij gebruikersbehoeften (die op hun beurt veelal weer voortkomen uit wettelijke verplichtingen); om te zorgen voor een adequate afstemming op applicaties; Aquo en IDsW pagina 15 van 63

16 om ervoor te zorgen dat de Aquo-standaard ook zo veel mogelijk wordt gebruikt door andere werkvelden, als het gaat om waterdata. om deskundigheid over standaarden en standaardisatie in te brengen IDsW zorgt zo voor afstemming en werkt samen met andere partijen aan het verbeteren van informatie-uitwisseling. Een greep uit het netwerk: 2.4 Relatie met BOMOS 1 en Nederlandse Open Standaard Eén van de doelstellingen van IDsW is om de Aquo-standaard als (Nederlandse) Open Standaard neer te zetten. Om dat te bereiken is de IDsW organisatie ingericht conform het Beheer- en Ontwikkelmodel voor Open Standaarden (BOMOS). Daarnaast is de IDsW standaard getoetst (inclusief het beheer) door het college- en forum standaardisatie op de aspecten die voor een standaard op de pas toe of leg uit lijst horen. In deze paragraaf wordt de invulling van IDsW en de Aquo standaard in deze twee nationale kaders beschreven Inleiding BOMOS staat voor Beheer- en OntwikkelModel voor Open Standaarden (BOMOS) en is een hulpmiddel om de ontwikkeling en beheer van standaarden beter vorm te geven. Het BOMOS model beschrijft het takenpakket en de bijbehorende manier van organiseren en uitvoeren van het standaardisatiewerk. Het model is gebaseerd op de wereldwijde BiSL-standaard. 1 Ref NOiV Beheer en Ontwikkel Model voor Open Standaarden (BOMOS) pagina 16 van 63 Aquo en IDsW

17 Figuur: BOMOS-model In het figuur zijn de drie traditionele lagen herkenbaar: strategie, tactiek en operationeel. Deze worden geflankeerd door twee ondersteunende processen: communicatie en implementatieondersteuning. Het geheel wordt verbonden door de taak besluitvorming. Voor alle taken geldt dat deze in een minimum en maximum scenario kunnen worden uitgevoerd of wellicht niet relevant zijn voor een bepaalde organisatie. In het model wordt slechts beschreven welke taken noodzakelijk kunnen zijn. Het is aan de inrichter van een organisatie voor beheer en ontwikkeling van standaarden om op basis van het hier gegeven model de relevante onderdelen te selecteren en in te richten. Daar waar relevant worden eventuele voor- en nadelen van een specifieke invulling van een taak gegeven. Het model kan de suggestie wekken dat de taken geïsoleerd zijn aangezien er geen relaties zijn aangegeven. Echter het tegendeel is waar; veel taken zijn gerelateerd zowel taken binnen een hoofdgroep als tussen de hoofdgroepen. Afstemming tussen taken is dan ook essentieel. Het model zegt niets over de organisatievorm of indeling daarvan van een beheerorganisatie. In de praktijk kunnen meerdere taken belegd zijn bij een enkel organisatieonderdeel of kunnen meerdere organisatieonderdelen zich bezig houden met een enkele taak. Aquo en IDsW pagina 17 van 63

18 Model van Krechmer Het BOMOS model bevat ook beschrijving van het zogenaamd Krechmer-model. Met dit door Ken Krechmer 2 ontwikkelde model kan de openheid van een standaard concreet worden gemaakt wordt en kunnen standaardisatieorganisaties worden vergelijken. In het model maakt hij onderscheid tussen de verschillende openheidaspecten (requirements) en de verschillende gezichtspunten op standaarden. Als gezichtspunten/rollen hanteert hij de maker van de standaard (IDsW: Programma bureau, werkgroepen, regiegroep en Change Advisory Board), de implementator van de standaard in een product (ontwikkelaar / toepasser), en de gebruiker van de standaard (product waarin de standaard is verwerkt; eindgebruiker). Niet elk openheidaspect is voor elke rol even interessant, zoals het model ook laat zien. Requirements Creator Implementer User 1. Open Meeting X 2. Consensus X 3. Due process X 4. Open World X X X 5. Open IPR X X X 6. Open Change X X X 7. Open Documents X X 8. Open Interface X X 9. Open Use X X 10. On-going support X Lijst Nederland Open Standaarden Naast het Model van Krechmer kennen we in Nederland ook de zogenaamde pas toe of leg uit lijst met Open Standaarden van het Forum Standaardisatie (zie Het 'pas toe of leg uit'-principe houdt in dat overheidsorganisaties bij aanschaf van een ICT-dienst of -product, kiezen voor een van de open standaarden op de 'pas toe of leg uit'-lijst. Als dat tot onoverkomelijke problemen leidt, mag de organisatie ervoor kiezen om deze standaard niet te gebruiken. Daar staat echter tegenover dat in het jaarverslag verantwoordt moet worden waarom deze keuze is gemaakt (uitleggen). Opname op de lijst betekent dat voldaan wordt aan een aantal kernaspecten van een open standaard en sluit aan op het BOMOS-model. Op 18 mei 2010 heeft het College Standaardisatie besloten om de Aquo-standaard op de pas toe of leg uit -lijst op te nemen zodra het beheer goed geregeld is. Hiermee wordt bedoeld dat de beheersorganisatie geen eindtijd kent. Met het opgaan van IDsW in het InformatieHuis Water zal ook aan deze voorwaarde worden voldaan. 2 Voor meer informatie over het model: Krechmer, K., Open Standards Requirements, in: Standardization research in information technology new perspectives, pp49-65, editor: Kai Jakobs, IGI Global, 2008 pagina 18 van 63 Aquo en IDsW