Beleidsplan Duurzame Bedrijfsvoering FB

Transcriptie

1 Beleidsplan Duurzame Bedrijfsvoering FB 32

2 Revisievenster. Auteur: J. van Bruggen Versie/Status: Concept 0,4 Opdrachtgever: M. Oving Opdrachtgever Datum 29 november 2013 Verwerkt opmerkingen werkgroep 29 november 2013 en Fair trade Verwerkt opmerkingen werkgroep 29 november 2013 duurzaamheid Verwerkt opmerkingen MT-FB 3 december 2013 Verwerkt opmerkingen PO-FB februari 2014 december 2013 Laatste revisie H. Nederlof. 6 maart 2014 Indiening CvB ter informatie 6 maart 2014 versie 1.0 DEF Vastgesteld MT-FB 10 maart 2014

3 Inhoud 1.1 Aanleiding Doel en functie van dit plan Management samenvatting Visie op duurzame bedrijfsvoering Wat is duurzame bedrijfsvoering? Visie op duurzame bedrijfsvoering Beleid Management en organisatie Gezondheid en werkomstandigheden Energie Transport Water Materialen Afval Ecologie en landgebruik Vervuiling Vervolg Aktiviteiten Bijlagen Verklaring BREEAM en ISO Huidig en toekomstig wettelijk kader Benchmark instrumenten duurzaamheid Auteur J. van Bruggen Pagina 3 van 32

4 1.1 Aanleiding. Duurzaamheid behoort al jaren tot de centrale kernwaarden van de Hanzehogeschool. Zo is er in 1999 al een convenant (Handvest Duurzaam HBO) gesloten tussen de hogescholen, de Vereniging Hogescholen, de ministeries VROM, OCW, LNV en EZ en de stichting duurzaam hoger onderwijs (DHO) betreffende de integratie van duurzame ontwikkeling in onderwijs, onderzoek en bedrijfsvoering in het hoger onderwijs. Dit blijkt ook uit haar strategisch plan Koers op Kwaliteit. De hogeschool wil werken van uit een houding van verantwoordelijkheid. Dat moet volgens het strategisch plan bijvoorbeeld terugkomen in de aandacht voor duurzaamheid in de bedrijfsvoering en huisvesting. Er wordt gestuurd op het verminderen van energieverbruik door gedragsverandering bij medewerkers en studenten (bewustwording) en door toepassing van nieuwe (bewezen) technieken voor verwarmen, koelen en ventileren. Huisvestingsvraagstukken worden opgelost met respect en verantwoordelijkheid voor de omgeving, aldus Koers op kwaliteit. De uitgangspunten uit Koers op kwaliteit zijn vertaald in het programmaplan duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen dat in 2009 door het CvB is vastgesteld. Dit vierjarig programmaplan loopt parallel aan Koers op Kwaliteit en wordt onder regie van het FB door een HG brede stuurgroep uitgewerkt. Over de bedrijfsvoering worden in het programmaplan de volgende voornemens genoemd: 1. De HG blijft maatregelen treffen die er toe leiden dat de milieubelasting van de eigen bedrijfsvoering wordt beheerst en gestadig wordt verminderd. In het kader van de meerjarenafspraken (MJA3) tussen het ministerie van VROM en de Vereniging Hogescholen, heeft de HG een convenant ondertekend met de Vereniging Hogescholen om het energie gebruik jaarlijks met drie procent terug te dringen. Dit wordt jaarlijks gemonitored door Agenschap NL. Bij aanbestedingen worden de Agentschap NLcriteria voor duurzaamheid zoveel als mogelijk opgenomen naar aanleiding van het afgesloten Convenant Duurzaamheid tussen VROM en de Vereniging Hogescholen. 2. De hogeschool heeft een voorbeeldfunctie in de richting van medewerkers en studenten in een duurzame bedrijfsvoering. 3. De hogeschool past in de eigen bedrijfsvoering de principes toe die in het onderwijs aan studenten worden overgedragen en die het resultaat zijn van onderzoek. 4. Verhoging van efficiency en effectiviteit zijn een aanjager voor duurzaamheid en leveren daar een belangrijke bijdrage aan. 5. Het ontwikkelen van beleid op duurzame bedrijfsvoering. Hierin worden o.a. de MJA3-afspraken over energiebesparingen betrokken maar ook zal er gezocht worden naar mogelijkheden om afvalstromen te verminderen. Er zullen milieu prestatieindicatoren worden ontwikkeld voor de gebouwen en er zullen binnen de gebouwen duurzaamheidsteams worden benoemd. Het FB streeft ernaar om HG-breed een kwaliteitskeurmerk duurzaamheid te behalen. Auteur J. van Bruggen Pagina 4 van 32

5 Tot zover de voornemens uit het programmaplan duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. De kerntaak van het Facilitair Bedrijf is de ondersteuning van het onderwijs en onderzoek van de Hanzehogeschool. Die ondersteuning moet conform de HG beleidskaders op een maatschappelijk verantwoorde manier ingevuld worden. Daarom kiest het Facilitair Bedrijf voor duurzame bedrijfsvoering. Een van de centrale doelstellingen uit de meerjarenvisie Trossen Los van het Facilitair Bedrijf van de HG is dan ook: Het FB draagt bij aan de voorbeeldfunctie van de HG als maatschappelijk verantwoordelijke en duurzame onderneming In dit beleidsplan wordt aangegeven hoe het Facilitair Bedrijf deze doelstelling wil realiseren. 1.2 Doel en functie van dit plan. Binnen het Facilitair Bedrijf worden verschillende initiatieven ondernomen om te komen tot duurzame bedrijfsvoering. Voorbeelden hiervan zijn : Het MJA 3 convenant, het convenant duurzaam inkoopbeleid, Fairtrade, groene energie, een duurzaamheid paragraaf in het strategisch HuisvestingsPlan, diverse facilitaire en ICT initiatieven om afvalstromen en energieverbruik te verminderen. Het Facilitair Bedrijf heeft echter nergens vastgelegd wat wordt verstaan onder duurzame bedrijfsvoering, welke doelstellingen daar aan verbonden zijn en hoe die worden gemeten. Er is geen overkoepelend beleid waaraan werkzaamheden op het gebied van duurzaamheid worden getoetst, er zijn niet of nauwelijks richtlijnen en kaders waaraan werkzaamheden op het gebied van duurzaamheid moeten voldoen en er is geen samenhang en afstemming in de uitvoering. Er wordt nog onvoldoende systematisch en eenduidig gewerkt aan duurzame bedrijfsvoering. Daarbij komt dat we niet duidelijk op het netvlies hebben hoe we er als bedrijf voorstaan als het gaat om duurzaamheid. Het doel van dit plan is om, binnen de beleidskaders van de HG en zo mogelijk binnen de reguliere begrotingen, overkoepelend beleid gericht op duurzame bedrijfsvoering vast te leggen met meetbare doelstellingen en concrete aktiviteiten. Dit plan zal na vaststelling door de directeur FB ter informatie worden verzonden aan het CvB en vervolgens dienen als richtinggevend kader voor het systematisch en eenduidig werken aan een duurzame bedrijfsvoering. Voor een extra impuls bij de start van de aktiviteiten zal een eenmalige CSBR aanvraag worden ingediend. De CSBR aanvraag zal gericht zijn op aktiviteiten om de zichtbaarheid van duurzaamheid te vergroten en duurzaamheid aantrekkelijk te maken, exposure, gedragsbeinvloeding, MJA3 en BREEAM certificering. Auteur J. van Bruggen Pagina 5 van 32

6 Management samenvatting De Hanzehogeschool Groningen wil een duurzame hoge school zijn zo blijkt uit haar strategisch plan Koers op Kwaliteit. De hogeschool wil werken vanuit een houding van verantwoordelijkheid. Dat moet volgens het strategisch plan bijvoorbeeld terugkomen in de aandacht voor duurzaamheid in de bedrijfsvoering en huisvesting. De bedrijfsvoering van het Facilitair Bedrijf richt zich op huisvesting, energie, milieu, ethisch gedrag, water, transport, gezondheid, inkoop, ICT voorzieningen, afval en facilitaire voorzieningen. Als onderdeel van een maatschappelijke verantwoordelijke non-profit organisatie, nemen wij verantwoordelijkheid voor de effecten van de bedrijfsactiviteiten op mens maatschappij en milieu en willen wij een bijdrage leveren aan een beter milieu en een gezonde toekomst voor de volgende generaties. Uit onze bedrijfsvoering moet respect blijken voor milieu, mens, dier en maatschappij. Dat doen we door onze bedrijfsvoering duurzaam te maken. Een belangrijk speerpunt is het terugdringen van energieverbruik en het toepassen van beproefde alternatieve energiebronnen in de bedrijfsvoering. Ons ambitie niveau is er op gericht om binnen de HG beleidskaders en waar mogelijk binnen de reguliere begrotingen: Voor onze huisvesting op termijn een BREEAM certificering te realiseren. Het convenant duurzaam inkoop beleid te realiseren. Het MJA3 convenant te realiseren. De Fair trade certificering te handhaven. Een gouden SustainaBul te bemachtigen in Duurzaamheid zichtbaar en aantrekkelijk te maken Bewustwording en gedragsbeïnvloeding onder studenten en medewerkers te bewerkstelligen. Ons duurzaamheidsbeleid wordt vormgegeven aan de hand van de structuur en thema s van BREEAM en ISO Wij hanteren daarbij de volgende doelstellingen. Thema Management Doelstellingen Consistent en samenhangend, transparant duurzaamheidsbeleid Bewustwording medewerkers en studenten, voorbeeldfunctie Goed werkgeverschap, duurzaam HRM beleid Gezondheid Gezonde gebouwen. Percentage van de gebouwen dat voldoet aan PvE Frisse Scholen niveau B Verbetering binnenklimaat Actief schoonmaakbeleid Energie Milieu belasting beheersen en verminderen. Energiebesparing in procenten per jaar en per student. Realiseren MJA 3 afspraken = 2 % per jaar besparen. Inzicht geven in en zichtbaar maken van CO2 uitstoot Beperken CO2 uitstoot en compenseren Zichtbaar maken duurzame energie op de Campus Onderzoek zonnepanelen Groene stroom Groene ICT Energie en materiaal besparingen door "duurzame" software Auteur J. van Bruggen Pagina 6 van 32

7 Thema Transport Water Materialen, duurzaam inkopen, eerlijk zaken doen Afval Ecologie & landgebruik Vervuiling Doelstellingen Reduceren benodigde energie en uitstoot en verhogen veiligheid. Reduceren drinkwatergebruik, besparing in procenten per jaar en per student. Stimuleren drinken kraanwater Publiceren waterverbruik in gebouwen en op webportal Reduceren milieubelasting en gebruik materialen. Realiseren convenant duurzaam inkoop beleid Fairtrade hogeschool Veiligheid en brandrisico s zijn geborgd Reduceren afval, besparing in procenten per jaar. Verbetering afvalscheiding Recycling e-waste ( elektronisch afval) Verminderen papier gebruik Ecologische verbeteringen realiseren campus en gebouwen. Reduceren totale vervuiling per aspect: doelstelling besparing in procenten per jaar (Lozing, vuilwaterafvoer, Luchtvervuiling, chemisch opslag, grondvervuiling, gebruik koelmiddelen, lichtvervuiling en geluidvervuiling) Invoeren milieumanagementsysteem. Auteur J. van Bruggen Pagina 7 van 32

8 1 Visie op duurzame bedrijfsvoering 2.1. Wat is duurzame bedrijfsvoering? Bij duurzaamheid wordt vaak gedacht aan natuur en milieu en hoe we daar zuinig mee om moeten gaan. Maar het begrip duurzaamheid omvat meer. Duurzaam noemen we die ontwikkelingen, plannen of oplossingen die niet alleen de P van Profit (of Prosperity) dienen, maar ook de P van People en de P van Planet. Duurzame ontwikkeling is in samenhang gericht op het welzijn van mensen en de kwaliteit van natuur en milieu, hier en daar, nu en in de toekomst. Het gaat steeds om balans tussen de drie P s. In het programmaplan duurzaamheid en MVO van de Hanzehogeschool wordt voor duurzame ontwikkeling de begripsomschrijving van de VN commissie Brundtland gebruikt: Duurzame ontwikkeling is een proces van maatschappelijke verandering dat aandacht vraagt voor verschillende aspecten van menselijk handelen in hun onderlinge verwevenheid zoals ecologische-, economische-, sociaal culturele-, politieke- en gezondheidsaspecten. Het is een ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen,. Aldus de definitie van de VN commissie Brundtland uit Bij duurzame ontwikkeling is sprake van een ideaal evenwicht tussen sociale, ecologische en economische belangen (people, planet and profit). Alle ontwikkelingen die op technologisch, economisch, ecologisch, politiek of sociaal vlak bijdragen aan een gezonde aarde met welvarende bewoners en goed functionerende ecosystemen, zijn als duurzaam aan te merken. Het Facilitair Bedrijf vertaalt deze begripsomschrijving naar zijn eigen bedrijfsvoering door verantwoordelijkheid te nemen voor de effecten van de bedrijfsactiviteiten op mens, maatschappij en milieu en de belangen van volgende generaties zo min mogelijk te schaden. Binnen de kaders van het strategisch plan Koers op kwaliteit en binnen de kaders van de FB begrotingen willen wij een bijdrage leveren aan een beter milieu en een gezonde toekomst voor de volgende generaties. Daarom streven we naar een bedrijfsvoering met een balans tussen people, planet en profit en waarin duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen integraal zijn opgenomen Visie op duurzame bedrijfsvoering De bedrijfsvoering van het Facilitair Bedrijf richt zich op huisvesting, energie, milieu, ethisch gedrag, water, transport, gezondheid, inkoop, ICTvoorzieningen, afval en facilitaire voorzieningen. Uit onze bedrijfsvoering moet respect blijken voor mens, dier, milieu en maatschappij. Onze bedrijfsvoering mag de belangen van toekomstige generaties zo min mogelijk schaden. Auteur J. van Bruggen Pagina 8 van 32

9 Als onderdeel van een maatschappelijke verantwoordelijke non profit organisatie willen wij een voorbeeldfunctie vervullen voor medewerkers, studenten, bezoekers en partners van de Hanzehogeschool door duurzame bedrijfsvoering toe te passen. Wij hanteren hierbij de volgende uitgangspunten: Wij kiezen er voor om duurzaamheid integraal onderdeel te laten zijn van alle afwegingen die in de bedrijfsvoering worden gemaakt. De resultaten van duurzaam handelen moeten meetbaar zijn en vergeleken kunnen worden met resultaten van vergelijkbare instellingen. Benchmarking is hierbij een middel dat tot doel heeft best practices tot standaard te maken. Duurzaam handelen, moet zichtbaar zijn voor medewerkers, studenten en bezoekers. Hiermee dragen wij naar studenten en medewerkers actief onze overtuiging uit. Wij beïnvloeden daarmee toekomstig gedrag. Een investering in duurzaamheid moet in beginsel kunnen worden terugverdiend gedurende de economische levensduur van het object (d.w.z. ofwel het casco ofwel de inrichting ) waarin geïnvesteerd wordt. Mogelijkheid tot voorfinanciering van duurzaamheidsinvesteringen voor verbouw, onderhoud en inkoop dient ten minste voor al die gevallen gerealiseerd te worden waarin de investering kan worden terugverdiend. Een flexibeler revolverend fonds is hiervoor wenselijk. Een belangrijk speerpunt is het terugdringen van energieverbruik en het toepassen van beproefde alternatieve energiebronnen in de bedrijfsvoering. De Hanzehogeschool is partner in het Het Akkoord van Groningen. Een van de speerpunten van dit akkoord is Energie. De eigen gebouwen van de akkoordpartners moeten energiezuinig en duurzaam worden gemaakt. Bij nieuwbouw vormen energiezuinigheid en duurzaamheid belangrijke prioriteiten, aldus het Akkoord van Groningen. Wij passen in de eigen bedrijfsvoering duurzame principes toe die aan het onderwijs en onderzoek worden overgedragen en die het resultaat zijn van onderzoek. Onze duurzame huisvesting en facilitaire processen inspireren medewerkers en studenten en zijn bij voorkeur ook onderwerp van onderzoek en verbetering, al dan niet geïntegreerd in het onderwijs en onderzoek van de HG. Wij stellen ons open als proeftuin voor initiatieven en ideeën over een duurzame bedrijfsvoering vanuit het onderwijs en onderzoek. Aan de hand van een klimaatvoetafdruk willen we jaarlijks onze CO2 uitstoot gaan meten en gaan sturen op vermindering en of compensatie daarvan. Wij sturen op het verminderen van energieverbruik door gedragsverandering bij medewerkers en studenten ( bewustwording) en door toepassing van nieuwe (bewezen) technieken voor verwarming, koeling en ventilatie. Huisvestingsvraagstukken worden opgelost met respect en verantwoordelijkheid voor de omgeving. We treffen maatregelen die er toe leiden dat de milieubelasting van de eigen bedrijfsvoering wordt beheerst en gestadig wordt verminderd. In het kader van de meerjarenafspraken (MJA3) tussen het ministerie van VROM en de Vereniging Hogescholen, hebben wij een convenant ondertekend met de Vereniging Hogescholen om het energie verbruik jaarlijks met twee procent terug te dringen. Dit wordt jaarlijks gemonitord door Agentschap.NL. Ook bij aanbestedingen worden de Auteur J. van Bruggen Pagina 9 van 32

10 Agentschap.NL -criteria voor duurzaamheid standaard opgenomen. Dit vanwege het afgesloten Convenant Duurzaamheid tussen VROM en de Vereniging Hogescholen waaraan de Hanzehogeschool zich heeft gecommitteerd. Duurzame huisvesting is noodzakelijk en vanzelfsprekend. De huisvesting van de Hanzehogeschool wordt een voorbeeld van duurzame ontwikkeling en maatschappelijke betrokkenheid. Onderwijsgebouwen hebben hier een voorbeeldfunctie in naar de samenleving. Het gaat daarbij niet alleen om duurzaam bouwen maar ook om investeren in gezonde leer- en werkomgevingen. Gezondheid in de zin van ARBO en Veiligheid maar ook in voeding en bewegen. De omgeving van de HG huisvesting wordt in allerlei opzichten beweegvriendelijk gemaakt met oog voor natuur en milieu. Fair trade is een belangrijk aspect van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Fairtrade betekent: eerlijke handel. Dit betekent dat er voor producten een eerlijke prijs wordt betaald. Dat is een prijs die in verhouding staat tot de productiekosten en niet een prijs die wordt bepaald door de verhoudingen op de internationale markt. Dit houdt in dat de producenten in ontwikkelingslanden een eerlijk loon krijgen, er goede arbeidsomstandigheden voor de werknemers zijn, er met respect voor het milieu wordt geproduceerd en dat er sprake is van een betere handelspositie van de ontwikkelingslanden op de wereldmarkt. Wij zijn er trots op de eerste Fair trade hogeschool van Nederland te zijn en zorgen er voor dat we jaarlijks aan de juiste criteria blijven voldoen om deze titel te behouden. Kort samengevat zijn dit de volgende criteria: Een actieve werkgroep Inkopen van Fair trade producten Communicatie en bewustwording richting medewerkers en studenten Acties organiseren voor Fair trade Ons ambitie niveau is er op gericht om: Voor onze huisvesting op termijn een BREEAM certificering te realiseren. Het convenant duurzaam inkoop beleid te realiseren. Het MJA3 convenant te realiseren. De Fair trade certificering te handhaven. Een gouden SustainaBul bemachtigen. Onze visie op duurzaamheid, zoals hierboven omschreven, vertalen wij in het volgende hoofdstuk naar duurzaamheidsbeleid. Auteur J. van Bruggen Pagina 10 van 32

11 2 Beleid Ons duurzaamheidsbeleid wordt vormgegeven aan de hand van de structuur en thema s van BREEAM en ISO Hiervoor is gekozen omdat in het Strategisch Huisvestingsplan van de HG is opgenomen dat, zodra BREEAM hiervoor voldoende is ontwikkeld, wij streven naar BREEAM-certificering van al onze gebouwen. In het Energie Efficiencyplan dat in 2012 door het CvB is vastgesteld, staat daarover dat de HG de eerste hogeschool met BREEAM-certificatie wil zijn binnen Nederland. Met een BREEAM certificatie kan de Hanzehogeschool zich nationaal en internationaal onderscheiden. De thema s van Breeam zijn voor een integraal duurzaamheids beleid echter niet breed genoeg omdat zij specifiek gericht zijn op de huisvesting. Daarom is gekozen voor een mix van Breeam en ISO Hieruit hebben we 9 duurzaamheidscategorieën gevormd aan de hand waarvan wij ons duurzaamheidsbeleid in gaan vullen. Breeam is een meetinstrument en ISO is een internationale richtlijn voor organisaties die maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzame ontwikkeling in de praktijk willen brengen. Een uitgebreidere toelichting op deze onderwerpen staat in bijlage 1. Ons beleid is er op gericht om binnen de beleidskaders van de HG en binnen de reguliere begrotingen duurzame bedrijfsvoering te realiseren waarbij het thema energie de belangrijkste speerpunt is. Bij dit thema ligt ook nadrukkelijk een relatie met het onderwijs en onderzoek, het Energiekenniscentrum, EnTranCe en de Energy Academy Europe. Aan ons beleid geven wij aan de hand van negen duurzaamheids categorieën nadere invulling: Landgebrui k Ecologie Gezondheid werk omstandighede n Energie Vervuiling Milieu Management Water Afval Transport Materialen Eerlijk zaken doen Auteur J. van Bruggen Pagina 11 van 32

12 3.1. Management en organisatie Coördinator en FB brede werkgroep Binnen het Facilitair Bedrijf is er een eindverantwoordelijke die duurzaamheid onder haar hoede heeft en alle duurzaamheids aktiviteiten coördineert. Daarnaast is een FB brede werkgroep duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen ingesteld. Trekker van deze werkgroep is de coördinator duurzaamheid. De werkgroep heeft als opdracht alle activiteiten op het gebied van duurzame bedrijfsvoering in kaart te brengen, te bundelen en per afdeling meetbare doelstellingen te formuleren en te monitoren. De werkgroep is beheerder van het beleid t.a.v. duurzaamheid en rapporteert via het MT-FB aan het CvB. Scholing en training Medewerkers en in het bijzonder de FB brede werkgroep worden in de gelegenheid gesteld om zich door het volgen van seminars en cursussen op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen op het vlak van duurzaamheid. Minimaal één van de medewerkers is BREEAM-expert en minimaal een medewerker is Fair trade expert. Daarnaast beschikken de Locatiemanagers over de actuele kennis over duurzame bedrijfsvoering en wet- en regelgeving op dit gebied. De locatiemanagers zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het duurzaamhedsbeleid op locatie. Milieumanagementsysteem We willen de milieueffecten minimaliseren en beheersbaar houden. In dit kader is een GAPanalyse ISO uitgevoerd. De komende periode zal vanuit deze analyse nader invulling gegeven worden aan een milieumanagementsysteem volgens de norm ISO waarbij overwogen wordt om uiteindelijk over te gaan tot certificering. Bewustwording en communicatie Bewustwording en communicatie zijn van belang om duurzaamheid breed gedragen en zichtbaar te maken in de organisatie en bij de studenten. Het bestaande ambassadeursplatform waarin vertegenwoordigers van alle schools, kenniscentra en stafbureau s zitting hebben, zal hiervoor intensiever dan nu worden ingezet. De coördinator duurzaamheid zal voor dit platform een jaarlijks programma opstellen waaronder ook de aktiviteiten op de landelijke duurzaamheidsdag zullen gaan vallen. Naast het onderhouden van het duurzaamheids webportal op het internet waar alle aktiviteiten op het gebied van duurzame bedrijfsvoering worden gemeld, zal er op het intranet van de HG bij het FB ook een aparte duurzaamheidsknop worden aangemaakt en worden gevuld met al onze aktiviteiten. We willen energiebesparend gedrag onder personeel en studenten bevorderen door de invoering van het Changeprogramma. Het Changeprogramma is een energiebesparingsprogramma, door gedragsverandering, dat afgelopen jaren bij Duitse hogescholen en universiteiten is uitgevoerd onder begeleiding van de Universiteit Bochum en De Hochschul-Informations-System (HIS) te Hannover. Door de Rijks Universiteit Groningen (RUG) en de Hanzehogeschool (HG) is met het HIS afgesproken dat van het ontwikkeld materiaal en van de opgedane ervaringen gebruik kan worden gemaakt. Ook bewustwording over Fair trade en communicatie over Fair trade wordt actief opgepakt door de werkgroep Fair trade en de contacten met schools, studenten en afdelingen breiden zich nog steeds uit. Daarnaast willen wij in overleg met een aantal lectoraten aktiviteiten opzetten die bewustwording en gedragsverandering beïnvloeden. Auteur J. van Bruggen Pagina 12 van 32

13 CO2 footprint Ons streven is om zoveel mogelijk klimaatneutraal te werken en daarmee de totale verantwoordelijkheid te dragen voor onze CO2 uitstoot. Hiervoor zal een CO2 footprint worden ontwikkeld waarmee we onze CO2 uitstoot gaan meten en zichtbaar gaan maken. Wij geven gedetailleerd inzicht in het actieplan om CO2 uitstoot te beperken of te verminderen (volgens Het overheid convenant met 30% in 2020 t.o.v.2005), door het publiceren van bijvoorbeeld het Energie Efficiency Plan op de webportal duurzaamheid van de HG. De CO2 uitstoot van het gas wordt gecompenseerd met CO2 credits. Een CO2 credit, Ook wel een VER (Verified Emission Reduction unit) genoemd, staat voor 1 ton gecontroleerde CO2 reductie. De Gas Neutraal certificaten van GDF Suez Energie Nederland zijn aangekocht via De Klimaat Neutraal Groep die CO2- credits verkoopt afkomstig uit o.a. de projecten van Stichting Face. De door GDF Suez Energie Nederland aangeboden Gas Neutraal certificaten Zijn 100% afkomstig uit bebossingprojecten van Stichting Face. Stichting FACE beheert projecten waarbij bossen worden aangeplant en beheerd in Ecuador. In 2009 is Stichting FACE overgegaan in Face the Future. Duurzaam inkoopbeleid, eerlijk zaken doen, betrokkenheid gemeenschap De Hanzehogeschool hanteert een milieuvriendelijk/duurzaam inkoopbeleid waarin duurzaamheids eisen aan materialen, producten en diensten zijn opgenomen Voorbeelden die wij hebben geïmplementeerd zijn het convenant Duurzaam inkopen, het convenant Verantwoordelijk Marktgedrag, certificaat Fair trade hogeschool en aanbestedingen met duurzaamheidseisen. Met het convenant Verantwoordelijk Marktgedrag onderstrepen wij een goed opdrachtgever te willen zijn met oog voor de belangen van de werknemers in de schoonmaakbranche. Dit uit zich in de zorg voor onder meer een realistische werkdruk en goede arbeidsomstandigheden voor het schoonmaakpersoneel en in het hanteren van het criterium economisch meest voordelige aanbieding in plaats van laagste prijs bij aanbesteding van schoonmaakonderhoud. De schoonmaakdienstverlening is onlangs door ons opnieuw aanbesteed. Naast de uitgangspunten van de Code stond ook de inzet van werknemers met een achterstand op de sollicitatiemarkt voorop bij deze aanbesteding. Wij gebruiken 100% milieu gecertificeerd papier voor readers en printpapier. In de aanbesteding voor de cateraar zijn duidelijke richtlijnen opgenomen met betrekking tot milieu, eerlijke handel en dierenwelzijn. De cateraar dient een assortiment te verstrekken dat minimaal voor 75% bestaat uit gezonde producten conform de keuzetabel Voedingscentrum en/of Ik kies bewust logo. Tropische producten die worden verkocht door de cateraar of worden aangeboden in koffiefrisdrank- en snoepautomaten zoals koffie, thee, chocolade en bananen zijn gecertificeerd door Max Havelaar/Fairtrade. Ons inkoopbeleid is publiekelijk beschikbaar op de webportal duurzaamheid. Efficiënt gebruik gebouwen en voorzieningen En zijn gebruikershandleidingen en onderhoudshandelingen binnen de locaties aanwezig om zo efficiënt mogelijk gebruik te maken van de gebouwen en voorzieningen. Auteur J. van Bruggen Pagina 13 van 32

14 Renovatie en Nieuwbouw Bij iedere renovatie of nieuwbouw zal de BREEAM- systematiek en het door Agentschap NL ontwikkelde Programma van Eisen Frisse Scholen worden gehanteerd om duurzaamheids eisen te stellen (het PvE Frisse Scholen bevat eisen op het gebied van luchtkwaliteit, thermisch comfort, visueel comfort en akoestisch comfort). Waar mogelijk zal verbinding wordne gezocht met de binnen de hogeschool beschikbare nuttige kennis (Schools en COE s). Fairtrade hogeschool In 2014 hopen we onze titel van Fairtrade hogeschool voor minstens 3 jaar te kunnen verlengen. Doel is om de werkzaamheden op het gebied van Fairtrade te continueren en waar mogelijk te borgen. Verhogen van de bekendheid van Fairtrade onder studenten en medewerkers en de daarmee samenhangende activiteiten is dan ook een belangrijk speerpunt. Het jaarplan van de werkgroep Fairtrade laat zien dat naast aansluiting op bestaande activiteiten ook ieder jaar sprake is van een toename aan activiteiten binnen de Hanzehogeschool en als ambassadeur binnen de stad Groningen. Daarnaast heeft de Hanzehogeschool heeft als Fairtrade hogeschool een belangrijke voorbeeldfunctie voor andere hogescholen, universiteiten en organisaties in Noord-Nederland. Benchmark instrumenten duurzaamheid. Door benchmarkonderzoeken wordt relatief eenvoudig duidelijk waar de HG staat ten opzichte van de overige hogescholen en waar de verbeterpunten zitten. In bijlage twee wordt een overzicht gegeven van Benchmark instrumenten op het gebied van duurzaamheid. Tot nu toe hebben wij meegedaan aan twee benchmarkonderzoeken op het gebied van duurzaamheid; De NFC index in De SustainaBul in Van de hogescholen zijn we op de derde plaats geëindigd en van 26 alle deelnemende universiteiten en hoge scholen op de negende plaats. Door aan de hand van de BREEAM structuur de HG te verbeteren op het aspect duurzaamheid, zal de HG ook hoger scoren bij de benchmark initiatieven zoals SustainaBul. Wij blijven aangesloten bij de initiatieven SustainaBul en NFC-Index en in de toekomst wellicht andere initiatieven Gezondheid en werkomstandigheden Programma van Eisen Frisse Scholen Goede gezondheid en goede werkomstandigheden van medewerkers en studenten is van groot belang voor de HG als werkgever. Daarom zorgen wij, naast het voeren van een duurzaam HRM beleid, voor een gezonde en prettige werk- en leeromgeving en goede werkomstandigheden. Gezondheidsklachten dienen te allen tijde voorkomen te worden. Een slechte kwaliteit van binnenmilieus leidt tot gezondheidsklachten. In leslokalen is de CO2-concentratie vaak te hoog. Dit is een aanwijzing voor onvoldoende ventilatie en een slechte luchtkwaliteit. Dit verhoogt het ziekteverzuim van leerkrachten en leerlingen. Andere veel voorkomende problemen zijn te lage temperaturen en tochtklachten in de winter, te hoge temperaturen in de zomer en problemen met daglicht en verlichting. Daarom is ons doel om het binnenklimaat in alle gebouwen/ruimten bij renovatie minimaal naar niveau C van het door AgentschapNL ontwikkelde Programma van Eisen Frisse Scholen te brengen. Voor nieuwbouw geldt minimaal niveau B. Auteur J. van Bruggen Pagina 14 van 32

15 Per mei 2012 heeft Agentschap NL een nieuwe versie van het Programma van Eisen (PvE) Frisse Scholen beschikbaar. Deze is aangepast aan het vernieuwde Bouwbesluit. Het PvE bevat voor de vijf thema s energiezuinigheid, luchtkwaliteit, thermisch comfort, visueel comfort en akoestisch comfort, verschillende ambitieniveaus en prestatie-eisen. De belangrijkste veranderingen in PvE Frisse Scholen zijn: - Aanpassing aan eisen in het Bouwbesluit t.a.v. de veranderde en verzwaarde eisen voor luchtkwaliteit voor nieuwbouw. - Uitgebreidere eisen t.a.v. geluidisolatie ( er zijn ook eisen t.a.v. de geluidisolatie van binnen- en buitenmuren opgenomen) - De eisen van niveau C t.a.v. energiezuinigheid zijn in overeenstemming gebracht met de eisen van het Bouwbesluit. Onze ambitie v.w.b. de ventilatie is als volgt: Doorvoeren van de eisen zoals gesteld in het Programma van Eisen Frisse Scholen van het Agentschap NL; met daarbij de ambitie klasse B voor renovatie bestaande bouw i.p.v. klasse C toe te passen. Uitgangspunt is daarom om nieuwbouw en bestaande bouw op een zelfde niveau te brengen. Verlichting Verlichtingsinstallaties in verblijfsruimten, waaronder leslokalen, worden ontworpen conform de norm NEN-EN : Licht en Verlichting Werkplekverlichting Deel 1: Werkplekken binnen, een normblad dat ook in het Programma van Eisen Frisse Scholen is opgenomen. Deze verlichtingsinstallaties worden in principe aangebracht met de meest energiezuinige verlichtingsarmaturen. Schoonmaak Daarbij wordt er een actief schoonmaakbeleid gehanteerd met schoonmaakmiddelen die zo min mogelijk schade aan het milieu aanbrengen. Ook hier is programma van eisen Frisse Scholen van toepassing. Het schoonmaakbedrijf wordt beoordeeld aan de hand van KPI s door een externe controleur. Optionele verlenging van het contract wordt bepaald aan de hand van behaalde Resultaten. Er wordt schoongemaakt m.b.v. de microvezelmethode met minimaal gebruik van schoonmaakmiddelen Energie. Energie is een speerpunt van de HG. Wij streven daarom uiteindelijk naar energie neutrale gebouwen. Hier zal nader onderzoek naar gedaan worden. Dit kan eventueel worden bereikt door een combinatie van het inzetten van energiebesparende middelen en de inzet van duurzame energie. Het speerpunt energie moet zichtbaar worden op de Campus. Daarom onderzoeken wij de mogelijkheden om zonnepanelen aan te brengen. Ook overwegen wij de aanschaf van elektrisch vervoer voor stage- en dienstreizen van medewerkers. Ook hiermee wordt het speerpunt energie zichtbaar. In het kader van de meerjarenafspraken (MJA3) tussen het ministerie van VROM en de Vereniging Hogescholen, hebben wij een convenant ondertekend met de Vereniging Hogescholen om het energiegebruik jaarlijks met twee procent terug te dringen. Dit wordt jaarlijks gemonitord door AgentschapNL. Daarnaast is het HG aangesloten bij het Akkoord van Groningen dat de deelnemers verplicht haar gebouwen duurzaam en energiezuinig te maken. In 2012 zijn wij overgegaan op de inkoop van groene stroom. Auteur J. van Bruggen Pagina 15 van 32

16 Bij iedere aanpassing, renovatie of nieuwbouw zal nagegaan worden of, en in welke mate energie bespaard en duurzame energie ingezet kan worden. Hierbij wordt voor de meer investering in principe een terugverdientijd aangehouden van 10 jaar of zoveel korter of langer dan de technische of economische levensduur van de maatregelen toelaat. Voor de rentabiliteit van maatregelen wordt naar de totale levensduurkosten gekeken (Netto Contante Waarde) en wordt rekening gehouden met de geldende en verwachte energietarieven. Alle (resterende) energie voor de gebouwen die de HG extern inkoopt is 100% als hernieuwbare energie (e.e.a. conform artikel 1 van de Europese richtlijn Energie uit Hernieuwbare bronnen). Onze concrete voornemens zijn vastgelegd in een Energie Efficiency Plan Ieder jaar wordt hier een jaarverslag over uitgebracht. Daarboven willen wij de haalbaarheid van de volgende ambities onderzoeken: Nu worden energiebesparende maatregelen doorgevoerd, volgens MJA3, met een terugverdientijd 10 jaar. Als doelstelling zouden wij daar bijv. 15 jaar van kunnen maken. Energie Prestatie Coëfficiënt -eis conform Bouwbesluit verlagen naar 0,4 in plaats van 0,6. De verwachting is dat de waarde van 0,4 in 2015 wordt ingevoerd; wij zouden daar alvast op vooruit kunnen lopen. Bij alle geplande energiebesparende maatregelen op tafel laten leggen wat de (financiële) consequenties zijn om 10% extra energie te besparen zodat HG keuze heeft wat te doen. Groene ICT Zowel op server- als werkplek-hardware worden energiebesparende maatregelen toegepast. De afgelopen jaren zijn al grote besparingen gerealiseerd met een ingesteld uitschakelbeleid. Werkplekken worden al sinds 2007 uitgeschakeld als ze niet gebruikt worden. In de zomer van 2012 zijn alle printers vervangen door moderne apparatuur, waardoor het totale energieverbruik van printers met ongeveer 60% is gereduceerd. Virtualisatie van servers heeft het laatste jaar een grote vlucht genomen bij de Hanze. Van de 491 servers zijn er nu 482 virtueel, waardoor het energieverbruik in het datacenter fors is gedaald, terwijl het aantal servers is toegenomen Transport De grootste indirecte bron van energieverbruik is transport. Bij de HG zijn er dagelijks een groot aantal vervoersbewegingen tussen de woonplaats en hogeschoolgebouwen, zowel van de medewerkers als de studenten. Om het autogebruik zoveel mogelijk te ontmoedigen zijn er verschillende maatregelen getroffen, zoals betaald parkeren, veilige fietsroutes, aangepaste bus routes en een busbaan vanaf het station Groningen. De HG stimuleert medewerkers om met de fiets naar het werk te komen door een gunstig fietsplan aan te bieden. Daarom zijn er ook in alle gebouwen douches beschikbaar. De Hanzehogeschool is convenantpartner in de Taskforce Mobiliteitsmanagement Regio Groningen-Assen. Doel is het terugdringen van het autogebruik in de spitsperiode met vijf procent. Hiervoor is het programma Mobiliteitsmanagement opgezet: het organiseren van slim reizen & werken, waarbij de reiziger wordt geprikkeld om alternatieven te gebruiken als de fiets, openbaar vervoer, P+R of telewerken. Auteur J. van Bruggen Pagina 16 van 32

17 Elektrisch vervoer. Wij willen het gebruik van elektrisch vervoer stimuleren door middel van het aanleggen van elektrische oplaadpunten op de campus en op de parkeerplaatsen van HG gebouwen elders. Inmiddels zijn er op de Campus 10 oplaadpunten voor e-bikes, 3 oplaadpunten voor elektrische scooters en 3 oplaadpunten voor elektrische auto s gerealiseerd. Klimaat neutraal reizen Eén van de maatregelen om de milieubelasting van de eigen bedrijfsvoering te beheersen, is door klimaatneutraal te gaan vliegen en reizen. Medewerkers van de HG vliegen in het kader van zakelijke dienstreizen frequent over de gehele wereld en huren auto s. De CO2, die door deze zakelijke dienstreizen wordt uit gestoten, kan worden gecompenseerd door elders in de wereld een gelijke hoeveelheid aan CO2-reductie te realiseren door te investeren in duurzame energieprojecten in de wereld, die CO2-uitstoot voorkomen of fors verminderen. Om dit te realiseren hebben wij een contract afgesloten met Climate Neutral Group (CNG). CNG is zo n organisatie die investeert in duurzame energieprojecten. Deze organisatie kan door middel van afspraken met onze travel agent -VCK Travel- per geboekte reis de uitstoot al tijdens het boeken automatisch berekenen, zodat de compensatiekosten direct worden verrekend op de betreffende factuur. Voor autohuur bij onze gecontracteerde autoverhuurder, Century Autoverhuur BV, kan CNG de uitstoot op periodieke basis achteraf compenseren. 3.5 Water Wij willen onnodig gebruik ( verspilling) van drinkwater voorkomen. Daarom gaan we het van het drinkwatergebruik per gebouw monitoren en gaan we inventariseren wat de grootverbruikers zijn. Concrete besparingsdoelstellingen zullen aan de hand van de inventarisatie van het verbruik worden bepaald. Bij renovaties aan gebouwen zullen waterbesparende maatregelen worden meegenomen. Daarnaast wordt er regenwater opgevangen en gebruikt voor de groenvoorziening. Op deze manier wordt niet alleen het oppervlaktewater gespaard maar wordt er ook bespaard op het drinkwater. Wij onderzoeken de mogelijkheden om gebruik te maken van doorstroombegrenzers, perlators, grijswater, hemelwater, of andere besparingstechnieken Materialen Wij willen de milieubelasting van gebruikte materialen in de HG gebouwen, de facilitaire dienstverlening, de catering en in de ICT voorzieningen zo laag mogelijk houden. Daarom streven wij er naar om ons inkoopbeleid te richten op 100% duurzaam inkopen in Voor renovatie en nieuwbouw zal, conform het Bouwbesluit, een berekening volgens de Bepalingsmethode Milieuprestatie Gebouwen en GWW-werken worden uitgevoerd. Deze methode bepaalt op een eenduidige en controleerbare wijze de prestatie van het gebouw of bouwwerk, en kijkt daarbij naar de producten en elementen waaruit het bouwwerk is opgebouwd. Aan de hand van deze berekening zal worden nagegaan hoe de milieubelasting kan worden gereduceerd. Voor zover mogelijk en haalbaar zal het principe van Cradle-to-Cradle Auteur J. van Bruggen Pagina 17 van 32

18 worden toegepast en hebben producten met een DUBO- keur de voorkeur. Voor de toepassing van hout wordt uitsluitend hout met het keurmerk FSC toegepast. Wij vragen van leveranciers om te werken met een ethisch en duurzaam beleid: hierop wordt dan ook gelet bij inkoop en bij aanbestedingen. Bij aanbestedingen worden eisen gesteld aan de leverancier en door de leverancier te leveren goederen/materialen betreffende duurzaamheidscriteria van o.a. Agentschap.NL en Fairtrade. Voor de bestaande gebouwen worden Meer Jaren Onderhoudsplannen opgesteld waarbij rekening wordt gehouden met de mogelijkheden van het verbeteren van de milieukwaliteit. Dit geldt ook voor het opstellen van Energie Efficiëncy Plannen. Maatregelen om de veiligheids- en brandrisico s te beheersen, vinden wij van cruciaal belang. In elk gebouw zijn getrainde medewerkers aanwezig die kunnen helpen bij brandbestrijding of ontruiming van het gebouw Afval Een duurzame bedrijfsvoering betekent ook het verminderen van de afvalproductie in de gehele keten van de HG. Recentelijk hebben wij een nulmeting uitgevoerd om de totale afvalproductie inzichtelijk te maken, zodat hier op kan worden gestuurd. In overleg met de afvalverwerker wordt het afval in zoveel mogelijk stromen gescheiden. Wij vinden het onze plicht om afval op de minst milieubelastende wijze af te voeren en te (laten) verwerken binnen geldende redelijkheideisen. Het afvalverwerkingsbedrijf dient aan ons een overzicht te verschaffen van de wijze waarop alle afvalstromen van de Hanzehogeschool Groningen worden verwerkt, inclusief de verwerkingsmethode van de afvalstof en de locatie van verwerking (ook tussenopslag locaties aangeven). Ieder kwartaal wordt er door het afvalverwerkingsbedrijf een digitaal bewerkbare managementrapportage opgeleverd waarin per locatie waarin de volgende onderwerpen zijn opgenomen: totaal afgevoerde en verwerkte hoeveelheden c.q. gewichten per afvalstroom; inzamelmiddelen; ons gemelde problemen, storingen en klachten en de daarop door het bedrijf ondernomen acties; De uitdaging is om het gedrag van de medewerkers en studenten zodanig te beïnvloeden, dat het afval daadwerkelijk wordt gescheiden. Wij ondersteunen initiatieven op het gebied van recycling en het reduceren en voorkomen van afval. Een voorbeeld hiervan is het kraanwatertappunt van Join the Pipe in samenwerking met waterbedrijf Groningen dat is geplaatst op de Zernike campus naast de fontein. Join the Pipe heeft kraanwatertappunten ontwikkeld om zo kraanwater terug in het straatbeeld te krijgen en een alternatief te bieden voor het voorverpakte water in plastic flesjes, die het milieu belasten. De organisatie besteedt een deel van de opbrengsten aan water- en sanitatie projecten in Afrika en Azië. Chemisch afval en chemisch kantoor afval worden gescheiden ingezameld. Oud meubilair wordt deel gedemonteerd en gescheiden afgevoerd. Mogelijkheden tot hergebruik worden voortdurend onderzocht. Auteur J. van Bruggen Pagina 18 van 32

19 Er zijn contracten af gesloten met leveranciers waarin bijvoorbeeld voor meubilair en pc s passages zijn opgenomen dat de leverancier verantwoordelijk wordt gesteld voor de afvoer van verpakkingsmateriaal en/of vervangen materialen. Deze verplichting wordt nog niet overal goed nageleefd en gecontroleerd. Waar mogelijk moeten leveranciers worden gewezen op hun verplichting hun afval en verpakkingsmateriaal terug te nemen. leveranciers worden aangesproken op hun contractuele verplichting afval retour te nemen; daar waar mogelijk of relevant wordt deze verplichting opgenomen in nieuwe overeenkomsten. Momenteel wordt door het Energie kenniscentrum in samenwerking met het instituut voor Life Science and Technology onderzoek gedaan naar de vergisting van keukenafval. De uitkomsten van dit onderzoek zullen zo mogelijk worden verwerkt in onze bedrijfsvoering. Green IT / (e-) waste. Oude apparatuur moet op een verantwoorde wijze worden afgevoerd door de Inschrijver. Oude apparatuur moet op verantwoorde wijze gerecycled worden. Recycling moet door gecertificeerde bedrijven gedaan worden. Aan de afvoer en recycling mogen voor ons geen kosten verbonden zijn. Hergebruik van apparatuur is ook mogelijk indien de leverancier hiervoor een bestemming vindt. Deze bestemming moet wel charitatief van aard zijn en mag geen commerciële basis hebben. Verder moet de leverancier garanderen dat bij de afvoer van oude apparatuur geen sprake is van kinderarbeid of ongewenste sociale omstandigheden Leveranciers worden aangesproken op hun verplichting elektronisch afval retour te nemen. Hierbij dient daar waar mogelijk gestuurd te worden op afvalverwerking door de leverancier. Onderwerpen daarbij zijn recycling en tweedehands inzet. Voorkomen moet worden dat elektronisch afval van de HG elders in de wereld wordt gedumpt Ecologie en landgebruik Bij een groot terrein zoals de campus in Groningen waar de meeste van de HG- gebouwen zich bevinden, is het belangrijk om de ecologische waarde van het terrein en omgeving te behouden en de biodiversiteit te verbreden. Met ons beleid op dit gebied werken wij aan duurzame gebouwen die opgaan in het landschap, door het realiseren van groene daken, wanden, tuinen en plantenbakken. Daarnaast zijn er voorzieningen aangebracht om de leefomstandigheden van ongewervelde dieren, vleermuizen en vogels te verbeteren en wordt er samengewerkt met natuurorganisaties uit de omgeving. Om het landgebruik zo efficiënt mogelijk in te richten, stimuleert de HG multifunctioneel ruimtegebruik en hanteert de HG een geen leegstandsbeleid. Een groot deel van de parkeervoorzieningen is toegankelijk zowel voor medewerkers en studenten van zowel de HG als de universiteit en bedrijven op de campus. Ook is de Zernike Campus zodanig ingericht dat groen de overhand heeft, ten opzichte van het aantal m2 bestrating. Het groen is gerealiseerd in de vorm van gras, veel verschillende soorten bomen en hagen Vervuiling Wij willen verwarmingssystemen toepassen die zo min mogelijk emissies uitstoten en koelinstallaties gebruiken met zo min mogelijk chemische stoffen (koelvloeistoffen). We zorgen ervoor dat deze installaties regelmatig een controle en onderhoudsbeurt ondergaan om lekkages te voorkomen. Verder willen we procedures implementeren die het effect van licht- en Auteur J. van Bruggen Pagina 19 van 32

20 geluidsvervuiling van voornamelijk de campus tegen gaan. Daarnaast wordt er een klachtenprocedure ontwikkeld, zodat overlast eenvoudig gemeld kan worden. Tot slot streven wij er naar om in alle keukens het afvalwater zoveel mogelijk te filteren. Daarnaast worden er maatregelen getroffen om vervuiling van het oppervlakte water tegen te gaan en om een gelijkmatige lozing te realiseren Vervolg Tot zover onze beleidsvoornemens voor een duurzame bedrijfsvoering. Na vaststelling van deze beleidsvoornemens zullen per thema concrete meetbare doelen worden geformuleerd die jaarlijks volgens de PDCA cyclus zullen worden geëvalueerd en bijgesteld. Jaarlijks zal via een jaarverslag worden gerapporteerd over de voortgang. Hierin zal worden aangegeven of de maatregelen bijdragen aan de doelstellingen. Eventuele afwijkingen worden gecorrigeerd en de maatregelen zullen worden aangepast. Per thema wordt een eindverantwoordelijke afdeling van het FB aangewezen. De coördinator duurzaamheid draagt zorg voor het jaarverslag. In het volgende hoofdstuk wordt een eerste aanzet gedaan voor een aktiviteiten plan Auteur J. van Bruggen Pagina 20 van 32

21 4. Aktiviteiten In onderstaand overzicht zijn de voorlopige doelstellingen en aktiviteiten geformuleerd vooruitlopend op de vaststelling van de beleidsthema s die in hoofdstuk 3 beschreven staan. Dit overzicht wordt na vaststelling van het beleid, verder geconcretiseerd en aangevuld. Thema Doelstellingen Aktviteit Actiehouder(s) Management Consistent en samenhangend, transparant duurzaamheidsbeleid met meetbare doelen. Goed werkgeverschap/ duurzaam HRM beleid Jaarplan/verslag HG Platform, bewustwording medewerkers en studenten Communicatie webportal, intranet Changeprogramma uitvoeren In overleg met lectoraten gedrags beïnvloeding- aktiviteiten opzetten Duurzaamheidsdag SustainaBul CO2 footprint Scholing en training Milieumanagementsysteem Benchmarks BREEAM certificering Fairtrade certificering Opdracht duurzaamheidsprijs Zichtbaar maken duurzame elementen Coördinator Werkgroep duurzaamheid Werkgroep Faitrade Gezondheid Gezonde gebouwen. Percentage van de gebouwen dat voldoet aan PvE Frisse Scholen niveau B Verbetering binnenklimaat Actief schoonmaakbeleid Bij renovatie Van DoorenVeste binnenklimaat minimaal naar niveau C Nieuwbouwdeel Prins Claus Conservatorium minimaal niveau B Nieuwbouwdeel WBC minimaal niveau B Nieuwbouw Energy Academy minimaal niveau B Schoonmaakbedrijf wordt op basis van KPI s gecontroleerd. Doorlopende sturing en controle op kwaliteit Afdeling P & I i.s.m. afdeling leveranciersmanagement Afdelingen Leveranciersmanagement en Uitvoering Auteur J. van Bruggen Pagina 21 van 32 Auteur: Auteur

22 Energie Milieu belasting beheersen en verminderen. Energiebesparing in procenten per jaar en per student. Realiseren MJA 3 afspraken = 2 % per jaar besparen. Inzicht geven in en zichtbaar maken van CO2 uitstoot Beperken CO2 uitstoot Zichtbaar maken duurzame energie op de Campus Zie Energie Efficiencyplan Onderzoek naar zonnepanelen Publiceren energieverbruik, zichtbaar maken in gebouwen Afdeling Leveranciersmanagement Groene ICT Energie en materiaal besparingen door "duurzame" software Onderzoek naar duurzame software oplossingen, die toepasbaar zijn in IT infrastructuur van de Hanzehogeschool. Ontwikkeling van een "rekenmodel" waarmee we kunnen bepalen of het verder uitbouwen van maatregelen financieel verantwoord en duurzaam is. De eerste concrete stap is het uitvoeren van een nulmeting en in kaart brengen van (energie) gebruik in het schooljaar Afdeling Informatisering Thema Doelstellingen Aktiviteit Actiehouder Transport Reduceren benodigde energie en uitstoot en verhogen veiligheid. Klimaat neutraal reizen Fietsplan Parkeerbeleid Oplaadpalen elektrisch vervoer Afdeling Leveranciersmanagement P & I Water Materialen, duurzaam inkopen, eerlijk Reduceren drinkwatergebruik, besparing in procenten per jaar en per student. Stimuleren drinken kraanwater Reduceren milieubelasting en gebruik materialen. Realiseren convenant duurzaam inkoop Zichtbaar maken en monitoren drinkwatergebruik in gebouwen Pilot inzet van waterloze urinoirs bij HIT Onderzoek naar gebruik van doorstroombegrenzers, perlators, grijswater, hemelwater, of andere besparingstechnieken Plaatsen van meerdere Join the Pipe kraanwater punten op de Campus en bij andere HG gebouwen Bij renovatie en nieuwbouw werken volgens bepalingsmethode Milieuprestatie gebouwen. In opstellen Energie Efficiency Plan rekening houden met milieu Afdeling Leveranciersmanagement, P & I en Uitvoering Afdelingen P & I, Leveranciersmanagement Uitvoering en Auteur J. van Bruggen Pagina 22 van 32 Auteur: Auteur