Zelfevaluatie Informatiekunde 2006 bachelor- en masteropleiding

Transcriptie

1 Zelfevaluatie Informatiekunde 2006 bachelor- en masteropleiding Universiteit Utrecht Faculteit Bètawetenschappen Departement Informatica 28 februari 2006

2

3 Voorwoord Voor u ligt de zelfstudie van de opleiding informatiekunde aan de Universiteit Utrecht. Deze studie is geschreven in het kader van de kwaliteitsbeoordeling door de QANU (Quality Assurance Netherlands Universities) voor het verkrijgen van accreditatie voor de opleiding. Informatiekunde in Utrecht is een jonge opleiding en het is de eerste keer dat de opleiding meedoet aan een dergelijke accreditatieronde. Gedurende het korte bestaan van de opleiding hebben zich diverse ingrijpende veranderingen voorgedaan onder meer een uitbreiding naar een vijfjarig curriculum, de invoering van het Bama-stelsel en de vorming van een nieuwe faculteit Bètawetenschappen. De opleiding Informatiekunde werd in september 2000 ingesteld binnen het departement Informatica om aan de sterk groeiende vraag naar hoogopgeleide deskundigen te voldoen op het gebied van de toepassingen van ICT. Dat houdt enerzijds in dat in het curriculum belangrijke informatica-componenten aanwezig zijn, maar anderzijds dat de opleiding ook een geheel eigen karakter heeft, waarbij het raakvlak tussen mens en informatietechnologie een centrale plaats inneemt. Deze zelfstudie geeft een beeld van de opleiding zoals deze thans wordt uitgevoerd. Een commissie bestaande uit drie leden o.l.v. dr.ir. Robbert-Jan Beun heeft zorggedragen voor de totstandkoming van de zelfevaluatie. Tijdens de zelfevaluatie hebben, naast de studentleden van de opleidingscommissie, vrijwel alle stafmedewerkers een inhoudelijke of redactionele bijdrage geleverd. Hiermee is de zelfevaluatie een uniek en breed gedragen document geworden dat een uitstekende afspiegeling biedt van de ervaringen en ambities en onze voortgaande inzet voor de kwaliteit van de opleiding. Prof. dr. Jan van Leeuwen Decaan Informatica i

4

5 I N H O U D S O P G A V E VOORWOORD... I H0 ADMINISTRATIEVE GEGEVENS...1 H1 ONGEDEELDE OPLEIDING...2 H2 PROCES VAN ZELFEVALUATIE...4 H3 INBEDDING VAN DE OPLEIDING IN DE ORGANISATIE...5 H4 BEOORDELINGSKADER...9 ONDERWERP 1: DOELSTELLINGEN VAN DE OPLEIDING...9 Algemeen...9 Facet 1 Domeinspecifieke eisen...9 Facet 2 Niveau...12 Facet 3 Oriëntatie...12 Sterkte/zwakte analyse onderwerp ONDERWERP 2: PROGRAMMA...16 Algemeen...16 Facet 4 Algemene eisen van het wetenschappelijk onderwijs...17 Facet 5 Relatie tussen de doelstellingen en de inhoud van het programma...20 Facet 6 Samenhang programma...21 Facet 7 Studeerbaarheid en studielast...26 Facet 8 Instroom...28 Facet 9 Omvang van het programma...31 Facet 10 Afstemming tussen vormgeving en inhoud...32 Facet 11 Toetsing en beoordeling...36 Sterkte/zwakte analyse onderwerp ONDERWERP 3: INZET VAN PERSONEEL, PERSONEELSBELEID...40 Facet 12 Eisen wetenschappelijk onderwijs...40 Facet 13 Kwantiteit personeel...42 Facet 14 Kwaliteit personeel...43 Sterkte/zwakte analyse onderwerp ONDERWERP 4: VOORZIENINGEN...47 Facet 15 Materiële voorzieningen...47 Facet 16 Studiebegeleiding...51 Sterkte/zwakte analyse onderwerp ONDERWERP 5: INTERNE KWALITEITSZORG...54 Inleiding...54 Facet 17 Evaluatie van resultaten...54 Facet 18 Maatregelen tot verbetering...56 Facet 19 Betrekken van studenten, alumni en beroepenveld...58 Sterkte/zwakte analyse onderwerp ONDERWERP 6: RESULTATEN...61 Facet 20 Gerealiseerd niveau...61 Facet 21 Onderwijsrendement...63 Sterkte/zwakte analyse onderwerp ONDERWERP 7: INTERNATIONALISERING...69 Sterkte/zwakte analyse Internationalisering...71 NAWOORD...73 BIJLAGEN...74 BIJLAGE F BIJLAGE F BIJLAGE F BIJLAGE F iii

6 BIJLAGE F BIJLAGE F BIJLAGE F BIJLAGE F BIJLAGE F BIJLAGE F BIJLAGE A DOELSTELLINGEN EN EINDKWALIFICATIES...93 BIJLAGE B NAMENLIJST WETENSCHAPPELIJK PERSONEEL...95 BIJLAGE C AFSTUDEEROPDRACHTEN...96 BIJLAGE D DOCUMENTEN EN STUDIEGIDS BIJLAGE E ONDERWIJS- EN EXAMENREGELEMENT iv

7

8

9 H0 Administratieve gegevens Criterium: Naam van de opleiding; nummer in het CROHO; vervaldatum accreditatie; varianten en locaties; claim niveau en oriëntatie; contactpersoon Informatiekundeopleidingen Bacheloropleiding Naam van de opleiding: Informatiekunde Nummer in het CROHO: Einde accreditatie: Locatie: Universiteit Utrecht, Utrecht Niveau: WO Bachelor Oriëntatie: De opleiding bereidt studenten voor op een verdere studieloopbaan, in het bijzonder de masteropleiding Informatiekunde. De student kan ook kiezen voor directe uitstroom naar de arbeidsmarkt. Contactpersoon: Dr. Lex Bijlsma, Onderwijsdirecteur Masteropleiding Naam van de opleiding: Informatiekunde/Information Science Nummer in het CROHO: Einde accreditatie: Locatie: Universiteit Utrecht, Utrecht Niveau: WO Master Oriëntatie: Afhankelijk van de precieze invulling bereidt de opleiding voor op: - de opleiding tot onderzoeker op het gebied van de informatiekunde of - beroepsuitoefening op het gebied van de informatiekunde. Contactpersoon: Dr. Lex Bijlsma, Onderwijsdirecteur 1

10 H1 Ongedeelde opleiding Criterium: Naam ongedeelde opleiding waaruit de opleiding is voortgekomen; CROHO-nummer; einddatum afbouw; beknopte beschrijving stand van zaken afbouw; aantal actieve studenten; overzicht deel operationeel deel oude curriculum; overgangsregeling; sterke en zwakke kanten Informatiekunde, CROHO-nummer: Informatiekunde-5, CROHO-nummer: De ongedeelde doctoraalopleiding Informatiekunde is op 1 september 2000 van start gegaan als een vierjarige opleiding (CROHO-nummer 06842). Per 1 september 2001 werd de studieduur geharmoniseerd met die van de andere bèta-opleidingen (vijfjarige opleiding, CROHO-nummer 09305). Per 1 september 2002 was het niet meer mogelijk in de ongedeelde opleiding in te stromen; vanaf die datum startte de bacheloropleiding Informatiekunde (CROHO-nummer 56842). De Onderwijs- en Examenregeling (OER) van de ongedeelde opleiding is van toepassing op zowel de vier- als de vijfjarige opleiding. In de OER van de ongedeelde opleiding is voor het afleggen van een propedeutisch examen bepaald dat de gelegenheid wordt geboden om tot 1 oktober 2003 het propedeutisch examen af te leggen. De Examencommissie is echter bereid daarna nog in uitzonderlijke gevallen een propedeutisch examen toe te staan. Tot de diploma-uitreiking van augustus 2005 zijn er nog propedeusediploma s uitgereikt. Met ingang van het studiejaar 2006 kunnen studenten nog steeds een propedeusediploma krijgen, mits zij daartoe een officieel verzoek indienen bij de Examencommissie. Als er een goede reden is om nog een propedeuse te halen, zal aan een dergelijk verzoek gehoor worden gegeven. Er wordt door de studiecoördinator die tevens ambtelijk secretaris is van de Examencommissie met alle studenten gepraat die nog geen propedeusediploma hebben. Tijdens het gesprek wordt bekeken of de student beter kan overstappen naar de bacheloropleiding, wat meestal het geval is. Voor de enkeling die toch nog een propedeutisch examen wil doen, is het voor het grootste gedeelte van de vakken mogelijk om bachelorvakken te gebruiken als equivalent voor de propedeusevakken (zie Bijlage E: OER van de bacheloropleiding). In de OER 2003 van de ongedeelde opleiding is vastgelegd dat het onderwijs dat voorbereidt op een propedeutisch examen, niet meer wordt aangeboden. Voor de studenten van de ongedeelde opleiding bestaat sindsdien het programma van het tweede en derde studiejaar uit verplichte en keuzevakken die ook in het bachelorprogramma Informatiekunde worden aangeboden. In september 2003 heeft het Onderwijsbestuur, in aansluiting bij de ontwikkelingen in het bachelor/master-onderwijs, het vier-periodensysteem ingevoerd bij de ongedeelde opleiding. In plaats van voorheen vijf onderwijsperioden van acht weken met vakken van 4 studiepunten (= 5.72 ECTS) telt het cursusjaar nu vier perioden van elf weken met vakken van 5.25 studiepunten (= 7.5 ECTS). Het aantal vakken dat de student moet volgen, is verminderd; daar staat tegenover dat de hoeveelheid stof per vak omvangrijker is en dat de student keuzemogelijkheden geboden wordt, anders dan in de ongedeelde opleiding het geval was. Deze wijzigingen zijn zodanig in de OER vastgelegd dat studenten geen studiepunten kunnen verliezen. De studieadviseur die tevens docent is bij de opleiding heeft veel energie gestoken in voorlichting en advies aan studenten over de planning en concrete invulling van het tweede en derde studiejaar. Met veel studenten is een mogelijke overstap naar de bacheloropleiding besproken. De overstap naar de bacheloropleiding levert eigenlijk nooit problemen op, omdat de genoemde lijst met equivalente onderdelen oude en nieuw stijl goed voldoet en omdat behaalde vakken uit het oude programma waarvoor geen equivalent vak is in de major informatiekunde, gebruikt kunnen worden in de keuzeruimte (profileringsruimte) van 45 ects. Hierdoor is het mogelijk om zonder verlies van studiepunten over te stappen naar de 2

11 bacheloropleiding. De belangrijkste motivatie om over te stappen is de grotere keuzevrijheid in het bachelorprogramma en de duidelijkheid van het studieprogramma. Voor enkelen is de uitstroommogelijkheid met een bachelordiploma belangrijk. Er stonden op 1 december 2005 nog 36 studenten ingeschreven voor de oude doctoraalopleiding. De verwachting is dat vooral studenten uit het studiejaar 2001 (CROHOnummer 09305) die vertraging hebben opgelopen, zullen overstappen naar de bacheloropleiding. Dit blijkt uit reeds gevoerde gesprekken en de studieplanningen die samen met die studenten zijn gemaakt door de studieadviseur of de studiecoördinator. Studenten die ingeschreven staan voor de vierjarige opleiding (CROHO-nummer 06842) zullen deze vrijwel zeker afmaken. Volgens de OER 2003 van de ongedeelde opleiding kunnen studenten in de vijfjarige opleiding (CROHO-nummer 09305) in hun laatste twee studiejaren kiezen tussen een invulling volgens het doctoraal specialisatieprogramma (met een brede selectie van verplichte en keuzevakken uit de twee masterprogramma s van Informatiekunde) of een invulling conform één van die twee Informatiekunde-masterprogramma s. Verreweg de meeste doctoraalstudenten die geen noemenswaardige studievertraging hebben opgelopen en dus nu in hun specialisatiefase zijn, kiezen voor de tweede optie: invulling van de laatste twee doctoraaljaren met een masterprogramma. Zij ontvangen dan wel een doctoraaldiploma, maar op de bijlage bij het diploma wordt vermeld welk masterprogramma zij gedaan hebben. Het volgen van een masterprogramma door doctoraalstudenten levert in de regel geen problemen op. Het programma voor de specialisatiefase is namelijk parallel ontwikkeld met de masterprogramma s Informatiekunde. Deze masterprogramma s werden vanaf het cursusjaar 2003 voor het eerst aangeboden, gelijktijdig met het begin van de specialisatiefase van de eerste lichting Informatiekunde-studenten. Studenten in de vierjarige opleiding (CROHOnummer 06842) volgen een op hun studieduur toegesneden versie van het doctoraal specialisatieprogramma. De Onderwijs- en Examenregeling van de ongedeelde opleiding is voor het laatst gewijzigd op 28 augustus 2003 en is nog steeds operationeel. Hierin wordt bepaald dat tot 1 oktober 2007 de gelegenheid wordt geboden het doctoraalexamen af te leggen. In overleg met de student zal worden nagegaan of het beter is om over te stappen naar het bachelormastersysteem, dan wel de doctoraalopleiding af te maken. De uiterste datum waarop studenten nog hun doctoraaldiploma kunnen halen is op dit moment nog niet vastgesteld, in afwachting van richtlijnen hieromtrent van het College van Bestuur. De Examencommissie zal dus voorlopig nog doctoraaldiploma s uitreiken, maar de verwachting is dat dat nauwelijks nodig zal zijn. 3

12 H2 Proces van zelfevaluatie Criterium: De wijze waarop de zelfstudie tot stand is gekomen. Eventueel verwijzing naar het algemeen deel onder toevoeging opleidingsspecifieke uitvoering en resultaten. In november 2004 installeerde het toenmalige disciplinegroepbestuur Informatiekunde (DGB) de zelfstudiecommissie informatiekunde met als opdracht de zelfevaluatie en de visitatie van de opleiding voor te bereiden. Als voorzitter van de commissie fungeert de toenmalige portefeuillehouder onderwijs (dr. ir. Robbert-Jan Beun), en nemen verder de onderwijsmanager (dr. Hans Voorbij) en een docent (dr. ir. Remko Helms) zitting. Bij het opstellen van dit rapport zijn alle medewerkers van de opleiding in verschillende stadia van het proces betrokken. Een deel hiervan heeft daadwerkelijk bijgedragen aan het schrijfproces, de overigen hebben commentaar geleverd op verschillende versies van het rapport. Bij de bespreking van het rapport is onder meer gebruik gemaakt van computerondersteund vergaderen voor een analyse van de sterke en zwakke punten van de opleiding. Verder zijn de studenten bij de bespreking betrokken via hun vertegenwoordigers in de Opleidingscommissie. De commissie is bij de uitvoering van haar opdracht als volgt te werk gegaan: begin maart 2005 is de commissie begonnen met de verdeling van de werkzaamheden juni 2005: bespreking in het toenmalige DGB van de facetten die conform QANU-kader geschreven zijn door de seniormedewerkers augustus 2005: bijstelling van het rapport op basis van de DGB-bespreking oktober 2005: een tweetal besprekingen van het conceptrapport met de volledige staf van de opleiding Informatiekunde eind november 2005: computerondersteunde vergadering met de staf voor een analyse van sterke en zwakke punten van de opleiding eind december 2005: tekst van het rapport ter beoordeling aangeboden aan de Opleidingscommissie van de opleiding Informatiekunde, de vakdecaan van het Departement Informatica (tevens voorzitter van de Graduate School Natural Sciences) en een deskundige lezer van buitenaf januari/februari 2006: bijstellingen op basis van de reacties van de vakdecaan, de Opleidingscommissie en de lezer van buitenaf. 4

13 H3 Inbedding van de opleiding in de organisatie Criterium: Een schets van de organisatorische plaats van de opleiding binnen de instelling. Beschrijving van de eenheid, verantwoordelijke voor de opleiding; beeld van de structuur van de organisatie; eventueel verwijzing naar het algemeen deel onder toevoeging van de opleiding specifieke uitvoering en resultaten Organisatorische plaats Aanbiedend onderdeel Bacheloropleiding De bacheloropleiding Informatiekunde wordt aangeboden door het Departement Informatica van de Faculteit Bètawetenschappen. Masteropleiding De masteropleiding Informatiekunde wordt aangeboden door het Departement Informatica en is onderdeel van de Graduate School Natural Sciences. Bestuurlijke structuur De Faculteit De faculteit Bètawetenschappen bestaat uit zes departementen, waarvan het Departement Informatica er één is (zie Figuur 3.1). De decaan van de faculteit is verantwoordelijk voor strategische beslissingen inzake huisvesting en financiering van de departementen. Elk departement heeft een vakdecaan en een onderwijsdirecteur. De vakdecaan is inhoudelijk verantwoordelijk voor de bacheloropleidingen die het departement verzorgt. De vakdecaan adviseert de decaan van de faculteit over het benoemen van de leden van de opleidingscommissies en examencommissies voor deze bacheloropleidingen, is verantwoordelijk voor de selectie, bijscholing en taakverdeling van het personeel en voor de inzet van financiële middelen, en benoemt de onderwijsdirecteur. De onderwijsdirecteur is verantwoordelijk voor organisatie, coördinatie, afstemming, uitvoering en kwaliteitszorg van zowel bachelor- als masteronderwijs waaraan het departement bijdraagt. De onderwijsdirecteur is lid van de Board of Undergraduate Studies van de faculteit, die verantwoordelijk is voor richtlijnen op het gebied van onder meer het totale aanbod van bacheloropleidingen en de samenhang daarin, kwaliteitszorg, curriculumontwikkeling en didactische signatuur van de bacheloropleidingen, alsmede voorlichting en roostering. Voorzitter van de Board of Undergraduate Studies is de vicedecaan bacheloronderwijs van de faculteit. De Graduate School De Utrecht Graduate Division is het onderdeel van de Universiteit Utrecht waarin de research-masteropleidingen en de aansluitende PhD-trajecten zijn ondergebracht. Volgens de huidige planning zal de Graduate Division vanaf 1 september 2006 voluit functioneren; tot dat moment worden enige taken nog waargenomen door de faculteiten. De Utrecht Graduate Division bestaat uit zes Graduate Schools, waarvan de Graduate School Natural Sciences er één is. De Graduate School heeft een Board of Graduate Studies, met als voorzitter de vicedecaan Natural Sciences van de faculteit. Verder bestaat de Board of Graduate Studies uit de programmaleiders van de masterprogramma s en een secretaris. In de toekomst zullen vermoedelijk ook de wetenschappelijk directeuren van de onderzoeksinstituten een rol in de Board of Graduate Studies gaan spelen. De Board of Graduate Studies is verantwoordelijk voor richtlijnen op het gebied van onder meer het totale aanbod van masteropleidingen en de samenhang daarin, kwaliteitszorg, curriculumontwikkeling en didactische signatuur van de masteropleidingen, alsmede voorlichting en de aansluiting met het PhD-traject. De Board of Graduate Studies draagt de toelatingscommissie en de examencommissie voor de Graduate School voor. Administratie, logistiek en de uitvoering van reguliere kwaliteitszorg worden gedelegeerd aan de facultaire onderwijsorganisatie. 5

14 Figuur 3.1: Onderwijsorganisatie van de faculteit Bètawetenschappen Het bachelor-masterconcept van de Universiteit Utrecht De Universiteit Utrecht heeft de invoering van de bachelor-masterstructuur aangegrepen voor een grootschalige onderwijsvernieuwing, waarbij aansluiting is gezocht met internationale standaarden. De UU wilde universitairbreed vorm geven aan de twee, deels onderscheiden, doelstellingen van wetenschappelijk onderwijs: academische vorming binnen een bepaalde discipline enerzijds en gespecialiseerde academische beroepsvoorbereiding anderzijds. In de driejarige bachelorfase ligt het accent voornamelijk op academische vorming. Studenten verdiepen zich in een bepaald wetenschapsgebied, maar de nadruk in de bacheloropleidingen ligt op het ontwikkelen van een wetenschappelijke denk- en werkwijze. De masterfase die hierop volgt, en een of twee jaar duurt, is gericht op specialisatie, hetzij in de richting van het wetenschappelijk onderzoek, hetzij in de richting van beroepsuitoefening op academisch niveau. De masteropleiding Informatiekunde bestaat uit twee programma s: Content and Knowledge Engineering (CKE) en Business Informatics (MBI). De beide onderwijsfasen kenmerken zich kortweg door de volgende karakteristieken: Bachelorfase, leidend tot een bachelordiploma - Academische vorming en brede oriëntatie (profileringsruimte) - Verdiepen in een specifieke (disciplinaire) interesse (major) - Voorbereiding van de keuze voor een verdere (studie)loopbaan Masterfase, leidend tot het masterdiploma - Specialisatie - Voorbereiding voor verdere scholing in de wetenschapsbeoefening of beroepsuitoefening op academisch niveau 6

15 De uitgangspunten van het onderwijsmodel zijn door het College van Bestuur vastgelegd in de Richtlijn bachelor-master, waaraan alle opleidingen en programma s zijn getoetst in een proces van interne certificering. Certificering is een voorwaarde voor opname in het Universitair Register van Opleidingen. De bacheloropleiding en de beide masterprogramma s Informatiekunde zijn aldus gecertificeerd. Voor een verdere invulling van de opleiding en de masterprogramma s verwijzen we naar Onderwerp 2 van dit rapport (Programma). 7

16

17 H4 Beoordelingskader Onderwerp 1: Doelstellingen van de opleiding Algemeen In onze huidige maatschappij zijn informatie- en communicatietechnologie (ICT) niet meer weg te denken. Om uiteenlopende redenen leidt de implementatie van deze technologie echter niet zonder meer tot grotere efficiëntie van het productieproces of tot grotere tevredenheid bij gebruikers van de technologie. Bij introductie dient niet alleen rekening gehouden te worden met de vele technologische mogelijkheden, maar dient ook een zorgvuldige afstemming plaats te vinden met de eisen die vanuit organisaties en het individu aan deze technologie worden gesteld. De opleiding Informatiekunde in Utrecht profileert zich als een wetenschappelijke opleiding die zich richt op een breed scala van onderwerpen met betrekking tot het succesvol introduceren en gebruiken van ICT in onze maatschappij en bestrijkt daarmee zowel de technische als de organisatorische en menselijke factoren die daarop van invloed zijn. Facet 1 Domeinspecifieke eisen Criterium: De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied en/of beroepspraktijk) Het gemeenschappelijke referentiekader Domeinspecifieke doelstellingen en eindkwalificaties van Informatiekunde-opleidingen in Nederland hebben geen gedetailleerd omschreven referentiekader zoals bij Geneeskunde. De Utrechtse opleiding heeft zich bij haar ontwerp en inrichting strikt geconformeerd aan de VSNU-richtlijn en zorgvuldig vergelijkbare Nederlandse en buitenlandse opleidingen als referentie gehanteerd. Echter, voor opname in het CROHO van de nieuwe Utrechtse opleiding Informatiekunde, heeft de AdviesCommissie Opleidingen (ACO) van het Ministerie van OC&W indertijd als eis gesteld dat deze qua inhoud zou verschillen van de andere (toen bestaande) Nederlandse Informatiekunde opleidingen. De opleiding heeft derhalve een breed en generiek profiel gekozen en de focus niet primair op bedrijfskundige en bedrijfseconomische aspecten gericht zoals bij de meeste zusteropleidingen. In 1999 is in overleg met vertegenwoordigers van de opleidingen in VSNU-verband met het oog op opname in het CROHO de volgende beschrijving van de gemeenschappelijke kern van de opleidingen Informatiekunde tot stand gekomen: Informatiekunde richt zich op theorievorming en onderzoek naar het effectief structureren, verwerken en communiceren van informatie en de rol die ICT daarbij speelt. Informatieprocessen bij individuen en organisaties worden niet alleen uit technisch, maar ook uit cognitief, sociaal en bedrijfskundig perspectief bezien. Het gekozen kennisdomein in Utrecht De Utrechtse opleiding Informatiekunde legt een accent, voor wat het gebruiksgerichte domein betreft, op strategische mogelijkheden en implicaties van ICT voor individu en organisatie. Het doel is niet alleen het analyseren, begrijpen en vervolgens (voorstellen doen voor het) optimaliseren van de informatieverwerkende processen, maar ook het realiseren van strategische voordelen van toepassingen van ICT. In de opleiding is daarom veel aandacht voor generieke aspecten van informatieverwerkende (bedrijfs-)processen die informatie als grondstof én product hebben. De invloed van ICT is immers voor die processen het meest ingrijpend gebleken. Kennis van en inzicht in de uitwerking van de factoren die informatieverwerkende processen beïnvloeden en bepalen, 9

18 staan centraal bij Informatiekunde en worden benaderd vanuit verschillende wetenschappelijke invalshoeken. De opleiding Informatiekunde is daartoe opgebouwd rond onderling samenhangende kennisclusters die één op één gerelateerd zijn met meer of minder traditionele werkingsgebieden van de Informatica. 1 Technische basiskennis Informatica wordt gekoppeld met kennis van een bètawetenschappelijke onderzoeksaanpak op een beperkt aantal toepassings- en gebruiksgerichte domeinen van de Informatica. De ACO heeft in 2000 vastgesteld dat de opleiding volledig voldoet aan alle aspecten van het nationale referentiekader voor Informatiekunde-opleidingen dat door de VSNU werd opgesteld. Tussentijds inhoudelijke wijzigingen hebben er niet toe geleid dat de opleiding in dat opzicht is veranderd. Het internationale kader Voortschrijdende internationalisering binnen het WO betekent dat Nederlandse universitaire opleidingen zich met buitenlandse opleidingen moeten kunnen meten en/of zelfs concurreren. Informatiekunde opleidingen zijn daarin geen uitzondering en het ligt voor de hand dat de vergelijking met de VS wordt gezocht, gezien de lange en baanbrekende IT- geschiedenis van dat land en de invloed die daarvan is uitgegaan op het onderwijs. De Visitatiecommissie Informatiekunde (2002) maakte nadrukkelijk ook die vergelijking. 2 Een internationaal bruikbaar referentiekader voor opleidingen met een informatiekundig karakter is het door de ACM (Association for Computing Machinery) en door AIS (Association for Information Systems) ontwikkelde modelcurriculum voor opleidingen op het (vak)gebied van Information Systems. 3 In grote lijnen bestaat het modelcurriculum uit vier onderdelen: Foundations: in dit onderdeel zijn verplichte vakken ondergebracht die het fundament vormen voor het domein van Information Systems (IS). Daartoe behoren zaken zoals Fundamentals of IS, Information Technology Hardware and Software en Programming, Data and Object Structures. Naast funderende vakken op IS gebied zijn er ook in dit Amerikaanse modelcurriculum funderende vakken op economisch terrein waaronder de cursussen Financial Accounting, Marketing en Organisational Behavior. Information Systems Core: tot dit onderdeel behoren cursussen op de volgende gebieden: Data Management, Analysis, Modelling and Design of IS, Data Communication and Networking, Project and Change Management en tot slot IS Policy and Strategy. Integration: in dit onderdeel worden cursussen of stageactiviteiten geplaatst met een expliciete bedoeling de verschillende disciplinaire invalshoeken te integreren. Career tracks: specifieke (keuze)colleges, gericht op bepaalde beroepen na de studie zoals informatieanalist, IT- of business consultant, informatiearchitect, IT-projectmanager, beleidsmedewerker ICT en informatievoorziening, webontwerper, e-business consultant, IT-(markt)onderzoeker, universitair docent/onderzoeker (promovendus) informatiekunde (zie ook oriëntatie van de masteropleidingen). De gemeenschappelijke kern voor Nederlandse Informatiekunde opleidingen zoals hierboven geschetst heeft een ruimer kennisdomein gespecificeerd dan het ACM/AIS modelcurriculum. In de Nederlandse definitie is bijvoorbeeld meer aandacht voor de human factor (individueel-cognitief perspectief en sociaal-maatschappelijk perspectief) tegenover de focus op het bedrijfsproces en de techniek van het ACM/AIS modelcurriculum. Dit is overigens een 1 Zie Facet 6: Samenhang programma voor een uitgebreide beschrijving van deze clusters. In Tabel 1 van Bijlage F1 staat een volledig overzicht van de vakken ingedeeld naar deze clustering. 2 Zie ook de bevindingen van de visitatiecommissie op pagina 13 en 14 in: Informatiekunde, Utrecht: VSNU, december 2002, 147 pagina s, Code: PU/130272, ISBN Gorgone, J.T., and Gray, P., 2000, MSIS 2000, Model Curriculum and Guidelines for Graduate Degree Programs in Information Systems, Communications of the Association for Information Systems, Volume 3,

19 punt van kritiek in de VS waar meer aandacht wordt gevraagd voor de menselijke maat in het curriculum. 4 In Tabel 2 van Bijlage F1 is aangegeven hoe de vakken in het Utrechtse curriculum zich verhouden tot het Amerikaanse modelcurriculum voor een opleiding in de Information Systems. Er kan worden geconstateerd dat uitsluitend de categorieën: financial accounting en marketing beperkt belegd zijn. Dit is een direct gevolg van de profilering van de Utrechtse opleiding. Door een breed en generiek profiel te kiezen is de focus immers niet primair op bedrijfskundige en bedrijfs-economische aspecten gericht zoals bij enkele zusteropleidingen. Voor het merendeel krijgen Utrechtse studenten echter dezelfde kennis aangereikt als in het Amerikaanse modelcurriculum is beschreven. Doelstellingen en eindtermen van de opleiding De opleiding streeft naar het afleveren van professionals die een gedegen wetenschappelijke vorming hebben op het hierboven genoemde kennisdomein en met name in de wisselwerking van informatica, informatisering en (bedrijfs)processen. Ontwikkeling van zelfstandige onderzoeksvaardigheden en van het analyserend en probleemoplossend vermogen is hierbij vanzelfsprekend een centrale doelstelling. De doelstellingen en eindtermen maken een vast deel uit van de Onderwijs- en Examenregeling voor de Bachelor- en Masterfase (zie Bijlage E: OER). De hier beschreven doelstellingen en eindtermen gelden als referentie. Doelstellingen en eindtermen van de bacheloropleiding In de bachelorfase wordt iedere student voorbereid op een verdere studieloopbaan, in het bijzonder de masteropleiding Informatiekunde, en is in staat de informatiekunde te plaatsen in haar maatschappelijke en wetenschappelijke context. Na afronding van de bachelorfase heeft de student kennis, vaardigheden en inzicht op het gebied van de informatiekunde. De student kan daartoe relevante aspecten van informatisering van (bedrijfs)processen benoemen en toelichten, vraagstukken analyseren en oplossingen evalueren, en efficiënte en effectieve oplossingsstrategieën selecteren in de context van individuele en organisatiedoelen. De student dient hierover schriftelijk en mondeling in het Nederlands en het Engels te kunnen communiceren naar vakgenoten en stafmedewerkers met gebruik van ICT en AV-middelen. Hij of zij is vaardig in plan- en projectmatig werken en wordt daartoe individueel en groepsgewijs getraind in algemene communicatieve, sociale en samenwerkingsvaardigheden. Er is bijzondere aandacht voor de wijze waarop ICT deze faciliteert voor het individu en in organisaties. Doelstellingen en eindtermen van de masteropleiding De beide masterprogramma s bieden een wetenschappelijke opleiding in de discipline van de informatiekunde en hebben als doel de student voor te bereiden op verdere beoefening van de wetenschap en/of een beroep uit te oefenen op academisch niveau. De afgestudeerde master is in staat vanuit concrete probleemsituaties via abstractie tot modelmatige oplossingen te komen en deze vervolgens te instantiëren; hij of zij is in staat zelfstandig het vakgebied bij te houden, nieuwe ontwikkelingen in een vroegtijdig stadium te onderkennen en waarderen, en zich zelfstandig in een nieuw specialisatiegebied in te werken. 4 Carey, J. et al., 2004, The Role Of Human-Computer Interaction In Management Information Systems Curricula: A Call To Action, Communications of the Association for Information Systems, Volume 13,

20 Facet 2 Niveau Criterium: De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor of een master. Eindtermen in relatie tot de Dublin descriptoren De doelstellingen van de opleiding (zie Facet 1) zijn zorgvuldig vertaald naar eindtermen. Deze kwalificaties maken deel uit van de Onderwijs- en Examenregeling voor de Bacheloren Masterfase (zie Bijlage E: OER), zijn daar in detail beschreven, nader uitgewerkt en worden jaarlijks getoetst en eventueel aangepast aan de praktijk en gewijzigde inzichten. In Tabel 1 en 2 van Bijlage F2 zijn de eindkwalificaties van de bachelor- en masterfase van de opleiding verzameld en in relevante Dublin-terminologie geformuleerd in de volgende categorieën: kennis en inzicht, toepassen kennis en inzicht, oordeelsvorming, communicatie, leervaardigheden. Geconstateerd kan worden dat zowel de bachelor- als masteropleidingen in belangrijke mate voldoen aan de gestelde eisen. Het kennisniveau van de bacheloropleiding wordt verder gegarandeerd door de aangeboden cursussen in drie niveaus in te delen: inleidend, verdiepend en gevorderd (zie ook Hoofdstuk 2: Programma ). In het eerste jaar worden dan ook met slechts één uitzondering alleen niveau 1 vakken aangeboden. Toepassen van kennis en inzicht wordt, behalve in het onderzoeksproject of stage, geleerd in de werkcolleges en practica die bij een groot deel van de vakken worden gegeven. Vaardigheden op het gebied van communicatie en oordeelsvorming worden ook expliciet geoefend en getoetst in het kader van de algemene academische vaardigheden. Het portfolio maakt hiervan een integraal onderdeel uit. In de masterfase ligt de nadruk op het zelfstandig doen van wetenschappelijk onderzoek en wordt de student voorbereid op een functie als informatiekundige in de publieke of commerciële sector. Voor de verdere uitwerking van de doelstelling van de opleiding en het didactisch concept en de werkvormen verwijzen we hier naar Facet 10 Afstemming tussen vormgeving en inhoud. Facet 3 Oriëntatie Criterium: De eindkwalificaties zijn ontleend aan eisen vanuit de wetenschappelijke discipline, de internationale wetenschapsbeoefening en voor daarvoor in aanmerking komende opleidingen en de relevante praktijk in het toekomstige beroepenveld. - Een WO-bachelor heeft de kwalificaties voor toegang tot ten minste één verdere WO-studie op masterniveau en eventueel voor het betreden van de arbeidsmarkt. - Een WO-master heeft de kwalificaties om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten of multi- en interdisciplinaire vraagstukken op te lossen in een beroepspraktijk waarvoor een WOopleiding vereist is of dienstig is. Informatiekundigen kunnen functies vervullen in al die omgevingen waar onderzoek wordt uitgevoerd ten behoeve van vraagstukken rond de toepasbaarheid, bruikbaarheid en effecten van informatie- en communicatietechnologie (ICT). Dat is een in omvang groeiend domein. Het onderzoek vindt zeker niet alleen bij universitaire of grote technische onderzoeksinstellingen plaats, maar in toenemende mate bij afdelingen R&D van middelgrote tot grote ondernemingen in de IT-sector en daarbuiten. Daarnaast zijn informatiekundigen ook in staat beleids-, advies- en begeleidingstaken uit te voeren in en rond de informatievoorziening die minder technisch van aard zijn, maar die een intermediaire rol vereisen in de informatievoorziening. Ze vormen dan de brug tussen management, (eind)gebruikers en technisch specialisten (informatici). Deze functies, die onder zeer gevarieerde namen geadverteerd worden, vereisen het maken van de vertaalslag 12

21 tussen enerzijds gebruikers- en organisatiebehoeften en -wensen en anderzijds de technische mogelijkheden en de realisatie. De competenties die voor de hier genoemde functies nodig zijn, zijn leidraad geweest voor het opzetten van het Utrechtse Informatiekunde-curriculum. Bacheloropleiding Zoals uit de eindtermen blijkt, is er zowel aandacht voor de academische vorming en disciplinaire scholing als voor de voorbereiding op de beroepspraktijk. Het kerndoel van de bacheloropleiding is een wetenschappelijk gevormd academicus in de informatiekunde. Duidelijk komt in de eindtermen de gerichtheid naar voren op a) kennis en inzicht van de wetenschappelijke discipline, b) de toepassing van kennis en inzicht om vraagstukken binnen de informatiekunde te analyseren en te evalueren, c) de plaatsing van de discipline in maatschappelijke en wetenschappelijke context en d) academische vaardigheden, zowel algemeen als met betrekking tot het wetenschappelijk onderzoek in het bijzonder. Voor een vergelijking met nationale informatiekunde-opleidingen en vergelijkbare internationale opleidingen als Information Science verwijzen we hier naar Facet 1, met de opmerking dat de discipline in Utrecht in verhouding tot de internationale opleidingen zich meer richt op individueel-cognitief en sociaal-maatschappelijk perspectief. Studenten die het bachelordiploma hebben behaald, kunnen zonder aanvullende eisen instromen in de masters Content and Knowledge Engineering en Business Informatics als zij hun WO-opleiding in Utrecht willen vervolgen. Er zijn (nog) geen afspraken gemaakt met de masteropleidingen van informatiekunde-opleidingen buiten Utrecht, maar in de praktijk is gebleken dat Utrechtse informatiekunde bachelors zowel op andere informatiekunde als op niet-informatiekunde masteropleidingen worden toegelaten. We noemen hier onder meer: Informatics & Economics (EUR), Masteropleiding Informatiekunde (UvA) en Political Science (UL), Rechten (UU), Bestuurs- en Organisatiewetenschappen (UU) en de London School of Economics. Afhankelijk van de arbeidsmarktcondities voor ICT-ers is het mogelijk en aantrekkelijk direct na de bachelor een maatschappelijke carrière te beginnen. Bachelor-informatiekundigen kwalificeren zich daarbij voor aanloopfuncties die met voldoende ervaringsjaren worden geadverteerd als: Medewerker IT-beleid, Informatieanalist, IT-consultant, en E-business specialist. Masteropleiding Zoals in H3 van dit rapport is uiteengezet, zijn de masteropleidingen aan de Universiteit Utrecht specialistisch en voorbereidend op wetenschapsbeoefening en beroepsuitoefening op academisch niveau. In Facet 1 kunnen we zien dat de afgestudeerde informatiekundemaster volgens de eindtermen zowel fundamentele als praktische vaardigheden op het gebied van de informatiekunde bezit. Van afgestudeerde masters wordt verwacht dat ze zelfstandig onderzoek kunnen verrichten en hun kennis bijhouden en uitbreiden. Daarbij dient de masterstudent een brede visie op de discipline te ontwikkelen en academisch gevormd te zijn. De masteropleiding Informatiekunde bestaat uit de twee programma s Content and Knowledge Engineering en Business Informatics. Oriëntatie van het masterprogramma Content and Knowledge Engineering (CKE) Het masterprogramma CKE kent een drietal kerngebieden: a) Ontwerp, engineering en management van digitale informatie, met het oog op hergebruik, retrieval en publiceren. b) Geïntegreerde bestudering van cognitie- en communicatieprocessen bij het werken met informatiesystemen, met name bij games en gesimuleerde omgevingen, met het doel de mens-machine relatie te optimaliseren. 13

22 c) Bestudering en optimalisering van kennismanagement en kennisdeling in organisaties. In het verplichte programma komen deze gebieden alle drie aan de orde. Afhankelijk van de belangstelling van de student kan deze zich door middel van keuzevakken verder specialiseren in drie richtingen: Content engineering, Mens-computer interactie, Kennisengineering. In het afstudeerproject vindt een verdere specialisatie plaats. Het programma sluit aan bij een Aio-traject binnen de onderzoeksschool SIKS waar een goede inhoudelijke aansluiting bestaat met de overige deelnemers aan SIKS en waardoor een overstap zeer wel mogelijk wordt gemaakt. Naast een academische carrière als Aio leidt het Masterprogramma CKE ook op voor de volgende werkvelden waar een academisch werk- en denkniveau gewenst is: Content-engineer of consultant: ontwerp en ontwikkeling van enterprise portals, informatie integratie en enterprise content management systemen, search and retrieval mechanismen, web publishing systemen (bijv. Elsevier, Thieme-Meulenhoff); Human-factors engineer: ontwerp en consultant met betrekking tot usability, userinterface interactie (bijv. RaboFacet); R&D-onderzoeker: met name op de gebieden van modelleren, mens-machine interactie, o.a. van games en gesimuleerde omgevingen, en knowledge engineering (bijv. research labs van Philips, TNO, Game industrie); Kennismanager, -engineer of -consultant: adviseren, ontwerpen en ontwikkelen van grote kennismanagement systemen (bijv. Achmea); ICT-consultant: informatie-architect, projectmanager, user-interface specialist in ICT bedrijven (bijv. Cap Gemini, Ernst & Young, Ordina). Oriëntatie van het masterprogramma Business Informatics (MBI) Het masterprogramma MBI kent een drietal kerngebieden: a) Ontwerp en inrichting van bedrijfsbrede informatiesystemen, met het oog op succesvolle marktintroductie dan wel uitrol in branches en organisaties; b) Ontwerp en inrichting van bedrijfsprocessen en managementprincipes, met het oog op de succesvolle inpassing van ICT in organisaties en de optimalisering van de toegevoegde waarde van ICT; c) De afstemming en integratie van ICT- en organisatieontwerp (a en b) zowel vanuit het perspectief van ICT-leverancier en -ontwikkelaar, ICT-consultant en -implementator, als van ICT-manager en -gebruiker. In het verplichte programma komen deze kerngebieden steeds weer terug. Afhankelijk van de belangstelling van de student kan deze zich verder specialiseren in de volgende afstudeerrichtingen: Business-IT consultant, Technisch-IT consultant, ICT/IT onderzoeker of ICT/IT ondernemer. Binnen Business Informatics werken studenten aan een volledig ondernemingsplan op basis van een eigen ICT-product of -dienst en organiseren zij gezamenlijk een eigen incubator-omgeving (zie Uiteraard wordt het afstudeeraccent ook gelegd bij de keuze voor het afstudeeronderwerp en de eventuele organisatie waarmee wordt samengewerkt. Het ruime netwerk van bedrijfscontacten zorgt ervoor dat er een ruim aanbod van vacante afstudeerprojecten (extern en intern) is, ongeveer 40 op jaarbasis. Specifieke voorbeelden van posities die recent afgestudeerden hebben verworven zijn: consultants bij Morgan Chambers, Price Waterhouse Cooper, KLM/Air France en bij Cap Gemini, product specialist ebusiness bij Johnson & Johnson Medical. Studenten die de vijfjarige opleiding afgerond hebben, hebben zich onder meer gekwalificeerd als PhD-studenten bij Center, graduate school van de economische faculteit 14

23 Universiteit Tilburg en bij het departement Informatica, leerstoelgroep Organisatie en Informatie, faculteit Bètawetenschappen Universiteit Utrecht. Sterkte/zwakte analyse onderwerp 1 Sterke punten: Informatiekunde is een brede opleiding die de student goed voorbereidt op de huidige arbeidsmarkt. Er bestaat een nauwe band met het afnemend veld, waardoor binnen de opleiding een sterk bewustzijn bestaat over de behoeften van de markt. Het kennisdomein dat de opleiding bestrijkt, sluit dan ook goed hierop aan met een programma waarin zowel breedte als diepgang zijn gegarandeerd. De opleiding heeft zowel een sterke onderzoeksoriëntatie als een sterke beroepsoriëntatie. De doelstellingen van de opleiding sluiten goed aan bij de ontwikkelingen van de ICT als economische sector. De verwachting is daarbij dat de behoefte aan intermediairs tussen bedrijf en ontwikkelorganisatie toeneemt en dat informatiekundigen daarbij een cruciale rol zullen spelen. Bovendien is in diverse bedrijfstakken een toenemende behoefte aan het analyseren, faciliteren en verbeteren van de proces-workflow. Afgestudeerden met een informatiekunde opleiding bezitten hiervoor de juiste kennis en vaardigheden. De opleiding sluit goed aan bij belangrijke ICT-ontwikkelingen in onze samenleving, zoals het Internet. Daarbij worden deze ontwikkelingen beschouwd in een brede context, waarbij met name de technische, beleidsmatige, maatschappelijke en userinterface aspecten aan de orde komen. Zwakke punten: De doelstellingen van de opleiding zijn dikwijls niet duidelijk bij de studenten, waardoor aanvankelijke verwachtingen niet worden ingelost. Dit heeft onder meer te maken met de communicatie aan het begin van de opleiding. In de toekomst zal hier tijdens de voorlichtingsdagen door de verantwoordelijke voorlichters en tijdens de eerste periode van de opleiding aandacht aan worden besteed. Ook zal de tutor hierbij een belangrijke rol vervullen in de gesprekken met de studenten. Door de breedte van het vakgebied blijven veel deelonderwerpen in de bachelorfase steken in een eerste kennismaking. Dit is inherent aan de keuzes die gemaakt zijn bij de opzet van de opleiding. De opleiding Informatiekunde in al zijn facetten bestrijkt een breed gebied, waardoor in een driejarige opleiding slechts een beperkte diepgang kan worden bereikt. Alle bachelorafgestudeerden kunnen echter doorstromen naar de Utrechtse masteropleiding Informatiekunde. Bovendien heeft de praktijk uitgewezen dat ze ook zonder veel problemen worden toegelaten op andere masteropleidingen, zodat alsnog in de vervolgopleiding de nodige verdieping kan worden verkregen. 15

24 Onderwerp 2: Programma Algemeen Een studiejaar van zowel de bachelor als de masteropleiding is verdeeld in vier periodes van elf weken. Het onderwijs is zo ingericht dat een student twee vakken per periode kan volgen. De bachelor informatiekunde wordt in de laatste periode van het derde jaar afgesloten met een onderzoeksproject of stage waarin kennis en vaardigheden worden toegepast in de (onderzoeks)praktijk. De tweejarige masters Content & Knowledge Engineering (CKE) en Business Informatics (MBI) worden afgesloten met een afstudeerproject dat drie periodes beslaat. In de bachelor worden verplichte vakken voornamelijk in het begin van de opleiding aangeboden; in het eerste jaar van de masterfase kan de student naast een verplicht vak kiezen uit een optioneel vak waarmee bijvoorbeeld deficiënties weggewerkt kunnen worden. De bacheloropleiding: De totale bacheloropleiding heeft een omvang van 180 ECTS en bestaat uit minimaal 22 vakken van ieder 7.5 ECTS en het onderzoeksproject van 15 ECTS. Het bachelorexamen Informatiekunde aan de Universiteit Utrecht vereist een major die driekwart van het totaal aantal studiepunten in beslag neemt (135 ECTS) en een profileringsruimte die een kwart van het totaal in beslag neemt (45 ECTS). In de major wordt zowel breedheid over de betreffende discipline als diepgang binnen een beperkter gebied nagestreefd. In de profileringsruimte krijgt de student de gelegenheid een deel van zijn tijd in te zetten in cursussen binnen het totale aanbod van de universiteit en andere universiteiten in Nederland, zodat daarmee een extra accent gegeven kan worden aan zelfgekozen academische leerdoelen. De major is onderverdeeld in een aantal subcategorieën (zie Figuur 4.1). Figuur 4.1: Omvang in studiepunten van de verschillende categorieën vakken van de bachelors informatiekunde. In de major wordt voor ECTS vakken gegeven waarin de kennisinhoud van de gekozen opleiding centraal staat, de zogenaamde disciplinegebonden vakken. Daarvan is 75 ECTS voor alle studenten uniform voorgeschreven (discipline uniform); de rest van de disciplinegebonden vakken kan de individuele student vrij kiezen uit het onderwijsaanbod van de opleiding (disciplinekeuze). Behalve disciplinegebonden vakken bestaat de major uit contextvakken (22.5 ECTS), waarin het zicht op de discipline wordt verbreed door deze in zijn academische en maatschappelijke context te plaatsen. Van deze contextvakken is 15 16

25 ECTS uniform voorgeschreven (context uniform) en kan 7.5 ECTS weer door de student uit het aanbod van de opleiding worden gekozen (contextkeuze). Om vakken op elkaar voort te laten bouwen, zijn alle vakken uit het bacheloraanbod ingedeeld op drie niveaus. In Tabel 1 van Bijlage F4 zijn alle vakken opgesomd met de bijbehorende gegevens. De profileringsruimte kan door de student geheel vrij worden gevuld met vakken uit het aanbod van de hele universiteit. Vanuit de major kunnen hieraan geen restricties worden verbonden. Het is toegestaan in de profileringsruimte extra vakken op het gebied van de major te kiezen. Een andere mogelijkheid is dat op het terrein van een andere discipline een programma als geheel kan worden gekozen dat wordt erkend als een minor. De student kan hierbij een keuze maken uit de vakken opgenomen in de Universitaire Onderwijsgids en uit vakken verzorgd door een andere Nederlandse of buitenlandse universiteit dan wel een Nederlandse instelling voor hoger beroepsonderwijs. De masteropleiding Beide masterprogramma s (CKE en MBI) omvatten een onderwijsprogramma van in totaal 120 ECTS. In het eerste jaar wordt naast een optioneel gedeelte van 30 ECTS een viertal verplichte cursussen (ieder 7.5 ECTS) aangeboden die een verdieping en integratie beogen van thema s en technieken die in de bacheloropleiding elementair aan de orde zijn geweest. Het tweede jaar bestaat bij CKE uit een afstudeerproject van 45 ECTS en bij MBI 40 ECTS. Bij MBI is het afstuderen gecombineerd met het MBI-colloquium van 5 ECTS waarin studenten minstens twee maal hun afstudeerproject aan elkaar presenteren, waarbij alle begeleidende docenten aanwezig zijn. Tevens worden hier gemeenschappelijke richtlijnen, theorieën en methoden besproken en uitgewisseld. Het colloquium wordt ondersteund door een website en elektronisch forum. Aan het afstuderen gaat in het tweede jaar een optioneel deel van 15 ECTS vooraf. In het eerste jaar kan een student 15 ECTS van de optionele cursussen gebruiken om deficiënties weg te werken. Met de overige optionele cursussen kan de student een individueel accent leggen. De student kan hierbij een keuze maken uit een lijst van aanbevolen cursussen uit de eigen of andere masteropleidingen, maar het is ook mogelijk andere cursussen te kiezen. Zie Tabel 2 van Bijlage F4 voor een overzicht van de vakken. Facet 4 Algemene eisen van het wetenschappelijk onderwijs Criteria: 1. Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats in interactie tussen het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek binnen relevante disciplines. 2. Het programma sluit aan bij ontwikkelingen in de relevante wetenschappelijke discipline(s) door aantoonbare verbanden met actuele wetenschappelijke theorieën. 3. Het programma waarborgt de ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. 4. Bij daarvoor in aanmerking komende opleidingen heeft het programma aantoonbare verbanden met de actuele praktijk van de relevante beroepen. De profilering van de bachelor- en masteropleidingen als wetenschappelijke (onderzoeks-)opleidingen komt terug in de wijze waarop wetenschappelijke disciplines en de algemene eisen van het wetenschappelijk onderzoek in het onderwijs zijn verwerkt. De curricula bestaan uit een combinatie van zowel mono-disciplinaire als interdisciplinaire cursussen waarbij zowel de klassieke als de recente wetenschappelijke theorieën en methoden voor het voetlicht worden gebracht. Het onderwijs in de opleidingen is nauw verbonden met de praktijk van wetenschappelijk onderzoek doordat de overgrote meerderheid van de docenten een actieve rol speelt in het onderzoek (zie ook Facet 12). Slechts drie van de vijfentwintig docenten zijn niet gepromoveerd en slechts een klein deel (12,6%) bestaat uit medewerkers met uitsluitend een onderwijstaak. 17