Het bergen van voertuigen.

Transcriptie

1 HANDLEIDING Het bergen van voertuigen BRAVO COMPAGNIE Blz. 1

2 Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd of gepubliceerd worden zonder vooraf schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever: Stichting Bravo Compagnie Opperheide XT Valkenswaard NL 2002 Stichting Bravo Compagnie beheert een verzameling legervoertuigen en legermaterieel afkomstig van de Koninklijke Landmacht uit de periode dat Nederland de dienstplicht kende ( ). Verder organiseert Bravo Compagnie evenementen, verzorgt demonstraties en verleent medewerking aan open dagen, static shows etc. Bravo Compagnie werkt hierbij samen met andere verenigingen en verzamelaars van militair materieel. Internet: inter.nl.net 2002 BRAVO COMPAGNIE Blz. 2

3 Inleiding Het komt wel eens voor dat een voertuig vanwege een mechanisch defect, een ongeluk of door de terreinomstandigheden niet meer op eigen kracht verder kan. Op dit moment zal het voertuig geborgen moeten worden. Dit kan met eigen middelen, met hulp van derden of door inzet van gespecialiseerd bergingsmateriaal zoals lieren en takelwagens. Dit boekje behandelt het bergen op een verantwoorde wijze. Dat wil zeggen dat je weet wat je doet en vooral zo veel mogelijk gevaren uitsluit. Deze gegevens zijn afkomstig van de bergingsinstructeurs van de K.L. Bijzondere dank aan Jan van Ooyen, Henk Minkels, Peter Bolderhey en Dick van den Bol voor hun bijdrage aan dit stuk. Inhoud: Bergingsprocedure...4 Voorbereiding...4 Benodigde kracht...5 Ankerwaarde...6 Gebruik van grondankers...8 Opbrengen van de kracht...9 Sterkte van het materiaal...10 Bevestiging aan het voertuig...11 Uitvoering van de berging...12 Historische bergingsmiddelen...13 Lieren...14 Takelwagens binnen de K.L...15 Diamond T M1A1 Ward LaFrance...15 M62 International...16 DAF YB DAF YB DAF YBZ Technische gegevens...18 Aanwijzingen d.m.v. gebaren...19 Henk Boons 2002 BRAVO COMPAGNIE Blz. 3

4 Bergingsprocedure: Voorbereiding: Bij het bergen heb je te maken met een aantal variabelen. Aan de kant van het te bergen voertuig: welke kracht is er nodig om het voertuig te bergen (=Totale Weerstand)? hoe breng ik deze kracht over op het voertuig? Aan de kant van het bergende voertuig: kan ik de noodzakelijke kracht opbrengen? hoe kan ik de noodzakelijke kracht opbrengen? blijf ik wel staan (Ankerwaarde)? Verder is de situatie van belang: wat is de terreingesteldheid? hoeveel ruimte is er? staan er obstakels in de weg? Belangrijk bij elke berging is dat er slechts één commandant is en dat iedereen hier naar luistert. Alle omstanders dienen verwijderd te worden BRAVO COMPAGNIE Blz. 4

5 Benodigde kracht: Voor het uitrekenen van de Totale Weerstand (TW) zijn er een aantal formules. Deze weerstand bestaat uit een Rol-Weerstand (RW) (zolang het te bergen voertuig nog rolt) of een Schuif-Weerstand (SW) (als de wielen niet meer rond gaan of het voertuig met de bodem op de grond ligt). Verder kan er een Hellings-Weerstand (HW) bijkomen als het te bergen voertuig tegen een helling omhoog gehaald moet worden. In formules: Voor de Rol-Weerstand geldt: V RW = C Hierin is V het totale voertuiggewicht (dus inclusief de aanwezige lading). C is de grond-coëfficiënt. Deze wordt uit een tabel afgelezen. Voor de Schuif-Weerstand (SW) gelden twee formules: terrein: V x 2 Ondergrond C SW = verharde weg 25 C gras/heide 7 grind/puin 5 verharde weg: zand modder 4 3 SW = V x 0.8 tabel 1. Grond-coëfficiënt Ook voor de Hellings-Weerstand (HW) bestaan 2 formules: Voor hellingen tot maximaal 60 graden geldt: V x HH HW = Hierin is HH de hellingshoek in graden. Voor hellingen steiler dan 60 graden geldt de waarden voor takelen (=verticaal optillen): HW = V Voor de Totale Weerstand (TW) geldt een van onderstaande formules: TW = RW + 25%VP rollend voertuig slepen 2002 BRAVO COMPAGNIE Blz. 5

6 TW = (RW + HW) + 25%VP TW = SW + 25%VP TW = (SW + HW) + 25%VP rollend voertuig tegen een helling opslepen geblokkeerd voertuig slepen geblokkeerd voertuig tegen een helling opslepen Bij het geheel wordt een VeiligheidsPercentage (VP) geteld van 25% van de berekende waarde. Deze dient voor: misschatting van de hellingshoek wrijving in gebruikte schijven, stophout etc. verandering in de ondergrond Ankerwaarde: Het zal duidelijk zijn dat het voertuig, waarmee de kracht TW uitgeoefend wordt, met minimaal dezelfde kracht verankerd moet worden omdat het anders naar het te bergen voertuig zal bewegen in plaats van andersom. Voor het uitrekenen van de Ankerwaarde (AW) bestaan weer een aantal formules. De AW wordt berekend op het totaal beremd voertuig: terrein: V x 2 3 AW = x --- C 4 verharde weg: AW = V x 0.6 Hierin is V weer het voertuiggewicht en C de grond-coëfficiënt. Indien de AW te gering is, moet deze vermeerderd worden. De ankerwaarde kan echter nooit meer bedragen als het eigen voertuiggewicht (eventueel met lading). Hiervoor bestaan meerdere mogelijkheden: Het trekkende voertuig kan in een greppel gereden of ingegraven worden. Het hart van het wiel dient onder het maaiveld te komen. Gebruik van een tweede voertuig gekoppeld aan het bergingsvoertuig vergroot de ankerwaarde maar tevens de lengte van het bergingsvoertuig. Op het chassis van het bergingsvoertuig komt namelijk de volledige TW te staan. DIT MAG DUS NOOIT!!! 2002 BRAVO COMPAGNIE Blz. 6

7 Bij een tweede voertuig is een keerrol nodig waarbij het uiteinde van de kabel aan het tweede voertuig bevestigd wordt en de keerrol aan het te bergen voertuig. Bergingsvoertuigen hebben middelen aan boord om de ankerwaarde te verhogen. Grondschop (3 ton/ stuk) Stopblok met ketting (4 ton/stuk) Grondschoppen en stopblokken worden aan het voertuig bevestigd en moeten altijd in paren gebruikt worden omdat ze op een van de chassisbalken drukken BRAVO COMPAGNIE Blz. 7

8 Gebruik van grondankers. Bergingsvoertuigen hebben vaak ook grondankers aan boord. Hiermee kan onafhankelijk van het voertuig een extra ankerwaarde gerealiseerd worden. Bij de DAF YB-616/626 en Inter M62 bestaan de grondankers uit stalen platen en grondpennen. Per plaat moeten 8 pennen in de grond geslagen worden. Één plaat kan in voldoende draagkrachtige en samengeklonken grond een ankerwaarde van 4 ton opleveren. Combineren van grondankers: [anker] [anker] [anker] [anker] [anker] [anker] [anker] [anker] [anker] [anker] 4 ton 7 ton 9 ton 10 ton Als de grondankers in V-vorm worden geplaatst, verdubbelt de ankerwaarde. AW = 8 ton De grondankers dienen precies in lijn te liggen met de krachtsrichting. Anders worden de grondankers scheef belast en werken zich los. Dit is zeer gevaarlijk! 2002 BRAVO COMPAGNIE Blz. 8

9 Opbrengen van de kracht: De kracht TW kan opgebracht worden met een lier. Het is belangrijk om te weten dat de kracht van de lier altijd opgegeven wordt vanaf de eerste koordlaag. Als de lier meerdere lagen bevat, zal de maximale kracht afnemen. Deze afname heeft te maken met de afstand van de koordlaag tot het middelpunt van de liertrommel. Indien de lier te zwak is om de kracht op te brengen, kan deze met schijven of keerrollen vermeerderd worden. Bij gebruik van 1 schijf wordt er aan twee kabels getrokken en zal de lierkracht de helft van de TW bedragen. In formule: TW = lierkracht per kabel aantal kabels TW ½ TW ½ TW TW 2/3 TW 1/3 TW 2002 BRAVO COMPAGNIE Blz. 9

10 Als de kabels bij het gebruik van een katrol onder een hoek staan, wordt de kracht op het bevestigingspunt afhankelijk van de hoek tussen de kabels. Je kan deze kracht construeren of uitrekenen door de kracht op één kabel te vermenigvuldigen met de coëfficiënt uit onderstaande tabel. 2,5 ton 2,5 ton 2,5 ton 4,8 ton 3,5 ton 30º 90º 135º 1,9 ton Hoek 0º 30º 45º 60º 90º 120º 135º 150º 180º Coëfficiënt 2 1,93 1,85 1,73 1,41 1 0,76 0,52 0 Sterkte van het materiaal: Aangezien de totale kracht bij het gebruik van schijven toch op het bevestigingspunt aangrijpt dient dit punt (en eventuele koppelstukken) voldoende sterk te zijn. Modern materiaal moet voorzien zijn van gegevens betreffende de maximaal toelaatbare krachten. Deze aanduidingen zijn bij ouder materiaal niet aanwezig. Voor het berekenen van de maximaal toelaatbare krachten zijn een aantal richtformules. Deze formules gelden alleen voor intact, onbeschadigd en niet geroest materiaal: Voor staalkabels: sterkte in ton = 40 x D 2 Voor ketting, harp- of D-sluiting: sterkte in ton = 8 x D 2 Voor touw: sterkte in ton = 4 x D 2 met D = diameter in inches met D = kleinste diameter in inches met D = diameter in inches D-sluiting harpsluiting 2002 BRAVO COMPAGNIE Blz. 10

11 Bevestiging aan het voertuig: De NAVO heeft als eis dat een sleepoog minimaal anderhalf maal het voertuiggewicht moet kunnen hebben. Proefondervindelijk hebben we vastgesteld dat dit met betrekking tot onze voertuigen ook geldt voor de sleepogen aan de voorzijde. Echter de ogen aan de achterzijde kunnen dit NIET hebben (o.a. Nekaf, DAF YA-126). Dit zijn geen sleepogen maar ogen om het voertuig op diepladers of treinwagons te verankeren. Bij een berging breken ze af. Gebruik aan de achterzijde altijd de trekhaak! Deze is voorzien van een verstevigingsconstructie om de kracht op het chassis over te brengen; de balken die in V-vorm naar het chassis lopen. De rangeerkoppelingen aan de voorzijde (meestal een pen in het midden van de bumper, zoals bij o.a. Unimog en DAF YA-4440) zijn niet geschikt voor een berging. De rangeerkoppeling van een YA-4440 kan slechts 1000 kg hebben. Hoe te bevestigen: Bij het bevestigen moet de kracht zo goed mogelijk over beide chassisbalken verdeeld worden om het scheeftrekken van het voertuig (zoals het te bergen als het bergende voertuig) te voorkomen. Het is aan te bevelen de aansluiting via een 2 sprong met evenaar te bevestigen. De evenaar zorgt voor een gelijkmatige verdeling van de krachten op de aansluitingen. De evenaar kan in vele gevallen bestaan uit een harp- of D-sluiting. Als men keuze heeft in hoogte van de bevestigingspunten dient het punt gebruikt te worden die zoveel mogelijk in een lijn ligt waar de trekkracht vandaan komt. Ook moet men voorkomen dat men schuin gaat trekken. De richting waarin het voertuig geborgen moet worden (bergingsrichting) mag maximaal 20 graden afwijken van de richting waarop de kracht op het te bergen voertuig aangrijpt (krachtrichting). Bij bevestiging aan de voorzijde dienen altijd beide trekogen belast te worden. Nooit slechts één omdat dan slechts één van de chassisbalken belast wordt. Gebruik twee even lange sleepkettingen of kabels om de krachten van de lier op de sleepogen over te brengen BRAVO COMPAGNIE Blz. 11

12 De kabels of kettingen mogen niet gedraaid liggen omdat dan de kracht door wrijving in de kabel of ketting verminderd en de kabel of ketting kan breken. Alle schalmen van de ketting moeten uitgericht worden. Bij gebruik van een harp- of D-sluiting moet de schroefpen niet te vastgedraaid worden. de krachten tijdens de berging kunnen deze sluiting erg vast trekken. Draai de pen vast en daarna een halve slag los. Alle bevestigingen moeten indien mogelijk geborgd worden. Het gebruik van open haken is eigenlijk onverstandig. De haken aan lierkabels van de takelwagens werden in de K.L. niet gebruikt. Uitvoering van de berging: Als de totale weerstand en ankerwaarde bepaald zijn en de aansluitingen gemaakt, wordt het geheel langzaam op spanning getrokken. Zodra alle kabels strak staan worden alle bevestigingspunten nagelopen. Als alles goed zit (niets los of verbogen) dient iedereen zich te verwijderen en kan de berging beginnen. Als de voorbereidingen goed zijn voltooid is de berging slechts een formaliteit. Als de voorbereidingen niet of niet goed gedaan zijn kan de berging mislukken waarna alles weer opnieuw moet gebeuren. Behalve veel onnodig werk, kan er ook een ongeluk gebeuren waarbij personen gewond of materiaal beschadigd raakt. Neem dus de tijd om de voorbereidingen goed te doen BRAVO COMPAGNIE Blz. 12

13 Historische bergingsmiddelen: Bij onze voertuigen, die allen minimaal 25 jaar oud zijn, gelden nog enkele belangrijke zaken. Door de ouderdom kunnen onderdelen de kracht waarvoor zij ontworpen zijn, niet meer hebben. Een voorbeeld is de bevestiging van de haak aan de kabel. Dit is vaak een soort schroefkoppeling welke de kabel vastklemt (o.a. DAF YB-616/626, Dodge WC en GMC). Hierin kan door de jaren heen water in komen waardoor de kabel doorroest. Dit is aan de buitenkant niet zichtbaar. Ook zie je dat kabels gerepareerd worden door er maar een aantal kabelklemmen op te zetten. Ten eerste kunnen deze klemmen maar een bepaalde trekkracht hebben en ten tweede dienen deze een bepaalde onderlinge afstand te hebben. Als de kabel gerepareerd moet worden kun je er beter een moderne verbinder op laten persen. Dit kost misschien iets meer, maar is wel veiliger. Bij een DAF YA-328 kunnen kabelklemmen het automatisch afslaan van de lier tegenhouden waardoor de kabel kan breken! Het bezit van een voertuig met bergingsmiddelen is EEN. Het verstandig en verantwoord er mee omgaan is TWEE! kabelklem 2002 BRAVO COMPAGNIE Blz. 13

14 Lieren Een bergingsmiddel bij uitstek is een lier. Meestal bestaat dit uit een kabeltrommel met een staalkabel. De trommel kan door een schakelbak op- en afgelierd worden. Al hoewel er ook elektrisch en hydraulisch aangedreven lieren zijn, zijn de lieren op oude legervoertuigen meestal mechanisch aangedreven vanaf de hoofdmotor van het voertuig. Het voordeel van een lier is dat het geleidelijker gaat dan slepen. Hierdoor is er minder kans op doorslaan van de wielen. De krachten tijdens het lieren kunnen echter ook groot worden zodat bij onzorgvuldig gebruik de kans op ongelukken groot is. Een lier kan op verschillende manieren aan het voertuig bevestigd worden. Enkele voorbeelden: Voorbouwlier Dodge GMC Diamond T DAF Yx-616 en YB-626 Onderbouwlier DAF YA-126 DAF YA-314 Automatische trekhaak DAF YA BRAVO COMPAGNIE Blz. 14

15 Takelwagens binnen de Koninklijke Landmacht: Sinds 1945 heeft de Koninklijke Landmacht verschillende takelwagens in gebruik gehad. Hier volgt een opsomming van de meest gebruikelijke. Diamond T 969, Takelwagen 4 ton, 6x6 Deze van origine Amerikaanse middelzware takelwagen is sinds de tweede wereldoorlog bij de K.L. in gebruik geweest. De takelopbouw (fabrikaat Holmes) bestaat uit twee bomen met een capaciteit van 4540 kg. De bomen kunnen ieder 260 graden draaien en moeten met handkracht opgesteld worden. Een enkele boom heeft een hefcapaciteit van 2800 kg. Het takelen gaat door middel van een mechanisch aangedreven lier. Aan de voorzijde heeft de Diamond T een lier ten behoeve van de eigen berging. De Diamond T 969 was het meest flexibele bergingsvoertuig van het Amerikaanse leger. In totaal zijn er 6420 stuks gebouwd. M1A1 Ward LaFrance, Takelwagen 5 ton, 6x6 De M1A1 is een zware takelwagen van Amerikaans ontwerp uit de tweede wereldoorlog. De lieren en takelopbouw zijn van fabrikaat Garwood. Bij de M1A1 zijn alle kraanfuncties aangedreven door de hoofdmotor (in tegenstelling tot zijn voorganger de M1). Er zijn ongeveer 3500 M1A1 s door Ward LaFrance (als Model 1000 series 5) en 1323 door Kenworth (Model 573) gebouwd. Onderling zijn er kleine verschillen: bij de Kenworth is de bovenzijde van het takkenrek vlak; bij de Ward LaFrance loopt deze in het midden met een knik. Na de oorlog is de M1A1 nog lang door het Amerikaanse leger en vele NAVO-legers in gebruik geweest BRAVO COMPAGNIE Blz. 15

16 M62 International, Takelwagen 5 ton, 6x6 De M62 is een zware kraanwagen op een 5 tons M-serie chassis (REO). Het fabrikaat is International (vaak afgekort als Inter ). De takelopbouw is van Austin Western. Deze bevat een mechanisch aangedreven achterlier met een capaciteit van 20 ton. De kraan is hydraulisch aangedreven. Deze heeft een hef-capaciteit van 9 ton. DAF YB-616, Takelwagen 6 ton, 6x6 Vanaf 1960 heeft DAF een series 6 tonners gebouwd. Deze zijn gebouwd met Amerikaanse onderdelen van de 5 tons M serie (assen en motor). De 616 serie heeft een frontstuurcabine. De takelwagen heet YB-616. In tegenstelling tot de andere 616 s heeft deze achterwielen in dubbellucht montage. De eindoverbrenging van de assen (differentieel) is anders dan van alle andere 616 s. De kraanopbouw is gelijk aan die van de Inter M62. Deze opbouw is in licentie bij DAF gebouwd. DAF YB-626, Takelwagen 6 ton, 6x6 Met de invoering van de pantserwagen DAF YP-408 bleek de YB-616 te licht te zijn om deze te verslepen. Vanaf 1968 is er een tweede serie takelwagens gebouwd. Deze valt op door de grote wielen in enkele montage. Andere verschillen zijn: aangepast dashboard, startmotor met relais, oliekoeler op kraanopbouw. De differtieel overbrenging van de YB-626 is gelijk aan die van de andere voertuigen uit de 616-serie (en verschilt dus met de YB-616) BRAVO COMPAGNIE Blz. 16

17 DAF YBZ-3300, Takelwagen... ton, 6x6 Vanaf 1993 is de nieuwe takelwagen ingevoerd in de K.L. Alle oude types zijn toen ook afgevoerd. De nieuwe takelwagen is voorzien van een Moelven kraanopbouw. Deze kan behalve vanaf de kraancabine ook met een afstandsbediening bediend worden. Ook heeft deze takelwagen een lepel inrichting waarmee voertuigen opgepakt en versleept kunnen worden. Met de inkrimping van het leger was de volledige bestelling van takelwagens niet meer nodig. Nadat het doorverkopen van volledige voertuigen was mislukt zijn een groot aantal takelwagens omgebouwd tot YWZ-3300 (voertuigen voorzien van een wissellaadsysteem waarmee de meest uiteenlopende vrachten en containers kunnen worden vervoerd waaronder bijvoorbeeld "flattracks" en koelcontainers) BRAVO COMPAGNIE Blz. 17

18 Technische gegevens van verschillende takelwagens: Diamond T 969 M1A1 YB-616 YB-626 Lengte 7,42 m 7,13 m 8,85 m 8,55 m Breedte 2,33 m 2,55 m 2,50 m 2,50 m Hoogte 3,00 m 3,09 m 3,00 m 3,15 m Bodemvrijheid 280 mm 280 mm 310 mm 390 mm Bandenmaat 9.00 x x x 20, 16 ply 1400 x 20, 18 ply Eigen gewicht kg kg kg kg Motor Hercules RXC Continental 22R Continental idem R6602/183 6 cil. benzine 6 cil. benzine 6-cil. benzine idem Cilinderinhoud cc cc cc idem Motorvermogen 106 hp (gross 131hp) 145 hp/ 2400 tpm 232 pk / 2800 tpm idem Koppel 700 Nm bij 1400 tpm idem Voorlier kg kg kg kg Achterlier n.v.t kg kg (begrensd op 11 ton) kg (begrensd op 11 ton) Hefvermogen kraan kg kg 9000 kg 7000 kg (beide bomen) (boom ondersteund) Draaibereik kraan 260 graden / boom 180 graden ±300 graden ±300 graden 2002 BRAVO COMPAGNIE Blz. 18

19 1. Hijsen 2. Vieren 3. Een klein stukje hijsen 4. Een klein stukje vieren Draai met schuin opgeheven rechterarm de vuist in de pols. Beweeg met gestrekte rechterarm de hand flink op en neer, zo nodig de gehele arm. Houd de rechterhand stil. Houd de linkerhand eronder en maak met deze hand kleine op- en neer gaande bewegingen. Houd de linkerhand stil. Houd de rechterhand erboven en maak met deze hand kleine op- en neer gaande bewegingen. 5. Zwenken in aangegeven richting 6a. Optoppen 6b. Aftoppen naar links: Wijs aan met de linkerhand 7a. Uitschuiven (uittelescoperen) naar rechts: wijs aan met de rechterhand 7b. Inschuiven (intelescoperen) Geef bij het optoppen met de duim en bij het aftoppen met de wijsvinger en door bewegen van de hand aan waarheen moet worden getopt. 8. Noodstop Onderarmen horizontaal voor de borst, handpalmen verticaal over elkaar bewegen. 9a. Kraanarm uitschuiven met last op gelijke hoogte 9b. Kraanarm inschuiven met last op gelijke hoogte 9c. Kraanarm aftoppen en last hijsen Breng de gestrekte armen snel omhoog. 9d. Kraanarm optoppen en last vieren 2002 BRAVO COMPAGNIE Blz. 19

20 Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd of gepubliceerd worden zonder vooraf schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever: Stichting Bravo Compagnie Opperheide XT Valkenswaard NL 2002 Stichting Bravo Compagnie beheert een verzameling legervoertuigen en legermaterieel afkomstig van de Koninklijke Landmacht uit de periode dat Nederland de dienstplicht kende ( ). Verder organiseert Bravo Compagnie evenementen, verzorgt demonstraties en verleent medewerking aan open dagen, static shows etc. Bravo Compagnie werkt hierbij samen met andere verenigingen en verzamelaars van militair materieel. Internet: inter.nl.net 2002 BRAVO COMPAGNIE Blz. 20

21 BERGING Bron : OTC Rijden Met dank aan de bergingsinstructeurs van het Opleidings en TrainingsCentrum Rijden van de Koninklijke Landmacht. Dit stuk of delen ervan mogen niet zonder bronvermelding gekopieerd of verspreidt worden. Uitgever: Stg Bravo Compagnie Opperheide XT Valkenswaard Stg Bravo Compagnie Blz. 1

22 Definitie berging: Het treffen van maatregelen en het uitvoeren van werkzaamheden ter verwijdering van voertuigen uit een positie waaruit dit zonder hulpmiddelen niet mogelijk is, en het overbrengen van voertuigen naar elders zonder daarbij MEER schade te veroorzaken. VOORBEREIDING EN BERGINGSPLAN. Bergingssteunbericht: bij aanvraag voor een berging dient men de gegevens te noteren welke een vlotte berging kunnen bespoedigen. Dit zijn: - naam, registratienummer en eenheid van de bestuurder; - voertuigtype en kentekennummer; - plaatsaanduiding (zo nauwkeurig mogelijk); - naderingsroute c.q. contactpunt; - aantal inzittenden of soort lading; - opdracht van de bestuurder; - situatie te bergen vtg; - gewenste hulp; - datum, tijd. Bestudeer vóór het vertrek het bericht en bepaal het mee te nemen materieel en personeel. Verstrek evt. nadere opdrachten aan de bergingsploeg(en). Werkwijze in volgorde op de plaats van de berging (10 geboden): 1. Tref veiligheidsmaatregelen: - waarschuwingsregeling overig verkeer - instellen rookverbod - instellen veiligheidszone omstanders - bij lekkages milieuvervuiling voorkomen met milieupakket. 2. Beoordeel de bergingsmogelijkheden (situatie grondig bezien): - stel gegevens vast van vtg en lading; - stel vast: - soort ondergrond - hellingshoek - bergingsrichting - aansluitmogelijkheden - ingedrukte voertuigdelen - graafwerkzaamheden - mogelijkheden voor lossen of overslaan van de lading - opstelplaats brgvtg(en) - ondergrond brgvtg(en). Het resultaat zal zijn: lieren, hijsen of een combinatie van beiden. 3. Maak een bergingsplan door te rekenen en te tekenen. 4. Maak het bergingsplan bekend aan: - eigen personeel - personeel te brg vtg - bevoegd gezag ter plaatse (Kmar, politie, brandweer, KMCGS=Korps Mil. Contr. Gevaarlijke Stoffen). Stg Bravo Compagnie Blz. 2

23 5. Verdeel de werkzaamheden: WIE, WAT, WAAR opstellen van het brgvtg (de brgvtgn). 6. Aansluiten van het benodigd materiaal aan: - het te brg vtg - de verankeringen - de lierkabels. 7. Strakzetten en controleren: - bevestigingen aan aansluitingen - verankeringen - beremmingen van de vtgn. 8. Bergen (lieren,hijsen,slepen): - personeel uit de gevarenzone - voorgeschreven signalen/tekens gebruiken. 9. Opruimen: - controle gebruikt materiaal - opbergen op organieke plaatsen - schade herstellen aan weg/berm/terrein - wegdek vrijmaken van olie, vet, e.d. 10. Voertuigcontrole: -R.O.S.A.V.uitvoeren Remmen. Onderstel. Stuurinrichting Aandrijving. Verlichting. -afhankelijk van de toestand van het voertuig deze al dan niet gereedmaken voor afvoer. Bergingsplan: dit is een verzameling gegevens en de wijze waarop de berging wordt uitgevoerd met de middelen die beschikbaar zijn. Deze gegevens verkrijgen we door de situatie grondig te bekijken, het berekenen van de weerstanden die zullen optreden en het uittekenen van de lieropstelling. De gegevens die we eventueel nodig hebben van het gestrande vtg zijn: - totale weerstand; - kantelweerstand; - hefkracht; - bergingsrichting; - bevestiging aansluiting lierkabel en tractieschijf. Stg Bravo Compagnie Blz. 3

24 De gegevens die we nodig hebben van het bergingsvoertuig zijn: - ankerwaarde - liercapaciteit - werklengte lierkabel - hefcapaciteit kraanboom - bergingsuitrusting - de eventuele verankeringen die gebruikt gaan worden, zoals een boom of voertuig. Stg Bravo Compagnie Blz. 4

25 Grondcoëfficient: Aan elke soort ondergrond is een bepaalde waarde (coëfficient) toegekend. Dit is een vaste rekenfactor. ONDERGROND COëFFICIENT (wielvtgn) (rupsvtgn) VERHARDE WEG GRAS - HEIDE 7 5 GRIND - PUIN 5 4 ZAND 4 3 MODDER 3 2 Altijd schuifweerstand ZWARE MODDER 2 1 DRIJFZAND - MOERAS 1 1 Rolweerstand: dit is de weerstand die overwonnen moet worden om een voertuig over een horizontale ondergrond aan het rollen te brengen en te houden. De grootte van de rolweerstand is afhankelijk van het voertuiggewicht en de soort ondergrond. Aan elke soort ondergrond is een bepaalde waarde (coëfficiënt) toegekend. Dit is een vaste rekenfactor. De berekening van de rolweerstand (RW) luidt: voertuiggewicht (V) gedeeld door de grondcoëfficiënt of: V RW =---- C Voorbeeld: een voertuig met een massa van 80 kn staat vast in zand, bereken de RW: V 80 RW = --- = ---- = 20 kn C 4 Schuifweerstand: dit is de weerstand die overwonnen moet worden om een voertuig waarvan de wielen zijn geblokkeerd, te verschuiven over een horizontale ondergrond. De grootte van de schuifweerstand is afhankelijk van het voertuiggewicht en de soort ondergrond. De berekening van de schuifweerstand (SW) luidt: voertuiggewicht (V) vermenigvuldigd met 2, gedeeld door de grondcoëfficiënt of: Vx2 SW = C Voorbeeld: een voertuig met een massa van 80 kn staat vast in zware modder, bereken de SW: Stg Bravo Compagnie Blz. 5

26 Vx2 80x2 SW = = = 80 kn C 2 Opmerking: op zachte ondergrond wordt de SW tijdens de berging groter door het ophopen van bv. zand, modder e.d. vóór het voertuig (dozereffect). Op de verharde weg is proefondervindelijk vastgesteld dat de SW gelijk is aan 80% van de voertuigmassa (vtgmassa x 0,8) of: SW = V x 0,8 Voorbeeld: een vtg met een massa van 80 kn staat met geblokkeerde wielen op een verharde weg, bereken de SW: SW= 80 x 0,8 = 64 kn Hellingweerstand: de EXTRA weerstand die overwonnen moet worden om een voertuig tegen een helling omhoog te lieren. De grootte van de hellingweerstand is afhankelijk van de voertuigmassa en de hellinghoek. De hellinghoek is de hoek die de helling maakt met het horizontale vlak en wordt aangegeven met de letter 'h',bv h=40. Als de hellinghoek kleiner is dan 60, dan is de hellingweerstand (HW) gelijk aan de voertuigmassa, vermenigvuldigd met de hoek in graden, gedeeld door het vaste getal 60 of : Vxh HW = Voorbeeld: een voertuigmassa van 80 kn moet tegen een helling van 30 omhoog worden gelierd, bereken de HW: Vxh 80x HW = = = = 40 kn Als de hellinghoek 60 of meer is, dan is de HW gelijk aan de massa van het vtg of: HW = V Veiligheidspercentage: bij de berekende weerstand (RW,SW,evt in comb. met HW) wordt een veiligheid van 25% ingecalculeerd voor: * onvoorziene weerstanden zoals obstakels in de grond of plaatselijke veranderingen in de ondergrond; * onjuiste schatting van de hellingshoek; Stg Bravo Compagnie Blz. 6

27 * compensatie van een extra weerstand bij gebruik van tractieschijven of stophout ter bescherming van lierkabels. Totale weerstand: dit is de berekende weerstand, inclusief VP 25%, die overwonnen moet worden om een vtg te laten rollen of schuiven. Schema: TW = RW + VP 25% TW = SW + VP 25% TW = (RW+HW) + VP 25% TW = (SW+HW) + VP 25% Vooreeld: een vtg (kan rollen) met een massa van 90 kn staat vast in modder en moet tegen een helling van 20 omhoog worden gelierd, bereken de TW: V 90 RW = --- = ---- = C 3 30 kn Vxh 90x20 HW = = = 30 kn VP 25% = 0,25x60= TW = 15 kn + 75 kn Kantelweerstand: dit is de weerstand die overwonnen moet worden om een vtg te kantelen. De grootte van de kantelweerstand (KW) is afhankelijk van de vtgmassa, ligging zwaartepunt vtg-opbouw, lading, bevestigingspunten kabels/hijsbanden en de ondergrond. Het kantelen dient in twee fasen te gebeuren: Fase 1: tijdens deze fase moet een bepaalde kracht op het vtg worden uitgeoefend om de weerstand van dat vtg te overwinnen tot het kantelmoment. De berekening van de kantelweerstand (KW) van een voertuig met een normaal zwaartepunt (laag) luidt: voertuigmassa delen door twee of: V KW = -- 2 Voorbeeld: een voertuig met een massa van 80 kn ligt gekanteld op de weg, bereken KW: V 80 KW = -- = = 40 kn 2 2 Stg Bravo Compagnie Blz. 7

28 Wanneer bij een gekanteld voertuig het zwaartepunt aanmerkelijk hoger ligt, bijvoorbeeld een tankwagen, dan kan men de bovenstaande berekening niet meer hanteren. In dat geval is de KW gelijk aan de voertuigmassa of: KW = V Fase 2: bij de tweede fase (het kantelmoment)moet een tegenkracht op het voertuig worden uitgeoefend om te voorkomen dat het voertuig ONGECONTROLEERD verder kantelt(neervalt) waardoor (extra) schade ontstaat aan het onderstel, deze tegenkracht is de helft van de totale massa van het voertuig. Dit gecontroleerd kantelen kan uitgevoerd worden door de eigen installatie of door die van een ander voertuig. Hefkracht: dit is de kracht die nodig is om een voertuig of een bepaald object van een ondergrond te heffen. In situaties waarin bijvoorbeeld een gekanteld voertuig met een hoog zwaartepunt of een voertuig dat naast de weg in een berm of sloot ligt, kan het verstandiger zijn, het voertuig met één of meerdere bergingsinstallaties uit zijn positie te heffen. Om in te schatten hoeveel kracht er nodig is om het voertuig te heffen kan men gebruik maken van vaststaande gegevens zoals: - massa ledig voertuig; - massa van de lading of het object; - asdruk voor- en achteras(sen); - wielbasis; - lengte vooroverbouw en achteroverbouw; - koppeltafeldruk bij opleggers (wettelijk minimaal 1/5 deel van de oplegger + lading) De krachten die gebruikt worden om een voertuig of voorwerp te heffen worden in kilogrammen opgegeven. Wanneer een voertuig aan de voor- of achterzijde wordt getakeld wordt de voor- of achteras van de ondergrond gehesen, m.a.w: we tillen de voor- of achterasmassa op, doch daar waar de aansluitingen om te heffen zijn bevestigd ligt verder weg. Hierdoor vermindert de kracht die nodig is om dat voertuig of object te heffen. De berekening van de hefkracht (HK) luidt: asdruk van de te heffen as keer de wielbasis, gedeeld door de wielbasis plus de overbouw van die betreffende as of: asdruk x wielbasis AD x WB HK = = wielbasis + overbouw WB + OB Stg Bravo Compagnie Blz. 8

29 voorbeeld: een voertuig met een voorasdruk van 50 kn en een wielbasis van 4 meter moet aan de voorzijde gehesen worden. De vooroverbouw is 1,5 meter, waar tevens de aansluitmogelijkheden zitten, bereken de benodigde HK: 5000x HK = = = 3636 kg. 4+1,5 5,5 Indien er lading op het voertuig aanwezig is, kan overwogen worden om deze eerst te lossen. Indien dit niet mogelijk is, is er meer hefkracht nodig. Als richtlijn kan gesteld worden dat 25% van de lading op de vooras rust en 75% op de achteras. Om de benodigde HK te berekenen geldt dezelfde formule als hierboven, doch wordt bij de asdruk die gehesen gaat worden dat percentage opgeteld van de lading wat op de betreffende as rust. Voorbeeld: een voertuig met voorasdruk (ledig) van 50 kn, heeft een lading van 40 kn. Wat is de hefkracht? 50 kn = 5000 kg 40 kn = 4000 kg 4000 kg : 4 = 1000kg 5000 kg kg = 6000 kg voorasdruk. 6000x HK = = = 4363,6 = 4364 kg. 4+1,5 5,5 Ankerwaarde: als met de lier van het bergingsvoertuig aan een gestrand voertuig wordt getrokken zijn er twee mogelijkheden: - de last beweegt zich naar het bergingsvoertuig; - het bergingsvoertuig beweegt zich naar de last. Het eerste is het gewenste resultaat. Stg Bravo Compagnie Blz. 9

30 Gebruiken we een ander voertuig als anker dan dienen we hiervan de ankerwaarde (AW) te kunnen berekenen om te weten bij welke kracht dit voertuig in beweging komt als hieraan getrokken wordt. De ankerwaarde is de weerstand die een beremd voertuig opbrengt wanneer er een kracht op wordt uitgeoefend tot het moment dat het voertuig of anker in beweging komt. De grootte van de ankerwaarde is afhankelijk van de massa van het voertuig, de ondergrond en de hulpmiddelen. Voor terreinomstandigheden geldt: V AW = ---x 1,5 C De berekening laat zien dat er gebruik wordt gemaakt van de RW van het voertuig met de bedrijfsrem in werking. Voorbeeld: een voertuig met een massa van 160 kn staat in modder, bereken de AW: V 160 AW = --- x 1,5 = x 1,5 = 80 kn C 3 Op de verharde weg geldt: AW = V x 0.6 Voorbeeld: een voertuig met een massa van 160 kn staat op een stroef wegdek, wat is de AW?: AW = V x 0.6 = 160 x 0.6 = 96 kn Bij het werken met verankeringen is de beste en gemakkelijkste manier het gebruiken van natuurlijke verankeringen zoals bomen, palen, pylonen, betonblokken, enz. (houd rekening met de wetgeving betreffende natuurlijke verankeringen). Zijn zulke natuurlijke verankeringen niet voorhanden, dan moet je een verankering maken. Houd daarbij rekening met de weerstand van het gebruikte materiaal (bij twijfel, bv. toestand boom, andere verankering kiezen). De weerstand wordt bepaald door: * de diameter (in decimeter); * een coëfficiënt, afhankelijk van het materiaal. De regel om de weerstand (in kilonewton) te berekenen is: R = coëfficiënt x d 2 SOORT BOOM DIAMETER d (in decimeter) eik d 2 5 x d 2 kastanje d 2 3 x d 2 den d 2 2 x d 2 WEERSTAND R Stg Bravo Compagnie Blz. 10