introductie 1 Wat is anticonceptie? 2 Waarom anticonceptie?
|
|
- Myriam de Veer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 11677_4edruk-anticonceptie-01_deel_deel_ :59 Pagina 17 introductie 1 Wat is anticonceptie? Anticonceptie is een verzamelnaam voor alle methoden en middelen die tot doel hebben bevruchting van de eicel door de zaadcel, dan wel innesteling van de bevruchte eicel, te voorkomen. Idealiter dient anticonceptie een volledige bescherming te bieden tegen zwangerschap zonder daarbij de gezondheid van degene die een bepaalde vorm van anticonceptie toepast, te schaden. Na het staken van de anticonceptie moet de vruchtbaarheid min of meer direct terugkeren. Anticonceptie moet bovendien eenvoudig toepasbaar zijn, zonder dat hiermee de seksuele relatie verstoord raakt. Vooral vanwege toepassing in minder ontwikkelde gebieden dient anticonceptie ook goedkoop te zijn. Anticonceptie moet voorts beschermen tegen seksueel overdraagbare aandoeningen. Ten slotte dient anticonceptie toegepast te kunnen worden onafhankelijk van medische of paramedische hulpverleners. Helaas voldoet geen enkele methode van geboorteregeling, noch de tijdelijke noch de in opzet definitieve methoden, aan de eisen die men aan het ideale anticonceptivum zou willen stellen. Vooralsnog zullen we moeten proberen bijwerkingen en nadelen van de diverse methoden zo veel mogelijk te beperken, in het besef dat een zwangerschap altijd nog meer gezondheidsrisico s met zich meebrengt dan welk anticonceptivum ook. 2 Waarom anticonceptie? Mede door de wereldwijd sterk verbeterde gezondheidszorg is in de loop van de twintigste eeuw de zuigelingensterfte sterk verminderd en is daardoor de groei van de wereldbevolking explosief toegenomen. Bedroeg de totale wereldbevolking in 1800 nog 978 miljoen zielen, in 1950 was zij gestegen tot miljoen. In de daaropvolgende veertig jaar is de wereldbevolking meer dan verdubbeld: tot miljoen in Door geboortebeperkende maatregelen, maar ook door de aids-epidemie, vooral in grote delen van Afrika, is de groei inmiddels vertraagd. Volgens de meest recente cijfers telde de wereld ultimo miljoen bewoners en in de laatste prognoses van de Verenigde Naties 1 wordt tot 2050 een verdere groei verwacht tot miljoen bewoners (middenvariant) met een spreiding van miljoen (lage variant) tot miljoen introductie 17
2 11677_4edruk-anticonceptie-01_deel_deel_ :59 Pagina 18 (hoge variant). De aanvankelijke prognose van een verdubbeling van de wereldbevolking in de jaren , zoals eerder werd verwacht 2, is dus recent bijgesteld. Nadien zal een verder afvlakken van de groei plaatsvinden. In de laatste schattingen worden geen cijfers meer gegeven voor de daaropvolgende prognoses tot het jaar 2050 (figuur 2-1). Eerder nog werd de wereldbevolking in 2050 geschat op miljoen bewoners. 2 De toename van de wereldbevolking vindt vooral plaats in de minder ontwikkelde regio s. Met name in Afrika wordt een verdubbeling van het aantal inwoners verwacht in wereldbevolking (in miljoenen) Figuur 2-1 Bevolkingsgroei en prognose Deze prognoses kunnen alleen bewaarheid worden als wereldwijd wordt doorgegaan met een maximale inspanning om anticonceptie voor iedereen gemakkelijk toegankelijk te maken. In 1990 paste wereldwijd 57% van de echtparen in de vruchtbare levensfase enige vorm van anticonceptie toe: 72% in de ontwikkelde landen en 53% in de minder ontwikkelde landen. Hierbij zijn wel enorme regionale verschillen: in Oost-Azië nam 79% van de echtparen in de vruchtbare leeftijd geboortebeperkende maatregelen tegenover slechts 18% in Afrika 3. In 2007 was het aantal echtparen dat enige vorm van anticonceptie toepaste gestegen tot 62,9%, vooral als gevolg van de stijging in de minder ontwikkelde regio s tot 61,7%. In de periode steeg het percentage in Oost-Azië tot 84,8% en ook in Afrika is het gebruik van enige vorm van anticonceptie ondanks de negatieve invloed door de katholieke kerk, toegenomen tot 28,0%. 4,5 18 deel 1
3 11677_4edruk-anticonceptie-01_deel_deel_ :59 Pagina 19 Om beperking van de bevolkingsgroei te bereiken, moet wel worden voldaan aan enkele belangrijke voorwaarden. De bevolkingsproblematiek dient met name in de minder ontwikkelde regio s hoog op de politieke agenda te komen. Geboortebeperking leidt alleen tot resultaat als naast een gemakkelijke toegankelijkheid tot de methoden van anticonceptie, er ook een goed stelsel van sociale voorzieningen bestaat, zodat ouders voor hun oude dag financieel onafhankelijk kunnen zijn van hun kinderen. Tevens dient er voldoende werk te zijn en voldoende voedsel voor iedereen. Bovendien moet de moeder- en kindersterfte door verbetering van zorg sterk worden verminderd. Daarbij dient wel het recht op individuele vrijheid van de mens te blijven behouden, zoals verwoord op de Wereldbevolkingsconferentie in Boekarest in 1974 (paragraaf 14 e.v.) en herbevestigd op de Internationale Conferentie voor bevolking en ontwikkeling in Cairo in 1994 (paragraaf 7.5 en 7.6): Alle paren en individuen hebben het basisrecht om vrij en verantwoord te besluiten over het aantal kinderen, de tijdsduur tussen de kinderen én het recht op de informatie en de middelen om dat te bereiken; de verantwoordelijkheid van paren en individuen bij uitoefening van dit recht betekent dat zij rekening moeten houden met de behoeften van hun levende en toekomstige kinderen, en met hun verantwoordelijkheden naar de maatschappij. 6,7 3 Historisch overzicht 3.1 Inleiding Anticonceptie is niet nieuw. Al vele eeuwen wordt geprobeerd het kindertal te verminderen. Door het ontbreken van kennis omtrent de werking van de voortplanting was het in het verleden niet goed mogelijk middelen te ontwikkelen die deze werking rechtstreeks konden beïnvloeden. De door de eeuwen heen toegepaste middelen en methoden van geboorteregeling richtten zich dan ook vooral op middelen die we tegenwoordig barrièremethoden noemen. De eerste beschrijving van een middel ter voorkoming van zwangerschap is aangetroffen op een papyrusrol uit het oude Egypte, omstreeks 1500 jaar v.chr., waarin een recept staat beschreven van een brouwsel bestaande uit honing en stekels van de acacia, dat waarschijnlijk zijn werking ontleende aan de productie van melkzuur en, in de vagina ingebracht, een zaaddodende werking had. Zuren als melkzuur, boorzuur en citroenzuur vormen nog steeds een belangrijk bestanddeel van de huidige zaaddodende middelen. In de loop der eeuwen zijn ook verschillende drankjes gebruikt om te proberen de vruchtbaarheid te beperken. Het meest bekend is een brouwsel dat bij indianenvolken bekend was en dat bestond uit thee met een extract van gedroogde zaadballen van de bever. introductie 19
4 11677_4edruk-anticonceptie-01_deel_deel_ :59 Pagina 20 Ook zijn allerlei middelen gemaakt voor gebruik post coitum, zoals het uitroken van de vagina en het spoelen daarvan met allerlei aanzurende middelen. Geen van deze methoden was werkelijk effectief. 3.2 Barrièremiddelen Hoewel het condoom pas in de zestiende eeuw als zodanig wordt omschreven, vooral als middel ter bescherming tegen geslachtsziekten, zijn er op fresco s uit het oude Egypte al mannen te zien met een beschermend hoesje om de penis. Aanvankelijk werden condooms vervaardigd van linnen, later van darm van schapen en varkens en sinds het midden van de vorige eeuw van rubber. De kwaliteit van dergelijke condooms liet echter veel te wensen over. In de middeleeuwen waren metalen kuisheidsgordels in zwang, vooral bij de vrouwen van ridders die, als zij ten strijde trokken, hun vrouwen op deze wijze seksuele omgang met mannen tijdens hun afwezigheid onmogelijk maakten: een uiterst effectieve manier van geboorteregeling. De eerste beschrijving van een barrièremiddel bij de vrouw is afkomstig van Casanova, die zijn geliefden adviseerde een uitgedroogde halve citroen te plaatsen op de baarmoedermond. Dit vormde een voorloper van het aan het eind van de negentiende eeuw ontwikkelde portiokapje van rubber, dat in 1881 door toedoen van de eerste vrouwelijke arts in Nederland, Aletta Jacobs, wereldwijd bekendheid verwierf. Nog steeds zijn deze kapjes bekend onder de naam dutch cap. 3.3 Intra-uteriene middelen Het was de Griekse arts Hippocrates ( v.chr.) die al in zijn werken een methode beschreef voor het bestrijden van vrouwenkwalen: met een holle loden pijp werden voorwerpen, waarschijnlijk steentjes, in de baarmoeder gebracht ter voorkoming van zwangerschap. 8 De overlevering vermeldt dat kameeldrijvers deze methode toepasten ter voorkoming van zwangerschap bij kamelen gedurende de lange woestijntochten. De Perzische arts Muhammed Al-Rhazi beschreef in de negende eeuw dat een stevig stuk opgerold papier, met draad omwonden, in de baarmoeder werd gebracht als methode van geboorteregeling. Aan het einde van de negentiende en in het begin van de twintigste eeuw werden transcervicale pessaria, waarvan dat onder de naam Fructulet het meest bekend werd, toegepast; dit zowel ter bevordering (door liggingscorrectie) als ter voorkoming van zwangerschap. Deze pessaria mochten niet langer dan een maand in situ blijven, vanwege de sterk verhoogde kans op infecties. Rond 1920 werd Sterilett gebruikt, als intra-uterien anticonceptivum. Dit bestond uit een metalen, verzilverde of vernikkelde staaf, die eindigde in twee verende armen met aan het uiteinde een knop- 20 deel 1
5 11677_4edruk-anticonceptie-01_deel_deel_ :59 Pagina 21 vormige verdikking. De staaf was bevestigd op een metalen ring, waarop meestal een wegklapbare metaalplaat was aangebracht. De verende armen van de staaf zorgden intra-uterien voor fixatie. De constante druk op de uteruswand leidde echter vaak tot atrofie en ulceraties en uiteindelijk geregeld tot ernstige, soms letaal verlopende infecties. 9 In 1909 beschreef Richter het eerste geheel intra-uterien gelegen pessarium, gemaakt van draden van zijdewormdarm. 10 Met een speciale sonde werd dit pessarium hoog in het cavum uteri gebracht. Dilatatie van het ostium internum was hierbij zelden nodig. Een vervolg hierop was het Pust-pessarium, waarbij de zijdewormdraden tot een ring werden gevlochten en via een transcervicale uitloper op een van speciaal, onbreekbaar Jena-glas gemaakte knop aan de cervix kon worden vastgezet. 11 In het begin van de jaren dertig werden door Ota in Japan 12 en door Grä - fenberg in Duitsland 13 geheel intra-uterien gelegen ringen vervaardigd en ingebracht ter voorkoming van zwangerschap. In aangepaste vorm is de Ota-ring in Japan nog steeds verkrijgbaar als inert plastic iud ( intra-uterine device ). De Gräfenberg-ring, aanvankelijk gemaakt van zijdewormdraden, later van zilver, werd op beperkte schaal nog gemaakt en toegepast tot circa De zilveren ring van de arts Gräfenberg bleek even effectief te zijn als de huidige koperhoudende iud s. Waarschijnlijk was het gebruikte Duitse zilver verantwoordelijk voor de hoge effectiviteit. Dit Duitse zilver was een legering, bestaande uit 80,9% zilver, 18,6% koper en 0,5% cadmium. Door zijn patiënten zorgvuldig te selecteren wist Gräfenberg het aantal infecties in zijn eigen patiëntenpopulatie laag te houden. Minder zorgvuldige toepassing door anderen leidde in het preantibioticatijdperk geregeld tot ernstige infecties, die vaak fataal verliepen. Mede om die reden werd de (joodse) Gräfenberg in het begin van de jaren dertig uit de Deutsche Ärtzekammer gezet; hij emigreerde naar New York, waar hij zijn praktijk voortzette. De intra-uteriene anticonceptie nam vanaf circa 1960 een grote vlucht als methode van geboorteregeling door de ontwikkeling van plastic middelen, waarvan Margulies-coil, Lippesloop, Saf-T-Coil en het T-spiraaltje de bekendste werden. 14 Duidelijk werd dat de effectiviteit van de intra-uteriene middelen toenam door vergroting van het aanrakingsoppervlak met het endometrium. De ontwikkeling van het Dalkon-schildje bevestigde deze theorie. Het was uiterst effectief, maar in de jaren tachtig leidde het tot een toenemend aantal infecties, mede veroorzaakt door de multifilamentaire draad aan het schildje. Het gevolg was een tijdelijke terugval in het wereldwijde gebruik van iud s. Toevoeging van koper aan het inerte frame van het iud zorgde voor een verhoging van de anticonceptieve werking. 15 De hoeveelheid koper bleek eveneens relevant. Het meest effectief zijn iud s met een koperoppervlakte van 300 mm 2 of meer. Wordt de koperoppervlakte verder verhoogd, tot 400 mm 2 of meer, dan is er geen verbetering van de effectiviintroductie 21
6 11677_4edruk-anticonceptie-01_deel_deel_ :59 Pagina 22 teit meer te verwachten, maar neemt de kans op bijwerkingen, in het bijzonder bloedingen, toe. De effectiviteit van het koperimplantaat, waarbij een frame ontbreekt, heeft duidelijk gemaakt dat uitsluitend koper verantwoordelijk is voor de anticonceptieve werking en dat de grootte van het iud niet bepalend is. Hormoonafgevende intra-uteriene systemen, waarvan Progestasert * op basis van het T-model als eerste beschikbaar kwam, hadden aanvankelijk een stijging van het aantal extra-uteriene graviditeiten tot gevolg. 16 Dit systeem wordt dan ook nauwelijks meer toegepast. Met de introductie van het levonorgestrel-afgevend systeem Mirena aan het eind van de jaren tachtig doet dit probleem zich niet meer voor. Het huidige levonorgestrel-afgevende intra-uterien systeem is qua effectiviteit vergelijkbaar met sterilisatie Natuurlijke methoden Al aan het begin van onze jaartelling werd door de apostel Paulus seksuele onthouding genoemd als methode van geboortebeperking. In het begin van de twintigste eeuw werd voor het eerst een relatie gelegd tussen de temperatuurschommelingen in de cyclus en het tijdstip van ovulatie. In Nederland werd dit door Van der Velde beschreven in Het volkomen huwelijk in De methode werd pas algemeen erkend toen nagenoeg gelijktijdig Ogino 18 in Japan en Knaus 19 in Wenen een helder inzicht verschaften in de fysiologie van de menstruele cyclus en op basis daarvan de mogelijkheid gaven de vruchtbare dagen te berekenen. De methode kreeg algemene bekendheid als periodieke onthouding. 3.5 De pil De grote doorbraak in de ontwikkeling van de anticonceptie kwam toen ook de hormonale regeling van de vruchtbaarheid in kaart kon worden gebracht. De ontdekking van de ovulatieremmende werking van een combinatie van hormonen (oestrogenen en progesteron) door Gregory Pincus 20, leidde vanaf 1960 met de introductie van de pil tot een revolutie in de anticonceptie. Eindelijk was er een werkelijk betrouwbaar middel beschikbaar, dat het mogelijk maakte de seksuele handeling los te koppelen van zwangerschap. De pil leverde hierdoor tevens een belangrijke bijdrage aan het emancipatieproces van de vrouw. 3.6 Sterilisatie Definitieve anticonceptie door middel van sterilisatie van man of vrouw heeft in de vorige eeuw eveneens een stormachtige ontwikkeling doorge- * Omwille van de leesbaarheid is het -teken in dit boek weggelaten. Merknamen zijn herkenbaar aan de hoofdletter als beginletter. 22 deel 1
7 11677_4edruk-anticonceptie-01_deel_deel_ :59 Pagina 23 maakt. Madlener beschreef in het begin van de twintigste eeuw een eenvoudige operatieve afsluiting van de eileiders bij de vrouw. De huidige methoden berusten nog steeds op hetzelfde principe, maar dankzij de ontwikkeling van laparoscopie en hysteroscopie zijn deze methoden thans op grotere schaal toepasbaar. 4 Fysiologie van de voortplanting Zowel bij de vrouw als bij de man wordt de vruchtbaarheid geregeld door een subtiel samenspel van hormonale regulering enerzijds en een welhaast perfect anatomisch stelsel anderzijds. In de hypothalamus, een centraal in de hersenen gelegen gebied, worden (onder andere) stoffen geproduceerd die de hypofyse het hersenaanhangsel dat zich, goed beschermd door de schedel, midden achter de ogen bevindt aanzet tot de productie van fsh (follikelstimulerend hormoon) en lh (luteïniserend hormoon). Bij de vrouw is fsh verantwoordelijk voor de rijping van de eicel. Elke cyclus weer ontwikkelt zich een eicel uit een van de al vanaf de geboorte aanwezige primordiale follikels in de eierstok. De primordiale follikel groeit via een secundaire follikel uit tot de Graafse follikel, waarin de eicel zich bevindt. De follikel produceert op zijn beurt het hormoon oestradiol, dat verantwoordelijk is voor onder andere de vorming van cervixslijm, nodig voor het opnemen en laten passeren van de zaadcellen via de baarmoederhals. De toename van de hoeveelheid oestradiol in de bloedcirculatie zorgt voor de afgifte van lh uit de hypofyse op het moment dat de eicel voldoende is ontwikkeld. Dit leidt tot de ovulatie of eisprong, waarna het ei bevrucht kan worden door de aanwezige zaadcellen. Na de ovulatie begint de productie van progesteron, ook wel het zwangerschapbehoudend hormoon genoemd, dat het baarmoederslijmvlies gereed maakt om vijf tot zeven dagen later de bevruchte eicel, die via de eileiders naar de baarmoederholte wordt getransporteerd, te kunnen ontvangen. Heeft zeven dagen na de ovulatie geen innesteling plaatsgevonden, dan vermindert de productie van het progesteron, waarna weer zeven dagen later het baarmoederslijmvlies wordt afgestoten: dit gebeurt tijdens de menstruatie. De daling van de progesteronproductie is aanleiding tot hernieuwde afgifte van de hormonen in de hypofyse, waardoor de gehele cyclus weer opnieuw begint. Bij de man stimuleert lh de productie van testosteron in de testikels of zaadballen, welk hormoon noodzakelijk is voor de rijping van de zaadcel. Ook fsh, afkomstig uit de hypofyse, is betrokken bij de rijping van de zaadcellen in de testikels. In tegenstelling tot bij de vrouw, bij wie alle primordiale follikels (waaruit de eicellen zich ontwikkelen) al bij de geboorte aanwezig zijn, is er bij de man tijdens en na de puberteit sprake van introductie 23
8 11677_4edruk-anticonceptie-01_deel_deel_ :59 Pagina 24 een continue nieuwvorming van zaadcellen. De rijping van een zaadcel duurt ongeveer 75 dagen. De rijpe zaadcellen worden opgeslagen in de epididymis (de bijbal) en in het begin van de ductus deferens (de zaadleider). Tijdens de ejaculatie worden de zaadcellen samen met vloeistoffen uit de prostaat en uit de zaadblaasjes via de urethra (de plasbuis) naar buiten gebracht. Vindt ejaculatie tijdens de coïtus (geslachtsgemeenschap) plaats, dan wordt het ejaculaat gedeponeerd in het achterste schedegewelf. Vervolgens zullen via het cervixslijm de beweeglijke zaadcellen de baarmoeder binnengaan en via de eileiders bij de eicel komen, waarna deze bevrucht kan worden. 5 Hoe werkt anticonceptie? De verschillende methoden van anticonceptie verhinderen het ontstaan van zwangerschap doordat zij het voortplantingsmechanisme verstoren. Dit kan gebeuren door: de productie van ei- en zaadcellen te verhinderen: hormonale anticonceptie; te verhinderen dat de zaadcellen via de baarmoeder de eileiders bereiken door veranderingen in het baarmoederslijmvlies te veroorzaken en de beweeglijkheid van de zaadcel te beïnvloeden; dit kan plaatsvinden door koperafgifte via spiraaltjes of hormoonafgifte via in de baarmoeder gelegen systemen: intra-uteriene anticonceptie; door af te zien van geslachtsgemeenschap tijdens de vruchtbare dagen van de vrouw: de natuurlijke methoden van geboorteregeling; door te verhinderen dat zaadcellen en eicel elkaar bereiken tijdens de geslachtsgemeenschap: de barrièremethoden en sterilisatie. De hormonale en intra-uteriene methoden alsook de toepassing van natuurlijke methoden en barrièremiddelen zijn tijdelijke vormen van geboorteregeling en na het staken van deze methoden is bevruchting meestal weer direct mogelijk. Sterilisatie is bedoeld als definitieve vorm van geboorteregeling. 6 Anticonceptie en SOA-preventie Een van de voorwaarden waaraan het ideale anticonceptivum naast absolute bescherming tegen zwangerschap moet voldoen is bescherming bieden tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa s). De meest bekende hiervan is aids, overgebracht door het hiv ( human immunodeficiency virus ). Hoewel het verloop van de ziekte door medicatie kan worden vertraagd, is er nog steeds geen medicament beschikbaar dat de 24 deel 1
9 11677_4edruk-anticonceptie-01_deel_deel_ :59 Pagina 25 ziekte ook geneest. De andere soa s zijn niet per se levensbedreigend, maar kunnen op den duur wel leiden tot onvruchtbaarheid, doorgaans als gevolg van beschadiging van de eileiders. Na een daling in het aantal voorkomende soa s direct na 1990, is vanaf het midden van dat decennium weer een stijging waarneembaar. In de periode van 1996 tot 2001 verdubbelde de frequentie van besmetting met chlamydia. In dezelfde periode werd ook een forse stijging van de incidentie van traditionele geslachtsziekten als gonorroe en syfilis vastgesteld. 21 Sinds 2004 registreren alle ggd-en hun soa-consulten in de internetapplicatie soap, waardoor het mogelijk is geworden trends op landelijk niveau te registreren. In de periode steeg het aantal nieuwe soa-consulten van circa naar ruim In 2009 werd ruim 98% van alle bezoekers getest op gonorroe, chlamydia en syfilis en 92% op hiv. Het percentages positieve testen op gonorroe, syfilis en hiv daalde gedurende deze periode licht, maar door de sterke toename van de consulten steeg het absolute aantal infecties. In 2009 vond wel een opvallende stijging plaats van het aantal positieve testen op gonorroe (28% meer dan in 2008) bij mannen die seks hebben met mannen. Wat betreft chlamydia was er zowel percentueel als absoluut een forse stijging te zien naar bijna 11% in 2009 overeenkomend met circa nieuwe gevallen. Het percentage positieve chlamydia- testen is het hoogst bij jonge heteroseksuelen (<25 jaar): 14%. 22, Figuur chlamydia aantal testen gonorroe aantal testen infectieuze syfilis aantal testen hiv aantal testen chlamydia % pos gonorroe % pos infectieuze syfilis % pos hiv % pos Trends in het aantal testen op soa s en het percentage positieve testen in 22, 23 de periode introductie 25
10 11677_4edruk-anticonceptie-01_deel_deel_ :59 Pagina 26 De tijdelijke daling direct na 1990 volgde op intensieve anti-aids-campagnes, die vooral waren gericht op jongeren. De intensiviteit van deze voorlichtingscampagnes nam rond 1995 af, mede door bezuinigingen van de overheid. Hoewel niet met zekerheid kan worden aangetoond dat minder intensieve voorlichting, vooral gericht op de jaarlijkse nieuwe groep jongeren die seksueel actief wordt, hier debet aan is, lijkt deze relatie wel waarschijnlijk. Blijvende voorlichting over soa-preventie, met name onder jongeren, is dan ook van groot belang. Door het ontwikkelen van lespakketten, zoals het pakket Lang leve de liefde voor leerlingen van klas 2 en 3 van het vmbo, worden jongeren getraind in vaardigheden om hun grenzen in seksuele relaties aan te geven en om te kunnen onderhandelen over veilig vrijen, condoomgebruik en anticonceptie. Om overdracht van soa s te verhinderen, is het gebruik van condooms (mannen- en/of vrouwencondooms) noodzakelijk, in het bijzonder in de risicogroepen. Tot de groepen met het hoogste soa-risico behoren jongeren tot 25 jaar met wisselende seksuele partners of met partners die wisselende seksuele contacten hebben. Hoewel sommigen uitsluitend condoomgebruik propageren als bescherming tegen zowel zwangerschap als soa s, is de betrouwbaarheid van condooms ter bescherming tegen zwangerschap aanzienlijk minder dan die van hormonale en intra-uteriene methoden. Daarom luidt het advies om ter bescherming tegen zwangerschap een betrouwbaar anticonceptivum, zoals pil of spiraal, te kiezen en bovendien het condoom erbij te gebruiken ter preventie van soa s. Deze methode wordt vanaf circa 1980 wereldwijd gepropageerd en staat bekend als double dutch deel 1
11 11677_4edruk-anticonceptie-01_deel_deel_ :59 Pagina 27 Referenties 1. United Nations Department of Economic and Social Affairs/Population Division World Population Prospects: The 2008 Revision, 2. United Nations World Population Prospects: The 1994 Revision. New York. United Nations, United Nations (1994). World Contraceptive Use 1994, United Nations Department for Economic and Social Information and Policy Analysis, ST/ESA/SER.A/143, New York. 4. United Nations (2002). World Contraceptive Use 2001, Population Division of the United Nations Department of Economic and Social Affairs, DEV/2392/POP/829, New York. 5. World Contraceptive Use United Nations Department of Economic and Social Affairs. Population Division Wereldbevolkingsrapport United Nations Population Fund. 7. Standards from the Programme of Action of the United Nations International Conference on Population and Development: Cairo, Egypt: 5-13 September, Southam AL. Historical review of intra-uterine devices. In: Proceedings of the Second International Conference on Intrauterine Contraception, New York, October 2-3, International Congress-Series No. 86, Amsterdam, Excerpta Medica. 1965: Reist A. Die Gefahren der zur Konzeptionsverhütung intrauterin eingeführten sogenannten Sterilette oder Obturatoren, sowie des Fructuletts von Nassauer. Schweiz Med Wschr 1925;5: Richter R. Ein Mittel zur Verhütung der Konzeption. Dtsch Med Wschr 1909;35: Pust Dr. Ein brauchbarer Frauenschutz. Dtsch Med Wschr 1923;29: Ota T. A study on the birth control with an intra-uterine instrument. Jap J Obstet Gynecol 1934;17: Sommer K. Konzeptionsverhütung durch Graefenbergring. Zbl Gynaek 1931;55: Tietze C, Lewit S, editors. Proceedings of the Conference of Intra- Uterine contraceptive Devices, New York, April 30-May 1, Excerpta Medica Foundation, International Congress Series No 54, Amsterdam Tatum HJ. Intrauterine contraception. Am J Obstet Gynecol 1972; 112: introductie 27
11677_4edruk-anticonceptie-01_deel_deel_ :59 Pagina 15 Deel 1 Introductie
Deel 1 Introductie introductie 1 Wat is anticonceptie? Anticonceptie is een verzamelnaam voor alle methoden en middelen die tot doel hebben bevruchting van de eicel door de zaadcel, dan wel innesteling
Nadere informatiecontraceptie na de bevalling
contraceptie na de bevalling Inleiding Na de bevalling is het een ideaal moment om even stil te staan bij uw contraceptie. Afhankelijk van uw keuze om al dan niet borstvoeding te geven is de keuze van
Nadere informatie3. Hormonale regeling van de menstruele cyclus bij de vrouw
3. Hormonale regeling van de menstruele cyclus bij de vrouw 3.1 Algemeen Onderstaande figuur geeft een volledig overzicht van alle hormoonconcentraties die een rol spelen bij de regeling van de menstruele
Nadere informatieOpwekken van de eisprong (ovulatie-inductie)
Opwekken van de eisprong (ovulatie-inductie) Ovulatie-inductie (opwekken van de eisprong) In deze folder leest u meer over de gang van zaken rond ovulatie-inductie. Dit is een behandeling voor vrouwen
Nadere informatieNormale cyclus. Gynaecologie
Normale cyclus Gynaecologie Inhoudsopgave In het kort 4 Wat is een normale cyclus? 4 Wat gebeurt er in een cyclus? 5 De rol van hormonen 5 De fasen van een cyclus 6 De rijping van de eiblaas (folliculaire
Nadere informatieMorning-afterpil. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Morning-afterpil Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud De morning-afterpil 3 De menstruatiecyclus 8 Anticonceptie 12 Begrippenlijst 18 Morning-afterpil
Nadere informatieVoortplanting bij dieren
Voortplanting bij dieren Opdracht 1 Geef aan of de beweringen juist of onjuist zijn: 1. De primaire geslachtskenmerken heb je vanaf je puberteit 2. Geslachtshormonen zorgen voor veranderingen in de puberteit
Nadere informatieIk wil anticonceptie gaan gebruiken. Poli Gynaecologie
00 Ik wil anticonceptie gaan gebruiken Poli Gynaecologie Wat is anticonceptie? Een anticonceptiemiddel (of voorbehoedmiddel) voorkomt dat een zwangerschap ontstaat. Bijvoorbeeld door te voorkomen dat er
Nadere informatieIk wil een voorbehoedmiddel (anticonceptie) gaan gebruiken
1/6 Gynaecologie Ik wil een voorbehoedmiddel (anticonceptie) gaan gebruiken Inleiding Een anticonceptiemiddel (voorbehoedmiddel) beschermt u tegen zwangerschap als u seks heeft en niet zwanger wilt worden.
Nadere informatieInformatie. Opwekken van de eisprong (ovulatieinductie)
Informatie Opwekken van de eisprong (ovulatieinductie) Ovulatie-inductie (opwekken van de eisprong) In deze folder leest u meer over de gang van zaken rond ovulatie-inductie. Dit is een behandeling voor
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Anticonceptie
PATIËNTEN INFORMATIE Anticonceptie In het kort Een anticonceptiemiddel (voorbehoedmiddel) beschermt u tegen zwangerschap als u seks heeft en niet zwanger wilt worden. Anticonceptiemiddelen verschillen
Nadere informatieHuiswerkopdrachten. over seks, SOA en anticonceptie. love-control.nl. Opdracht 1
Huiswerkopdrachten Opdracht 1 In de afbeelding worden onder andere enkele delen van het voortplantingsstelsel van de man weergegeven. Enkele organen zijn in de afbeelding aangegeven met letters. Deze organen
Nadere informatieNormale cyclus. Poli Gynaecologie
00 Normale cyclus Poli Gynaecologie De inhoud van deze voorlichtingsfolder is samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Andere folders en brochures op het gebied
Nadere informatieNederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie ALGEMENE INFORMATIE NORMALE CYCLUS. Versie 1.3. Datum Goedkeuring 07-01-2007 Verantwoording
Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie ALGEMENE INFORMATIE NORMALE CYCLUS Versie 1.3 Datum Goedkeuring 07-01-2007 Verantwoording NVOG In het kort Bij vrouwen in de vruchtbare levensfase
Nadere informatieSamenvatting Biologie Voortplanting
Samenvatting Biologie Voortplanting Samenvatting door een scholier 1797 woorden 13 december 2005 7 9 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Teelballen: produceren zaadcellen en testosteron
Nadere informatievan een muskiet weer? Leg je antwoord uit.
30 3 VMBO KGT A BEANTWOORD DE VOLGENDE VRAGEN. Afbeelding 1 Bij een muskiet is het aantal chromosomen in een lichaamscel 6. In afbeelding 1 geven beide tekeningen schematisch een delende cel van een muskiet
Nadere informatiePrimaire geslachtskenmerken
Puberteit Primaire geslachtskenmerken -Secundaire geslachtskenmerken -Puberteit -Hormonen -Hypofyse -Groeispurt Wat is het?: Geslachtskenmerken die je vanaf je geboorte hebt. Voorbeelden: Vagina en Penis
Nadere informatieTussen de trofoblast en de kiemschijf wordt de navelstreng gevormd.
Biologie SE4 Hoofdstuk 6 Paragraaf 1 Tijdens de ovulatie komt een eicel vrij uit een van de beide ovaria. Deze eicel komt terecht in een eileider. Een van de zaadcellen die de tocht van de vagina naar
Nadere informatie2: WAT ZIJN VOORBEHOEDSMIDDELEN?
Werkstuk door een scholier 2192 woorden 30 mei 2001 6,6 419 keer beoordeeld Vak Biologie Hoofdstuk 1 : INLEIDING. Ik heb dit onderwerp gekozen, omdat mij dit een goed onderwerp leek toen ik het zag en
Nadere informatieAnticonceptiemiddelen met oestrogeen en progestageen
Ik wil anticonceptie gaan gebruiken Samenvatting Een anticonceptiemiddel (voorbehoedmiddel) beschermt u tegen zwangerschap. Anticonceptiemiddelen verschillen in werking, gebruik, betrouwbaarheid en bijwerkingen.
Nadere informatie7,1. Antwoorden door Een scholier 1903 woorden 23 mei keer beoordeeld. Biologie voor jou. Biologie Samenvatting Thema 4 Voortplanting
Antwoorden door Een scholier 1903 woorden 23 mei 2004 7,1 324 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie Samenvatting Thema 4 Voortplanting Je moet primaire en secundaire geslachtskenmerken
Nadere informatieInhoud. Hormonale methoden. Anticonceptiepil. Anticonceptiering. Anticonceptiepleister. Minipil. Prikpil. Hormoonstaafje.
Anti conceptie 1 Inhoud Hormonale methoden Anticonceptiepil Anticonceptiering Anticonceptiepleister Minipil Prikpil Hormoonstaafje Hormoonspiraal Inter-uteriene methoden Koperspiraal Hormoonspiraal Natuurlijke
Nadere informatieAnticonceptie. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl
Anticonceptie Informatie voor patiënten F0713-3102 oktober 2015 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44
Nadere informatiezweet stinkt schaam haar ongesteld brede heupen borst groei schaamlippen groeien groeispurt
Samenvatting door L. 623 woorden 5 maart 2016 0 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou pubertijd Dit is wanneer je hypofyse gaat werken de hypofyse is een hormoonklier hypofyse is de belangrijkste
Nadere informatieParagraaf 6.1 Primaire en secundaire geslachtskenmerken
H6 Voortplanting Vragen en antwoorden Paragraaf 6.1 Primaire en secundaire geslachtskenmerken 1. Wat zijn geslachtskenmerken? Kenmerken waaraan we kunnen zien of iemand een man of een vrouw is. 2. Wat
Nadere informatieInformatie. Opwekken van de eisprong. Ovulatie-inductie
Informatie Opwekken van de eisprong Ovulatie-inductie Ovulatie-inductie (opwekken van de eisprong) Dit is een behandeling voor vrouwen die graag zwanger willen worden, maar die geen of een onregelmatige
Nadere informatienormale cyclus patiënteninformatie
patiënteninformatie normale cyclus Bij vrouwen in de vruchtbare levensfase rijpt er elke maand in de eierstok een eiblaas waarin een eicel groeit. Als de eiblaas rijp is en openbarst komt de eicel vrij
Nadere informatiekeer beoordeeld 4 maart 2018
0 Samenvatting door Syb 870 woorden keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Biologie Biologie H8 Samenvatting PARAGRAAF 8.1 Een jongen maakt zaadcellen door hormonen uit de hypofyse. Via het bloed komen die hormonn
Nadere informatienormale cyclus patiënteninformatie Inleiding Wat is een normale cyclus
patiënteninformatie normale cyclus Inleiding Bij vrouwen in de vruchtbare levensfase rijpt er elke maand in de eierstok een eiblaas waarin een eicel groeit. Als de eiblaas rijp is en openbarst komt de
Nadere informatieSTERILISATIE VAN DE VROUW
STERILISATIE VAN DE VROUW 17971 Inleiding In deze folder wordt de sterilisatie bij de vrouw besproken. Hierbij komen verschillende aspecten van de sterilisatie aan bod. Uw gynaecoloog zal een aantal van
Nadere informatieNormale cyclus. Patiënteninformatie Normale cyclus
Normale cyclus Patiënteninformatie Normale cyclus Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Wat is een normale cyclus 3 De cyclus zelf 4 Wat gebeurt er in een cyclus 5 De rol van hormonen 6 De rijping van de eiblaas
Nadere informatieBiologie Voortplanting en ontwikkeling Havo
Biologie Voortplanting en ontwikkeling Havo D O C E N T : A. S E W S A H A I H E N R Y N. H A S S A N K H A N S C H O L E N G E M E E N S C H A P L E L Y D O R P ( HHS- S G L ) Boek: 4H Doelstellingen
Nadere informatie4.5. Boekverslag door een scholier 1197 woorden 23 september keer beoordeeld. Werkstuk over het spiraaltje. Inhoudsopgave: Voorwoord
Boekverslag door een scholier 1197 woorden 23 september 2016 4.5 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Binas Werkstuk over het spiraaltje Inhoudsopgave: Voorwoord 1. Wat is een spiraaltje? 2. Soorten
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Appendices NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Het polycysteus ovarium syndroom (PCOS), letterlijk het vele cysten in de eierstok - syndroom komt relatief vaak voor. Van alle vrouwen blijkt 5 tot 16% PCOS
Nadere informatieINTRA-UTERIENE ANTICONCEPTIE
HALT aan vooroordelen! INTRA-UTERIENE ANTICONCEPTIE Anticonceptie in vorm INTRA-UTERIENE ANTICONCEPTIE Anticonceptie in vorm Het intra-uterien systeem (IUS), ook soms spiraaltje genoemd, is een klein,
Nadere informatieGeslachtelijke voortplanting: de kernen van twee geslachtscellen (eicel en zaadcel) versmelten. Dat het bevruchting. Ze vormen samen een nieuwe cel.
Samenvatting Voortplanting en ontwikkeling Geslachtelijke voortplanting: de kernen van twee geslachtscellen (eicel en zaadcel) versmelten. Dat het bevruchting. Ze vormen samen een nieuwe cel. Geslachtscellen
Nadere informatie6,8. Samenvatting door B. 999 woorden 25 juni keer beoordeeld. Biologie voor jou. H3 Voortplanting
Samenvatting door B. 999 woorden 25 juni 2016 6,8 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou H3 Voortplanting 1: Jongens en meisjes Primaire geslachtskenmerken: geslachtskenmerken die een
Nadere informatie6,6. a) de kalendermethode: b) de temperatuurmethode. c) de Billingsmethode. Werkstuk door een scholier 1884 woorden 18 januari 2004
Werkstuk door een scholier 1884 woorden 18 januari 2004 6,6 33 keer beoordeeld Vak Biologie BIOLOGIE: Afremmen van de vruchtbaarheid 1. Periodieke onthouding: Bij het toepassen van periodieke onthouding
Nadere informatieWerkstuk Verzorging Anticonceptie
Werkstuk Verzorging Anticonceptie Werkstuk door een scholier 2324 woorden 16 juni 2005 5,3 38 keer beoordeeld Vak Verzorging Inhoudsopgave Hoofdstukken Inleiding De Anticonceptie pil Sterilisatie Het mannencondoom
Nadere informatieAnticonceptie, de verschillende methoden
Anticonceptie, de verschillende methoden Algemeen De keuze voor een bepaalde vorm van anticonceptie wordt gebaseerd op individuele omstandigheden en persoonlijke voorkeur. Iedere methode heeft namelijk
Nadere informatieDe leraar legt dit eerst uit, daarna maken de leerlingen deze vragen
ANTWOORDEN SEKSUALITEIT A3 Opdracht Anticonceptiepil 1,3,5 Test jezelf tijdens de les! De leraar legt dit eerst uit, daarna maken de leerlingen deze vragen OPDRACHTEN 1 tijdens de les 4 B 2 D 3 C 5 C 6
Nadere informatieBELANGRIJKSTE BEVINDINGEN
APRIL 213 INHOUD Het doel van de thermometer is een eerste berichtgeving over de stand van zaken in 212 over seksuele gezondheid in Nederland. De thermometer bevat nieuwe gegevens van de soa-centra, aangiftecijfers,
Nadere informatieSamenvatting Biologie voor Jou VMBO 3 Thema 3 Voortplanting
Samenvatting Biologie voor Jou VMBO 3 Thema 3 Voortplanting 3.1 Bevruchting = kernen van twee geslachtscellen smelten samen Mitose = gewone celdeling beide dochtercellen evenveel chromosomen als moedercel
Nadere informatieHormoonklieren zijn klieren die sappen afgeven aan het bloed. Deze sappen zijn de hormonen. De
Samenvatting door een scholier 2374 woorden 9 december 2007 7,9 59 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie samenvatting Hoofdstuk 2 - Voortplanting Het voortplantingsstelsel van
Nadere informatieONVRUCHTBAARHEID BIJ MANNEN MET PRIMAIRE CILIAIRE DYSKINESIE Zijn er mogelijkheden?
ONVRUCHTBAARHEID BIJ MANNEN MET PRIMAIRE CILIAIRE DYSKINESIE Zijn er mogelijkheden? Dr R.F.A. Weber, internist-endocrinoloog/androloog Andrologie Erasmus MC Rotterdam INLEIDING Onvruchtbaarheid kan een
Nadere informatieSamenvatting Biologie Voortplanting
Samenvatting Biologie Voortplanting Samenvatting door een scholier 2350 woorden 29 maart 2007 6,1 49 keer beoordeeld Vak Biologie Biologie samenvatting thema 2 Voortplanting en Ontwikkeling Voortplantingsstelsel
Nadere informatieAnticonceptie. Welk middel kies je? Hormonale middelen
Anticonceptie Algemeen Anticonceptie betekent letterlijk het tegengaan van bevruchting. Ofwel voorkomen van zwangerschap. Om zwangerschap te voorkomen zijn er verschillende mogelijkheden: middelen met
Nadere informatieTheorieboek. Je hebt verschillende voorbehoedsmiddelen. De enne is betrouwbaarder dan de andere. Love
4f Voorbehoedsmiddelen Je hebt verschillende voorbehoedsmiddelen. De enne is betrouwbaarder dan de andere. Hier hebt je enkele voorbehoedsmiddelen: De condoom Het vrouwencondoom De pil De prikpil Het spiraaltje
Nadere informatieVoorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Biologie voortplanting 6/29/2013. dr. Brenda Casteleyn
Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Biologie voortplanting 6/29/2013 dr. Brenda Casteleyn Met dank aan: Leen Goyens (http://users.telenet.be/toelating) en studenten van forum http://www.toelatingsexamen-geneeskunde.be
Nadere informatie1 Bespreek de tekening tijdens de les 2 D 3 C 4 B 5C 6 A 7 C 8 B. Open vragen
ANTWOORDEN VOORTPLANTING EN SEKSUALITEIT Serie a Opdracht Anticonceptiepil 1,3,5 Schema samen doornemen! OPDRACHTEN 1 Bespreek de tekening tijdens de les 2 D 3 C 4 B 5C 6 A 7 C 8 B Open vragen 1 Bij sterilisatie
Nadere informatieBij in vitro fertilisatie (IVF) worden eicellen buiten het lichaam bevrucht door
Oefen- toets HAVO In vitro fertilisatie Bij in vitro fertilisatie (IVF) worden eicellen buiten het lichaam bevrucht door spermacellen. Een bevruchte eicel ontwikkelt zich en wordt vervolgens meestal in
Nadere informatieGynaecologie. IUI in de natuurlijke cyclus
Gynaecologie IUI in de natuurlijke cyclus Inhoudsopgave Wat is intra-uteriene inseminatie? 5 Voor wie is IUI? 6 Timing 6 Sperma 7 Aandachtspunten 7 Hoe verloopt de inseminatie? 8 Na de inseminatie 9 Kans
Nadere informatieAnticonceptie. Wat is anticonceptie en hoe werkt het?
Anticonceptie Om zwangerschap te voorkomen bestaan er verschillende methoden: de pil (in verschillende soorten samenstellingen), een ring in de schede, een hormoonpleister, de prikpil, een hormoonstaafje
Nadere informatie7,3. Samenvatting door een scholier 2182 woorden 15 december keer beoordeeld. Biologie voor jou
Samenvatting door een scholier 2182 woorden 15 december 2002 7,3 188 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie H2 voortplanting Basisstof 1 De Testes (teelballen) produceren elke
Nadere informatieWat u moet weten. over Mirena. al 15 jaar betrouwbaar
Wat u moet weten over Mirena al 15 jaar betrouwbaar Inhoud 1. Algemeen 3 1.1 Wat is Mirena? 3 1.2 Hoe ziet Mirena eruit? 3 1.3 Waar wordt Mirena voor gebruikt? 4 1.4 Hoe werkt Mirena? 4 1.5 Mirena als
Nadere informatiesamenvatting doelstelling 1. doelstelling 3. doelstelling 2. doelstelling 4.
Samenvatting doelstelling 1. Je moet primaire en secundaire geslachtskenmerken kunnen noemen bij jongens en bij meisjes. Geslachtskenmerken: kenmerken waaraan we het geslacht (man of vrouw) herkennen.
Nadere informatieNoodanticonceptie wel
Noodanticonceptie wel ellaone 30mg (ulipristalacetaat) is een noodanticonceptie geneesmiddel voor uitzonderlijk gebruik. Raadpleeg uw arts voor een reguliere anticonceptie. Neem één tablet zo spoedig mogelijk,
Nadere informatieVoortplanting. Hoofdstuk 6
Voortplanting Hoofdstuk 6 Leerdoelen Je kunt de delen van een baarmoeder met embryo kunnen noemen met hun functies en kenmerken Je kunt beschrijven hoe de geboorte van een kind plaatsvindt Bevruchting
Nadere informatieWaarom koos ik dit onderwerp? Om dat ik graag op het moment dat ik wat ga doen wil weten wat het veiligst en betrouwbaarst is
Boekverslag door L. 1775 woorden 22 juli 2001 6.2 40 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Waarom koos ik dit onderwerp? Om dat ik graag op het moment dat ik wat ga doen wil weten wat het veiligst en
Nadere informatieBiologie Samenvatting H11+12
Biologie Samenvatting H11+12 11.1 Puberteit Hoe noem je de verschillen tussen jongens en meisjes? Alle kenmerken waarin jongens en meisjes verschillen, heten geslachtskenmerken. Primaire geslachtskenmerken:
Nadere informatieOntwikkelingsbiologie
Ontwikkelingsbiologie In vitro fertilisatie Bij in vitro fertilisatie (IVF) worden eicellen buiten het lichaam bevrucht door spermacellen. Een bevruchte eicel ontwikkelt zich en wordt vervolgens meestal
Nadere informatieINSTRUCTIEFOLDER: ANTICONCEPTIE TIGRINYA
Hoe voorkom je een zwangerschap? Informatie over anticonceptiemiddelen die zwangerschap tegengaan. Deze folder is voor iedereen die wil weten hoe je een zwangerschap voorkomt. INSTRUCTIEFOLDER: ANTICONCEPTIE
Nadere informatieWelke methode past het best bij jou?
41955_SN Folder omslag 22-06-2004 11:11 Pagina 20 Welke methode past het best bij jou? Copyright 2004 Stichting nticonceptie Nederland Deze folder is met de uiterste zorg samengesteld. an de verstrekte
Nadere informatieJaarcijfers 2012. Regionaal Centrum voor Seksuele Gezondheid zuidelijk Zuid-Holland. GGD Hollands Midden GGD Rotterdam-Rijnmond GGD Zuid-Holland-Zuid
Regionaal Centrum voor Seksuele Gezondheid zuidelijk Zuid-Holland GGD Hollands Midden GGD Rotterdam-Rijnmond GGD Zuid-Holland-Zuid Juni 2013 Samenstelling: Hannelore Götz, arts Maatschappij en Gezondheid
Nadere informatieVragen over anticonceptie
Gynaecologie Patiënteninformatie Vragen over anticonceptie U ontvangt deze informatie, omdat u bij onze afdeling Gynaecologie langs bent geweest met vragen over anticonceptie. In deze informatie kunt u
Nadere informatieH2.1 voortplantingsstelsel van de man
H2.1 voortplantingsstelsel van de man Inwendige geslachtsorganen In de balzak liggen de teelballen. In de teelballen worden elke dag miljoenen zaadcellen geproduceerd. Dit begint vanaf de puberteit. In
Nadere informatieVoortplantingshormonen
Voortplantingshormonen De menstruatiecyclus bij de mens is een gebeurtenis waarbij verschillende processen tegelijkertijd en in onderlinge afhankelijkheid plaats vinden. De aanvang, het voortduren en het
Nadere informatieBiologie 2HAVO/VWO VOORTPLANTING Thema 4
Biologie 2HAVO/VWO VOORTPLANTING Thema 4 Basisstof 1 Je verandert... Als een kind geboren wordt, kun je meteen zien of het een jongen of een meisje is. Dat zie je aan de geslachtskenmerken. Geslachtskenmerken
Nadere informatieVruchtbaarheidsstoornissen. Als zwanger worden niet vanzelf gaat
Vruchtbaarheidsstoornissen Als zwanger worden niet vanzelf gaat 2 U heeft besloten een oriënterend vruchtbaarheids (fertiliteits) onderzoek te laten verrichten. In deze folder vindt u informatie over het
Nadere informatieSamenvatting Biologie voortplanting
Samenvatting Biologie voortplanting Samenvatting door een scholier 1162 woorden 6 november 2012 5 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Voortplantingsstelsel man Thema 2 samenvatting
Nadere informatieOvulatie-inductie. Gynaecologie. Beter voor elkaar
Ovulatie-inductie Gynaecologie Beter voor elkaar 2 Inleiding In deze folder leest u meer over de gang van zaken rond ovulatie-inductie. Dit is een behandeling voor vrouwen die graag zwanger willen worden,
Nadere informatie7.4. Schedespoeling. Langdurig borstvoeding. Coïtus interruptus. Temperatuur meten. Boekverslag door Een scholier 2962 woorden 25 maart 2004
Boekverslag door Een scholier 2962 woorden 25 maart 2004 7.4 29 keer beoordeeld Vak ANW Soorten voorbehoedmiddelen en de werking Gedurende de loop van de tijd zijn de manieren van anticonceptie veranderd.
Nadere informatieDe onderontwikkelde follikels die bij PCOS ontstaan, worden cysten genoemd.
In deze folder leest u: Wat is PCOS? Hoe werkt een normale menstruatiecyclus? Verklarende woordenlijst Hoe wordt de diagnose PCOS gesteld? Wat zijn de oorzaken van PCOS? Wat zijn de risico s van PCOS?
Nadere informatieMenstruatiecyclus vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 12 July 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73618 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieprimaire geslachtkenmerken Geslachtskenmerken die al bij de geboorte aanwezig zijn
Vragen bij paragraaf 2.2 en 2.3 Puberteit Periode waarin hormonale veranderingen zorgen voor ontwikkeling van kind tot volwassene hormonale stelsel Orgaanstelsel dat hormonen aanmaakt hormonen Signaalstofffen
Nadere informatieBiologie Samenvatting Hoofdstuk 2 Voortplanting Basisstof 1 t/m 10 Basisstof 1: Het voortplantingsstelsel van een man
Samenvatting door F. 1919 woorden 25 april 2012 5,7 14 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie Samenvatting Hoofdstuk 2 Voortplanting Basisstof 1 t/m 10 Basisstof 1: Het voortplantingsstelsel
Nadere informatieVOORTPLANTING BIJ DE MENS
VOORTPLANTING BIJ DE MENS 1 Vruchtbaarheid Alle levende wezens planten zich voort om niet uit te sterven. Mensen ook. Dat is één van de redenen waarom we voortplantingsorganen en seksuele gevoelens hebben.
Nadere informatieST. ANTONIUS VRUCHTBAARHEIDSCENTRUM. Ovulatie-inductie BEHANDELING
ST. ANTONIUS VRUCHTBAARHEIDSCENTRUM Ovulatie-inductie BEHANDELING Ovulatie-inductie In deze folder leest u meer over de gang van zaken rond ovulatie-inductie. Dit is een behandeling voor vrouwen die graag
Nadere informatieNiet iedereen merkt dat hij/zij een geslachtsziekte heeft. Vrouwen hebben soms bijna of geen last.
Werkstuk door een scholier 1366 woorden 19 maart 2001 6,8 72 keer beoordeeld Vak Biologie GESLACHTSZIEKTEN ALGEMEEN: Geslachtsziekten kan je oplopen door lichamelijk sexueel contact. Waarbij de mond, anus
Nadere informatieAantekeningen hoofdstuk 3 Voortplanting BBL
Aantekeningen hoofdstuk 3 Voortplanting BBL 3.1 Zwanger 1. Wanneer ben je vruchtbaar? Vruchtbaar zijn: de. van een jongen kunnen een.. van een meisje bevruchten. Jongens zodra ze. vormen. Meisjes zodra
Nadere informatiePCOS (Poly Cysteus Ovarium Syndroom)
PCOS (Poly Cysteus Ovarium Syndroom) Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is PCOS? 1 De normale cyclus 1 Wat gebeurt er bij PCOS? 2 Verhoogde risico's 3 Genetica 3 Behandelmethodes
Nadere informatieWat u moet weten. Mirena. over
Wat u moet weten over Mirena Deze informatie is bestemd voor vrouwen aan wie het hormoonspiraaltje is voorgeschreven. In deze brochure vindt u meer informatie over het product en de procedure. Mocht u
Nadere informatieVoortplanting. Examen VMBO-GL en TL. biologie CSE GL en TL. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VMBO-GL en TL Voortplanting biologie CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 29 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 36 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat
Nadere informatieDe geslachtsontwikkeling, zoals het meestal gaat 1
De geslachtsontwikkeling, zoals het meestal gaat Je bent zo mooi anders dan ik, natuurlijk niet meer of minder maar zo mooi anders, ik zou je nooit Deze infobrochure heeft als doel om de ontwikkeling uit
Nadere informatieHormonale regeling gametogenese
Hormonale regeling gametogenese Bijscholing SLO Natuurwetenschappen optie biologie 2 mei 2018 Biologie in het leerplan Aardrijkskunde-Natuurwetenschappen BRUSSEL D/2017/13.758/009 - September 2017 Leerplandoelstellingen
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 3: Voortplanting en ontwikkeling
Samenvatting Biologie Thema 3: Voortplanting en ontwikkeling Samenvatting door een scholier 1708 woorden 10 mei 2012 4,9 14 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 1. Voorplanting en bevruchting
Nadere informatieBalzak (scrotum) huidplooi waarin de teelballen liggen. Temperatuur +/- 2 C lager dan in de buikholte (gunstiger voor de ontwikkeling
Samenvatting door K. 1416 woorden 28 januari 2013 3 6 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie Thema 2 voortplanting en ontwikkeling Voortplantingsstelsel v/d man Teelballen (testes)
Nadere informatieInformatie over anticonceptie. (alitretinoïne) Zwangerschapspreventieprogramma
Informatie over anticonceptie (alitretinoïne) Zwangerschapspreventieprogramma Inhoudsopgave 1. Mythes en feiten 1. Mythes en feiten 3 2. Zwangerschapspreventie en TOCTINO 4 3. Zwangerschapstesten 6 4.
Nadere informatieEen koperspiraaltje dat vriendelijk is voor de vrouw!
Een koperspiraaltje dat vriendelijk is voor de vrouw! Hormoonvrij en betrouwbaar Klein en flexibel Opvallend gemakkelijk ~ Hoe werkt dit spiraaltje ~ Wat zijn de voordelen ~ Voor welke vrouwen is het geschikt
Nadere informatiethema 3 Voortplanting en ontwikkeling basisstof basisstof 1 Het voortplantingsstelsel van een man
basisstof 1 Het voortplantingsstelsel van een man De voortplantingsorganen bij een man liggen in de balzak, de onderbuik en de penis. Balzak: hierin liggen twee teelballen en twee bijballen. Teelballen:
Nadere informatieOefen Repetitie KGT thema Voortplanting
Oefen Repetitie KGT thema Voortplanting Als er geen punten bij een vraag staan, dan is die vraag 1 punt waard. Onderdeel A: waar of niet waar? 1. De pil beschermt zowel tegen SOA s als tegen een zwangerschap
Nadere informatie6,9. Samenvatting door M woorden 10 juni keer beoordeeld Puberteit. Hoe noem je de verschillen tussen jongens en meisjes?
Samenvatting door M. 2872 woorden 10 juni 2013 6,9 8 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 11.1 Puberteit Hoe noem je de verschillen tussen jongens en meisjes? Geslachtskenmerken alle kenmerken waarin
Nadere informatieHet fertiliteitsonderzoek
GYNAECOLOGIE Het fertiliteitsonderzoek Vruchtbaarheidsonderzoek Binnenkort komt u op de polikliniek gynaecologie in verband met kinderwens. In deze folder zullen we in het kort de werkwijze in ons ziekenhuis
Nadere informatieVRIJ VAN HORMONEN VRIJ OM TE ZIJN WIE JE BENT
VRIJ VAN HORMONEN VRIJ OM TE ZIJN WIE JE BENT NLD WAT IS MULTI-SAFE? Multi-Safe is een hormoonvrij anticonceptiespiraaltje dat voldoet aan de hoogste standaarden. Het Multi-Safe spiraaltje is een hoefijzervormig
Nadere informatieLaparoscopische sterilisatie van de vrouw
Laparoscopische sterilisatie van de vrouw Inleiding In deze brochure wordt een uitleg gegeven van verschillende aspecten van sterilisatie bij de vrouw. Een aantal zaken zal uw arts reeds met u besproken
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 2
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 2 Samenvatting door een scholier 2172 woorden 3 december 2003 6,7 43 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 2 Doelstelling 1 Je moet van de delen
Nadere informatieDeze SOA leidt tot wratten op of rond de geslachtsdelen of de anus. Ze zijn hinderlijk en hardnekkig en kunnen na een behandeling terugkomen.
Werkstuk door een scholier 2066 woorden 6 maart 2007 4,2 11 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding 1. Waarvoor staat de afkorting SOA? SOA is de afkorting van seksueel overdraagbare aandoening. Vroeger
Nadere informatieIn overleg met uw huisarts/gynaecoloog heeft u besloten een spiraaltje te laten plaatsen.
Het spiraaltje 2 Inleiding In overleg met uw huisarts/gynaecoloog heeft u besloten een spiraaltje te laten plaatsen. Een spiraaltje is een kunststof ankertje (24 tot 36 mm lang) dat in de baarmoeder wordt
Nadere informatieISOCURAL zachte capsules, oraal (isotretinoïne)
De Belgische gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel ISOCURAL. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie
Nadere informatie