WAR TRAUMA FOUNDATION JAARVERSLAG 2009

Transcriptie

1 War Trauma Foundation Jaarverslag 2009

2 Foto s voorkant, vlnr met de klok mee: - Kosovo - Burundi - Sri Lanka - Palestijnse Gebieden

3 WAR TRAUMA FOUNDATION

4 War Trauma Foundation Maak van een herinnering weer gewoon een herinnering War Trauma Foundation is opgericht op 25 februari De stichting stelt zich ten doel de psychosociale vaardigheden te versterken van lokale mensen en organisaties die werkzaam zijn in (post)conflictgebieden en die psychosociale ondersteuning bieden aan door conflict en geweld getraumatiseerde kinderen en volwassenen.

5 1 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 3 2. VISIE EN WERKWIJZE 4 3. PROGRAMMA S IN DE REGIO S 8 4. ONDERZOEK, TRAINING EN ONTWIKKELING PARTNERSCHAPPEN EN SAMENWERKINGSVERBANDEN ORGANISATIE FONDSENWERVING EN COMMUNICATIE KWALITEIT EN BELEID ORGANISATORISCHE RISICO S SOCIAAL VERSLAG FINANCIËN TOEKOMST 39 JAARREKENING ACCOUNTANTSVERKLARING 61 BIJLAGEN 63 AFKORTINGEN 67

6 2

7 3 1. INLEIDING Het jaar 2009 werd voor War Trauma Foundation (WTF) gekenmerkt door consolidatie van psychosociale programma s, uitbreiding van het internationale netwerk en versterking van de interne capaciteit van de organisatie. Er werd opnieuw inhoudelijke en financiële ondersteuning gegeven aan psychosociale projecten van partnerorganisaties in (post)conflictgebieden. De rode draad in deze projecten bestond uit het versterken van kennis op gebied van trauma en psychosociale support. Ook is aandacht gegeven aan het opbouwen van netwerken van organisaties die deze programma s uitvoeren. Het accent ligt steeds meer op geografische regio s: de politieke en sociaal-economische complexiteit in een (post)conflictgebied vereisen veel kennis en inzicht die beter ontwikkeld kunnen worden wanneer er een focus is. Ook verspreiden conflicten zich vaak over landsgrenzen, waardoor een regionale aanpak vereist is. De regio s waarop WTF zich richt zijn het Midden-Oosten (met name de Palestijnse Gebieden/West Bank en Egypte), de Balkan (Kosovo) en de Noordelijke Kaukasus (Noord-Ossetië, Tsjetsjenië, Ingusetië), het Grote Merengebied in Afrika (Burundi, Democratische Republiek Congo) en Sri Lanka. De projecten buiten genoemde regio s bevonden zich in het verslagjaar alle in de eindfase. WTF neemt deel in een project met de World Health Organization (WHO) en World Vision International (WVI): het ontwikkelen van de Psychological First Aid (PFA) Guide for Low and Middle Income Countries. Dit handboek beoogt de kwaliteit te verbeteren van de eerste psychosociale support na een conflict of ramp. In 2009 werd een driejarig onderzoek naar de duurzaamheid van psychosociale programma s afgerond. Dit onderzoek zal in het eerste kwartaal van 2010 worden gepubliceerd. Ook in WTF zelf vonden veranderingen plaats. In oktober droeg Maurits Cohen, oprichter en directeur sinds het begin van de organisatie in 1997, zijn taken en verantwoordelijkheden over aan Marieke Schouten. In januari 2010 volgde het formele afscheid van Maurits Cohen, een gelegenheid waarbij ook de première van de documentaire Towards Peace of Mind plaatsvond. Ook op deze plaats willen wij Maurits Cohen hartelijk danken voor zijn belangeloze en visionaire inzet voor WTF vanaf de oprichting.

8 4 2. VISIE EN WERKWIJZE Visie War Trauma Foundation (WTF) wil bijdragen aan het herstel van mensen en gemeenschappen die zijn getroffen door psychisch trauma als gevolg van oorlog en geweld, om een leven in vertrouwen, hoop en vrede mogelijk te maken. WTF werd in 1997 opgericht in de periode van de Balkanoorlogen. Deze oorlogen werden in Nederland door veel mensen ervaren als relatief dichtbij, en maakten nog eens extra de vernietigende gevolgen duidelijk die oorlogen hebben op de levens van mensen en sociale structuren. War Trauma Foundation stelt zich ten doel de psychosociale vaardigheden te versterken van lokale mensen en organisaties die werkzaam zijn in (post)conflictgebieden en die ondersteuning bieden aan kinderen en volwassenen die als gevolg van gewapend conflict en geweld getraumatiseerd zijn. Dit wordt vooral gedaan via interactieve trainingsprogramma s en door de uitwisseling van kennis en ervaring mogelijk te maken. Werkwijze en methoden WTF werkt samen met het lokale maatschappelijk middenveld: WTF werkt nauw samen met lokale organisaties die actief werkzaam zijn in (post)conflictgebieden, variërend van humanitaire organisaties tot scholen, opleidingsinstituten en ziekenhuizen. In een dialoog met deze organisaties wordt onderzocht op welke wijze goede psychosociale projecten kunnen worden ontwikkeld en uitgevoerd en welke rol WTF en de organisaties in het desbetreffende land hierin kunnen spelen. WTF versterkt de psychosociale en organisatorische capaciteit van lokale mensen en organisaties die psychosociale programma s in (post)conflictgebieden ontwikkelen: Voor het ontwikkelen en uitvoeren van psychosociale programma s zijn vaardigheden en kennis nodig. Naast de ontwikkeling van kennis op psychosociaal gebied ligt het accent daarbij steeds vaker ook op kennisopbouw op organisatorisch gebied. Inhoudelijke kennis moet ingebed kunnen worden in een organisatiecontext die deze vaardigheden en kennis ondersteunt. Goed leiderschap, management, middelen en professionaliteit zijn daarin belangrijk. De methoden die WTF gebruikt: a Regionale netwerken en uitwisseling Het samenbrengen in regionale netwerken van lokale professionals in de psychosociale zorg bevordert de mogelijkheid voor belangenbehartiging en biedt een platform voor de bevordering van herstel van trauma, van onderling vertrouwen, verzoening en stabiliteit. Het bijeenbrengen van bijvoorbeeld verschillende etnische

9 5 groepen op deze natuurlijke manier, kan daarnaast bijdragen aan het proces van herstel van sociale structuren. Het biedt bovendien een forum voor uitwisseling van kennis en ervaring in psychosociale programma's. Een goed voorbeeld hiervan is het Ubuntu Netwerk in Burundi. b Psychosociale trainingsprogramma s Het ontwikkelen van vaardigheden van medewerkers van lokale hulporganisaties is nodig om passende ondersteuning te bieden aan mensen en gemeenschappen die de gevolgen van oorlog en geweld aan den lijve ondervinden. Ook worden er trainingsprogramma s ontwikkeld voor leerkrachten van scholen in (post)conflictgebieden om hen in staat te stellen de signalen van mogelijk trauma in kinderen te herkennen, basale hulp te bieden en zonodig te verwijzen. Voorbeelden hiervan zijn de programma s die WTF ondersteunt in Kosovo en ook op de Palestijnse Gebieden/West Bank en in de Noordelijke Kaukasus. c Verspreiding en uitwisseling van kennis en ervaring WTF is uitgever van het tijdschrift `Intervention: The International Journal of Mental Health, Psychosocial Work and Counselling in Areas of Armed Conflict. In het zich ontwikkelende veld van psychosociale hulpverlening na conflicten en rampen, bleek een grote behoefte aan praktische en context-specifieke informatie voor mensen die psychosociale hulp geven. Het tijdschrift probeert nadrukkelijk een verbinding te vormen tussen de wereld van wetenschap en onderzoek en die van de praktische hulpverlening in (post)conflictgebieden. Veel artikelen betreffen beschrijvingen van psychosociale projecten en bevatten lessen die getrokken kunnen worden. Door veldervaringen te boekstaven en te verspreiden wordt het mogelijk bij het initiëren van nieuwe projecten gebruik te maken van de ervaringen van anderen. De doelgroep bestaat uit psychosociale hulpverleners, community workers, counsellors en mental health professionals die werkzaam zijn in (post)conflict gebieden, of werken met de slachtoffers van die conflicten. Daarnaast wordt het tijdschrift gelezen en gebruikt door academici op het terrein van psychosociale zorg in (post)conflictgebieden. Het tijdschrift heeft zich inmiddels een centrale positie verworven in het veld van mental health and psychosocial support en wordt veel gelezen. Speciale uitgaven van Intervention zijn de training manuals, inmiddels verschenen in zeven verschillende talen. d Ontwikkeling van methodieken voor psychosociale ondersteuning Oorlog en conflict laten hun sporen na op mensen en de gemeenschappen waarin zij leven, en heeft impact op het gehele leven. Het omgaan met die impact vraagt om verschillende benaderingen die recht doen aan de specifieke context en cultuur. Een van de methodieken die ontwikkeld zijn, is die van het narrative theatre, specifiek toepasbaar binnen Afrikaanse context: The Narrative Theatre approach can be used as a form of counselling for traumatised communities. Through Narrative Theatre, opportunities are created for people to meet and explore their problems together. (--) Through the exchange of stories, they can discuss problems and share

10 6 their experiences from different perspectives. They can also experiment with possible solutions to problems and decide how to move forward collectively. 1 e Bevordering van internationale standaarden in psychosociale programma s (mental health and psychosocial support) Veel hulpverleners en anderen die werkzaam zijn in psychosociale programma s in (post)conflictgebieden, hebben geen specifieke klinische opleiding of opleiding in het geven psychosociale support die past bij lokale gemeenschappen. Om die reden heeft de Inter-Agency Standing Committee (IASC) de richtlijnen voor mental health and psychosocial support in emergency settings ontwikkeld. De IASC-richtlijnen zijn een belangrijk toetsingsmiddel voor WTF om de kwaliteit in de programma s te waarborgen. Samenvatting realisatie 2009 WTF richt zich op een aantal geografische gebieden: in het Midden-Oosten werd een school based programme in de Palestijnse Gebieden/West Bank uitgevoerd. Schooldirecteuren, onderwijzers en betrokken familieleden zijn getraind in het herkennen van stress-symptomen van kinderen en in het ontwikkelen van een adequate reactie daarop. Het vervolg van dit programma geeft extra aandacht aan de kwaliteit en de duurzaamheid van het werk. In Egypte is samengewerkt met twee organisaties om de staf van humanitaire organisaties te trainen in het werken met vluchtelingen. In het Grote Merengebied in Afrika werkt WTF met netwerken van organisaties in Burundi en Oost-Congo. Daarbij wordt de methodiek narrative theatre ingezet die mensen en gemeenschappen een forum biedt waar traumatische gebeurtenissen bespreekbaar worden en waar gezamenlijk naar oplossingen wordt gezocht. In Kosovo werd het school based programme afgerond en is een begin gemaakt met de planning van een vervolgproject voor nieuwe scholen. Veel tijd is geïnvesteerd in het opzetten van een school based programme met lokale partnerorganisaties in de Noordelijke Kaukasus: Tsjetsjenië, Noord-Ossetië en Ingusetië. Dit project zal mei 2010 van start zal gaan. In Sri Lanka vond een aantal trainingen plaats van medewerkers van lokale humanitaire organisaties. In 2010 zal besloten worden of, en hoe, WTF in Sri Lanka verder gaat met psychosociale programma s in deze regio. In het hoofdstuk Programma s in de regio s is een uitgebreide beschrijving van deze projecten gegeven. In 2009 werden opnieuw drie edities van het Engelstalige Intervention uitgegeven en twee Intervention Training Manuals. In het hoofdstuk Onderzoek, training en ontwikkeling is een beschrijving gegeven van dit tijdschrift en de manuals. 1 Healing Communities by Strengthening Social Capital: a Narrative Theatre Approach; by Dr. Yvonne Sliep. Diemen, War Trauma Foundation, 2009, p. 8 (Intervention Training Manual).

11 7 Een driejarig onderzoek (gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) naar de duurzaamheid van deskundigheidsbevordering in psychosociale programma s, werd in december 2009 afgesloten. De conclusies van dit onderzoek zijn voor WTF een stimulans om extra aandacht te geven aan bijvoorbeeld het verder ontwikkelen van een goede methodologie op het gebied van monitoring en evaluatie. In 2008 heeft WTF de Practice Oriented Course in het Midden-Oosten opgezet. De uitvoering hiervan vond plaats tot in 2009, in samenwerking met Stichting Antares. In 2009 heeft Antares een vervolg gegeven aan dit initiatief. Mei 2009 heeft WTF een contract gesloten met World Vision International om samen met de World Health Organisation een Psychological First Aid (PFA) Guide for Low and Middle Income Countries te ontwikkelen. De verwachting is dat in een pilot project in de eerste helft van 2010 de concept PFA Guide getoetst zal worden op kwaliteit en bruikbaarheid. Meer informatie is te vinden in het hoofdstuk Onderzoek, training en ontwikkeling.

12 8 3. PROGRAMMA S IN DE REGIO S Grote Merengebied Afrika Het Grote Merengebied in Afrika (Burundi, de Democratische Republiek Congo, Rwanda, Oeganda en Tanzania) wordt sinds begin jaren negentig geteisterd door genocide, burgeroorlogen, conflicten tussen staten en complexe politieke hervormingen. Duizenden burgers zijn door het gewapende geweld fysiek en mentaal gewond geraakt. Door de gewapende conflicten zijn de lokale gemeenschappen ontwricht en mensen ontheemd. Het welzijn van de burgers is daardoor bedreigd en het streven naar vrede en veiligheid is in gevaar. War Trauma Foundation (WTF) is actief in Burundi en in de Democratische Republiek Congo. Op termijn wordt dit mogelijk uitgebreid naar andere landen in de regio. Burundi is zich aan het herstellen van een twaalfjarige burgeroorlog, waarbij ruim mensen (voornamelijk burgers) om het leven zijn gekomen en duizenden mensen werden getroffen door traumatische gebeurtenissen, zoals moord, verkrachting, plundering en ontheemding. De samenleving is ontwricht en er is een ernstig tekort aan psychosociale zorg voor de getroffen bevolking. De Democratische Republiek Congo (DRC) is een door geweld zwaar geteisterd gebied. Veel mensen moesten huis en haard ontvluchten, verloren familieleden en geliefden door geweld of werden slachtoffer van systematisch ingezette verkrachting en marteling. Angst, achterdocht en onveiligheid beheersen de gemeenschappen en staan in de weg bij het bouwen aan een toekomst. Samen met de lokale partnerorganisaties ontwikkelt WTF in beide landen trainingsprogramma s. Burundi Ubuntu Network Het Ubuntu Network wordt gevormd door elf organisaties, verspreid over Burundi. Het netwerk wordt gecoördineerd door Centre Ubuntu, een lokale organisatie waarmee WTF al langere tijd samenwerkt. Centre Ubuntu geeft psychosociale trainingen aan de leden van het netwerk. Tijdens de bijeenkomsten wisselen de deelnemers kennis en ervaring uit die is opgedaan bij de uitvoering van de psychosociale programma s in de gemeenschappen.

13 9 De leden van het Ubuntu Network zijn in februari en augustus 2009 bijeengekomen. Centre Ubuntu organiseerde de psychosociale trainingen voor de 84 deelnemers in samenwerking met hoofdtrainer dr. Yvonne Sliep (University of KwaZulu Natal, Zuid Afrika). Er is grote behoefte aan integrale coaching van de leden van Ubuntu Network met het oog op de te houden verkiezingen in 2010 en de te verwachten gewelddadigheden in die periode. In de trainingen voor 2010 zal daarom extra aandacht worden gegeven aan conflictpreventie, non violent communication en de verkiezingen. Democratische Republiek Congo DRC Network Het DRC Network bestaat uit medewerkers van vijf lokale organisaties uit Oost- Congo die worden getraind in het geven van psychosociale hulp aan de gemeenschappen in hun regio. Het betreft SOS JED, Love in Action, Restore Hope Centre, Uvira Relief Team en CEEDECO/Cetrasco. Centraal in de training staan onder meer: het leren omgaan met traumatiserende ervaringen, steun bij reïntegratie in de gemeenschap en bij het streven naar onderlinge verzoening. In 2009 hebben de organisaties aandacht besteed aan het organiseren van de methodiek narrative theatre in de gemeenschappen om zo de problematiek bespreekbaar te maken en te stimuleren dat mensen gezamenlijk op zoek gaan naar oplossingen. Dit draagt bij aan het herstel van vertrouwen en gemeenschapszin. Centre Ubuntu uit Burundi met haar inmiddels gekwalificeerde trainers, heeft een belangrijke rol gespeeld in het opbouwen van het DRC Network. Het centrum heeft in december 2009 op verzoek van WTF een assessment van de activiteiten van de projecten in de Democratische Republiek Congo uitgevoerd en aanbevelingen gedaan voor vervolgprogramma s. Door deze cross border samenwerking wordt gebouwd aan een netwerk waarin lokale organisaties over grenzen heen ervaringen kunnen uitwisselen en hun bijdrage kunnen geven aan het vredesproces op nationaal en regionaal niveau. De organisatie CEEDECO/Cetrasco heeft in 2009 extra training ontvangen. De organisatie werkt in Minembwe (Oost-Congo), een regio die ernstig is verscheurd door haat, angst en achterdocht. De ervaring leert dat psychosociale hulpverlening een stap voorwaarts kan zijn in het doorbreken van de geweldspiraal. Twaalf

14 10 (psycho)sociale veldwerkers (van wie vijf vrouwen) worden opgeleid. Onder hen bevinden zich leerkrachten, verpleegkundigen en pastors: lokale mensen die via hun werk met veel getraumatiseerde slachtoffers in contact komen. Psychische hulpverlening, steun bij reïntegratie in de gemeenschap, het leren omgaan met traumatiserende ervaringen, en het streven naar onderlinge verzoening staan centraal. Contacten met lokale leiders en autoriteiten moeten ervoor zorgen dat dit project ook in bredere kring wordt gedragen. Hoofdtrainer is dr. Yvonne Sliep. Project HealthNet TPO Mbila In een project van HealthNet TPO in het Grote Merengebied verzorgde het Mbila Centrum in Kinshasa de training van 50 hulpverleners in de behandeling van trauma. Begin 2009 werd de laatste nog uit te voeren activiteit uitgevoerd: een training van trainers waarin geleerd werd training en supervisie in familie counselling te bieden aan de medewerkers van hun eigen organisaties en aan andere counsellors en sociaal werkers. Trainer was dr. Nancy Baron (Director of Global Psycho-Social Initatives, Cairo). Dit door Oxfam Novib gefinancierde project werd in 2009 afgesloten. Midden-Oosten De voortdurende conflicten in het Midden-Oosten bedreigen vrede en stabiliteit, ontwrichten de gemeenschappen en bedreigen het welzijn en de ontwikkeling van mens en samenleving. In veel landen in de regio maakt het geweld bijna onlosmakelijk deel uit van het dagelijks leven. Bovendien bevinden zich in het Midden- Oosten de meeste vluchtelingen ter wereld. De psychosociale noden in de regio zijn groot en het tekort aan adequaat getrainde professionals op het gebied van psychosociale zorg is schrijnend. Lokale hulpverleners zijn zelf ook getroffenen: zij ervaren dezelfde traumatische en stressvolle gebeurtenissen als de mensen aan wie zij zorg bieden. Jordanië, Zuid-Irak Psychosociale training Irakese vluchtelingen Tijdens de expertmeeting die WTF in 2007 organiseerde met 15 psychologen uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika en 15 collega s uit Nederland bleek grote behoefte te bestaan aan psychosociale ondersteuning in het Midden-Oosten, terwijl het aantal professionals dat daadwerkelijk hulp kan bieden buitengewoon klein is. Dit leidde in 2008 tot het initiatief van WTF in de regio een Practice Oriented Course op te zetten voor lokale hulpverleners die in de dagelijkse praktijk werken met Irakese vluchtelingen. Het programma is uitgevoerd in samenwerking met Stichting Antares. In twee trainingsprogramma s, een Basic Course en een Advanced Course, zijn hulpverleners van NGO s in Amman en Zuid-Irak opgeleid, onder meer de Jordanian Women s Union, People in Need, BFRCT - Rehabilitation Centre for Torture Victims in

15 11 Basra, Nour Hussein Foundation, Jordanian Red Crescent Society, Save the Children, CARE International en International Medical Corps. In de Basic Course heeft WTF - binnen een breder programma van Stichting Antares - de basistraining verzorgd van 20 psychosociaal vrijwilligers en lay-counsellors van genoemde organisaties. In de Advanced Course werden 26 health professionals, psychologen en sociaal werkers getraind. Voorwaarde voor deelname was onder meer dat de trainees voor langere tijd praktisch werkzaam moesten zijn ten behoeve van Irakese vluchtelingen. Het programma bestond uit drie trainingsblokken van elk vijf dagen, gegeven door lokale, regionale en internationale trainers van onder andere WTF, Stichting Antares, Al Quds Universiteit (Palestijnse Gebieden/West Bank) en de Universiteit van Jordanië. Uiteindelijk hebben 18 deelnemers de Advanced Course met goed gevolg afgesloten. Dit programma is financieel mogelijk gemaakt door de Nederlandse Ambassade in Amman, de Stichting Familiefonds Van Dusseldorp en de International Rehabilitation Council for Torture Victims - IRCT. De Nederlandse Ambassadeur in Amman, mevrouw mr. J.M.P.F. van Vliet was zowel bij de start als bij de afsluiting van het trainingsprogramma aanwezig en heeft de trainingscertificaten uitgereikt. Palestijnse Gebieden, West Bank Psychosociale training onderwijzers basisscholen, jaar 3 Op de West Bank lijden veel kinderen door traumatische ervaringen. Een leven-invrede hebben zij vaak nooit gekend. Angsten, nachtmerries, leerproblemen en gewelddadig gedrag komen vaak voor. Op school worden onderwijzers regelmatig geconfronteerd met geweld tussen leerlingen. Soms zijn zij ook zelf het slachtoffer van gewelddadigheden. Hope Flowers School (HFS) in Bethlehem is een Palestijnse school, opgericht in 1984, waar gewerkt wordt vanuit het concept van vredeseducatie. HFS is in 2007 gestart met het geven van psychosociale zorg aan de kinderen op haar school (6-16 jaar) door de onderwijzers en school counsellors te

16 12 trainen in psychosociale hulpverlening. De training leidt op tot het herkennen, begrijpen en steunen van getraumatiseerde kinderen op school, het geven van basale psychosociale hulp en het zo nodig doorverwijzen voor intensievere behandeling naar professionals. Inmiddels zijn de trainingen uitgebreid naar vele honderden onderwijzers en school counsellors verspreid over de West Bank van noord naar zuid. In 2009 zijn opnieuw 60 onderwijzers van 30 nieuwe scholen getraind. Elke school werd vier maal bezocht door co-trainers die na afloop van elk bezoek een rapportage van hun bevindingen opstelden. Het totale programma omvat inmiddels bijna 100 van de ongeveer 320 scholen op de West Bank en 180 onderwijzers en school counsellors die werden opgeleid tot trainer. Elke getrainde onderwijzer heeft op zijn/haar beurt een veelvoud van lokale collega-onderwijzers getraind (10-15 onderwijzers per school). Daardoor kunnen tussen de en kinderen bereikt worden. Dat betekent niet alleen dat kinderen de hulp kunnen krijgen die zij nodig hebben, maar ook een versterking van de beschermende rol die de school kan vervullen. Hoofdtrainer in dit project is dr. Mahmoud Baidoun. Per 31 december 2009 kon dit derde projectjaar worden afgesloten. Egypte Psychosocial and Mental Health Training Centre for Refugees Het Psychosocial and Mental Health Training Centre for Refugees ontwikkelt projecten ter ondersteuning van de vluchtelingen die in Egypte in ballingschap leven. De UNHCR meldt geregistreerde vluchtelingen in Caïro. Inclusief de nietgeregistreerden zou het gaan om mensen. Zij zijn gevlucht uit vooral Irak, Soedan, Somalië, Eritrea en Ethiopië om te ontkomen aan de gruwelen van oorlog en georganiseerd geweld in hun land: genocide, moord, voortdurende levensbedreiging, seksueel geweld, marteling, en religieuze of etnische vervolging. In Egypte krijgen weinigen de gelegenheid een nieuw bestaan op te bouwen. De vele duizenden anderen leiden een uitzichtloos leven, zonder veel kans op verandering. Dit project beoogt verbetering van het psychosociale welzijn van deze vluchtelingen. Eenentwintig vluchtelingen werden opgeleid tot Refugee Psychosocial Worker om hun medevluchtelingen psychosociale hulp te bieden. Het betreft o.a. onderwijzers, community leaders en maatschappelijk werkenden, die verbonden zijn aan dertien organisaties die opkomen voor vluchtelingen. Zij kunnen het geleerde direct in hun werk in de praktijk brengen en hun ervaringen tijdens de trainingen terugkoppelen en toetsen. Training en empowerment van vluchtelingen om hun eigen gemeenschappen te ondersteunen, versterkt hun capaciteit om zichzelf te redden, en vergroot de culturele relevantie en sensitiviteit in het geven van zorg en diensten en de duurzaamheid van het programma. Daarnaast wordt o.a. aan Egyptische

17 13 professionals voorlichting gegeven over de psychosociale nood die heerst onder deze vluchtelingen om ook vanuit de reguliere zorg ondersteuning te krijgen voor deze hulpverlening. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling en opening van een trainingscentrum, verbonden aan de American University in Cairo, met diensten voor psychosociale zorg voor vluchtelingen die beter aansluiten bij hun culturele achtergrond en die ook bereikbaar zijn voor noodsituaties (zoals suïcidale problematiek, gevangenneming vanwege illegaliteit, etc.). Het project levert ook een basismodel voor psychosociale hulp en mental health aan vluchtelingen in een stedelijke setting. In dit project zijn de psychosociale trainingsactiviteiten van de lokale organisatie AMERA (Africa and Middle East Refugee Assistance) opgenomen. Hoofdtrainer is dr. Nancy Baron (Director of Global Psycho-Social Initatives, Cairo). AMERA-Egypt: Africa and Middle East Refugee Assistance Vijf medewerkers van AMERA (Africa and Middle East Refugee Assistance) zijn bij het Psycho-Social Training Institute of Cairo getraind tot psychosociaal werker: vier Community Outreach Officers en een Psychosocial Officer. Deze medewerkers bieden services aan vluchtelingen. Zij identificeren kwetsbare mensen die normaal gesproken de diensten van AMERA niet bereiken, en helpen hen in het zoeken naar oplossingen voor hun problemen. Hierbij werken zij zoveel mogelijk samen met community based organisaties, en met leiders van groeperingen, kerken, etc. De medewerkers van AMERA bezoeken vluchtelingen thuis en dragen op deze wijze bij aan het vinden van de weg naar informatie, diensten en ondersteuning, met aandacht voor cultuur en taal.

18 14 Balkan en Noordelijke Kaukasus Balkan Skenderaj, Kosovo Psychosociale training onderwijzers basisscholen, jaar 1 Kosovo heeft decennialang geleden onder oorlog en terreur, waarbij het noorden waarschijnlijk het meest werd getroffen. WTF heeft sinds 2008 voor deze noordelijke regio gekozen omdat hier nauwelijks mental health-voorzieningen zijn voor kinderen en volwassenen. Om van voorzieningen gebruik te maken zou de bevolking naar de hoofdstad Pristina moeten reizen, maar in de dagelijkse praktijk gebeurt dit niet. Vaak ontbreekt de kennis en het begrip voor de psychosociale problemen van kinderen. WTF werkt in dit project nauw samen met de lokale organisatie Center for Promotion of Education (QPEA) in een scholenprogramma, dat is gebaseerd op de methodiek die is uiteengezet in het manual Training of Teachers in Areas of Armed Conflict van kinderpsychiater en hoofdtrainer in dit project dr. Anica Mikus Kos. Deze publikatie is uitgegeven door WTF als speciale uitgave van het tijdschrift Intervention. De onderwijzers van 10 scholen (leeftijd van 6-16 jaar) in de regio Skenderaj zijn getraind om de kwetsbare getraumatiseerde kinderen en hun families de psychosociale ondersteuning te kunnen bieden die zij zo nodig hebben. Per school werden gemiddeld 30 onderwijzers opgeleid op het gebied van cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen, en in deskundigheidsbevordering op het gebied van trauma, rouw en verlies. Ook hebben ze bijscholing ontvangen in het herkennen en omgaan met leerproblemen en andere problemen binnen de school-setting, en werd aandacht besteed aan problemen van onderwijzers op professioneel en persoonlijk vlak. Op elke school zitten ongeveer 300 kinderen, waardoor 3000 kinderen kunnen worden bereikt. Tijdens het project is een nieuwe benadering geïntroduceerd door gezamenlijke training van onderwijzers en ouders. Op een aantal scholen werden ook de leerlingen actief bij het trainingsprogramma betrokken. Het samenbrengen van onderwijzers, ouders en leerlingen bleek het programma duidelijk te versterken. Men leerde naar

19 15 elkaar te luisteren en begrip voor elkaar te hebben, en men leerde van elkaar. Ouders en onderwijzers weten elkaar daardoor beter te vinden als kinderen gedragsen/of leerproblemen ondervinden. Ter afsluiting is een eindconferentie met 140 deelnemers gehouden in Pristina waarin de deelnemende scholen hun ervaringen hebben gepresenteerd aan elkaar en aan officiële instanties (er waren onder meer vier afgevaardigden van de regionale overheid aanwezig). Dit heeft geleid tot meer draagvlak op publiek en institutioneel niveau, en tot aanpassing van het toekomstige projectprogramma, bijvoorbeeld door meer aandacht te geven aan peereducatie en peer counselling. Noordelijke Kaukasus De Noordelijke Kaukasus kent een lange geschiedenis van gewapende conflicten en terrorisme. De regio herbergt tientallen nationaliteiten en er worden diverse talen gesproken. De verhoudingen met buurregio s zijn vaak problematisch. Tsjetsjenië, Ingusetië en Noord-Ossetië behoren tot de Russische Federatie en delen een gewelddadige geschiedenis. Amnesty International en de media berichtten regelmatig over moord, ontvoering, marteling en liquidatie. Het is in deze omgeving dat de kinderen in Tsjetsjenië, Ingusetië en Noord-Ossetië opgroeien. Beslan, Noord-Ossetië en Zuid-Ossetië Psychosociale training onderwijzers basisscholen, jaar 3 Het project is bestemd voor de basisscholen nr.1 en nr. 8 die werden getroffen tijdens het gijzelingsdrama in 2004 waarbij 350 mensen omkwamen, en daarnaast voor een aantal scholen in de grensregio met Ingusetië. Het programma is gestart in 2006 en uitgevoerd door NGO Dostizhenia (Achievement) uit Vladikavkaz, Noord- Ossetië. Het project richt zich op psychosociale zorg voor getraumatiseerde kinderen en volwassenen. Onderwijzers van scholen worden getraind in het herkennen van psychosociale problemen bij schoolkinderen en hun ouders en in het geven van basale psychosociale ondersteuning. Er is aandacht voor de bevordering van de beschermende rol van scholen. Trainers, onderwijzers en scholen die eerder hebben deelgenomen aan het programma kregen een vervolgtraining. Doel was de geleerde kennis en vaardigheden actueel te houden, en lokale trainers te trainen het werk zoveel mogelijk zelfstandig te doen. Dostizhenia werkte met 46 scholen: 41 in Noord-Ossetië Alania en vijf in Zuid-Ossetië. Het programma startte met een training van 17 trainers, voornamelijk leraren en schoolpsychologen. Zij gaven het merendeel van het programma zelf vorm, mede in samenwerking met hoofdtrainer en kinderpsychiater dr. Anica Mikuš Kos. De trainers

20 16 brachten vervolgens 96 trainingsbezoeken aan genoemde 46 scholen. Aan deze workshops en seminars hebben 1150 onderwijzers en 500 ouders deelgenomen. De thematiek werd in overleg met de scholen en onderwijzers bepaald. De meest populaire onderwerpen waren: psychologische hulp aan schoolkinderen, het getraumatiseerde kind in de klas, het organiseren van psychosociale programma s in de school, en burnout bij onderwijzers. Aanvullende maandelijkse trainingsbijeenkomsten voor trainers, schooldirecteuren en deelnemers, gehouden in het lokale Teachers Training Institute, ondersteunden de activiteiten en zorgden voor extra inbedding van het project. Onderdeel van dit projectjaar was de lancering van de website waar scholen informatie en best practices in het psychosociale en psychopedagogische veld kunnen uitwisselen. Inmiddels maken 40 deelnemende scholen gebruik van deze website. Het Russischtalige trainingsmateriaal draagt bij aan de bredere verspreiding van de kennis en aan de duurzaamheid van de activiteiten. Dit derde projectjaar werd afgesloten met een gezamenlijke slotconferentie waar de resultaten van het project werden gepresenteerd. Dit van oorsprong voor Noord- Ossetië bestemde project is tussentijds uitgebreid naar scholen in Zuid-Ossetië. Deze scholen hadden ernstig te lijden van het conflict tussen Zuid-Ossetië en Georgië in 2008, en de onderwijzers werden geconfronteerd met concentratiestoornissen en slaapproblemen bij de kinderen op hun school. In 2008 heeft WTF met Dostizhenia een training verzorgd in Zuid-Ossetië. De behoefte aan scholing op psychosociale onderwerpen bleek zo groot, dat scholen uit Zuid-Ossetië hebben verzocht deel te mogen nemen aan dit derde projectjaar in Noord-Ossetië.

21 17 Trainers uit Noord-Ossetië gaven aan dit verzoek gehoor en bezochten regelmatig vijf scholen in Zuid-Ossetië. Ook organiseerden zij workshops, lezingen en groepsdiscussie voor onderwijzers en logopedisten. Dit project is van het begin af aan mogelijk gemaakt door het Innovatiefonds Zorgverzekeraars en werd in het verslagjaar afgesloten. Tsjetsjenië, Ingusetië, Noord-Ossetië Psychosociale ondersteuning schoolkinderen Het Beslan project heeft een bijzonder vervolg gekregen. De samenwerking met Dostizhenia werd een springplank van Noord-Ossetië naar Tsjetsjenië en Ingusetië. De lokale organisatie Denal, werkzaam in zowel Tsjetsjenië als Ingusetië, wilde tegemoetkomen aan de psychosociale noden van schoolkinderen en hun verzorgers in beide regio s. De ervaring die is opgebouwd met Dostizhenia in Noord-Ossetië biedt een basis om in deze uiterst moeilijke regio dit project te realiseren. Het gaat om training van onderwijzers en school counsellors van 30 scholen in herkenning van psychosociale problemen en basale psychosociale hulpverlening. Het programma voorziet in een support systeem, dat lokaal, nationaal en regionaal wordt ondersteund, zodanig dat kinderen kunnen opgroeien en zich ontwikkelen in een omgeving waarin men zich bewust is van hun psychosociale noden als gevolg van oorlog en geweld. Het feit dat twee lokale organisaties Dostizhenia en Denal elk met een eigen etnische en religieuze achtergrond bereid zijn in dit project samen te werken, benadrukt nog eens de noodzaak die men in de regio voelt deze kinderen hulp te bieden. Dit project wordt financieel mogelijk gemaakt door het Ministerie van Buitenlandse Zaken en zal in 2010 van start gaan. Sri Lanka Sri Lanka Psychosociale hulpverlening Sri Lankese vluchtelingen De burgeroorlog in Sri Lanka tussen Singalezen en Tamils heeft ruim 25 jaar geduurd. Veel families tellen slachtoffers door aanslagen, moord en geweldplegingen. Meer dan mensen zijn om het leven gekomen en vele duizenden zijn ontheemd. Veel kinderen en volwassenen sloegen op de vlucht en kwamen terecht in IDP (Internally Displaced Persons)-kampen of relocation and resettlement villages (gebieden waar mensen die terugkeren naar hun regio zich kunnen vestigen). In mei 2009 leek aan het conflict een einde te zijn gekomen. Toch is voor talloze mensen de oorlog niet beëindigd: de gewelddadigheden zijn voor hen nog steeds dagelijks voelbaar en velen lijden onder de traumatische gebeurtenissen die ze hebben meegemaakt. Per december 2009 verbleven er nog mensen in de zogenaamde IDP-kampen (Bron: International Crisis Group, 2010).

22 18 Dit project richt zich op psychosociale hulpverlening aan ontheemden. WTF is om steun gevraagd door de lokale organisaties Batticaloa Counselling Association (BCA) en Familian Psychosocial Rehabilitation Centre en de mental health services van de overheid in de Kalmunai ziekenhuizen. Deze organisaties bieden elk in een eigen regio - psychosociale hulpverlening aan Sri Lankese vluchtelingen die wonen in IDPkampen of relocation and resettlement villages. De vraag naar psychosociale hulp in de kampen is zo groot dat de hulpverleners en vrijwillige counsellors die in deze kampen werken om extra deskundigheid vragen. De trainingen in psychosociale hulpverlening zijn bestemd voor in totaal 60 hulpverleners. Het betreft: vrijwillige counsellors die werken in IDP-kampen in Batticaloa Mannar; psychosociale hulpverleners bij de reguliere lokale organisaties in diverse gebieden; mental health workers van de afdelingen geestelijke gezondheidszorg van vier lokale ziekenhuizen. Lokale hulpverleners worden in staat gesteld psychosociale steun te bieden. De start van dit programma vond plaats eind Hoofdtrainers zijn dr. G. van der Veer en Ananda Galappatti (Director - Strategy at the Good Practice Group MHPSS Services). Omdat sindsdien het geweld op Sri Lanka is geëscaleerd, is het eerder voorziene traject tussentijds bijgesteld. De implementatie van het vervolg vindt zorgvuldig gefaseerd plaats om de veiligheid te waarborgen. Programmaonderdelen die konden worden uitgevoerd zijn onder meer: eendaagse vervolgtraining en supervisie voor 18 vrijwilliger-counsellors van BCA; drie dagen groepssupervisie en case studies voor 18 geestelijke gezondheidswerkers in overheidsdienst/zieken-huizen; informatiebijeenkomsten en motivatie-sessies voor de teamleiders en managers van lokale gezondheidszorgfunctionarissen en van psychiaters en artsen, met als doel een positieve houding t.o.v. psychosociaal werk te creëren en om de continuïteit van het werk ook voor de toekomst zo veel mogelijk veilig te stellen; maandelijkse peergroep supervisie; vijfdaagse training in counselling en groepssupervisie met behulp van case studies; on the job training-of-trainers. Overige projecten Brazilië Kindsoldatenproject Soldados Nunca Mais In de sloppenwijken van Rio de Janeiro wonen naar schatting vaak alleenstaande - kinderen en jongeren tussen de 8 en 23 jaar. Deze kwetsbare jongeren lopen een grote kans dat ze worden benaderd door de maffia om te worden ingezet in de drugsoorlog. Deze kindsoldaten worden gedwongen tot geweld en moord, en raken gaandeweg afhankelijk van hun broodheer. Zonder hulp uit dit gewelddadige leven stappen is nauwelijks mogelijk. Als zij daarin toch slagen, is er veel onverwerkt psychisch trauma als gevolg van het geweld dat zij hebben gezien en gepleegd. Praten over hun ervaringen en gevoelens is nauwelijks mogelijk. In dit project, dat deel uitmaakt van het programma Soldados nunca Mais, wordt ervaring opgebouwd in het omgaan met deze jonge mensen die zwaar gewapend binnen de georganiseerde misdaad hebben gewerkt. Het project wordt uitgevoerd door de organisatie IBISS, die zich ten doel heeft gesteld het proces van sociale en

23 19 maatschappelijke uitsluiting in Brazilië te beëindigen. Het voor jongeren samengestelde programma is gericht op hulp in het omgaan met hun trauma s. Om het programma zo effectief mogelijk te maken hebben trainers, sociaal werkers en psychologen dit programma samen met 14 ex-kindsoldaten ontwikkeld en nemen zij ook gezamenlijk deel aan de workshops en sessies. Er is voortgebouwd op eerdere activiteiten en trainingen. Drie ex-kindsoldaten die in 2008 deelnamen aan een training zijn op eigen initiatief een nieuwe zelfhulpgroep gestart voor kinderen en jongeren die zich recent hebben ontworsteld aan de drugsoorlog. Naast de basistraining is er een intensive training ontwikkeld voor hulpverleners. In dit programma ligt het accent vooral op praktijkervaringen, coaching en supervisie. Er zijn instrumenten ontwikkeld zodat hulpverleners de meest relevante methoden kunnen kiezen. Een nieuwe groep ex-kindsoldaten heeft een trainingsprogramma gevolgd om zelf hulp te kunnen verlenen en kreeg daarbij supervisie. De opgedane kennis en ervaringen zijn in de zomer van 2009 breder gedeeld met de projectleiders van de 52 community-projecten van IBISS. In 2009 is het project afgesloten. Afghanistan/Kapisa HealthNet TPO-project psychosociale zorg Van het project in Afghanistan waren in 2008 alle activiteiten reeds uitgevoerd. In 2009 vond de rapportage plaats aan NCDO, de Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling die het project substantieel heeft gefinancierd. Deze rapportage is in het verslagjaar goedgekeurd. Daarmee kon het project worden afgesloten.

24 20 4. ONDERZOEK, TRAINING EN ONTWIKKELING Verduurzaming psychosociale hulpverlening Sinds haar oprichting in 1997 ondersteunt War Trauma Foundation (WTF) projecten in (post)conflictgebieden die gericht zijn op deskundigheidsbevordering en het uitwisselen van kennis en ervaring op gebied van psychosociale programma s. Naast het beschikbaar stellen van inhoudelijke kennis en financiële middelen om deze projecten mogelijk te maken, is in toenemende mate het bewaken van de kwaliteit een belangrijk criterium geworden. In de uitvoering van de psychosociale projecten werd WTF geconfronteerd met vragen als: hoe kunnen dergelijke trajecten leiden tot continuïteit en duurzaamheid in kennisopbouw, en: welke factoren spelen een rol in het bevorderen van een positieve impact. Een en ander heeft geleid tot dit onderzoek. Het resultaat is een beschrijving van de factoren die een potentiële barrière kunnen zijn in het bereiken van duurzame, psychosociale interventies, en van de factoren die cruciaal zijn in het versterken ervan. Ook is onderzocht of duurzaamheid in psychosociale programma s in (post) conflict situaties andere facetten kent dan de duurzaamheid in ontwikkelings- en/of humanitaire programma s. Het onderzoek werd uitgevoerd door drs. Petra Aarts, eigenaar-directeur van Psychotrauma, onderzoek & advies, en is mogelijk gemaakt met een subsidie van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Eind 2009 kon het worden afgerond. De begeleidingscommissie bestond uit externe experts met een psychosociale achtergrond, leden van de Wetenschappelijke Adviesraad en stafmedewerkers van WTF. De resultaten van dit onderzoek worden in 2010 gepubliceerd en verspreid naar onder meer dan 200 humanitaire hulpverleningsorganisaties wereldwijd, die betrokken zijn bij psychosociale programma s. Ook zal het rapport digitaal beschikbaar worden gesteld. Het onderzoek heeft zich gericht op een complex vraagstuk in een werkveld dat voortdurend in beweging en ontwikkeling is. De vraagstelling naar duurzaamheid van psychosociale programma s zal ook na het beëindigen van deze studie op de agenda van WTF blijven staan. Het onderzoek onderstreept het belang van goede samenwerking tussen organisaties, het rekening houden met de complexiteit van het werkveld waarin de psychosociale programma s worden uitgevoerd, en het hebben van goede evaluatieve instrumenten. Vanuit de jarenlange ervaring in psychosociale programma s erkent WTF het belang van genoemde factoren. Ze zijn tot uitdrukking gebracht in de strategische beleidsnota : Providing psychosocial support cannot be done in isolation of its context and other interventions in a reconciliation process.the support programmes, be it training or otherwise, should be embedded in

25 21 durable and manageable programmatic strategies and organizations. 2 To recognize that psychosocial support should be part of a wider range of interventions, has implications for how WTF wants to develop in the years to come, the role that the beneficiaries should have in designing this direction, and puts a high demand on the capacity of staff, the relevance of the methodologies used, and the partnerships that are needed. Intervention Journal Het tijdschrift Intervention: The International Journal of Mental Health, Psychosocial Work and Counselling in Areas of Armed Conflict wordt uitgegeven door WTF. Hoofdredacteur dr. Peter Ventevogel en tweede redacteur drs. Relinde Reiffers zijn beiden (parttime) aangesteld door WTF om dit tijdschrift drie maal per jaar te kunnen laten verschijnen. Daarnaast is er een International Scientific Advisory Board met 23 deskundigen uit 14 landen. Deze komen zowel van academische instellingen in lage- en midden-inkomens landen (Uganda, Sri Lanka, Palestinian Territories, Mozambique, South Africa) als van prestigieuze instellingen uit het Westen (Columbia University New York, Boston University, Harvard University, California State University, Universiteit van Oslo, Universiteit van Amsterdam). Beleid van Intervention is dat vooral auteurs uit lage- en midden-inkomenslanden inhoudelijk worden ondersteund bij het publiceren van hun werk. In 2009 werden drie uitgaven van Intervention gepubliceerd, met een keur aan belangwekkende artikelen. Er waren onder andere field reports over Psychosocial support to vulnerable youth in vocational schools in northern Uganda (F.B. Mbazzi en A. Lorschiedter) en Iraqi refugees in Egypt: an exploration of their mental health and psychosocial status (A. Kareem, S. Al Obaidi and S. Atallah). Ook werden diverse boeken gerecenseerd zoals 'A World Turned Upside Down: Social Ecological Approaches to Children in War Zones' N. Ed. Boothby, A. Strang and M. Wessels (door dr. G. van der Veer). Van de hoofdartikelen worden samenvattingen gepubliceerd in het Arabisch, Russisch, Tamil, Sinhala, Spaans en Frans. Voor een uitgebreid overzicht van gepubliceerde artikelen, zie ook en Het tijdschrift Intervention wordt op diverse manieren verspreid: 1. Betalende abonnees, via Lippincott, Williams & Wilkins, een dochter van Wolters Kluwer. Dit betreft individuele abonnementen, maar ook collectieve abonnementen: Lippincott heeft het blad in zijn pakket vakbladen voor psychiatrie en psychologie opgenomen waardoor het online beschikbaar is in recognizing that train and equip projects with their emphasis on outputs have repeatedly been proved to be ineffective and cost inefficient, unless embedded in enduring management development programmes. Enhancing the Delivery of Justice and Security: Governance, Peace and Security. OECD, 2007, p.10.

26 22 meer dan 1300 academische bibliotheken en onderzoekscentra over de gehele wereld; 2. Gratis verspreiding in lage- en midden-inkomenslanden. Lippincott verzorgt daartoe (gratis) de distributie van Intervention aan NGO s en hulpverleners, en aan de partners van het de International Rehabilitation Council for Torture Victims - IRCT. Het adressenbestand van de gratis lijst omvat nu 423 adressen in 92 landen 3 ; 3. Elektronische verspreiding via de website van de Lippincott, Williams & Wilkins. ( en via de eigen website van het tijdschrift ( Op deze laatste website zijn alle artikelen ouder dan 12 maanden gratis te downloaden; 4. Elektronische toegang via HINARI. De World Health Organization (WHO) heeft het blad opgenomen in het HINARI initiatief, wat inhoudt dat onderzoekscentra in lage-inkomenslanden gratis elektronisch toegang hebben tot de inhoud. Het tijdschrift is geïndexeerd in verschillende wetenschappelijke databases zoals PsycInfo door Wolters Kluwer Health ( en de PILOTS (Published International Literature On Traumatic Stress) database die door het Amerikaanse National Center for Post-Traumatic Stress Disorder van het U.S. Department of Veterans Affairs wordt opgesteld. Dit vergemakkelijkt het vinden van artikelen in Intervention. Artikelen uit het tijdschrift worden gebruikt in academische programma s in Nederland, Noorwegen, Oeganda, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten en als onderdeel van interne trainingen bij talloze NGO s. WTF heeft rapporten ontvangen dat materiaal uit Intervention is gebruikt in trainingen in Afghanistan, Burundi, Democratische Republiek Congo, Jordanië, Irak, Nepal, Pakistan, Rwanda, Sierra Leone, Somalië, Zuid Soedan en Sri Lanka. Vanaf april 2009 werden er per maand 250 volledige teksten gedownload (2008:165) via de Ovid. De eerste helft van 2010 laat opnieuw een forse stijging zien van downloads via de website van Intervention. 3 Dit betreft niet-gouvernmentele organisaties en hulpverleners in: Afghanistan, Albania, Angola, Argentina, Armenia, Australia, Austria, Bangladesh, Bolivia, Bosnia & Herzegovina, Brazil, Bulgaria, Burundi, Cambodia, Cameroon, Canada, Chad, Chile, Colombia, Rep. Congo, Croatia, DR Congo, East Timor, Ecuador, Egypt, Ethiopia, Finland, France, Georgia, Germany, Ghana, Greece, Guatemala, Honduras, Hungary, India, Indonesia, Iran, Iraq, Ireland, Israel, Italy, Jordan, Kenya, Kosova, Latvia, Lebanon, Liberia, Macedonia, Mexico, Moldavia, Morocco, Namibia, Nepal, Netherlands, New Zealand, Nigeria, Norway, Pakistan, Palestinian Territories, Paraguay, Peru, Philippines, Poland, Portugal, Qatar, Romania, Russia, Rwanda, Senegal, Serbia, Sierra Leone, Slovenia, Somalia, South Africa, Spain, Sudan, Sweden, Switzerland, Tanzania, Turkey, Uganda, Ukraine, United Kingdom, Uruguay, Usa, Venezuela, Zambia, Zimbabwe.

27 23 Intervention Training Manuals WTF ontvangt regelmatig het verzoek educatief materiaal beschikbaar te stellen op het gebied van psychosociale interventies en de daarbij behorende capaciteitsontwikkeling. Sociaal werkers, psychologen, verpleegkundigen, onderwijzers en lokale leiders die in (post)conflictgebieden werkzaam zijn, bieden anderen zorg, maar hebben ook zelf vaak het nodige meegemaakt. Er is behoefte aan meer kennis en vaardigheden over hoe mensen die door oorlog zijn getroffen, begeleid kunnen worden en hoe zij zelf met hun ervaringen om kunnen gaan. Intervention heeft daarom meerdere training manuals voor verschillende doelgroepen gepubliceerd, die zijn uitgebracht in verschillende talen. Zeker in veelal rurale (post)conflictgebieden biedt trainingmateriaal in de lokale taal een grote meerwaarde. In 2009 zijn de volgende training manuals gepubliceerd: - Healing communities by strengthening social capital - a narrative theatre approach ; by dr. Yvonne Sliep. Talen: Frans/ Engels; - On the road to peace of mind. A guidebook. An applied approach to the training of trainers who, in turn, train teams to implement psychosocial and mental health interventions in developing countries affected by emergencies ; by dr. Nancy Baron. Talen: Arabisch/Engels. Extra bij dit boek is de bijbehorende DVD met de film On the Road to Peace of Mind met ondertiteling in Engels, Arabisch en Frans. De manuals worden voornamelijk gebruikt door NGO s, community based organisations, scholen, gezondheidszorgcentra en individuele internationale trainers. WTF krijgt regelmatig verzoeken om training manuals toe te sturen. Manuals kunnen worden gedownload via de website van Intervention. Psychological First Aid Guide (PFA Guide) In 2009 hebben World Vision International (WVI) en de World Health Organization (WHO) besloten een Psychological First Aid (PFA) Guide for Low and Middle Income Countries te ontwikkelen. Het initiatief is genomen na vele verzoeken uit lage- en midden-inkomenslanden om een psychosociale aanpak te ontwikkelen die professionals en leken kunnen gebruiken in de onmiddellijke nasleep van een ramp of oorlog, of in gevallen waarin mensen zijn blootgesteld aan extreme gebeurtenissen. De PFA Guide beschrijft een dergelijke aanpak en geeft richtlijnen voor het effectief en snel bieden van psychosociale ondersteuning. WTF levert een bijdrage aan dit project door detachering van het Hoofd Programma s dr. Leslie Snider.

28 24 In het project wordt samengewerkt met een groep experts uit verschillende landen, vertegenwoordigers van humanitaire organisaties en psychosociale deskundigen. De PFA Guide beoogt een gemeenschappelijk kader te scheppen dat kan worden toegepast in verschillende sociaal-culturele contexten. In 2009 is het eerste concept geschreven. Naar verwachting zal de Guide in de eerste helft van 2010 in een pilotproject worden getoetst. De ervaringen in die pilot zullen uiteindelijk leiden tot de definitieve versie van de PFA Guide. Practice Oriented Course for Mental Health & Psychosocial Support in (Post) Conflict Areas De Practice Oriented Course for Mental Health & Psychosocial Support in (Post-) Conflict Areas, bestemd voor hen die zich willen bekwamen in psychosociale en geestelijke hulpverlening in (post)conflictgebieden, is in 2009 afgesloten. Dit initiatief van Stichting Cogis, War Trauma Foundation en HealthNet TPO werd financieel ondersteund door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). De cursus omvatte 12 cursusdagen met twee varianten: 1) projectontwikkeling voor international mental health and psychosocial support en 2) het trainen en superviseren van veldwerkers in deze projecten. Een korte internationale stage in Azië, Midden-Oosten of Afrika biedt de deelnemers een blik in de dagelijkse praktijk van psychosociale projecten. Er waren 17 deelnemers aan de cursus.

29 25 5. PARTNERSCHAPPEN EN SAMENWERKINGSVERBANDEN Partners in Intervention De uitgave van het tijdschrift Intervention is mogelijk dankzij het partnerschap met Wolters Kluwer/Lippincott, Williams & Wilkins. Lippincott (Londen) is gespecialiseerd in het uitgeven van een breed scala aan gerenommeerde vaktijdschriften die wereldwijd worden verspreid. Sinds 2006 neemt Lippincott de kosten van drukken en distributie van Intervention voor haar rekening als donatie aan War Trauma Foundation. Ook geeft zij advies om het bereik van het tijdschrift, onder andere via digitale kanalen, zo optimaal mogelijk te maken. Cordaid en HealthNet TPO steunen Intervention financieel. PSO In 2009 werd de aanvraag tot lidmaatschap van de vereniging PSO capaciteitsopbouw in ontwikkelingslanden (Personele Samenwerking en Ontwikkeling) goedgekeurd. Bijna 60 Nederlandse particuliere ontwikkelingsorganisaties zijn lid van PSO. De vereniging richt zich op capaciteitsopbouw van maatschappelijke organisaties in ontwikkelingslanden. PSO ziet capaciteitsopbouw als een proces waarbij organisaties zich inzetten om de mogelijkheden voor uitvoering van hun missie duurzaam te vergroten. Daarbij staat het verbeteren van het functioneren van de organisatie richting haar doelgroep centraal. ( In de trajecten die gezamenlijk met PSO worden ontwikkeld, staat de competentieontwikkeling van de eigen medewerkers en het verbeteren van bestaande processen centraal. Eind 2009 hebben PSO en WTF een begin gemaakt met de ontwikkeling van een leerwerktraject waarin het versterken van netwerken centraal staat. De verwachting is dat dit traject in 2010 geëffectueerd zal worden. Schouten & Nelissen De Raad van Bestuur en de Directie van Schouten & Nelissen (internationaal trainings- en adviesbureau voor persoonlijke en organisatieontwikkeling) en WTF hebben besloten tot samenwerking. De missie van Schouten & Nelissen (S&N), het versterken van de persoonlijke kracht van mensen, sluit nauw aan bij het doel van WTF. Waar S&N voornamelijk nationaal werkzaam is, is WTF dat internationaal. S&N ondersteunt WTF door haar onder de aandacht te brengen bij opdrachtgevers, en door introducties bij bedrijven te verzorgen in het kader van het Corporate Friendship Program van WTF. Tijdens het NRC Focus-seminar Sponsoring in 2009, mede georganiseerd door S&N, hebben de deelnemers een informatiepakket ontvangen over WTF en de relatie met S&N. WTF informeert op haar beurt haar netwerk over de samenwerking met S&N.

30 26 Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP) Het creëren van draagvlak in Nederland, om de betrokkenheid bij het werk van WTF te waarborgen en dat werk ook mogelijk te maken, is essentieel. Een belangrijke partner hierin is het NIP. Dankzij het NIP kan WTF betrokken professionals in Nederland regelmatig op de hoogte stellen van haar activiteiten en betrekken bij het werk dat door organisaties in (post)conflictgebieden wordt uitgevoerd. Arq Sinds 2008 is WTF gehuisvest in het kantoor van de Stichting Arq, de psychotrauma expert groep. Dit biedt kansen om samen te werken met organisaties die complementaire expertise in huis hebben, zoals Antares Foundation en andere partners in Arq. In 2009 heeft WTF input gegeven aan het psychosocial support and training program for staff working with Iraqi refugees and displaced persons dat door Antares Foundation wordt uitgevoerd. Vereniging Fondsenwervende Instellingen - VFI In 2009 is WTF aspirant lid geworden van de brancheorganisatie VFI van goede doelen, waarbij meer dan 120 goede doelenorganisaties zijn aangesloten. De VFI richt zich op belangenbehartiging, zelfregulering en dienstverlening. Regelmatig maakt WTF gebruik van de diensten die VFI biedt.

31 27 6. ORGANISATIE Bestuur Conform statuten werd War Trauma Foundation ook in 2009 bestuurd door een onafhankelijk en onbezoldigd bestuur. Het bestuur houdt toezicht op de algemene gang van zaken en geeft goedkeuring aan beleid. Bestuursleden worden benoemd voor een periode van drie jaar en zijn twee maal aansluitend herbenoembaar. Het bestuur is in het verslagjaar vier maal bijeengekomen. In 2009 bestond het bestuur van WTF uit de volgende personen: Drs. J.B.M. Streppel, voorzitter per Vm. Lid Raad van Bestuur en CFO van AEGON N. V. Dr. A.H.G. Rinnooy Kan, vice-voorzitter per Voorzitter SER Drs. D.P. Scherjon, secretaris tot Directoraat MKB, Rabobank Nederland M. Cohen, uitvoerend secretaris per Oprichter en vm Directeur WTF R.P. Hasper RA, penningmeester per Vm Partner KPMG A.P.P.M. van Baal, per Hoofdcommissaris van Politie, Luitenant-Generaal BD Mevrouw drs. M.A.M. Barth, per Voorzitter GGZ Nederland Mr. P.B. van Daalen, per Interim Manager L.W. Gunning, per Managing Director Decorative Paints Akzo Nobel N.V. Drs. J.A. Kool, per Psychiater Drs. J.W. Reerds, per Voorzitter Raad van Bestuur St. Arq

32 28 Per heeft WTF haar nieuwe voorzitter welkom mogen heten: drs. J.B.M. Streppel, voormalig Lid Raad van Bestuur en CFO van AEGON N.V. De heer Streppel volgt mr. M. Tabaksblat op die in juni 2008 afscheid had genomen. Vanaf juni 2008 tot het aantreden van de heer Streppel was dr. A.H.G. Rinnooy Kan waarnemend voorzitter. D.d zijn twee nieuwe bestuursleden aangetreden: mevrouw drs. M.A.M. Barth, voorzitter van GGZ Nederland, en de heer L.W. Gunning, Managing Director Decorative Paints Akzo Nobel N.V. WTF is zeer blij met deze versterking. Tijdens de bestuursvergadering van nam drs. D.P. Scherjon vanwege het verlopen van zijn bestuurstermijn na 9 jaar afscheid als secretaris van het bestuur. WTF zegt de heer Scherjon veel dank voor zijn inbreng. Maurits Cohen, oprichter van WTF, werd op welkom geheten als uitvoerend secretaris van het bestuur. De heer Cohen nam daarmee ook in het bestuur afscheid als directeur van WTF. Voor informatie over de wijze waarop toezicht, bestuur en uitvoering bij WTF zijn geregeld: zie Bijlage Samenvatting Verantwoordingsverklaring Bestuur. Comité van Aanbeveling Het Comité van Aanbeveling van WTF bestond in 2009 uit de volgende personen: M.P. Bakker Mr. M.J. Cohen H.H.J. Dijkhuizen Drs. P.J.A.M. Jongstra RA Prof. drs. R.F.M. Lubbers Dr. P.W. Moerland Mr. drs. F.J. Paas Mr. M. Tabaksblad Voorzitter Raad van Bestuur TNT Burgemeester van Amsterdam Voorzitter Raad van Bestuur KPMG Voorzitter Raad van Bestuur Ernst & Young Vm Minister-President Voorzitter Raad van Bestuur Rabobank Nederland Vm. Voorzitter CNV Vakcentrale Vm. Voorzitter Raad van Bestuur Unilever NV J. van der Weerd Directeur Artsen zonder Grenzen Mr. B.E.M. Wientjes Voorzitter Vereniging VNO-NCW

33 29 Prof. dr. W.H.G. Wolters Dr. G.J. Wijers Drs. H.H.F. Wijffels Ir. A.R. Wynaendts Klinisch psycholoog, psychotherapeut Voorzitter Raad van Bestuur Akzo Nobel Vm. Nederlands Bewindvoerder Wereldbank Voorzitter Raad van Bestuur en CEO AEGON N.V. In het verslagjaar zijn afgetreden: Drs. J.J. Nooitgedagt RA (vm. Voorzitter Raad van Bestuur Ernst & Young), Prof. dr. A. Schilder RA (vm. Directeur De Nederlandsche Bank), Drs. K.J. Storm (vm. Voorzitter Raad van Bestuur AEGON), M. Tilmant (vm. Voorzitter Raad van Bestuur ING Groep) en B. van der Veer RA (vm. Voorzitter Raad van Bestuur KPMG). Toegetreden zijn H.H.J. Dijkhuizen, Drs. P.J.A.M. Jongstra RA, J. van der Weerd en Ir. A.R. Wynaendts. Wetenschappelijke Adviesraad (WAR) De Wetenschappelijke Adviesraad (WAR) werd bij het ontstaan van WTF opgericht om te adviseren vanuit diverse vakgebieden, o.a. psychologie. Door de professionalisering van de staf van WTF veranderde de rol van de WAR. Binnen de WAR is gesproken over een nieuwe opzet van een adviserend orgaan. Dit zal waarschijnlijk leiden tot de vorming van werkgroepen die zich richten op specifieke onderwerpen, bijvoorbeeld het ontwikkelen van educatief materiaal. Directie Per 8 oktober 2009 legde oprichter en directeur van WTF Maurits Cohen na 13 jaar zijn functie als directeur neer. Marieke Schouten trad op diezelfde datum aan als nieuwe directeur en nam daarmee de algemene en dagelijkse leiding van de stichting op zich. Velen kennen Maurits Cohen als een gedreven mens dat zich dertien jaar lang met hart en ziel belangeloos voor WTF heeft ingezet. WTF is hem veel dank verschuldigd voor zijn langdurige en visionaire inzet. De heer Cohen blijft verbonden aan de stichting als uitvoerend secretaris van het Bestuur. De directeur van WTF ontvangt een salaris van 3966 bruto per maand (32 uur). WTF kent geen pensioenregeling. Naast haar werk voor WTF ondersteunt mevrouw Schouten de Fractie Groen Links in de Gemeente Nieuwegein.

34 30 7. FONDSENWERVING EN COMMUNICATIE De activiteiten van War Trauma Foundation zijn ook in 2009 gefinancierd met donaties van bedrijven, fondsen en stichtingen, overheid en particulieren. De uitgangspunten met betrekking tot de fondsenwerving zijn vastgelegd in een gedragscode. Een van de belangrijke elementen daarvan is dat specifieke wensen van donoren over de bestemming van donaties strikt worden nagekomen. In het verslagjaar is vier maal een informatieve fondsenwervende brief uitgegaan aan particulieren. Eenmalig is een algemene fondsenwervende mailing verstuurd aan circa 1500 particuliere fondsen en stichtingen. Daarnaast zijn op individuele basis fondsen geworven via persoonlijke brieven, persoonlijke bezoeken en via onze website. WTF werd verrast door een particulier initiatief van student Frederik Lochs. Via de website werd hij zo enthousiast over de WTF-visie op ontwikkelingshulp, dat hij besloot sponsorgeld in te zamelen door de Alpe d Huez op te fietsen. Hij heeft daarmee 1061 bijeengebracht. Ook hebben enkele particulieren de giften die zij ontvingen ter gelegenheid van huwelijk, afscheid etc. gedoneerd aan WTF. Voor de eerste keer heeft WTF een aanvraag ingediend bij het Matra-programma van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Het betrof het project Psychosociale ondersteuning schoolkinderen in Tsjetsjenië, Ingusetië, Noord-Ossetië, een meerjarig, grens- en cultuuroverschrijdend project in een complexe en zeer gewelddadige regio, waarin bovendien door verschillende lokale organisaties wordt samengewerkt. Deze aanvraag heeft veel capaciteit gevraagd. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft besloten dit project in zijn geheel te financieren. Bij eventuele klachten wordt een klachtenprocedure gevolgd. In het verslagjaar zijn vier klachten binnengekomen. Zij zijn conform procedure afgehandeld. De projecten zijn ook in 2009 mogelijk geworden omdat naast de particuliere donateurs - opnieuw bedrijven, fondsen en stichtingen bereid zijn geweest de activiteiten en projecten financieel te ondersteunen. WTF dankt hen hierbij van harte voor de steun die telkens weer wordt ervaren. Bijzondere vermelding verdienen de leden van de filmploeg die de documentaire Towards Peace of Mind pro bono voor WTF realiseerde. Voor meer informatie, zie hieronder bij Communicatie met belanghebbenden. Isolde Schram en Carlotte Mos (marketingbureau VODW), en Kim Dingler, Zwier Veldhoen en Maarten Bul (reclamebureau They) hebben hun deskundige hulp en adviezen geboden bij de verdere ontwikkeling van de marketingstrategie. Daarbij is WTF terzijde gestaan door communicatieadviseur Alan Parfitt, die als altijd klaar stond toen zijn hulp werd ingeroepen. Dit project zal zich in 2010 vertalen in

35 31 concrete acties. Hidde Zwaagstra van MediaEdge heeft zijn inzet aangeboden voor free publicity. Alle bijdragen inspireren tot onverminderde inzet voor de talloze getroffenen door oorlog en geweld, wereldwijd. Communicatie met belanghebbenden De voorlichting en communicatie van WTF zijn bedoeld om draagvlak te creëren en het bewustzijn te vergroten aangaande het belang van psychosociale ondersteuning in (post)conflictgebieden door middel van interactieve deskundigheidsbevordering. WTF combineert voorlichting bijna altijd met fondsenwerving. Voorbeelden zijn de driemaandelijkse WTF-nieuwsbrief, fondsenwervende brieven, informatievoorziening en vermeldingen in tijdschriften en naslagwerken, de website, en presentaties tijdens congressen.

36 32 Documentaire Towards Peace of Mind Ter gelegenheid van het formele afscheid van voormalig directeur Maurits Cohen en het welkom van de nieuwe directeur Marieke Schouten is in 2009 een bijzondere bijeenkomst voorbereid die in januari 2010 is gehouden bij AEGON in Den Haag. Daar vond de première plaats van de documentaire Towards Peace of Mind. In deze documentaire is Pia Dijkstra op zoektocht in Burundi en de Palestijnse Gebieden/ West Bank, gebieden waarover zij in het NOS-Journaal de berichtgeving deed. Op de haar zo eigen wijze laat zij in deze documentaire iets zien van de levens van kinderen en volwassenen in deze door oorlog en geweld getroffen gebieden. Dit indrukwekkende ooggetuigenverslag toont de noodzaak van psychosociale deskundigheidsbevordering zoals WTF die onder meer biedt. WTF wil hierbij bijzondere dank uitspreken voor de belangeloze inzet van dit persoonlijke reisverslag aan Pia Dijkstra (presentatie), Hilde Soeters (productie en regie) en Collin Barning (camera en geluid). Ook de vrijwillige inzet van WAR-voorzitter Jaap Kool werd zeer gewaardeerd. Het afscheid van Maurits Cohen als directeur van WTF was reden voor Stichting hem te interviewen. Onder de titel Op de bres voor oorlogsgetroffenen is het interview gepubliceerd in het zomernummer van het Contactblad van de Stichting. Projectstafleden drs. Relinde Reiffers en drs. Ria Stiefelhagen presenteerden in februari 2009 hun bijdrage Involving local communities in psychosocial assistance in (post) conflict areas tijdens de vijfdaagse World Conference on Humanitarian Studies, georganiseerd door de Rijksuniversiteit Groningen en Wageningen University and Research Centre. Via de samenwerking met Schouten & Nelissen ontvingen alle deelnemers aan het NRC Focus Seminar (september, Amsterdam) een informatiepakket over het werk van WTF. Onderwerp van het seminar was sponsoring. Als lid van de Inter-Agency Standing Committee for Mental Health and Psychosocial Support in Emergency Settings Reference Group werd WTF in oktober uitgenodigd een presentatie te geven tijdens een conferentie in Kopenhagen. Hoofd Programma s dr. Leslie Snider gaf een presentatie over de ontwikkelingen rond het project Psychological First Aid (PFA) Guide. Tijdens de jaarvergadering van de International Society for Traumatic Stress Studies (ISTSS) in Atlanta presenteerde dr. Leslie Snider het psychosociale WTF-programma in Amman, Jordanië, in een gezamenlijk panel met projectpartner Stichting Antares.

37 33 8. KWALITEIT EN BELEID CBF-keur en VFI-aanbeveling WTF is houder van het CBF-keur en verbindt zich daarmee aan de voorschriften en regels die het Centraal Bureau Fondsenwerving hanteert. Tevens past WTF toe de VFI Aanbeveling Toepassing van Richtlijn 650 voor Kosten Beheer & Administratie. ANBI WTF is erkend als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI): de stichting voldoet aan de eisen die de Belastingdienst stelt.

38 34 9. ORGANISATORISCHE RISICO S De lokale organisaties in (post)conflictgebieden waarmee War Trauma Foundation samenwerkt, ondervinden vaak zelf de gevolgen van de oorlog. Dit kan zichtbaar zijn op individueel niveau van medewerkers en de traumatiserende gebeurtenissen die zij hebben meegemaakt, maar ook op organisatieniveau. Veel organisaties hebben nog niet voldoende ervaring kunnen opbouwen om programma s te ontwikkelen. Ook ontbreekt het vaak aan medewerkers die voldoende zijn gekwalificeerd. Genoemde zaken betekenen een risico voor de capaciteitsopbouw op de langere termijn. WTF zal om die reden dan ook extra aandacht besteden aan de organisatorische capaciteit van haar partnerorganisaties.

39 SOCIAAL VERSLAG Personeel Per december 2009 werkten 11 medewerkers bij het WTF-bureau, waaronder 2 vrijwilligers. Exclusief vrijwilligers gaat het om een inzet van 5,25 fte s. Per werd de functie van Hoofd Programma s ingevuld met de benoeming van dr. Leslie Snider MD, MPH. Mevrouw Snider, afkomstig uit de Verenigde Staten, is psychiater met veel internationale ervaring. Drs. Marijke Abel (cultureel antropoloog) heeft per 1 maart 2009 de overstap gemaakt van vrijwilliger naar parttime werknemer. Per 8 oktober 2009 trad Marieke Schouten aan als directeur van de stichting. Veel steun werd ondervonden van vrijwilligers die zich belangeloos hebben ingezet voor onze stichting, onder anderen kinderpsychologe drs. Ria Stiefelhagen en sociaal psycholoog drs. Simon van den Berg. Scholing Om meer inzicht te krijgen in verschillende evaluatiemethodieken, namen drs. Relinde Reiffers en drs. Ria Stiefelhagen deel aan de PSO cursusdag Most Significant Change. De gepresenteerde methodiek levert kwalitatieve informatie op over de impact van programma s, en kan een belangrijke aanvulling zijn op kwantitatieve metingen. WTF initieerde de Practice Oriented Course for Mental Health & Psychosocial Support in (Post)Conflict Areas, een parttime cursus van 6 maanden, waarbij cursusdagen afgewisseld worden met praktijk. Drs. Relinde Reiffers sloot deze cursus met succes af in april Deelname conferenties In het kader van haar lidmaatschap van het International Consortium for Research in Stress in Humanitarian Aid Workers, en de voortgang van een longitudinale studie over dit onderwerp, bezocht dr. Leslie Snider een bijeenkomst van dit consortium in Amsterdam. Dr. Leslie Snider lid van de International Society for Traumatic Stress Studies

40 36 (ISTSS) nam in juni deel aan de tweejaarlijkse conferentie van de aan ISTSS gelieerde European Society for Traumatic Stress Studies in Oslo. De conferentie was gericht op professionals op gebied van trauma-onderzoek en psychosociale support in (post)conflictgebieden. Het project Psychosociale training onderwijzers basisscholen in Skenderaj, Kosovo werd in oktober gepresenteerd tijdens de vierdaagse internationale conferentie Coping and Resilience in Dubrovnik, Kroatië. Het betrof een gezamenlijke presentatie Harnessing the Power of Resilience: Supporting Local Psychosocial Recovery Programs van het project door WTF-stafleden drs. Relinde Reiffers en drs. Marijke Abel, en twee afgevaardigden van de lokale projectpartner QPEA: directeur Ramush Lekaj en psycholoog/trainer Bekim Isaku. Dr. Leslie Snider en drs. Relinde Reiffers namen in oktober deel aan de Mental Health and Development Aid Conference in Amersfoort, georganiseerd door HealthNet TPO. Ziekteverzuim, bedrijfshulpverlening Het ziekteverzuim in de organisatie bleef met 2% laag. Een van de werknemers nam met succes deel aan de opleiding Bedrijfshulpverlening. Overlegstructuren Om de informatiestromen goed te laten verlopen, vond er regelmatig overleg plaats. Het bestuur vergaderde in het verslagjaar vier keer. De Wetenschappelijke Adviesraad kwam een keer bij elkaar. Met de komst van het Hoofd Programma s werd een managementteam gevormd bestaande uit de hoofden van de verschillende afdelingen en de directeur. Het managementteam had wekelijks overleg. Het programmateam kwam eveneens wekelijks bijeen om inhoudelijke zaken af te stemmen. Beleid In het laatste kwartaal is een begin gemaakt met het ontwikkelen van een meerjaren strategisch beleidsplan. Dit plan bevat het beleidskader en de voornemens tot en met 2012.

41 FINANCIËN Voor de jaarrekening 2009 en de daarbij afgegeven accountantsverklaring, verwijzen wij naar de hierachter opgenomen Jaarrekening 2009, inhoudende de: Balans per 31 december 2009; Staat van Baten en Lasten; Toelichting; Bijlagen Jaarrekening: - Begroting meerjarenbegroting 2011 en 2012 Als onderdeel van het bestuursverslag volgt hier de financiële informatie. Financiële informatie De vergelijking tussen het resultaat en de begroting 2009 en de cijfers 2008 geeft het volgende beeld: Werkelijk 2009 Begroot 2009 Werkelijk 2008 x incl. giften in natura incl. giften in natura incl. giften in natura Baten uit eigen fondsenwerving Overige baten en lasten Besteed aan doelstelling Besteed aan werving baten Besteed aan overige kosten (beheer & administratie) Ten laste van bestemmingsreserves en -fondsen Verschillenanalyse: Werkelijk werkelijk 2008 Alhoewel de baten licht zijn gedaald in vergelijking met 2008 is WTF in staat geweest de bestedingen aan doelstelling te handhaven en zelfs licht te verhogen. Dit was mogelijk omdat de bestemmingsfondsen voor projecten die ruimte boden. De kosten voor werving baten (fondsenwerving en communicatie) en beheer en administratie zijn gestegen.

42 38 De stijging van de fondsenwervende kosten werd veroorzaakt door een grotere personele inzet op fondsenwervend gebied en verhoogde investeringen in publiciteit en communicatie (o.a. de realisatie van een documentaire). Dit bracht tevens een verhoging van de directe fondsenwervende kosten met zich mee. Intensivering van de fondsenwerving is noodzakelijk vanwege de toenemende concurrentie tussen charitatieve organisaties in deze tijd van economische teruggang. Particulieren, fondsen, bedrijven en overheden hebben in veel gevallen minder te besteden of zijn terughoudender geworden met het doen van donaties aan goede doelen. Investeren in samenwerkingsverbanden is noodzakelijk en kost tijd. De stijging van de overige kosten (beheer & administratie) is te verklaren uit de stijgende loonkosten voor de directeur: de onbezoldigd oprichter en directeur van WTF is in oktober 2009 opgevolgd door een bezoldigd directeur. De cijfers laten een beeld zien van een WTF dat investeert in een veranderende toekomst. Investeringen gaan altijd voor de baten uit en de grote uitdaging ligt dan ook in het handhaven en uitbreiden van de uitgaven aan doelbesteding én het investeren in de toekomst. Voor beide zijn fondsen nodig. Om een surplus aan fondsen te kunnen realiseren zal meer accent worden gelegd op institutionele fondsenwerving. Werkelijk 2009 begroot 2009 De begroting van 2009 is gebaseerd op al gerealiseerde committeringen (lopende projecten), op projectaanvragen waarvoor nog geen committering was gegeven en op een ambitie om projecten uit te breiden. Door de hierboven genoemde factoren zijn de baten achtergebleven ten opzichte van de begroting en heeft WTF minder nieuwe committeringen kunnen aangaan. De besteding aan de doelstelling is hierdoor lager geweest dan is begroot. Kosten van fondsenwerving en communicatie zijn lager gehouden dan begroot om in lijn te blijven met de werkelijke inkomsten. De besteding aan overige kosten (beheer & administratie) is hoger uitgevallen dan begroot. Deze kosten werden in 2009 voor het eerst apart begroot. Een eerste schatting van deze post was vastgesteld op 30% van de vroegere post loonkosten bureaustaf. In de loop van het jaar is gebleken dat 40% een reëler beeld van de werkelijkheid geeft. In de begroting van 2010 zijn inmiddels, naast de reële salariskosten, alle overheadkosten procentueel verwerkt in de post beheer & administratie, zodat de implementatie van deze verdeling volgens de RJ 650 richtlijnen nu volledig is doorgevoerd. Er is minder gebruik gemaakt van de bestemmingreserves vanwege minder committeringen aan nieuwe projecten. Daardoor is de besteding aan doelstelling ook lager geweest dan begroot.

43 TOEKOMST De uitvoering van psychosociale programma s is grotendeels afhankelijk van financiële middelen die beschikbaar worden gesteld door derden. In het gesprek met de partnerorganisaties in (post)conflictgebieden, zal War Trauma Foundation (WTF) het belang benadrukken van het verkrijgen van financiële middelen via lokaal beschikbare bronnen, bijvoorbeeld van de eigen overheid. De praktijk leert dat dit tijdsintensieve trajecten zijn. WTF richt zich op diverse groepen potentiële donoren: bedrijven, overheden, particuliere fondsen en stichtingen, individuele particulieren en institutionele donoren. De investeringen die WTF doet om over voldoende financiële middelen te beschikken, zijn toegenomen en nemen nog steeds toe. De gevolgen van de recessie worden echter steeds duidelijker merkbaar. Fondsen hebben in veel gevallen een (substantieel) deel van hun vermogen verloren en bedrijven hebben te maken met afnemende winsten of zelfs verliezen. Om de kosten van de organisatie in gewenste balans te brengen met de omzet aan doelbesteding is het wenselijk dat er in de nabije toekomst meer middelen beschikbaar komen voor die doelbesteding. De fondsenwerving zal daarom worden geïntensiveerd en zich naast de huidige werving onder bedrijven, fondsen en stichtingen, en particulieren tevens voor een significant deel gaan richten op institutionele fondsen. De verwachting is dat in het algemeen het werven van fondsen een grotere tijdsinvestering zal vergen. Steeds meer charitatieve organisaties doen een beroep op dezelfde financiële bronnen en de competitie neemt toe. De context waarin WTF werkt, is complex. De samenlevingen in (post)conflictgebieden hebben veelal te maken met groot onderling wantrouwen, verbrokkelde sociale structuren en sterk verminderde toegang tot middelen. De aanleiding van het conflict kan nog steeds bestaan en zelfs door het conflict versterkt zijn. (Post)conflictlanden tonen zich vaak kwetsbaar voor herhaling van de conflicten. Wanneer psychosociale programma s worden uitgevoerd, moet rekening worden gehouden met de specifieke sociale, culturele en politieke context. Psychosociale training kan ook niet een losstaande interventie zijn in samenlevingen die te maken hebben met de nasleep van een conflict. De programma s ter ondersteuning, training of anderszins, moeten worden verankerd in duurzame programma s. Idealiter zou psychosociale ondersteuning deel moeten uitmaken van een algeheel verzoeningsproces. Stabiliteit, waarheid, rechtvaardigheid en genezing zijn relevante aspecten van verzoeningsprocessen. WTF richt zich op een deel van dit proces door psychosociale programma s te steunen die bijdragen aan het herstel van individuen en gemeenschappen.

44 40 Voor 2010 heeft de WTF onder andere de volgende voornemens: 1. Verdergaande geografische focus; ontwikkeling van psychosociale programma s binnen bepaalde regio s met meerdere actoren; 2. Intensivering fondsenwerving; extra focus op institutionele donoren; 3. Actieve partnerschappen ontwikkelen in Nederland en in de regio met bijvoorbeeld trainingsinstituten en andere organisaties om de impact en de duurzaamheid van psychosociale projecten beter te waarborgen; 4. Inbedden van deskundigheidsbevordering op gebied van psychosociale interventies in bredere organisatieversterkende programma s; 5. Vergroten van de toegang tot het tijdschrift Intervention via bijvoorbeeld PubMed. Diemen, 3 mei 2010 Drs. J.B.M. Streppel, voorzitter M. Schouten, directeur

45 Jaarrekening 2009

46 42 JAARREKENING 2009 In dit deel van het jaarverslag van War Trauma Foundation (WTF) vindt u de jaarrekening van WTF. BALANS PER 31 DECEMBER 2009 ACTIEF VASTE ACTIVA Materiële vaste activa (1) Activa t.b.v. de bedrijfsvoering VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen Te ontvangen interest Te ontvangen/vooruitbetaalde projecten (2) Overige vorderingen en overlopende activa Liquide middelen (3) Kas, bank- en girorekeningen Som der vlottende activa Totaal JAARREKENING 2009

47 43 (na resultaatbestemming) PASSIEF RESERVES EN FONDSEN Vrij besteedbare reserves (4) Continuïteitsreserve Bestemmingsreserve Vastgelegde reserves (5) Fonds activa bedrijfsvoering Bestemmingsfondsen Kortlopende schulden (6) Te betalen bedragen Totaal JAARREKENING 2009

48 44 STAAT VAN BATEN EN LASTEN BATEN Werkelijk 2009 Begroot 2009 Werkelijk 2008 Baten eigen fondsenwerving (7) - Baten fondsen bedrijven particulieren Subsidies van overheden Totaal baten eigen fondsenwerving Overige baten TOTAAL BATEN LASTEN Besteed aan doelstelling (8) - Projecten Capaciteitsopbouw Publicaties, Journal/manuals Onderzoek Opleidingen/Congressen Totaal besteed aan doelstelling Besteed aan werving baten - Kosten eigen fondsenwerving Beheer en administratie - Kosten beheer en administratie TOTAAL LASTEN RESULTAAT RESULTAATBESTEMMING: Toevoeging/onttrekking aan: - continuïteitsreserve bestemmingsreserve bestemmingsfondsen fonds activa bedrijfsvoering Kengetallen Werkelijk 2009 Werkelijk besteed aan doelstelling tov totale baten 80,7% 83,7% - kosten eigen fondsenwerving tov baten eigen fondsenwerving 16,4% 10,8% - beheer en administratiekosten tov de totale lasten 9,2% 7,6% JAARREKENING 2009

49 45 KASSTROOMOVERZICHT Resultaat boekjaar Aanpassingen voor afschrijvingen Kasstroom uit bedrijfsoperaties Kasstroom uit operationele activiteiten Toe-/ Afname vorderingen Toename schulden Totaal kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa 0 0 Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten 0 0 Totaal mutatie kasstroom uit activiteiten Totaal liquide middelen per 31 december Totaal liquide middelen per 01 januari Afname liquide middelen Algemene grondslagen kasstroomoverzicht: Het kasstroomoverzicht is opgemaakt op basis van de indirecte methode. JAARREKENING 2009

50 46 TOELICHTING ALGEMEEN Algemeen War Trauma Foundation stelt zich ten doel de psychische hulpverlening aan getraumatiseerde slachtoffers van oorlog en georganiseerd geweld te initiëren en te bevorderen, waar ook ter wereld. Ongeacht ras, religie of politieke overtuiging, en gericht op zowel kinderen als volwassenen. Richtlijn Fondsenwervende Instellingen Het jaarverslag van de Stichting is in overeenstemming met de door de Raad voor de Jaarverslaggeving gepubliceerde Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen (RJ 650). Doel van deze richtlijn is inzicht te geven in de kosten van de organisatie en besteding van de gelden in relatie tot het doel waarvoor die fondsen bijeengebracht zijn. Deze inrichting is tevens een van de voorwaarden voor het verkrijgen van het CBF-Keur. Dit keurmerk wordt door het Centraal Bureau Fondsenwerving verleend aan fondsenwervende instellingen die voldoen aan de gestelde eisen vastgelegd in het Reglement CBF-Keur. De Stichting War Trauma Foundation heeft dit keurmerk op 18 december 2000 van het CBF ontvangen. Op 10 april 2006 heeft de Commissie Keurmerk van het CBF besloten de toekenning van het keurmerk te verlengen tot 1 januari Kosten toerekening Toelichting verdeling uitvoeringskosten naar bestemming en specificatie directe bestedingen aan projecten. De algemene doelstelling van WTF is deskundigheidsbevordering op het gebied van psychosociale en traumahulpverlening in (voormalige) oorlogsgebieden. Om deze doelstelling te bereiken zijn onze activiteiten in vier groepen in te delen: 1. Capaciteitsopbouw programma s op locatie voor lokale beroepsgroepen die werken met getraumatiseerde kinderen en volwassenen; 2. Schriftelijke kennisuitwisseling en verspreiding via het Engelse tijdschrift Intervention en via publicatie van praktijkgerichte trainingmanuals in verschillende relevante talen; 3. Onderzoek naar verduurzaming en evaluatiemethodieken van projecten; 4. Praktijkgerichte opleiding cq congressen voor ervaren hulpverleners die zich willen bekwamen in psychosociale hulpverlening in (post)conflict gebieden. De onderverdeling van de bestedingen aan deze vier deelactiviteiten is te vinden in de tabel kosten toekenning onder toelichting 8. JAARREKENING 2009

51 47 RESULTAATBEPALING EN GRONDSLAGEN Algemeen Het resultaat in het jaar is bepaald als het verschil tussen de baten verworven, en de kosten ontstaan in het jaar. Baten en lasten De baten zijn toegerekend aan het jaar waarin deze zijn ontvangen of toegezegd. Lasten zijn toegerekend in het jaar waarin deze zijn ontstaan. Als resultaat hiervan is het mogelijk dat lasten in een ander jaar worden verantwoord dan baten. In dergelijke gevallen wordt dit verschil middels de resultaatbestemming gecompenseerd via het bestemmingsfonds of de bestemmingsreserve. Baten en lasten betreffende pro-bono services zijn opgenomen tegen de hiervoor geldende waarde in het economisch verkeer. Grondslagen voor de waardering van activa en passiva De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling zijn gebaseerd op historische kosten. Voor zover niet anders vermeld zijn de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. Toelichting Kengetallen Bij de berekening van de kengetallen zijn de onttrekkingen uit en de toevoegingen aan de bestemmingsreserves en -fondsen zowel als de baten en lasten in natura meegenomen. Voor de kengetallen hanteert WTF de adviesnormen van het CBF. JAARREKENING 2009

52 48 TOELICHTING BALANS Materiële vaste activa De inventaris en computerapparatuur worden gewaardeerd tegen aanschafprijs. De afschrijvingen worden berekend als een percentage over de aanschafprijs volgens de lineaire methode op basis van de economische levensduur. Vorderingen Vorderingen worden gewaardeerd op de nominale waarde. Indien van toepassing wordt bij de waardering rekening gehouden met oninbaarheid. Liquide middelen De liquide middelen staan ter vrije beschikking. Reserves en Fondsen (Eigen vermogen) Binnen het eigen vermogen wordt onderscheid gemaakt in vrij besteedbare reserves en vastgelegde reserves (fondsen). - Vrij besteedbare reserves: De vrij besteedbare reserves betreffen de continuïteitsreserve en een bestemmings-reserve. De continuïteitsreserve is gevormd om de Stichting in staat te stellen slagvaardig te handelen, indien noodzakelijk urgente projecten te financieren en haar continuïteit te waarborgen. De maximale hoogte is door het bestuur vastgesteld op waarmee een halfjaar continuïteit van de organisatie gewaarborgd is. De bestemmingsreserve bestaat uit vrije middelen die door het bestuur bestemd zijn voor lopende projecten. - Vastgelegde reserves (fondsen): De vastgelegde reserves betreffen de bestemmingsfondsen en het fonds activa bedrijfsvoering. De bestemmingsfondsen zijn een afgezonderd deel van het vastgelegd vermogen waarvan de beperkte bestedingsmogelijkheid door derden of het bestuur is bepaald en waar een verplichting aan ten grondslag ligt. Het fonds activa bedrijfsvoering betreft het deel van het eigen vermogen dat is aangewend voor de financiering van materiële vaste activa. JAARREKENING 2009

53 49 Zowel de vrij besteedbare als de vastgelegde reserves worden niet belegd maar staan op een spaarrekening waarbij de afweging is gemaakt tussen de hoogte van de rente en beschikbaarheid van de middelen. JAARREKENING 2009

54 50 TOELICHTING BALANS 1. Materiële vaste activa Activa t.b.v. de bedrijfsvoering Totaal Totaal Inventaris Computers Balanswaarde per 1 januari Aanschaffing Afschrijving Balanswaarde per 31 december De bovenstaande activa zijn ten behoeve van de bedrijfsvoering. De afschrijvingen zijn gebaseerd op de volgende geschatte economische levensduur: Inventaris 4 jaar Computers 3 jaar (incl. restwaarde 10%) 2. Te ontvangen/vooruitbetaalde projecten Toezegging Unicef tbv Intervention special edition Toezegging WHO tbv Intervention special edition Toezegging UNPF tbv Intervention special edition Te veel betaald voor vertaling Intervention 125 St. VDU Care Restitutie vliegticket stage POC Restitutie reisverzekering stage POC 34 NTO St. Antares eerste trainingblok basic course Amman Toezegging St Innovatiefonds Beslan Toezegging St Innovatiefonds Beslan NTO St. Cogis afrekening kosten POC NTO Fred Foundation laatste betaling QPEA Kosovo Nog te ontvangen laatste betaling St. Innovatiefnds Zorgverz Toezegging van Ver.Onderlinge Samenwerking Toezegging van St. Familiefonds Dusseldorp Nog te ontvangen afrekening Min.van VWS inz Intervention Nog te ontvangen laatste betaling Turing Foundation Nog te ontvangen schenking iz schenkingsakte Nog te ontvangen Geef gratis donatie 1 18 Totaal JAARREKENING 2009

55 51 3. Liquide middelen Totaal Totaal Kas ING rekening courant ING ExtraBonus Zakenrekening ING rek.cour Kruispost creditcards Totaal Toelichting op interest percentage Behoudens wat kleine rente ontvangsten op de beide courante rekeningen en de creditcards bestaat de ontvangen rente in hoofdzaak uit ontvangen rente op de ING ExtraBonus Zakenrekening. De gemiddelde rente op deze rekening bedroeg 2% gedurende Vrij besteedbare reserves Stand per Stand per 1 januari Onttrekking Toevoeging 31 december Continuïteitsreserve Bestemmingsreserves Totaal Specificatie onttrekking bestemmingsreserve: Hope Flowers School Sri Lanka DRC and Burundi Network Onttrekking Er is minder gebruik gemaakt van de bestemmingreserves vanwege minder committeringen aan nieuwe projecten waardoor besteding aan doelstelling ook lager is geweest dan begroot. JAARREKENING 2009

56 52 5. Specificatie vastgelegde reserves Stand per Stand per 1 januari Onttrekking Toevoeging 31 december Fonds activa bedrijfsvoering Bestemmingsfondsen Projecten: Stand per Stand per 1 januari Onttrekking Toevoeging 31 december Studiedag GGZ Intervention Journal (VWS) Intervention Journal HealthNet Afghanistan Colombe IBISS Onderzoek Verduurzaming Amera Egypte Amman Adv Course Sri Lanka Refugee Training Egypte Kaukasus-Matra Middle East Proj Documentaire (bestemmingsfonds organisatie) Totaal Het fonds activa bedrijfsvoering is uitsluitend voor overige bedrijfsmiddelen. 6. Te betalen bedragen Crediteuren Kantoorkosten Loonbelasting en sociale lasten Reservering vakantiegeld Reservering vakantiedagen Projectkosten Overige te betalen bedragen Totaal Niet uit de balans blijkende meerjarenverplichtingen War Trauma Foundation heeft met ingang van een huurovereenkomst betreffende de huur van kantoorruimte in het gebouw aan Nienoord 5. Deze overeenkomst is gesloten met Arq Beheer B.V. en heeft een duur van 5 jaar. De huurkosten per jaar bedragen EUR inclusief bijbehorende kosten. De huur wordt jaarlijks verhoogd op basis van het indexcijfer van het CBS. JAARREKENING 2009

57 53 TOELICHTING STAAT VAN BATEN EN LASTEN 7. Baten eigen fondsenwerving (incl. giften in natura) Werkelijk 2009 Begroot 2009 Werkelijk 2008 Private Fondsen Bedrijven Medefinancierings Organisaties Overheid Particulieren Totaal Toelichting afwijking baten met begroting Kijkend naar het verschil tussen de begrote baten en de werkelijke baten 2009 is te zien dat met name de baten van private fondsen, medefinancieringsorganisaties en de overheid, achtergebleven zijn op de begroting. In verband met nog lopende financieringen van medefinancieringsorganisaties van projecten welke door verschillende lokale omstandigheden niet konden worden afgesloten, heeft WTF minder nieuwe aanvragen kunnen indienen dan verwacht. In 2009 zijn de meeste projecten welke door de overheid gefinancierd zijn afgesloten. In 2009 heeft WTF een aanvraag ingediend bij het Matra programma van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. De aanvraag is gehonoreerd en zal in 2010 inkomsten genereren. Veel capaciteit is geïnvesteerd in het toegang krijgen tot de Matra financiering. Daardoor zijn de fondsenwervende activiteiten bij private fondsen gelijk gebleven en kon het resultaat niet worden verhoogd. JAARREKENING 2009

58 54 Specificatie Giften in Natura Diverse bedrijven ondersteunen WTF in natura. Het gaat hierbij om bedrijven die geheel belangenloos of tegen zwaar gereduceerde tarieven diensten verrichten voor onze organisatie: Naam Bedrijf Omschrijving van Dienst Ernst & Young HLB Schippers IT-Nova Arq Beheer BV Lippincott Williams & Wilkins (onderdeel van Wolters Kluwer) Controle van de jaarrekening en ondersteuning bij het opstellen van de jaarrekening Verzorging van de salaris administratie en aangifte loonbelasting Hosting van onze website en , ondersteuning bij het beheer van de website Verhuur van kantoorruimte tegen gereduceerd tarief Publicatie en drukken van 3 uitgaven van het tijdschrift Intervention plus 500 door WTF gratis te verstrekken abonnementen Totaal Specificatie overige baten en lasten Rentebaten Totaal JAARREKENING 2009

59 kosten toekenning 2009 kosten toekenning Beheer Doelstelling: Werving Baten: en Admin: Capaciteits opbouw Projecten Publicaties Journals/ Manuals Onderzoek Opleidingen/ Congressen eigen fondsenwerving Subsidies Directe besteding projecten (toel. 8a) Subtotaal Totaal 2009 Begroot 2009 Totaal 2008 Personeelskosten: Salarissen bureaustaf Salarissen projectenstaf Overige personeelskosten Vrijwilligers doelstelling Publiciteits en Communicatiekosten Huisvestingskosten Kantoor- en overige organisatiekosten Subtotaal Organisatiekosten doorbelast aan projecten Subtotaal Directe kosten Fondsenwerving Totaal bestedingen Directe kosten fondsenwerving Dit betreft hoofdzakelijk kosten verbonden aan de mailings. JAARREKENING 2009

60 56 8. Specificatie Besteed aan Doelstelling (zie ook tabel blz 55) De organisatiekosten welke zijn doorbelast aan de projecten betreffen de kosten voor de publicatie van het tijdschrift Intervention, het Onderzoek Verduurzaming en het project Amman Advanced. De kosten daarvan worden door de subsidieverstrekker vergoed. Verdeelsleutel De kosten van de projectenstaf zijn voor 100% toegerekend aan de doelstelling deskundigheidsbevordering. De kosten van de bureaustaf zijn (conform werkelijk bestede uren) voor 35% toegerekend aan de doelstelling deskundigheidsbevordering. Dit resulteert in een gezamenlijk percentage van de gehele staf van 65% toegerekend aan doelstelling. Voor de verdeling van de overige personeelskosten, huisvestingskosten en kantooren overige organisatiekosten is dan ook een percentage van 65% t.b.v. doelstelling en 35% t.b.v. fondsenwerving gehanteerd. Dit is ongewijzigd t.o.v Bij betreffende verdeling van de post kantoor- en overige organisatiekosten zijn de beheer- en administratiekosten niet meegenomen in de verdeling daar het hier probono diensten betreft. Wijziging t.o.v is de verdere invoering van de post beheer & administratie. Hiertoe is er een verdeling gemaakt van de uren van de bureaustaf tussen doelstelling, fondsenwerving en beheer en administratie, conform werkelijk bestede uren. Tevens is een nominaal bedrag van de kantoor- en overige organisatiekosten aan beheer en administratie toegeschreven, gebaseerd op werkelijke kosten besteed aan deze post. Kosten voor publiciteit en communicatie voor 10% toegeschreven aan doelstelling en voor 90% aan fondsenwerving. Aantallen FTEs: Gemiddeld aantal personeelsleden totaal (fte s) 4 5,25 3,55 Wetenschappelijke/projectenstaf (fte s) 2,25 1,40 Bureaustaf (fte s) 3,00 2,15 Bezoldiging bestuurders/toezichthouders Nihil Nihil Leningen, voorschotten en garanties verstrekt aan bestuurders/toezichthouders Nihil Nihil 4 Het bureau telde in het verslagjaar 12 betaalde en onbetaalde medewerkers. (In 2008 waren dat er 10). JAARREKENING 2009

61 57 8a. Directe bestedingen aan projecten 2009 Directe bestedingen projecten Werkelijk 2009 Begroot 2009 Werkelijk 2008 Trainingsprojecten: Project Hope Flowers School 3 (2007) Project Hope Flowers School 3 (2008) Project Hope Flowers School 3 (2009) Project HealthNet Mbila Congo Project HealthNet Afghanistan Project Beslan Project Beslan Project SCA Evromedica Macedonië Project Colombe Project IBISS Project Amera Egypte Project Ajarp Angola Project Colombe Project Algerije Project Amman Adv Course Project QPEA Kosovo Project Sri Lanka Project Refugee Psych. Training Egypt Project Amman Basic Course Project Colombe Ceedeco Publicatie Journals/manuals Journal Intervention en manuals Onderzoek Onderzoek Verduurzaming Opleidingen/Congressen POC Course Totaal directe bestedingen aan doelstelling Verschillenanalyse t.o.v. begroting 2009 De begroting van 2009 is gebaseerd op de werkelijke committeringen (lopende projecten), op projectaanvragen waaraan nog geen committering was gegeven en een ambitie om projecten uit te breiden. Zoals uitgelegd bij de specificatie baten eigen fondsenwerving zijn de baten achtergebleven ten opzichte van de begroting. Hierdoor heeft WTF ook minder nieuwe committeringen aan kunnen gaan. De besteding aan de doelstelling is hierdoor ook minder geweest dan is begroot. JAARREKENING 2009

62 58 BIJLAGEN Jaarrekening BEGROTING 2010 BATEN Begroting 2010 Begroting 2009 X X Baten eigen fondsenwerving - Baten fondsen, bedrijven, particulieren Giften in natura Subsidies van overheden Totaal baten eigen fondsenwerving Overige baten 4 8 TOTAAL BATEN LASTEN Besteed aan doelstelling - Projecten Publicaties Journals/manuals Onderzoek Opleidingen/congressen Totaal besteed aan doelstelling Besteed aan werving baten - kosten eigen fondsenwerving kosten verkrijging subsidie overheden 7 - Totaal aan werving baten Beheer en administratie - kosten beheer en administratie TOTAAL LASTEN RESULTAAT ONTTREKKING UIT BESTEMMINGSFONDSEN / RESERVES Toelichting op de begroting Daar de besteding aan doelstelling in 2009 is achtergebleven op de begroting 2009 is er in 2010 voor gekozen de besteding aan doelstelling aan te passen aan het beeld dat 2009 geeft. Alhoewel dit in 2010 een lager bedrag is dan begroot in 2009 verwachten wij een stijging van de bestedingen aan doelstelling te kunnen laten zien ten opzichte van De begroting 2010 laat een verhoging van de fondsenwervende kosten en de beheer & administratiekosten zien. Verwacht wordt dat een grotere inzet aan menskracht en middelen nodig is voor de fondsenwerving om de veranderende charimarkt het hoofd te kunnen bieden. Daarnaast heeft ook de overgang van een onbezoldigd directeur naar een bezoldigd directeur en de verdere implementatie van de beheer- JAARREKENING 2009

63 59 & administratiekosten volgens de RJ 650 richtlijnen deze kosten verhoogd (zie ook verschillenanalyse van het resultaat op blz 37/38). Naast de reële salariskosten zijn alle overheadkosten procentueel verwerkt in de post beheer & administratie, zodat de implementatie van deze verdeling volgens de RJ 650 richtlijnen nu volledig is doorgevoerd. We verwachten dat beide investeringen in 2011 zullen resulteren in een hogere besteding aan doelstelling en fondsenwervende kosten. JAARREKENING 2009

64 60 MEERJAREN BEGROTING BATEN Begroting 2011 Begroting 2012 incl giften in natura incl giften in natura x x Baten eigen fondsenwerving - Baten fondsen bedrijven particulieren Giften in natura Subsidies van overheden Totaal baten eigen fondsenwerving Overige baten 6 6 TOTAAL BATEN LASTEN Besteed aan doelstellingen - Projecten Publicaties Journals/manuals Onderzoek Opleidingen/congressen Totaal besteed aan doelstelling Besteed aan werving baten - kosten eigen fondsenwerving kosten verkrijging subsidies overheden Totaal aan werving baten Beheer en administratie - kosten beheer en administratie TOTAAL LASTEN RESULTAAT 0 0 JAARREKENING 2009

65 61 ACCOUNTANTSVERKLARING In afwachting van digitale versie

66 62

67 63 BIJLAGEN Publikaties/Produkties Intervention Training Manuals Healing communities by strengthening social capital: a narrative theatre approach ; by dr. Yvonne Sliep. Talen: Frans/Engels. Speciaal nummer van: Intervention On the road to peace of mind, a guidebook: an applied approach to the training of trainers who, in turn, train teams to implement psychosocial and mental health interventions in developing countries affected by emergencies ; by dr. Nancy Baron. Talen: Arabisch/Engels. Speciaal nummer van: Intervention. Extra bij dit boek is de bijbehorende DVD met de film On the Road to Peace of Mind met ondertiteling in Engels, Arabisch en Frans. Documentaire Towards Peace of Mind Documentaire: Towards peace of Mind : een persoonlijk reisverslag van Pia Dijkstra. Door: Pia Dijkstra (presentatie); Hilde Soeters (productie en regie); Collin Barning (camera en geluid); Michiel van der Zeeuw (montage); Daan Arisz (geluidsnabewerking); Ladis Bukuru, Sem Abdellatif en Dominique Luken-Roze (vertaling). Deze film werd mogelijk gemaakt door AEGON; Oxfam Novib; NOS; I Care Producties; United Broadcasting Facilities. De documentaire is een uitgave van War Trauma Foundation, Diemen.

68 64 Donateurs WTF is in 2009 ondersteund door de volgende bedrijven, fondsen en stichtingen 5 : - AEGON N.V. - AEGON Nederland - Broeders van de H. Aloysius Gonzaga - Congregatie van de Zusters van Julie Postel - CSM - Ernst & Young (controle boekhouding, ondersteuning opstellen jaarrekening, en verlening financiёle diensten) - Fred Foundation - HLB Schippers (salarisadministratie, aangifte loonbelasting en fiscale adviezen) - Hubertine Stichting - Innovatiefonds Zorgverzekeraars - IT Nova (technische realisatie en hosting van onze website en ; ondersteuning bij beheer website) - Johanna Donk-Grote Stichting - KPMG - Le Clercq Stichting - Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) - NCDO - Nederlands Instituut van Psychologen NIP (in het kader van de mailings) - Océ - Reinier van Arkel Groep (geeft Jaap Kool de mogelijkheid activiteiten voor WTF te verrichten) - Schouten & Nelissen - Sint Joseph Stichting der Zusters Ursulinen - Stichting Arq (verhuur kantoorruimte tegen gereduceerd tarief) - Stichting Bron van Leven - Stichting Dr. Hofsteestichting - Stichting Elion Gerritzen - Stichting Elise Mathilde Fonds - Stichting Familiefonds Van Dusseldorp - Stichting Fonds Familie Van Beek - Stichting Heilige Geest- of Arme Wees- en Kinderhuis - Stichting Het Broederschapshuis Bilthoven - Stichting Madurodam Steunfonds - Stichting Mundo Crastino Melior - Stichting Nelis van Dril - Stichting Pelgrimshoeve - Stichting R.K. Weeshuis - Stichting Swart-Van Essen - Stichting Türing Foundation - Stichting Van Ballegooijenfonds - Stichting Weeshuis der Doopsgezinden 5 Een aantal fondsen heeft ons laten weten het niet wenselijk te vinden genoemd te worden in ons jaarverslag. Deze fondsen zijn derhalve niet genoemd in hierna volgende lijst.

69 65 - They (aanzet herziening marketingstrategie) - TNT - Unilever - VODW (aanzet herziening marketingstrategie) - Wolters Kluwer/Lippincott, Williams & Wilkins London (productie en marketing van de drie jaarlijks verschijnende Engelstalige edities van het tijdschrift Intervention ) Samenvatting Verantwoordingsverklaring Bestuur Toezicht, bestuur en uitvoering War Trauma Foundation wordt conform de statuten bestuurd door een onafhankelijk en onbezoldigd bestuur. Bestuursleden worden benoemd voor een periode van 3 jaar en zijn 2 maal aansluitend herbenoembaar. Het bestuur bestaat momenteel uit 10 leden. Bij vertrek van een bestuurslid wordt op basis van gewenste kwaliteiten en achtergronden een opvolger gezocht. Het bestuur houdt toezicht op de algehele gang van zaken bij de stichting. Het bestuur geeft goedkeuring aan nieuwe projecten, aan extra mogelijk niet gebudgetteerde uitgaven met betrekking tot projecten en organisatie, het strategische beleid van de organisatie en het meerjarenplan, en aan de bestemming van vrije middelen. Activiteiten en financiën worden ieder kwartaal door het bestuur gecontroleerd aan de hand van door het managementteam aangeleverde rapportages over de stand van zaken aangaande projecten en fondsenwerving. Jaarlijks keurt het bestuur de begroting, de jaarrekening en het jaarverslag goed. Ook keurt het bestuur de eventueel extra niet gebudgetteerde uitgaven met betrekking tot projecten en organisatie goed. Jaarrekening, interne procedures en administratieve organisatie worden jaarlijks gecontroleerd door een gecertificeerde registeraccountant. Het bestuur benoemt de directie. De directie is belast met de algemene en dagelijkse leiding van de stichting en geeft leiding aan de bij de stichting werkzame personen. De directie adviseert het bestuur ten aanzien van het te ontwikkelen beleid en draagt financiële en inhoudelijke verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het beleid. De directie is verantwoording verschuldigd aan het bestuur. De directie stelt het strategisch beleidsplan en meerjarenplan op, het bestuursverslag en de kwartaalrapportages aan het bestuur. In overleg met de penningmeester worden begroting en jaarrekening opgesteld. Effectiviteit en efficiency bestedingen De besteding van middelen vindt plaats conform de begroting.

70 66 De begroting wordt jaarlijks opgesteld. In de begroting komen de lopende verplichtingen aan uitvoerende organisaties en de ambities van de stichting voor het komende jaar tot uitdrukking. Vier maal per jaar controleert het bestuur de voortgang en de activiteiten aan de hand van rapportages en de besteding. WTF streeft ernaar de organisatiekosten door goed rentmeesterschap zo laag mogelijk te houden ten opzichte van de uitgaven aan doebesteding. Dit geldt zowel voor de kosten van fondsenwerving als voor de kosten administratie en beheer. Dit wordt voortdurend afgewogen tegen het streven de doelstelling zo optimaal mogelijk te verwezenlijken. Toezeggingen aangaande financiering van projecten vinden plaats onder het voorbehoud dat fondsen beschikbaar zijn. In verband met efficiency en effectiviteit is er een toenemende focus op geografische regio s waardoor middelen en expertise gefocust worden ingezet. Omgang met belanghebbenden WTF onderscheidt diverse belanghebbenden: projectaanvragers, lokale organisaties bij welke de projecten worden uitgevoerd, donateurs (particulieren, fondsen en stichtingen en institutionele donateurs), medewerkers, vrijwilligers, Bestuur, Comité van Aanbeveling, Wetenschappelijke Adviesraad en samenwerkingspartners. Deze groepen belanghebbenden worden elk op eigen wijze en via diverse communicatiemiddelen geïnformeerd over het beleid, de uitvoering en de resultaten van WTF. Vier maal per jaar wordt een mailingbrief verstuurd aan (potentiële) particuliere donoren. Minstens eenmaal per jaar worden relevante fondsen benaderd met informatie over nieuwe projecten, de voortgang van lopende projecten of de resultaten van afgesloten projecten. De website en het jaarverslag zijn het hele jaar door voor iedereen toegankelijk. WTF heeft een klachtenregeling en een gedragscode voor fondsenwerving.

71 67 AFKORTINGEN AMERA BCA DRC HFS HINARI IASC IDP IRCT ISTSS MHPS PFA PILOTS PSO QPEA S&N UNHCR WAR WHO WTF WVI Africa and Middle East Refugee Assistance Batticaloa Counselling Association Democratische Republiek Congo Hope Flowers School Health InterNetwork Access to Research Initiative Inter-Agency Standing Committee Internally Displaced Persons International Rehabilitation Council for Torture Victims International Society for Traumatic Stress Studies Mental Health and Psychosocial Support Psychological First Aid Published International Literature On Traumatic Stress Personele Samenwerking en Ontwikkeling Center for Promotion of Education Schouten & Nelissen United Nations High Commissioner for Refugees Wetenschappelijke Adviesraad World Health Organization War Trauma Foundation World Vision International

72 War Trauma Foundation Nienoord XE Diemen The Netherlands Statutaire vestigingsplaats Amstelveen T F E info@wartrauma.nl I