3URYLQFLDDO2QGHUZLMV9ODDQGHUHQ

Transcriptie

1 3URYLQFLDDO2QGHUZLMV9ODDQGHUHQ /((53/$1 H *5$$'6(&81'$,521'(5:,-6 H JUDDG7HFKQLVFK6HFXQGDLU2QGHUZLMV 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ Copyright Provinciaal Onderwijs Vlaanderen 2002/10;11;12//4/O/SG/1/II//D/

2 ,1+28'67$)(/ *HEUXLNVDDQZLM]LQJ /HVVHQWDEHO 9LVLHRSRQGHUZLMV 9LVLHRSGHVWXGLHULFKWLQJ6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ $OJHPHQHGRHOVWHOOLQJHQYRRUGHVWXGLHULFKWLQJ6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ $OJHPHQHSHGDJRJLVFKHHQGLGDFWLVFKHZHQNHQ 0LQLPDOHPDWHULsOHYHUHLVWHQ 6SHFLILHNHGRHOVWHOOLQJHQOHHULQKRXGHQSHGDJRJLVFKHHQGLGDFWLVFKHZHQNHQ 79+XLVKRXGNXQGH 797RHJHSDVWH1DWXXUZHWHQVFKDSSHQ 39+XLVKRXGNXQGH (YDOXDWLH %LEOLRJUDILH p. 2 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

3 *(%58,.6$$1:,-=,1* +HWOHHUSODQ Statuut Een school wordt door de overheid gesubsidieerd. In ruil daarvoor moet ze bewijzen dat ze een behoorlijk studiepeil nastreeft en bij de leerlingen bereikt. Het leerplan is een middel voor de overheid om na te gaan of de school aan deze kwaliteitseisen voldoet. Daarom dient ze van goedgekeurde leerplannen gebruik te maken. Het leerplan fungeert m.a.w. als een juridisch-inhoudelijk contract tussen de overheid en de school of de inrichtende macht. Het is het officieel en bindend basisdocument waarvan de leraar uitgaat bij het vormgeven van zijn onderwijspraktijk. Goedkeuring Het leerplan wordt ontwikkeld door de leerplancommissie in opdracht van Provinciaal Onderwijs Vlaanderen. De leerplancommissies worden in september samengesteld en bestaan uit vakleraren en pedagogische medewerkers van Provinciaal Onderwijs Vlaanderen. Het leerplan moet voldoen aan inhoudelijke en vormelijke criteria. We verwijzen hier naar het esluit van de Vlaamse Regering tot vaststelling van de goedkeuringscriteria en indieningmodaliteiten van de leerplannen voor het secundair onderwijs (26 november 1996). *OREDDOFRQFHSWYDQKHWOHHUSODQ Dit leerplan is uitgewerkt voor de 2 e graad van de studierichting Sociale en Technische Wetenschappen en bestaat uit volgende delen: TV Huishoudkunde: Maatschappelijke en Sociale Vorming Toegepaste Wetenschappen Woonstudie (facultatief) PV Huishoudkunde: Praktijk TV Toegepaste Natuurwetenschappen: Labo Natuurwetenschappen Er werd echter gekozen voor een geïntegreerde benadering, waarbij deze delen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Voor de delen door verschillende leraren behandeld worden, spreekt het voor zich dat overleg, zo mogelijk binnen een vakwerkgroep 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ cruciaal is. Het is aan de vakwerkgroep accenten te leggen en keuzes te maken (bijvoorbeeld inzake de p. 3 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

4 behandeling van de uitbreidingsdoelen), dit te verantwoorden en de realisatie van de doelstellingen te plannen in het schooljaar. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van een geïntegreerd jaarwerkplan voor 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ, waarbij naast een duidelijke timing wordt aangeduid waar en wanneer welke doelstellingen aan bod zullen komen. In dit geïntegreerd jaarwerkplan kunnen ook verbanden gelegd worden met vakken als Aardrijkskunde, iologie, Chemie, Fysica, Geschiedenis, Informatica, Lichamelijke Opvoeding, Plastische Opvoeding en Wiskunde en met de vakoverschrijdende eindtermen. Dit concept beoogt een dynamische benadering van 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ, waarbij overleg en communicatie onontbeerlijk zijn en waarbij eveneens maximaal kan rekening gehouden worden met de interessesfeer van de leerlingen. Het spreekt voor zich dat de leerlingen bepaalde keuzes dan ook mee kunnen sturen. Op deze manier kan een studierichting als 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH :HWHQVFKDSSHQ mee bijdragen tot leerlingenparticipatie op klasniveau. 9LVLHRSGHVWXGLHULFKWLQJ6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ Hierin vindt de leraar een situering van de studierichting 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ, de beginsituatie en de algemene doelstellingen voor de studierichting. 'HGRHOVWHOOLQJHQ In de DOJHPHQHGRHOVWHOOLQJHQ staat vermeld welke competenties voor de studierichting 6RFLDOHHQ 7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ gelden. ijzondere aandacht wordt besteed aan de attitudes. De VSHFLILHNHGRHOVWHOOLQJHQ zijn zo operationeel mogelijk geformuleerd. De EDVLVGRHOVWHOOLQJHQ moeten door zoveel mogelijk leerlingen bereikt worden. Zij vormen de criteria die de klassenraad ondermeer zal hanteren bij de eindbeoordeling van elke leerling. Dit betekent dat bij een juiste oriëntering van de leerling het onderwijs garant staat voor het bereiken van het vooropgestelde eindresultaat zoals geformuleerd in de basisdoelstelling. De basisdoelstellingen vormen met andere woorden het minimumprogramma. De XLWEUHLGLQJVGRHOVWHOOLQJHQ zijn verrijkings-, extra-, verdiepings- of maximumdoelstellingen. Zij leiden tot gedifferentieerd werken. Niet alle leerlingen kunnen deze doelstellingen bereiken. Deze doelstellingen zijn dan ook niet verplicht aan alle leerlingen aan te bieden en bepalen niet of een leerling al of niet geslaagd is. Zij kunnen wel een aanwijzing zijn voor de verdere oriëntering van de leerling. In het leerplan wordt soms gevraagd vakoverschrijdend te werken met bepaalde vakken. Hierbij kunnen afspraken gemaakt worden welke accenten in welke vakken aan bod komen. Indien de leerinhouden gezien worden in een ander vak dan het vak waarvoor de basisdoelstellingen vermeld worden, worden de vermelde doelstellingen uitbreidingsdoelstellingen (aangeduid met /U). 'HOHHULQKRXGHQ De leerinhouden worden opgesteld door de leerplancommissie. Er wordt op gelet dat er een evenwicht is tussen verplichting en eigen inbreng van de leraar. De leerplannen van Provinciaal Onderwijs Vlaanderen stellen de doelen centraal. p. 4 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

5 'HGLGDFWLVFKHHQSHGDJRJLVFKHZHQNHQ In deze rubriek vindt de leraar hulpmiddelen om de doelstellingen te bereiken. Het zijn zowel didactische werkvormen, didactisch materiaal, audiovisuele middelen, De wenken zijn een hulp voor de leraar, maar verplichten hem/haar geenszins om ze aan te wenden. De school en de leraar zijn autonoom bij het concretiseren van de specifieke doelstellingen en de leerinhouden. 'HHYDOXDWLH In deze rubriek vindt de leraar een concept over de wijze waarop hij/zij de beoordeling van de leerling kan verantwoorden. 'HELEOLRJUDILH De leraar vindt in de bibliografie een lijst van vaktijdschriften, handboeken, schoolboeken, handleidingen, standaardwerken, naslagwerken, didactische pakketten, die hem/haar kunnen helpen bij het voorbereiden van de lessen of die hij kan gebruiken als didactisch materiaal. %HVOXLW Provinciaal Onderwijs Vlaanderen opteert waar mogelijk voor: open leerplannen, met veel ruimte voor de eigen inbreng van het lerarenteam en veel didactische en pedagogische tips ter ondersteuning; een hechte horizontale en verticale samenhang. p. 5 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

6 /(66(17$%(/ 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ H JUDDG762 %DVLVYRUPLQJ AV Godsdienst/N.C. - Zedenleer 2 2 AV Aardrijkskunde 1 1 AV iologie 1 1 AV Chemie 1 1 AV Frans 2 2 AV Geschiedenis 1 1 AV Lichamelijke Opvoeding 2 2 AV Nederlands 4 4 AV Wiskunde 3 3 2SWLRQHHOJHGHHOWH )XQGDPHQWHHOJHGHHOWH AV Engels 2 2 AV Fysica 1 1 AV Informatica 1 1 AV PO 1 1 TV Huishoudkunde 5 5 Maatschappelijke en Sociale Vorming 2 3 FRPPXQLFDWLH OHYHQVORRSHQZHO]LMQ ZDDUQHPLQJ Toegepaste Wetenschappen 3 2 K\JLsQLVFKZHUNHQHQPDUNWJHEHXUHQ YRHGLQJVWHFKQRORJLH YRUPYDVWHPDWHULDOHQ TV Toegepaste Natuurwetenschappen 1 1 Labo Natuurwetenschappen PV Huishoudkunde 4 4 &RPSOHPHQWDLUJHGHHOWH AV Frans 0/1 0/1 AV PO 0/1 0/1 AV Geschiedenis 0/1 0/1 AV Muziek 0/1 0/1 TV Huishoudkunde 0/1 0/1 Woonstudie p. 6 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

7 $QGHUHWHJHEUXLNHQOHHUSODQQHQ Voor de volgende vakken worden de opgegeven leerplannen gebruikt in combinatie met dit leerplan %DVLVYRUPLQJ AV Aardrijkskunde OVSG: 0/2/2000/083 AV iologie OVSG: 0/2/1990/082 en 0/2/1992/228 (*) AV Chemie OVSG: 0/2/1991/090 en 0/2/1992/229 AV Frans OVSG: 0/2/1991/092 en 0/2/1992/219 AV Geschiedenis OVSG: 0/2/1991/109 en 0/2/1992/227 AV Lichamelijke Opvoeding OVSG: 0/2/1996/079 AV Nederlands OVSG: 0/2/1991/106 AV Wiskunde OVSG: 0/2/1996/088 en 0/2/1996/204 2SWLRQHHOJHGHHOWH )XQGDPHQWHHOJHGHHOWH AV Engels OVSG: 0/2/1991/100 en 0/2/1992/215 AV Fysica OVSG: 0/2/1991/093 en 0/2/1992/217 AV Informatica OVSG: 0/2/2001/110 AV PO OVSG: 0/2/1992/115 &RPSOHPHQWDLUJHGHHOWH AV Frans OVSG: 0/2/1991/092 en 0/2/1992/219 AV PO OVSG: 0/2/1992/115 AV Geschiedenis OVSG: 0/2/1991/109 en 0/2/1992/227 ij het verschijnen van nieuwe leerplannen, moet deze lijst worden aangepast. Steeds worden de laatst goedgekeurde leerplannen van OVSG voor deze vakken gebruikt. Deze leerplannen (of de nieuwe versies ervan) worden gebruikt i.p.v. OVSG:1991/3/1/151. In de lessentabel van OVSG voor de tweede graad 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ zijn meer lesuren iologie voorzien dan in de lessentabel op de vorige bladzijde. Het leerplan O/2/1993/335 dat in de derde graad wordt gebruikt voor TV Toegepaste iologie sluit aan op de leerplannen 0/2/1990/082 en 0/2/1992/228. Voor 0/2/1992/228 is het aan te raden de ASO-variant te gebruiken die uitgeschreven is voor studierichtingen die in de derde graad nog iologie hebben in de lessentabel. De TSO-variant bevat meer erfelijkheid om deze leerstof te geven aan leerlingen die in de derde graad geen iologie meer hebben. Maar aangezien de leerstof erfelijkheid in TV Toegepaste iologie in de derde graad ruim aan bod komt, is voor de leerlingen van de tweede graad Sociale en Technische Wetenschappen meer basiskennis van de menselijke fysiologie zoals dit in de ASO-variant voorzien is, beter geschikt. Als een nieuw leerplan van OVSG specifiek voor TSO met 1 uur AV iologie wordt goedgekeurd is het aan te raden dit te volgen. p. 7 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

8 9,6,(2321'(5:,-6 %DVLVUHIHUHQWLHNDGHU Het basisreferentiekader van waaruit onderwijs wordt verstrekt, vinden we terug in KHWSHGDJRJLVFK SURMHFW Dit is het geheel van onderwijskundige en opvoedkundige uitgangspunten die vanuit een bepaald mens- en wereldbeeld door de inrichtende macht worden vastgelegd. Door de ondertekening van de Gemeenschappelijke Verklaring inzake een non-discriminatiebeleid in het onderwijs en de onderschrijving van de Standpuntbepaling Provinciaal Onderwijs Vlaanderen in het kader van de opvolging van het Verdrag inzake de Rechten van het Kind vormen volgende inhoudelijke principes een URGHGUDDGLQKHWSHGDJRJLVFKSURMHFWYDQHONHLQULFKWHQGHPDFKWYDQKHW SURYLQFLDDORQGHUZLMV het provinciaal onderwijs is open onderwijs, toegankelijk voor iedereen, vertrekkend vanuit de idee van een pluralistische samenleving, waarbij mensen met verschillende overtuigingen en achtergronden met elkaar positief kunnen omgaan, zonder daarom hun identiteit te verliezen; het provinciaal onderwijs is gericht op de maximale ontplooiing van de persoonlijkheid, talenten en ontwikkelingskansen van alle leerlingen en op de voorbereiding van een beroepsleven; het provinciaal onderwijs is gericht op het bijbrengen van eerbied voor de rechten van de mens en op het beleven en toepassen van mensenrechten in de geest van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en inzonderheid het Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Jongeren worden, ongeacht de capaciteiten waarover ze beschikken, erkend als medeburgers en worden aangesproken om verantwoordelijkheid op te nemen voor en mee vorm te geven aan de kwaliteit van (het leven op) de school. Geënt op de basisbeginselen van het pedagogisch project stuurt de school haar onderwijskundig en opvoedkundig beleid en formuleert ze haar VFKRROYLVLH In de schoolvisie expliciteert de school haar pedagogisch referentiekader in de vorm van concrete opvoedingsdoelen, waarden en normen en beschrijft ze hoe ze haar socialisatieopdracht wil realiseren. De schoolvisie vormt de basis voor schoolwerkplanontwikkeling. 2QWZLNNHOLQJVEHJHOHLGLQJ Ontwikkelingsbegeleiding omvat alle lesgebonden en lesoverstijgende onderwijsactiviteiten en/of methodes die gericht zijn op waardensocialisatie. Aandacht gaat hierbij zowel uit naar leerlinggerichte activiteiten als naar het scheppen van randvoorwaarden voor een leefbare school en schoolomgeving voor alle onderwijsparticipanten. In een school is het bijvoorbeeld onmogelijk om gezondheidszorg en gezondheidseducatie van elkaar te scheiden omdat de organisatie van de zorg het eerste element van de opvoeding is èn een basisvoorwaarde voor de kwaliteit van de opvoeding. Dezelfde redenering geldt voor alle andere educatievormen. p. 8 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

9 Hiertoe rekenen we: relatiebekwaamheid en sociale vaardigheden We verwijzen hiervoor naar de vakoverschrijdende eindtermen sociale vaardigheden. ijvoorbeeld het organiseren van leefsleutels op school, kennismakingsdagen, klasactiviteiten gericht op leren samenwerken, gezondheidseducatie ijvoorbeeld het uitwerken van een gezondheid- en/of drugbeleid op school, het organiseren van activiteiten rond gezonde voeding, roken, We verwijzen naar de vakoverschrijdende eindtermen gezondheidseducatie. opvoeden tot burgerzin ijvoorbeeld het oprichten van een leerlingenraad, leerlingen betrekken bij de herinrichting van de speelplaats, leerlingen inzicht bijbrengen in de werking van het provinciebestuur, We verwijzen naar de vakoverschrijdende eindtermen opvoeden tot burgerzin. milieueducatie ijvoorbeeld meewerken aan een project op school waarbij afval gesorteerd wordt, bereid zijn om de groene omgeving rond de school te respecteren, een actie met de leerlingenraad ondernemen om water- en warmteverspilling tegen te gaan. Ook verkeerseducatie bijvoorbeeld het verkennen van de verkeerssituatie rondom de school kan aan bod komen. Deze educatievorm vindt men beschreven bij de vakoverschrijdende eindtermen milieueducatie. leren leren Het doel van leren op school is in de eerste plaats het leerproces en niet het cijfer. Leerkrachten moedigen hun leerlingen aan om te slagen en begeleiden hen bij dit proces. We verwijzen hier naar de vakoverschrijdende eindtermen leren leren. interculturele vorming ij de vorming van interculturele competentie gaat het om inzichten, vaardigheden en houdingen die integraal deel uitmaken van een sociaalvaardige houding en die we nastreven bij de leerlingen èn bij onszelf om optimaler in onze multiculturele samenleving te kunnen functioneren evenals in de context van internationalisering. culturele en esthetische vorming Voor veel leerlingen is de school de enige introductie in de culturele wereld. Deze leerlingen dienen in hun leerplichtonderwijs kennis te maken met cultuur en een basis op te bouwen die hen levenslang mogelijkheden biedt voor verdere ontwikkeling. Cultuur als instrument speelt een rol bij het verwezenlijken van brede vormingsdoelen als sociale cohesie, tolerantie en maatschappelijke betrokkenheid. We verwijzen naar de vakoverschrijdende eindtermen muzisch-creatieve vorming en moedigen het organiseren van culturele activiteiten op school- en klasniveau aan, bijvoorbeeld actief deelnemen aan een leesbevorderingsproject. p. 9 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

10 9,6,(23'(678',(5,&+7,1* 62&,$/((17(&+1,6&+( :(7(16&+$33(1 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ is een technische, polyvalente studierichting met als belangrijkste aandachtspunt de gerichtheid naar de mens als socio-cultureel en socio-economisch wezen. De toepassingen zijn gefocust op de behoeften van de mens in zijn biologische, psychologische, relationele, maatschappelijke en ecologische dimensies. De gerichtheid naar de mens wordt op een tweepolige wijze ingevuld, een mensgerichte en een exactwetenschappelijke pool. De mensgerichte pool krijgt vorm in Maatschappelijke en Sociale Vorming, terwijl de exactwetenschappelijke pool wordt gerealiseerd in Toegepaste Wetenschappen. Zowel de maatschappelijk-sociale als de toegepaste wetenschappelijke vorming worden ervaringsgericht uitgewerkt, vanuit een procesmatig probleemoplossend denken waardoor de technisch-technologische vormingscomponent gestalte krijgt. Zo werken de praktische taken ondersteunend om de theorie te verwerven. 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ behoort bijgevolg tot de theoretisch-technische studierichtingen en richt zich zowel naar jongens als meisjes. Deze studierichting wordt aanzien als een doorstromingsrichting die voornamelijk op het hoger onderwijs van één cyclus voorbereidt. %HJLQVLWXDWLHHQOHHUOLQJHQNHQPHUNHQ De leerlingen die in de eerste graad het tweede jaar Sociale en Technische Vorming volgden, bezitten al enige basiskennis. De nadruk lag echter op initiatie, zodat er niet moet uitgegaan worden van een specifieke vooropleiding. Daarnaast is er een belangrijke instroom uit andere basisopties. Derhalve kan de leerkracht te maken krijgen met een vrij heterogene leerlingengroep. 3URILHOYDQGHOHHUOLQJHQ De studierichting 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ is aangewezen voor de jongere die wel belangstelling heeft voor wetenschappen, maar niet uitsluitend voor de zuivere, abstractwetenschappelijke benadering. De interesse gaat meer uit naar de boeiende concrete toepassingen ervan, vooral naar de domeinen die gericht zijn naar de mens en zijn milieu. Het is de jongere die graag handelt en creatief bezig is. Vandaar dat de toepassingen uit de sociale en de wetenschappelijke vormingscomponent graag worden omgezet in realisaties. De STW-leerling is ook erg aanspreekbaar voor relationele en sociale leerprocessen. p. 10 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

11 De verbale mogelijkheden van deze leerling worden op een functionele manier aangesproken; De leerling die deze studierichting volgt, kan heel wat bereiken mits hij/zij geconfronteerd wordt met een actuele onderwijsstrategie. Vermits veel van de jongeren die deze studierichting volgen nog geen vastomlijnde studie- of beroepskeuze gemaakt hebben, is de polyvalentie van het leerprogramma een extra troef om tot een gefundeerde keuze te komen. p. 11 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

12 $/*(0(1('2(/67(//,1*(19225'( 678',(5,&+7,1*62&,$/((1 7(&+1,6&+(:(7(16&+$33(1 Inzicht krijgen in de verschillende behoeften van mens en milieu. Op basis van objectieve criteria observeren en rapporteren. Informatiebronnen raadplegen in functie van de opleiding. Verschillende voedingsstoffen / voedingsmiddelen analyseren en kennen, in functie van hun rol in het voedingspatroon. Opdrachten analyseren, oplossingen formuleren en kiezen, een plan opstellen en uitvoeren, de resultaten evalueren en bijsturen. Inzicht hebben in de randvoorwaarden van productief en consumptief handelen. Op een kritische manier consumeren. Hygiënisch, veilig, ergonomisch, kwaliteitsbewust en milieubewust handelen. Communicatieve en sociale vaardigheden hanteren. Werktijd kunnen plannen. De samenhang inzien tussen de verschillende disciplines met betrekking tot het sociaal, wetenschappelijk en technisch handelen. Gericht zijn op: samenwerking, doorzettingsvermogen, verantwoordelijkheidszin, zelfstandigheid, creativiteit, zelfevaluatie. p. 12 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

13 $/*(0(1(3('$*2*,6&+((1 ','$&7,6&+(:(1.(1 Om het leerplan te kunnen realiseren moeten de volgende aandachtspunten betracht worden: een nauwe samenwerking met de leerkrachten Toegepaste Natuurwetenschappen en Toegepaste Wetenschappen; bij voorkeur dezelfde leerkracht voor PV Huishoudkunde en TV Huishoudkunde of een zeer nauwe samenwerking van het team om integratie van deze vakken mogelijk te maken; vertrekken vanuit de concrete leefwereld van de leerlingen; hiervoor de lessen constant illustreren met voorbeelden uit de realiteit; gebruik maken van zoveel mogelijk verschillende werkvormen, zoals groepswerk, rollenspel, kringgesprek, zelfstudie, excursies, ; de grootte van de leerlingengroepen beperken om actieve werkvormen mogelijk te maken; extra aandacht besteden aan het probleemoplossend denken; de nodige materialen en infrastructuur beschikbaar stellen; zoveel mogelijk informatiebronnen aanbieden om de leerlingen zelfstandig te leren omgaan met informatie. p. 13 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

14 0,1,0$/(0$7(5,É/(9(5(,67(1 $OJHPHHQ ij voorkeur dient een ruim vaklokaal met tafels, stoelen, bord, flip-over, overheadprojector beschikbaar te zijn voor de studierichting 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ. Ook dient de mogelijkheid voorzien te worden om gebruik te kunnen maken van: televisietoestel video diaprojector projectiescherm PC en aangepaste software printer internetaansluiting. ij voorkeur zijn volgende voorzieningen en de uitrusting elke les beschikbaar. Dit is echter afhankelijk van het aantal leerlingen per leerjaar. Om de genoemde doelstellingen te kunnen bereiken, dienen er in elk geval voldoende voorzieningen te zijn voor elke groep leerlingen en voor elke leerling. 6SHFLILHNHLQULFKWLQJ 1XWVYRRU]LHQLQJHQ voorzieningen voor koud en warm water elektriciteitsvoorziening voor verlichting elektriciteitsvoorziening voor de aansluiting van toestellen en apparatuur,qiudvwuxfwxxu een leskeuken met uitrusting en ook mogelijkheid voor theorie een schrijfbord een degustatieruimte met uitrusting voldoende bergruimte verluchtingssysteem zone voor handhygiëne labo wetenschappen met uitrusting, o.a. zuurbestendige demonstratietafel met aansluiting voor gas, water en elektriciteit zuurkast nodige glaswerk nodige chemicaliën biologielokaal met didactisch materiaal, o.a. microscopen, voedingsbodems. Deze infrastructuur moet aan de nodige veiligheidsvoorschriften voldoen. p. 14 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

15 6SHFLILHNHXLWUXVWLQJ 6SHFLILHNHXLWUXVWLQJYRRUGHYROJHQGH]RUJSURFHVVHQ opslag van grondstoffen koeling van grondstoffen en bereid voedsel invriesmogelijkheid voor grondstoffen en bereid voedsel voorbereiding en bereiding presentatie, bediening en verbruik vaathygiëne afvalverwijdering.ohlqzhunpdwhulddowrhvwhoohqhqdssdudwhqyrrughyrojhqghsulqflshvhqwhfkqlhnhq omkaderen van voedselpresentatie: tafellinnen en versiering, servies verdelen en verkleinen van voedingsmiddelen: snijden, hakken, malen, raspen, knippen, pureren, persen bereiden van voedingsmiddelen: koken, bakken in de pan, bakken in de oven, stoven, frituren, stomen, gratineren, paneren, farceren, glaceren, emulgeren vormgeven aan voedingsmiddelen: versnijden, uitsteken, in vorm bereiden, spuiten bewaren van voedingsmiddelen: invriezen, drogen actueel aanschouwingsmateriaal voor vormvaste materialen 6SHFLILHNHXLWUXVWLQJYRRU handhygiëne eerste hulp bij ongevallen brandveiligheid,qirupdwlheurqqhq hygiëneplan voedingsmiddelentabel voedingsdriehoek documentatiemateriaal checklist inzake hygiëne, orde en veiligheid inventarislijst organisatieplan leskeuken p. 15 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

16 63(&,),(.('2(/67(//,1*(1 /((5,1+28'(1 3('$*2*,6&+((1','$&7,6&+( :(1.(1 p. 16 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

17 79+8,6+28'.81'( )XQGDPHQWHHOJHGHHOWH 79+XLVKRXGNXQGH 0DDWVFKDSSHOLMNHHQ6RFLDOH9RUPLQJ FRPPXQLFDWLH OHYHQVORRSHQZHO]LMQ ZDDUQHPLQJ 7RHJHSDVWH:HWHQVFKDSSHQ K\JLsQLVFKZHUNHQHQPDUNWJHEHXUHQ YRHGLQJVWHFKQRORJLH YRUPYDVWHPDWHULDOHQ &RPSOHPHQWDLUJHGHHOWH 79+XLVKRXGNXQGH :RRQVWXGLH p. 17 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen

18 GHJUDDG7HFKQLVFK6HFXQGDLU 2QGHUZLMV 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH :HWHQVFKDSSHQ 79+8,6+28'.81'( 0$$76&+$33(/,-.((162&,$/( 9250,1* &20081,&$7,( Omschrijven wat menselijke behoeften zijn. 0(16(/,-.(%(+2()7(1 begripsomschrijving Dit vak leent zich om in kleine groepen te oefenen. Hiervoor is het belangrijk dat er een gevoel van vertrouwen en veiligheid gecreëerd wordt in de klasgroep. Werk vakoverschrijdend samen met PV Huishoudkunde. Vraag aandacht voor interculturele communicatie en omgaan met verscheidenheid. Gebruik voorbeelden uit de leefwereld van de 15- jarige. Soorten behoeften onderscheiden. korte omschrijving van de fundamentele behoeften van de mens De behoeften situeren in de piramide van Maslow. de behoeftepiramide van Maslow Hanteer de hiërarchie van de behoeften op een soepele manier. Het belang van de behoeften inzien als drijfveer van alle menselijke handelingen. Illustreren dat diverse factoren een invloed hebben op de behoeftebevrediging. enkele factoren die de behoeftebevrediging kunnen beïnvloeden p. 18 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Communicatie

19 &20081,&$7,( +HWFRPPXQLFDWLHSURFHV In eigen woorden zeggen wat communicatie en communicatiearmoede is. De verschillende vormen van communicatie opnoemen en met voorbeelden illustreren. Een communicatief gebeuren identificeren, omschrijven en toepassen als eenzijdige of tweezijdige communicatie. De begrippen YHUEDOH en QRQYHUEDOH FRPPXQLFDWLH identificeren, omschrijven en toepassen. De begrippen LQWHUSHUVRRQOLMNH en PDVVDFRPPXQLFDWLH identificeren, omschrijven en toepassen. De verschillende componenten van het communicatieproces onderscheiden en systematisch voorstellen. Een concrete communicatie in het algemeen schema van het communicatieproces plaatsen en toelichten. 1RRGDDQFRPPXQLFDWLHYDDUGLJKHGHQ Gebruik actuele krantenartikels. %HJULSFRPPXQLFDWLH 6RRUWHQFRPPXQLFDWLH Laat de leerlingen dialogen uitvoeren, die als voorbeeld en werkmateriaal kunnen dienen. Doe dit in de vorm van een rollenspel Eenzijdige en tweezijdige communicatie Verbale en non-verbale communicatie Interpersoonlijke en massacommunicatie 6WUXFWXXUYDQKHWFRPPXQLFDWLHSURFHV Verwijs naar de leerstof Technologische Opvoeding, Nederlands, Maatschappelijke en Sociale Vorming van het 2 de leerjaar Sociale en Technische Vorming. p. 19 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Communicatie

20 9HUEDOHFRPPXQLFDWLHYRUPHQ 6SUHNHQ Het coderingsproces De vier factoren omschrijven, die de keuze van de code bepalen. Op een voor de ontvanger duidelijke en aanvaardbare wijze eigen gedachten en gevoelens uitdrukken. communicatiemiddelen waarover de zender Analyseer de voorbeelden. Zo kom je tot het beschikt. benoemen van de verschillende factoren van het relatie tussen zender en ontvanger coderingsproces. wijze waarop zender zich wil presenteren bedoeling van de spreker Geef de leerlingen de opdracht een bepaald rollenspel te spelen Gespreksvormen: Het verschil tussen een zakelijk en een persoonsgericht gesprek formuleren. zakelijk of taakgericht gesprek persoonsgericht gesprek Geef uitleg over een onderwerp dat je zelf beheerst. De waarde van de ik-boodschappen omschrijven. de ik-boodschap Vergelijk met de leerlingen de concrete ikboodschap met de jij- boodschappen, begeleid hen hierbij door gerichte vragen te stellen. Na gerichte analyse van de voorbeelden, bouw je een schematische voorstelling op. Vervang een jij- boodschap door een ikboodschap, hierbij zijn verschillende oplossingen mogelijk. Laat de leerlingen hun oplossing verantwoorden. Kritiek geven zonder de gesprekspartner te kwetsen. respect voor de gesprekspartner Laat met voorbeelden vanuit hun eigen leefwereld het belang van respect aanvoelen. p. 20 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Communicatie

21 De vier factoren van het stemgebruik hanteren om tot een vlot gesprek te komen Stemgebruik: tempo volume ritme intonatie Maak een vergelijking tussen een sprookje gebracht door enkele leerlingen en een verteller (cassette, video, ). De betekenis van goed luisteren omschrijven. Aangeven hoe belangrijk het luisteren is, zowel voor jezelf als voor anderen. /XLVWHUHQ egripsomschrijving Concretiseer de definitie van luisteren met verschillende voorbeelden. De leerlingen verwoorden hun ervaring in dit verband Vormen van luisteren: Laat de leerlingen voorbeelddialogen spelen. Informatie luisterend verwerven. informatief luisteren Je kan in de les toetsen of de leerlingen informatief luisteren. De verschillende wijzen van luisteren identificeren en toepassen, overeenkomstig de aard van de gegeven situatie en het luisterdoel. sociaal luisteren p. 21 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Communicatie

22 Het belang inzien van non-verbale communicatie in onze omgang met mensen. 1RQYHUEDOHFRPPXQLFDWLHYRUPHQ Verschillende non-verbale communicatievormen herkennen. *HODDWVH[SUHVVLH *HEDUHQ /LFKDDPVKRXGLQJ 8LWHUOLMN $XWRQRPHVLJQDOHQ Noem een aantal criteria op en illustreer ze, waardoor de leerlingen een onderscheid kunnen maken tussen lichaamstaal en gesproken taal. Oefen in gebruik van non-verbale communicatievormen: voorbeeld: uitbeelden van gevoelens, voorwerpen, iemands verhaal navertellen met exact dezelfde gelaatsexpressie, gebaren, Analyseer fotomateriaal, karikaturen, gelaatsuitdrukkingen van medeleerlingen. Maak de leerlingen erop attent dat non-verbale communicatievormen misplaatst kunnen zijn als ze niet overeenstemmen met de inhoud van het gesprek. p. 22 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Communicatie

23 2EVHUYDWLH Laat de leerlingen verschillende Omschrijven wat observeren is. %HJULSVRPVFKULMYLQJ observatieschema s bekijken die onder andere gebruikt worden: in het CL; bij Test Aankoop; in het ziekenhuis; bij de begeleiding van sportlui. Stappen aanduiden en in de juiste volgorde hanteren om tot een goede observatie te komen. 6WDSSHQYRRUHHQJRHGHREVHUYDWLH Observatievoorschriften gebruiken. U 9RRUVFKULIWHQHQREVHUYDWLHVFKHPD V Observatieschema s gebruiken om menselijk gedrag te observeren. Laat bij het uitvoeren van een observatieopdracht de leerlingen bewust rekening houden met de criteria waaraan een goede observatie moet beantwoorden. U Stel een eenvoudig observatieschema op voor een bepaalde situatie en voer dit uit. Sluit eventueel aan bij de lessen Praktijk en Maatschappelijke en Sociale Vorming. Voorbeelden: kwaliteit van fruit bepalen bediening observeren bij een receptie motoriek van een baby observeren spel van de kleuter observeren Aanduiden welke factoren de observatie beïnvloeden. Omschrijven welke invloed de eerste indruk heeft op de observatie. )DFWRUHQGLHGHREVHUYDWLHEHwQYORHGHQ Eerste indruk Laat leerlingen hun ervaring in verband met de beeldvorming van anderen vertellen. Aanduiden welke psychologische processen leiden tot een eenvoudig beeld van de medemens Nabijheidgedrag Competenties van de observator en de geobserveerde Speel voorbeelddialogen. p. 23 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Communicatie

24 &RPPXQLFDWLHVWRRUQLVVHQ Het begrip KRXGLQJ omschrijven. U +RXGLQJ Het begrip YRRURRUGHOHQ omschrijven en toepassen. Een eigen houding tegenover bepaalde zaken of personen analyseren en vaststellen of het al dan niet een vooroordeel is. U 9RRURRUGHOHQ Laat de begrippen KRXGLQJ en YRRURRUGHOHQ opzoeken in verscheidene woordenboeken. U Het verband tussen opvattingen, gevoelens en reacties U Het ontstaan van vooroordelen Sluit aan bij Toegepaste Wetenschappen - Marktgebeuren. Analyseer reclame om na te gaan welke technieken worden toegepast met de bedoeling een positieve houding tegenover een bepaald product te ontwikkelen. De technieken identificeren die door media of personen toegepast worden om bij het publiek bepaalde houdingen te laten ontstaan. Een wetenschappelijke theorie toepassen om concrete houdingen te verklaren. U U estrijden van vooroordelen Duid van een gegeven dialoog aan welke reacties de communicatie storen. Een gesprek voeren, waarbij de leerlingen communicatiebevorderende reacties geven en communicatiestops vermijden. U &RPPXQLFDWLHVWRSV Laat leerlingen verbaal reageren op elke communicatiestop. Daarna verwoorden ze welk gevoel achter hun reactie steekt. p. 24 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Communicatie

25 GHJUDDG7HFKQLVFK6HFXQGDLU 2QGHUZLMV 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH :HWHQVFKDSSHQ 79+8,6+28'.81'( 0$$76&+$33(/,-.((162&,$/( 9250,1* /(9(16/223(1:(/=,-1,QOHLGLQJ 6LWXHULQJYDQGHVWXGLHULFKWLQJ6RFLDOHHQ 7HFKQLVFKH:HWHQVFKDSSHQ Zicht krijgen op de visie van de studierichting Sociale en Technische Wetenschappen. De totale samenhang tussen de verschillende leervakken inzien. Zicht krijgen op de eigen toekomstmogelijkheden na de derde graad Sociale en Technische Wetenschappen zowel voor het vervolgonderwijs als voor de arbeidsmarkt. De verschillende aspecten van de opleiding verkennen: sociale verantwoordelijkheid technische kennis en activiteiten wetenschappelijke kennis. Situeren van deze aspecten in het lessenrooster. Neem voldoende tijd om in alle vakken van het specifiek gedeelte samen met de leerlingen op zoek te gaan naar het profiel van de studierichting Sociale en Technische Wetenschappen. Schenk voldoende aandacht aan de idee van KHW KDUWKHWKRRIGHQGHKDQGHQ dat binnen de studierichting gehanteerd wordt. Hiervoor kan eventueel door de leerlingen zelf een logo ontwikkeld worden. p. 25 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Levensloop en Welzijn

26 Het begrip RQWZLNNHOLQJ beschrijven en er het begrip PHQVHOLMNHRQWZLNNHOLQJ uit afleiden. Het onderscheid tussen ontwikkelen en leren omschrijven. Via het beschrijven van de ontwikkeling van een bepaalde vaardigheid, aantonen dat de menselijke ontwikkeling volgens een bepaalde orde verloopt. 0HQVHOLMNHRQWZLNNHOLQJ %HJULSSHQ Menselijke ontwikkeling wordt als inleiding beschouwd van het leervak levensloop en welzijn, doch behandel het niet te uitgebreid.. ontwikkeling De begrippen in verband met menselijke ontwikkeling worden bij het bespreken van de verschillende levensfasen verder uitgediept. leren 5HODWLHRQWZLNNHOLQJHQOHUHQ Werk met beeldmateriaal, bijvoorbeeld een schematische voorstelling van de lichaamsverhoudingen en grafische voorstellingen aan de hand van brochures van Kind en Gezin. De ontwikkelingsfasen van de mens benoemen en op de levenslijn situeren. 2QWZLNNHOLQJVIDVHQ p. 26 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Levensloop en Welzijn

27 De verschillende ontwikkelingsaspecten omschrijven, onderscheiden en illustreren met voorbeelden. 2QWZLNNHOLQJVDVSHFWHQ lichamelijke ontwikkeling psychische ontwikkeling sociale ontwikkeling morele ontwikkeling Met eigen woorden de begrippen JH]RQGKHLG en I\VLVFKVRFLDDOHQSV\FKLVFKZHO]LMQ omschrijven. :HO]LMQ *H]RQGKHLGHQZHO]LMQ fysisch welzijn sociaal welzijn psychisch welzijn Laat tijdens een groepsgesprek de leerlingen verwoorden wat zij onder gezondheid en welzijn verstaan. De visie van de leerlingen aanvullen en bijsturen met voorbeelden uit de realiteit. Respect hebben en verantwoordelijkheid nemen voor de eigen gezondheid en die van anderen en met voorbeelden illustreren. De begrippen OHYHQVGXXU, QDWDOLWHLW, PRUWDOLWHLW en PRUELGLWHLW met eigen woorden uitleggen. *H]RQGKHLGVVWDWXV levensduur nataliteit mortaliteit morbiditeit Maak gebruik van het documentatiemateriaal van de verschillende infocentra. espreek de stijging van de levensduur aan de hand van recente informatie. Statistieken in verband met volksgezondheid interpreteren. Maak gebruik van recente statistieken uit het Statistisch Jaarboek van Volksgezondheid. Voorgeschreven regels van gezondheid toelichten. %DVLVUHJHOVYRRUJH]RQGKHLGV]RUJ Vertrek telkens vanuit concrete situaties. p. 27 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Levensloop en Welzijn

28 )DFWRUHQGLHGHRQWZLNNHOLQJHQKHW ZHO]LMQEHSDOHQ De begrippen DDQOHJ, PLOLHX en ]HOIEHSDOLQJ omschrijven en illustreren met voorbeelden. Het verband tussen de ontwikkelingsfactoren aantonen. De begrippen ]HOI]RUJ, PDQWHO]RUJ en EHURHSV]RUJ met eigen woorden uitleggen. De waarden van de drie zorgsoorten met elkaar vergelijken en illustreren met voorbeelden. 2QWZLNNHOLQJVIDFWRUHQ aanleg milieu zelfbepaling )DFWRUHQGLHKHWZHO]LMQEHSDOHQ Zorgsoorten zelfzorg mantelzorg beroepszorg Vertrek telkens vanuit de leefwereld van de leerlingen. Maak gebruik van hun voorkennis, ervaringen en opvattingen. Maak gebruik van publicaties en beeldmateriaal over dit onderwerp van ondermeer de centra voor Gezondheidsvoorlichting en -opvoeding. Het is niet de bedoeling een studie te maken van de drie zorgsoorten. Geef voorbeelden uit de realiteit. De drie zorgniveaus van de gezondheidszorg met eigen woorden uitleggen en illustreren met voorbeelden. Taken van het individu en van de overheid in de positieve gezondheidszorg omschrijven. Taken van het individu en van de overheid in de preventieve gezondheidszorg omschrijven. Taken van het individu en van de overheid in de curatieve gezondheidszorg omschrijven Zorgniveaus Laat de leerlingen informatie verzamelen en klasseren van instanties die deze zorg verlenen. positieve gezondheidszorg preventieve gezondheidszorg Noem een aantal preventieve campagnes, (bijvoorbeeld in verband met gebruik van vuurwerk, Kijk uit, enz.). U curatieve gezondheidszorg p. 28 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Levensloop en Welzijn

29 De ontwikkelingslijn in de prenatale fase schetsen. 2QWZLNNHOLQJVIDVHQHQ OHHIWLMGVJHERQGHQZHO]LMQVSUREOHPHQ 3UHQDWDOHIDVH: zie tabel De tabel, zoals opgenomen in het leerplan voor de leerinhoud over de ontwikkelingsfasen, kan dienen als synthesefiche voor de leerlingen. espreek niet alle aspecten van de verschillende leeftijdsfasen. Stel bij elke fase het gedrag centraal dat die fase het meest typeert. ijvoorbeeld: de zuigeling: het eerste sociaal contact de peuter: taalverwerving de kleuter: het spel het schoolkind: het leren op school Verwijs bij de duiding van het typerend gedrag naar de verschillende ontwikkelingsdomeinen. Maak gebruik van brochures en beeldmateriaal van Kind en Gezin, ond van Grote en Jonge Gezinnen,... Verwijs naar de lessen biologie. Laat leerlingen ervaringen uit de eigen leefwereld opnoemen. Het begrip FRQFHSWLH met eigen woorden uitleggen. De passende terminologie in verband met de prenatale fase correct gebruiken. Effecten van enkele belangrijke persoonsgebonden en niet-persoonsgebonden factoren in de prenatale ontwikkeling omschrijven. elangrijke problemen tijdens de zwangerschap opnoemen. p. 29 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Levensloop en Welzijn

30 elangrijke verschijnselen van de lichamelijke ontwikkeling van de pasgeborene aanduiden. 3DVJHERUHQH: zie tabel De controleerbare reflexen bij de pasgeborene omschrijven. Het belang van het zuiginstinct omschrijven. Mogelijke problemen tijdens en kort na de geboorte opnoemen. De lichamelijke ontwikkeling van de zuigeling omschrijven. Verantwoorden waarom sociaal contact voor de zuigeling zo belangrijk is. elangrijke problemen tijdens het eerste levensjaar opnoemen. Vormen van hulpverlening door Kind en Gezin opnoemen. =XLJHOLQJ: zie tabel U Weten waarom een juiste zindelijkheidstraining belangrijk is. De fasen van de taalontwikkeling beschrijven. 3HXWHU: zie tabel Doe een interview met een onthaalmoeder of kleuterleidster. De relatie tussen taalontwikkeling, cognitieve en sociale ontwikkeling uitleggen. De typische kenmerken van de zelfbewustwording omschrijven. p. 30 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Levensloop en Welzijn

31 De verschillende speltypen benoemen, illustreren en het belang ervan toelichten. Het verband leggen tussen spelactiviteiten van de kleuter en zijn lichamelijke, psychische en sociale ontwikkeling..ohxwhu: zie tabel Doe een observatieoefening van peuters en kleuters in een kleuterschool: op de speelplaats bij het omkleden bij het spel in de sociale omgang met leeftijdgenoten en volwassenen. Criteria toepassen voor het beoordelen van verantwoord speelgoed. Opdracht: stel een informatiemap samen in verband met veilig en verantwoord speelgoed en stel dit eventueel voor in de klas. epalen of een kind de kleuter- of schoolkindvorm heeft. Aangeven welke typische lichamelijke veranderingen optreden tijdens de eerste gestaltewisseling. Redenen aangeven waarom de overgang van de kleuterschool naar de lagere school hoge eisen stelt aan het kind. Ga uit van de tien geboden voor speelgoed van Kind en Gezin. 'HHHUVWHJHVWDOWHZLVVHOLQJ: zie tabel Pas de Filippijnse maat en andere schoolrijpheidstesten toe op kleuters en schoolkinderen. Orden foto s van kinderen naar kleuter- of schoolkindvorm. Interpreteer grafieken van lichaamsverhoudingen, lengte- en gewichtstoename. p. 31 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Levensloop en Welzijn

32 De lichamelijke, psychische en sociale ontwikkeling van het schoolkind beschrijven en illustreren aan de hand van het begrip RSWLPDOH OHHUWLMG. Vormen van kindermishandeling en kinderverwaarlozing omschrijven. Factoren die mishandeling in de hand werken herkennen. 6FKRROOHHIWLMG: zie tabel Toon proeven van Piaget in verband met het getalbegrip of oriëntatie. Gebruik lesmateriaal van de verschillende Centra voor Gezondheidsvoorlichting en -opvoeding. Nodig een spreker uit van een hulpverlenende instantie, bijvoorbeeld Kind in Nood, kindertelefoon, CGSO,. Weten waar men terecht kan in geval van kinderverwaarlozing of kindermishandeling. p. 32 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Levensloop en Welzijn

33 Aanduiden welke lichamelijke en psychische veranderingen zich voordoen in de puberteit. Aan de eigen puberteitsbeleving een psychologischen sociaal-wetenschappelijke verklaring geven. Het begrip MHXJGFULPLQDOLWHLW onderscheiden van afwijkend gedrag bij jeugdigen. Ongegronde meningen en vooroordelen in verband met jeugdmisdadigheid met cijfermateriaal en onderzoeksgegevens weerleggen. U -HXJGSHULRGH: zie tabel estudeer grafieken in verband met de evolutie van lengte en gewicht. Ga in op suggesties van leerlingen om deze periode te bespreken en maak gebruik van actuele artikels. Wat is de leefwereld van de puber? Lees stukjes voor uit een dagboek, beluister het liedje meisjes van dertien (P. V. Vliet); Laat leerlingen opzoeken welke instanties zich bezig houden met jeugdzorg en preventie van jeugdcriminaliteit. Nodig een spreker uit om over jeugdcriminaliteit te spreken. Factoren opnoemen die tot criminaliteit kunnen leiden. De functie van het Comité voor bijzondere jeugdzorg en de diensten van ijzondere jeugdbijstand omschrijven. De belangrijkste kenmerken van de jongvolwassene op lichamelijk, psychisch en sociaal vlak vergelijken met de kenmerken van de jeugdperiode. Omschrijven welke verantwoordelijkheden de stap naar het beroepsleven en de gezinsvorming met zich meebrengen. -RQJYROZDVVHQH: zie tabel evraag jongvolwassenen over hun eerste ervaringen in het beroepsleven, in gezinsvormen en in andere samenlevingsvormen. Werk eventueel met recente artikels uit tijdschriften. Groepsgesprek: wat verandert als je alleen woont of gaat samenwonen? espreek de ontspanningsmogelijkheden voor deze leeftijdsgroep en breng eventueel een bezoek aan bijvoorbeeld een Fitnesscentrum. p. 33 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Levensloop en Welzijn

34 elangrijke kenmerken van de middenvolwassene op lichamelijk, psychisch en sociaal vlak omschrijven en vergelijken met de jongvolwassene. 0LGGHQYROZDVVHQH: zie tabel espreek artikels die handelen over de problematiek van deze levensfase. Omschrijven hoe de middenvolwassene het gezinsen beroepsleven kan ervaren. Ga uit van de eigen leefwereld van de leerlingen. Omschrijven waarin de levenswende bestaat. Aangeven wat bepaalde veranderingen in het leven van de laatvolwassene met zich meebrengen. Uitleggen wat menopauze is. De belangrijkste kenmerken op lichamelijk, psychisch en sociaal vlak van de laatvolwassene omschrijven. Verwoorden wat het voor ouders betekent als hun kinderen het ouderlijk huis definitief verlaten. /DDWYROZDVVHQH: zie tabel Organiseer een gesprek met jongvolwassenen en hun ouders: vergelijk meningen en opvattingen over bijvoorbeeld opvoeding, geld, levensbeschouwing, Factoren herkennen die leiden tot stress. Maatregelen aanduiden die stress kunnen voorkomen. Lees en bespreek klassikaal een artikel over stress bij volwassenen. Maak gebruik van videomateriaal over dit onderwerp. p. 34 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Levensloop en Welzijn

35 Aangeven welke veranderingen in het leven de pensionering voor de betrokkenen met zich meebrengt. De belangrijkste kenmerken op lichamelijk, psychisch en sociaal vlak van deze levensfase opnoemen. 9URHJHRXGHUGRP: zie tabel Som op en bespreek de vooroordelen ten aanzien van ouderen. Illustreer met voorbeelden de mogelijkheden op lichamelijk, fysisch en sociaal vlak. Mogelijke lichamelijke, psychische en sociale problemen van de hoogbejaarde omschrijven. egrip opbrengen voor de bejaarde die thuiszorg nodig heeft of in een tehuis verzorgd wordt. +RJHRXGHUGRP: zie tabel ekijk en bespreek klassikaal een videofilm over de bejaardenproblematiek. Diensten voor thuiszorg opnoemen en hun werking omschrijven. ezoek een revalidatiecentrum, een serviceflat, een bejaardentehuis of een club voor de derde leeftijd. Nodig een spreker uit die ervaring heeft met de thuiszorg. Interview een bejaarde. p. 35 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Levensloop en Welzijn

36 IDVHQLQGHPHQVHOLMNHRQWZLNNHOLQJ )DVH /LFKDPHOLMNHRQWZLNNHOLQJ 3V\FKLVFKHRQWZLNNHOLQJ 6RFLDOHRQWZLNNHOLQJ :HO]LMQVSUREOHPHQ 'HSUHQDWDOHIDVH Van conceptie tot geboorte 'HSDVJHERUHQH 0 tot 1 maand 'H]XLJHOLQJ 1 maand tot 1 jaar 'HSHXWHU 1 tot 3 jaar 'HNOHXWHU 3 tot 6 jaar 'HHHUVWHJHVWDOWH ZLVVHOLQJ 5j 6m tot 6j 6m conceptie ontwikkeling van embryo en foetus de bepaling van het geslacht invloeden op de zwangerschap algemene bouw ontwikkeling van de zintuigen motorische ontwikkeling: reflexen het zuiginstinct algemene bouw ontwikkeling van de waarneming motorische ontwikkeling zindelijkheidsfasen invloed van het spel op de motoriek bewegingspel constructiespel algemeen sensomotorisch waarneming kleinmotoriek cognitief: taalontwikkeling fasen taalverwerving invloed van het spel op het psychische fantasiespel constructiespel schoolrijpheid voorbereiding eerste leerjaar verkent de dingen en zijn omgeving ontmoet mensen: sociale lach zes maanden angst verruiming van sociale contacten zelfbewustwording: machtsgevoel koppigheidsfase persoonlijkheid zelfstandigheid invloed van het spel op het sociale samenspel relatie klasgenoten en leerkrachten mogelijke problemen tijdens de zwangerschap problemen kort na de geboorte problemen tijdens de eerste levensjaren kinderopvang verantwoord speelgoed aangepast veilig p. 36 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Levensloop en Welzijn

37 'HVFKRROOHHIWLMG 6 tot 12 jaar 'HMHXJGSHULRGH 12 tot 20 jaar 'HMRQJYROZDVVHQH 20 tot 30 jaar 'H PLGGHQYROZDVVHQH 30 tot 45 jaar 'HODDWYROZDVVHQH 45 tot 60 jaar 'HYURHJH RXGHUGRP 60 tot 70 jaar 'HKRJHRXGHUGRP 70 jaar tot de dood algemeen algemeen sociale rijping algemeen lichaamsconditie algemeen lichaamsconditie algemeen lichaamsconditie de menopauze algemeen lichaamsconditie algemeen lichaamsconditie slijtageproces cognitief optimale leertijd groei van het theoretisch denken affectief zakelijk leergierig zelfstandig affectief zoektocht eigen identiteit studie en beroepskeuze cognitief: abstract denken affectief verantwoordelijkheidszin ondernemingszin vitaliteit dynamisch-affectief prestatie leeftijd verantwoordelijkheidszin lege nestgevoel aanvaarden van partner kinderen vernieuwde man- vrouwrelatie afstand doen lichamelijke conditie werk collega s crisissituatie dementie aanvaarding van de dood relatie klasgenoten en leerkrachten groei naar zelfstandigheid referentiegroepen leeftijdsgenoten school uitoefenen beroep gezinsvorming sociale verplichtingen werkkring gezinsleven zorg hulpbehoevende ouders verandering gezinsleven pensionering nieuwe contacten hobby s grootouderschap vereenzaming kinderverwaarlozing en kindermishandeling vormen beïnvloedende factoren opsporen vormen van hulpverlening jeugdcriminaliteit begrip omvang van het probleem types van delinquent gedrag zorg stress begrip soorten oorzaken gevolgen zorg thuiszorg opname in het bejaardentehuis p. 37 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Maatschappelijke en Sociale Vorming Levensloop en Welzijn

38 GHJUDDG7HFKQLVFK6HFXQGDLU 2QGHUZLMV 6RFLDOHHQ7HFKQLVFKH :HWHQVFKDSSHQ 79+8,6+28'.81'( 0$$76&+$33(/,-.((162&,$/( 9250,1* :$$51(0,1* 'HZDDUQHPLQJLQKHWDOJHPHHQ Werk vakoverschrijdend met de leraar iologie. Maak afspraken welke accenten in waarneming en welke accenten in iologie worden gelegd. Indien de leerinhouden gezien worden in iologie worden de vermelde basisdoelstellingen uitbreidingsdoelstellingen (aangeduid met /U). In dit vak schep je ruimte voor experimenten en praktijkgerichte onderwerpen. Met voorbeelden illustreren dat de hele persoon bij het waarnemingsproces betrokken is. Stapsgewijs omschrijven hoe het waarnemingsproces verloopt. De zintuigen indelen naar de aard van de prikkel aan de hand van een boomstructuur. De respectieve begrippen in eigen woorden omschrijven en met voorbeelden illustreren. $QDO\VHYDQGHZDDUQHPLQJVDFWLYLWHLW Laat de leerlingen het schema van het waarnemingsproces toepassen op verschillende vormen van waarneming. Raadgevingen bij het leren studeren. Hoe vult het ene zintuig het andere aan bij het verwerven en inprenten van de leerstof?,qgholqjydqgh]lqwxljhqqddughddug YDQGHSULNNHO exteroceptoren proprioceptoren Ga na welke zintuigen er worden gebruikt bij het uitvoeren van bepaalde handelingen. (bijvoorbeeld fietsen, autorijden) Formuleren wat de relatie is tussen de zintuiglijke activiteit en aangepast gedrag. %HODQJYDQGH]LQWXLJOLMNHDFWLYLWHLW p. 38 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Toegepaste Wetenschappen Waarneming

39 Objectieve en subjectieve beoordelingen onderscheiden en met voorbeelden illustreren. Factoren die de subjectieve waarneming beïnvloeden opnoemen. Een omschrijving geven van de verschillende onderzoeksmethoden om op een adequate wijze, subjectief te kunnen beoordelen. %HRRUGHOLQJYDQGH]LQWXLJOLMN ZDDUQHHPEDUHHLJHQVFKDSSHQ Objectieve beoordeling Subjectieve beoordeling factoren die beïnvloeden waarde van de beoordeling onderzoeksmethoden Laat de leerlingen aangepaste gedragingen en middelen opnoemen die leiden naar de bevrediging van bepaalde behoeften. Je kan hierbij eventueel de behoeftepiramide van Maslow gebruiken. Vertrek vanuit de leefwereld van de leerlingen. Pas enkele onderzoeksmethoden toe met bijvoorbeeld koekjes, snoepjes, +HW]LHQ 9LVXHOHZDDUQHPLQJ Aantonen waarom de visuele waarneming belangrijk is in het dagelijkse leven. Doorzichtige, doorschijnende en ondoorschijnende voorwerpen herkennen en deze begrippen omschrijven. Verklaren hoe het licht van bepaalde lampen de kleur van de voorwerpen wijzigt. %HODQJYDQGHYLVXHOHZDDUQHPLQJ 9LVXHOHZDDUQHPLQJYDQGHRPJHYLQJ Het licht wit licht en kleurvorming indeling van voorwerpen volgens reactie op licht schijnbare kleurwijziging door belichting Videofilm Werk samen met de leraar Fysica 3URHI: plaats een lamp achter verschillende materialen om te bepalen in welke mate het materiaal doorzichtig, doorschijnend of ondoorschijnend is. 3URHI: elicht materialen met verschillende lampen. p. 39 Leerplan Sociale en Technische Wetenschappen Toegepaste Wetenschappen Waarneming