Voorbeeld. Preview NEN-ISO Algemene toleranties Deel 2: Vormtoleranties voor elementen zonder afzonderlijke tolerantie-aanduidingen

Transcriptie

1 UDC :744.4 Algemene toleranties Deel 2: Vormtoleranties voor elementen zonder afzonderlijke tolerantie-aanduidingen General tolerances - Part 2: Geometrical tolerances for features without individual tolerance indications NEDERANDSE NORM NEN-ISO e druk, augustus 1990 Inleiding Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. Alle elementen van werkstukken hebben altijd een maat en een meetkundige vorm. Aan de maatafwijking en aan de afwijkingen van de vormkenmerken (vorm, richting en plaats) worden ten behoeve van de functie van het werkstuk grenzen gesteld die, als ze worden overschreden, deze functie schaden. De tolerantie-inschrijving op de tekening moet volledig zijn ten einde zeker te stellen dat de maat- en vormkenmerken van alle elementen zijn vastgelegd; dat wil zeggen: niets mag stilzwijgend worden aangenomen of aan de beoordeling worden overgelaten van de werkplaats of de meetdienst. et gebruik van algemene toleranties voor maat en vorm vereenvoudigt de taak om zeker te stellen, dat aan deze voorwaarde wordt voldaan. NEN-ISO

2 NEN-ISO Biz. 2 1 Onderwerp en toepassingsgebied Dit deel van ISO 2768 is bedoeld om tekeningaanduidingen te vereenvoudigen en het legt algemene vormtoleranties vast voor die elementen op de tekening, die geen bijbehorende afzonderlijke tolerantieaanduiding hebben. et geeft algemene vormtoleranties in drie tolerantieklassen. Dit deel van ISO 2768 is voornamelijk van toepassing op elementen, die zijn gevormd door verwijdering van materiaal. De toepassing op elementen, die met andere bewerkingsmethoden zijn gemaakt, is mogelijk; echter, bijzonder onderzoek is nodig om vast te stellen of de gebruikelijke werkplaatsnauwkeurigheid binnen de algemene vormtoleranties ligt zoals die zijn vastgelegd in dit deel van ISO ISO : ) General tolerances. Part 1: Tolerances for linear and angular dimensions without individual tolerance indications ISO 5459 : ) Technical drawings. Geometrical tolerancing. Datums and datum-systems for geometrical tolerances ISO 8015 : ) Technical drawings. Fundamental tolerancing principle. 4 Definities Ten behoeve van dit deel van ISO 2768 zijn de definities van vormtoleranties van toepassing, zoals die zijn gegeven in ISO 1101 en ISO Algemeen Indien een bepaalde tolerantieklasse wordt gekozen, dient de bijbehorende gebruikelijke werkplaatsnauwkeurigheid in beschouwing te worden genomen. Als kleinere vormtoleranties worden vereist of e vormtoleranties toelaatbaar en meer economisch zijn voor een bepaald element, dienen zulke toleranties rechtstreeks te worden vermeld overeenkomstig ISO 1101 (zie hoofdstuk A.2). Algemene vormtoleranties volgens dit deel van ISO 2768 zijn van toepassing indien tekeningen of bijbehorende specificaties verwijzen naar dit deel van ISO 2768 volgens hoofdstuk 6. Zij hebben betrekking op elementen, die geen bijbehorende afzonderlijke vormtolerantieaanduidingen hebben. Algemene vormtoleranties zijn van toepassing op alle vormtolerantiekenmerken, uitgezonderd cilindriciteit, profielzuiverheid van een lijn of van een vlak, hoekzuiverheid, coaxialiteit, plaatstoleranties en totale slag. Algemene vormtoleranties volgens dit deel van ISO 2768 dienen in elk geval te worden gebruikt indien het basis-tolerantieprincipe volgens ISO ) wordt gebruikt en als zoig is aangegeven op de tekening (zie hoofdstuk B.1). 3 Normatieve verwijzingen De volgende normen bevatten bepalingen die, doordat er in deze tekst naar wordt verwezen, bepalingen van dit deel van ISO 2768 zijn. Op het ogenblik van publikatie waren de vermelde drukken van kracht. Alle normen kunnen echter worden herzien; partijen die overeenkomsten sluiten op basis van dit deel van ISO 2768 worden daarom aanbevolen na te gaan of het mogelijk is, de meest recente druk van de onderstaande normen toe te passen. De leden 2 ) van de IEC en van de ISO houden registers bij van actueel geldige internationale normen. ISO 1101 : ) Technical drawings. Geometrical tolerancing. Tolerancing of form, orientation, location and run-out. Generalities, definitions, symbols, indications on drawings 5 Algemene vormtoleranties (zie ook hoofdstuk B.1) 5.1 Toleranties voor afzonderlijke elementen Rechtheid en vlakheid De algemene toleranties voor rechtheid en vlakheid zijn in tabel 1 gegeven. Indien een tolerantie wordt gekozen uit tabel 1, moet die worden gebaseerd, in het geval van rechtheid, op de gehele lengte van de betreffende lijn en in het geval van vlakheid, op de langste zijde van het vlak of op de middellijn van het ronde vlak. Tabel 1 - Algemene toleranties voor rechtheid en vlakheid tolerantieklasse 10 0,02 0,05 '0,1 rechtheids- en vlakheidstoleranties voor reeksen van nominale lengten ,05 0,1 30 0,1 0 0,3 1,2 0 0 '1, Rondheid De algemene tolerantie voor rondheid is gelijk aan de getalwaarde van de tolerantie van de middellijn, maar in geen geval mag zij zijn de bijbehorende tolerantiewaarde van de radiale circulaire slag, die in tabel 4 is gegeven (zie voorbeelden in hoofdstuk B.2). Nationale voetnoten: 1) In Nederland NEN 2731, daaruit het onafhankelijkheidsprincipe. 2) In Nederland respectievelijk het NEC en het NNI. 3) In Nederland NEN-ISO ) In Nederland NEN-ISO ) In Nederland NEN-ISO 5459.

3 NEN-ISO Biz Cilindriciteit Algemene toleranties voor cilindriciteit worden niet gegeven. Opmerkingen 1. De cilindriciteitsafwijking omvat drie componenten; de rondheidsafwijking, de rechtheidsafwijking en de evenwijdigheidsafwijking van tegenover elkaar liggende beschrijvende lijnen. Elk van deze componenten wordt beheerst door zijn afzonderlijk aangegeven vormtolerantie of zijn algemene tolerantie. 2. Indien, om functionele redenen, de cilindriciteitsafwijking kleiner moet zijn de totale bijdrage (zie hoofdstuk B.3) van de algemene toleranties betreffende rondheid, rechtheid en evenwijdigheid, dient een afzonderlijke cilindriciteitstolerantie volgens ISO 1101 te worden vermeld voor het betreffende element. Soms, bijvoorbeeld in het geval van een passing, kan de vermelding van de omhullende voorwaarde (f) van toepassing zijn. 5.2 Toleranties voor met elkaar in verband staande elementen Algemeen De toleranties volgens tot en met zijn van toepassing op alle elementen, die in verband met elkaar staan en geen bijbehorende afzonderlijke aanduiding hebben Evenwijdigheid De algemene tolerantie voor evenwijdigheid is gelijk aan de getalwaarde van de maattolerantie of de rechtheids- of vlakheidstolerantie, al naar gelang welke de grootste is. De langste van beide elementen moet ais referentie worden genomen. Als de elementen gelijke nominale lengten hebben, mag een van beide worden gekozen als referentie (zie hoofdstuk B.4) aaksheid De algemene toleranties voor haaksheid zijn in tabel 2 gegeven. De langste van de twee zijden, die de rechte hoek vormen, moet als referentie worden genomen. Als de elementen gelijke nominale lengten hebben, mag een van beide worden gekozen als referentie. Tabel 2 - Algemene toleranties voor haaksheid tolerantieklasse haaksheidstoleranties voor reeksen van nominale lengten van de korte zijden moet als referentie worden genomen. Als de elementen gelijke nominale lengten hebben, mag een van beide worden gekozen als referentie. Opmerking De algemene toleranties voor symmetrie zijn van toepassing waar: - ten minste een van beide elementen een hartvlak heeft, of - de hartlijnen van beide elementen loodrecht op elkaar staan. Zie voorbeelden in hoofdstuk B.5. Tabel 3 - Algemene toleranties voor symmetrie tolerantiekiasse symmetrietoleranties voor reeksen van nominale lengten Coaxialiteit Algemene toleranties voor coaxialiteit worden niet gegeven. 0,5 Opmerking De coaxialiteitsafwijking kan, in het uiterste geval, even groot zijn als de tolerantiewaarde voor de radiale circulaire slag volgens tabel 4, daar de afwijking in radiale circulaire slag zowel de coaxialiteitsafwijking, als de rondheidsafwijking omvat Circulaire slag De algemene toleranties voor circulaire slag (radiaal, axiaai en in elke tussenliggende richting) zijn gegeven in tabel 4. Bij algemene toleranties voor circulaire slag moeten de lageroppervlakken als referentie worden genomen, als ze als zoig zijn vermeld. Anders, bij radiale circulaire slag, moet het langste van de twee elementen als referentie worden genomen. Als de elementen gelijke nominale lengten hebben, mag een van beide worden gekozen als referentie. Tabel 4 - Algemene toleranties voor circulaire slag 1, ,3 1 1,5 0,5 1 2 tolerantieklasse circulaire siagtolerantie 0, Symmetrie De algemene toleranties voor symmetrie zijn in tabel 3 gegeven. et langste van de twee elementen 0,5

4 NEN-ISO Biz. 4 6 Aanduidingen op tekeningen 6.1 Indien algemene toleranties volgens dit deel van ISO 2768 van toepassing zijn, samen met de algemene toleranties volgens ISO , moeten de volgende gegevens worden vermeld in of nabij het titelblok: a) "ISO 2768"; b) de tolerantieklasse volgens ISO ; c) de tolerantieklasse volgens dit deel van ISO : ISO 2768-mK In dit geval zijn algemene toleranties voor hoekmaten volgens ISO niet van toepassing op rechte hoeken (90 ), die worden voorondersteld, maar niet worden aangegeven, omdat dit deel van ISO 2768 algemene toleranties voor haaksheid vastlegt. 6.2 Indien de algemene maattoleranties (hierboven tolerantieklasse m) niet van toepassing zijn, dient de overeenkomstige letter te worden weggelaten uit de aanduiding op de tekening: : ISO 2768-K. 6.3 In gevallen waar de omhullendvoorwaarde E ook van toepassing is op alle enkelvoudige maatelementen 1 ), moet de aanduiding " " worden toegevoegd aan de in 6.1 vastgelegde algemene aanduiding. : ISO 2768-mK-E. Opmerking De omhullende voorwaarde ( ) kan niet van toepassing zijn op elementen met apart vermelde rechtheidstoleranties, die zijn de maattoleranties (bijvoorbeeld bij magazijnmateriaal). 7 Afkeuring Tenzij anders vermeld, mogen werkstukken die de algemene vormtoleranties overschrijden, niet zonder meer worden afgekeurd, vooropgesteld dat het werkstuk geschikt blijft voor de te vervullen functie (zie hoofdstuk A.4). 1) Ten behoeve van dit deel van ISO 2768 bevat een enkelvoudig maatelement een cilindrisch oppervlak of twee evenwijdige platte vlakken.

5 NEN-ISO Biz. 5 Bijlage A (informatief) Uitgangspunten voor de algemene tolerantie-inschrijving van vormkenmerken A.1 Algemene toleranties moeten op de tekening worden vermeld door verwijzing naar dit deel van ISO 2768 volgens hoofdstuk 6. De waarden van de algemene toleranties komen overeen met klassen van gebruikelijke werkplaatsnauwkeurigheden, waarbij de geschikte tolerantieklasse wordt gekozen en op de tekening vermeld. A.2 Boven een zekere tolerantiewaarde, die overeenkomt met de gebruikelijke werkplaatsnauwkeurigheid, is er gewoonlijk geen voordeel ten aanzien van de produktiekosten te behalen door vergroting van die tolerantie. In elk geval maken de bewerkingsmachines en het gebruikelijke vakmanschap gewoonlijk geen elementen met e afwijkingen. Bijvoorbeeld: een element met een middellijn van 25 ± 0,1 mm en een lengte van 80 mm, 4 dat wordt gemaakt in een werkplaats met een gebruikelijke nauwkeurigheid gelijk aan of beter ISO m, bezit vormafwijkingen binnen 0,1 mm voor wat betreft rondheid, binnen 0,1 mm voor wat betreft rechtheid van de oppervlak-elementen en binnen 0,1 mm voor wat betreft radiale circulaire slag (de gegeven waarden zijn ontleend aan dit deel van ISO 2768). et opgeven van toleranties zal geen voordeel geven ten aanzien van deze bepaalde werkplaats. Als echter, om functionele redenen, voor een element een kleinere tolerantiewaarde de "algemene toleranties" vereist is, zou bij dat betrokken element de kleinere tolerantie apart moeten worden vermeld. Deze vorm van tolerantie-inschrijving valt buiten het toepassingsgebied van algemene toleranties. In gevallen waar de functie van het element een vormtolerantie toelaat, die gelijk is aan of is de algemene tolerantiewaarden, behoort deze niet afzonderlijk te worden vermeld, maar behoort deze op de tekening te worden vermeld zoals beschreven in hoofdstuk 6. Deze vorm van tolerantieinschrijving staat het volledig gebruik van het beginsel van algemene vormtoleranties toe. Er zullen "uitzonderingen op de regel" voorkomen, waar de functie een e tolerantie de algemene toleranties toelaat en die e tolerantie ook bespaart op de produktiekosten. In dergelijke bijzondere gevallen behoort de e vormtolerantie apart bij het betreffende element te worden vermeld, bijvoorbeeld de rondheidstolerantie van een grote, dunne ring. A.3 Gebruik van algemene vormtoleranties leidt tot de volgende voordelen: a) tekeningen zijn gemakkelijker te lezen en de informatieoverdracht naar de gebruiker van de tekening wordt dus doelmatiger; b) de tekenaar-constructeur spaart tijd doordat gedetailleerde tolerantieberekeningen kunnen vervallen, omdat het voldoende is om te weten dat de functie een tolerantie toelaat die is of gelijk is aan de algemene tolerantie; c) de tekening geeft snel aan welke elementen kunnen worden gemaakt met de gebruikelijke bewerkingsvaardigheid, hetgeen ook de kwaliteitscontrole helpt bij het terugbrengen van het aantal keuringsniveaus; d) die afmetingen die overblijven, met apart vermelde vormtoleranties, zijn voor het grootste deel afmetingen, die vanwege de functie van het element, relatief kleine toleranties vereisen en die daarom bijzondere inzet vergen bij de produktie; dit zal van pas komen bij de werkvoorbereiding en zal de kwaliteitscontroledienst helpen bij hun analyse van de keuringseisen; e) personeel voor inkoop en uitbesteding kan gemakkelijker over orders onderhandelen omdat de "gebruikelijke werkplaatsnauwkeurigheid" bekend is vóór het contract wordt geplaatst. Dit voorkomt ook strijd tussen koper en toeleverancier na levering, omdat de tekening in dit opzicht volledig is. Deze voordelen worden slechts volledig benut indien er voldoende betrouwbaarheid is dat de algemene toleranties niet zullen worden overschreden, dat wil zeggen, indien de gebruikelijke werkplaatsnauwkeurigheid van de betrokken werkplaats gelijk is aan of beter is de algemene toleranties die op de tekening zijn vermeld. De werkplaats zou derhalve: - door middel van metingen moeten vaststellen wat haar gebruikelijke werkplaatsnauwkeurigheid is; - alleen die tekeningen moeten accepteren waarop de algemene toleranties gelijk zijn aan of zijn haar gebruikelijke werkplaatsnauwkeurigheid; - door middel van steekproeven moeten nagaan of haar gebruikelijke werkplaatsnauwkeurigheid niet achteruit gaat. et vertrouwen op het niet gedefinieerde begrip "goed vakmanschap" met al zijn onzekerheden en misverstanden is niet langer nodig bij het stelsel van algemene vormtoleranties. De algemene vormtoleranties definiëren de vereiste nauwkeurigheid van "goed vakmanschap". A.4 De voor de functie toelaatbare tolerantie is vaak de algemene tolerantie. Derhalve wordt de functie van het werkstuk niet altijd geschaad wanneer de algemene tolerantie (zo nu en ) bij een of ander element van het werkstuk wordt overschreden. et overschrijden van de algemene tolerantie mag alleen tot een afkeuring van het werkstuk leiden indien de functie wordt geschaad.

6 NEN-ISO BIz. 6 (blanco)

7 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft Ja, ik bestel NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft T (015) F (015) ex. NEN-ISO :1990 nl Algemene toleranties - Deel 2: Vormtoleranties voor elementen zonder afzonderlijke tolerantie-aanduidingen Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum andtekening Retourneren Fax: (015) klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2016, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon (015) , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: Normalisatie: de wereld op één lijn. preview