Voorbeeld. Preview NEN Aanduiding van vorm- en plaatstoleranties NEDERLANDSE NORM. Technische tekeningen

Transcriptie

1 UDC :003.62: Technische tekeningen Aanduiding van vorm- en plaatstoleranties NEDERLANDSE NORM Engineering drawing - Inscription of tolerances of form and position 2e druk, september 1978 Onderwerp en toepassingsgebied Deze norm geeft de wijze van aanduiding van vorm- en plaatstoleranties op technische tekeningen, met voorbeelden. Hoewel het systeem van aanduiding van de vorm- en plaatstoleranties op de praktijk van de bewerking, de meting en de keuring is gebàseerd, houdt de wijze van aanduiding niet in dat bepaalde methoden van bewerking, meting en keuring moeten worden gebruikt. 2 Regels met betrekking tot de tolerantiezone en het referentie-element 2.1 Met de vorm- of plaatstolerantie van een geometrisch element (punt, lijn, vlak of symmetrievlak) wordt de zone aangegeven waarbinnen dit element moet liggen. Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. De vorm van een afzonderlijk element wordt als juist aangenomen, indien de afstand van de afzonderlijke punten van het element tot een daaraan rakend vlak van geometrisch zuivere vorm kleiner is dan of hoogstens gelijk is aan de waarde van de aangegeven tolerantie. De ligging van het geometrisch zuivere raakvlak dient zodanig te worden gekozen dat de grootste afstand van dit raakvlak tot het beschouwde element zo klein mogelijk is. De juiste definities worden gegeven in NEN Afhankelijk van de aard van de vorm- of plaatszuiverheid welke van een tolerantie wordt voorzien, en de wijze waarop deze tolerantie is aangegeven, heeft de tolerantiezone één van de volgende vormen: het vlak binnen een cirkel, de ruimte binnen een cilinder of een bol; de afstand tussen twee evenwijdige rechte of kromme lijnen; de afstand tussen twee concentrische cirkels; de ruimte tussen twee evenwijdige platte vlakken of profielvlakken; de ruimte tussen twee axiale cilinders; de ruimte in een parallellepipedum. 2.3 Tenzij anders aangegeven, mag een element elke vorm of richting binnen de tolerantiezone innemen. Indien nodig kan een verklarende opmerking aan het symbool worden toegevoegd, of - bij afwezigheid van een passend symbool - hiervoor in de plaats komen. 2.4 De vermelde vorm- of plaatstolerantie geldt voor de gehele lengte of het gehele oppervlak van het beschouwde element van een werkstuk, tenzij anders aangegeven. 2.5 De vorm van een referentie-element moet voldoende nauwkeurig zijn om als zodanig te kunnen dienen. Het zal soms noodzakelijk zijn de vorm- of plaatstolerantie van het referentie-element afzonderlijk aan te geven. In sommige gevallen kan het, b.v. ten behoeve van de bewerking enlof de meting of de keuring, wenselijk zijn de plaats van bepaalde punten aan te geven die als tijdelijk referentie-element worden gebruikt.

2 2 3 Symbolen Voor het aanduiden van de vorm- en plaatszuiverheden die door een tolerantie kunnen worden begrensd, gelden de in de onderstaande tabel aangegeven symbolen. aard van de vorm- of plaatstolerantie symbool rechtheid -- rondheid 0 voor profielzuiverheid van een lijn n afzonderlijke elementen vlakheid L7 vormtoleranties cilindriciteit profielzuiverheid van een vlak IY Q evenwijdigheid // voor haaksheid ~ verbonden elementen hoekzuiverheid L slag / plaatszuiverheid $ plaatstoleranties symmetrie Aanduiding op de tekening 4.1 Geef de vorm- of plaatstoleranties aan in een rechthoekig kader dat in twee of drie vakken is onderverdeeld. Vul in deze vakken achtereenvolgens van links naar rechts in (zie de figuren 1 en 2): het symbool van de desbetreffende vorm- of plaatstolerantie; de getalwaarde van de tolerantie, uitgedrukt in de eenheid die voor de lineaire maten op de tekening geldt. Plaats vóór deze tolerantiewaarde het teken 0, indien de tolerantiezone van de desbetreffende vorm- of plaatstolerantie cirkel- of cilindervormig is. Indien geen 0-teken is aangegeven, geldt de breedte van de zone in de richting van de pijlpunt aan het uiteinde van de aanhaallijn (zie 4.2); voor zover van toepassing, de letter(s) die het (de) referentie-element(en) aangeeft (aangeven). 1-10,11 Figuur 1 - Rechtheidstolerantie 0,1 1//10.11 A I Figuur 2 - Evenwijdigheidstolerantie 0,1 ten opzichte van A 4.2 Verbind het kader van de vorm-'of plaatstolerantie met het werkstukelement waarvoor de tolerantie geldt door een aanhaallijn, eindigend in een pijlpunt: op de begrenzingslijn van het werkstukelement of het verlengde van de desbetreffende begrenzingslijn, indien de tolerantie geldt voor de lijn of het vlak zelf (zie figuur 3); op de maatlijn of op de hartlijn, indien de tolerantie geldtvoorde hartlijn ofvoor het vlak van symmetrie van het gehele werkstuk of voor het gedeelte waarop de maatlijn betrekking heeft (zie figuur 4); - op de gemeenschappelijke hartlijn of op het gemeenschappelijke vlak van symmetrie van twee of meer elementen. In bepaalde gevallen kan de pijlpunt van de aanhaallijn één van de pijlpunten van de maatlijn vervangen (zie figuur 5).

3 3 ~L7lo.11 Figuur 3 - ~ Vlakheidstolerantie 0,1 Figuur 4 - Rechtheids- - tolerantie 0, i - Figuur 5 - Rechtheidstolerantie 0,1 4.3 Het (de) referentie-element(en) wordt (worden) aangegeven door een aanhaallijn, eindigend in eeln dichte (gelijkzijdige) driehoek waarvan de basis ligt op: het referentie-element of op het verlengde van het referentie-element, indien het referentie-element een lijn of een vlak is (zie figuur 6); de hulplijn bij de maatlijn of op de hartlijn, indien het referentie-element de hartlijn is of het symmetrievlak van het gehele werkstuk of het gedeelte waarvoor de maatlijn geldt (zie figuur7); de gemeenschappelijke hartlijn of het gemeenschappelijke symmetrievlak van twee of meer elementen. Indien er onvoldoende plaats is voor twee maatlijnpunten, mag één van deze door de bovengenoemde driehoek worden vervangen (zie figuur 7). Figuur 6 - Evenwijdigheidstolerantie 0,1 Figuur 7 - Evenwijdigheidstolerantie 0,1 4.4 Indien het kader waarin de tolerantie is aangegeven, niet eenvoudig of niet duidelijk kan worden verbonden met het referentie-element, wordt het referentie-element aangeduid met een hoofdletter (verschillend voor elk referentie-element). Deze hoofdletter wordt in een vierkant kader geplaatst dat met het referentieelement wordt verbonden door een korte aanhaallijn die eindigt in een dichte (gelijkzijdige) driehoekwaarvan de basis ligt op: het referentie-element, indien dit een lijn of een vlak is (zie figuur 8); de hulplijn bij de maatlijn of op de hartlijn, indien het referentie-element de hartlijn is of het symmetrievlak van het gehele werkstuk of het gedeelte waarvoor de maatlijn geldt (zie figuur 9); de gemeenschappelijke hartlijn of het gemeenschappelijke symmetrievlak van twee of meer elementen. Figuur 8 - Aanduiding referentie-element Figuur 9 - Aanduiding referentie-element Indien twee verbonden elementen gelijkwaardig zijn of indien er geen reden is één dezer elementen als referentie te kiezen, kan de dichte driehoek worden vervangen door een pijlpunt (zie figuur 10). Figuur 10 - livenwijdigheidstolerantie 0,1 4.5 Indien de vorm- of plaatstolerantie slechts voor een bepaalde lengte van een werkstukelement geldt, wordt deze lengte achter de tolerantiewaarde vermeld en hiervan gescheiden door een schuine streep (zie figuur 11). Voor een bepaalde grootte van oppervlakte wordt dezelfde aanduiding als voor een bepaalde lengte gebruikt en geldt de tolerantie voor alle lijnen van de aangegeven lengte op elke plaats en in elke richting van het oppervlak. I / / 10,01/100 I Figuur 11 - Evenwijdigheidstolerantie 0,01 over een lengte 100

4 4 4.6 Indien aan de voor het gehele element geldende tolerantie een voor een bepaalde lengte geldende afwijkende tolerantie wordt toegevoegd, wordt laatstgenoemde tolerantiewaarde onder de eerste aangégeven (zie figuur 12). // ' /100 Figuur 12 - Evenwijdigheidstolerantie, algemeen 0,1 en 0,05 over een lengte Indien de vorm- of plaatstolerantie slechts geldt voor een bepaald gedeelte van het werkstukelement, wordt dit aangegeven in de tekening (zie figuur 13). Figuur 13 - Evenwijdigheidstolerantie 0,1 slechts geldend voor bepaald gedeelte e 4.8 De aanduiding van de zogenaamde maximum-materiaaltoestand geschiedt door middel van het symbool (M), geplaatst in het kader waarin de vorm- of plaatstolerantie is aangegeven, en wel achter: de tolerantiewaarde, indien de maximum-materiaaltoestand geldt voor hetwerkstukelement (zie figuur 14); de referentieletter(s), indien de maximum-materiaaltoestand geldt voor het (de) referentie-element(en) (zie figuur 15); zowel de tolerantiewaarde als achter de referentie-ietter(s), indien de maximum-materiaaltoestand geldt voor zowel het werkstukelement als het (de) referentie-element(en) (zie figuur 16). Noot: Indien de vorm- of plaatstolerantie wordt aangegeven in de maximum-materiaaltoestand houdt dit in dat de tolerantie mag worden vergroot indien de werkelijke maat van het werkstuk afwijkt van de grensmaat die overeenkomt met de maximum-materiaaltoestand. De vergroting van de tolerantie is gelijk aan het verschil tussen de werkelijke maat en de maat overeenkomend met de maximum-materiaaltoestand van het desbetreffende werkstuk. 1@lo.04 l1 A I Figuur 14 - Concentriciteitstolerantie 0,04 met maximum materiaal toestand geldend voor het werkstukelement Figuur 15 - Concentriciteitstolerantie 0',04 met maximum materiaal toestand geldend voor het referentie-element Figuur 16 - Concentriciteitstolerantie 0,04 met maximum materiaal toestand geldend voor zowel werkstukelement als referentieelement 4.9 Indien profiel- of plaatszuiverheidstoleranties worden voorgeschreven, dienen de maten van het theoretisch zuivere 'profiel of de theoretisch zuivere plaats niet van een tolerantie te worden voorzien, maar in een rechthoekig kader te worden geplaatst, om aan te geven dat deze maten als absolute maten moeten worden beschouwd In plaats van het afzonderlijk in de tekening aangeven van alle vorm- en plaatstoleranties kunnen deze ook in een tabel op de tekening worden verenigd en aangegeven.

5 5 5 en van aanduiding en betekenis van vorm- en plaatstoleranties aard van de vorm- of plaatstolerantie voorbeeld van aanduiding betekenis omschrijving 5.1 rechtheid 5.2 rondheid ~ t±=j-$ De hartlijn van de cilinder waarvoor de rechtheidstolerantie is aangegeven, moet liggen in ecn cilindrische zone met een middellijn van 0,08. De omtrek van de schijf moet liggen tussen twee concentrische cirkels, waarvan de stralen 0,03 verschillen. 5.3 profielzuiverheid van een lijn Het beschouwde profiel moet in iedere doorsnede, evenwijdig aan het vlak van tekening, liggen tussen twee omhullende lijnen van de cirkels met e~n middellijn van 0,04 en waarvan de middelpunten liggen op de geometrisch zuivere profiellijn..5.4 vlakheid D Het oppervlak waarvoor de vlakheidstolerantie is aangegeven, moet liggen tussen twee evenwijdige platte vlakken, waarvan de onderlinge afstand 0.05 bedraagt. 5.5 cilindriciteit Het beschouwde oppervlak moet liggen tussen twee coaxiale cilinders waarvan de stralen 0,1 verschillen. 5.6 profielzuiverheid van een vlak Het beschouwde vlak moet liggen tussen twee omhullende oppervlakken van de bollen met een middellijn van 0,02 en waarvan de middelpunten liggen op het geometrisch zuivere profielvlak. 5.7 evenwijdigheid De bovenste hartlijn moet liggen in een cilindrische zone die evenwijdig is met de onderste referentieharlijn "A" en een middellijn heeft van 0, haaksheid referenlievlak De hartlijn van de cilinderwaarvoor de haakheidstolerantie is aangegeven, moet liggen in een cilindrische zone die loodrecht op het referentievlak "A" staat en een middellijn heeft van 0,01.

6 ~~~ 6 aard van de vorm- of plaatstolerantie voorbeeld van aanduiding betekenis omschrijving 5.9 hoekzuiverheid radiale slag referentievlak Het beschouwde hellende oppervlak moet liggen tussen twee evenwijdige vlakken die onder een hoek van 40 0 met het referentievlak "A" staan en waarvan de loodrechte afstand 0,08 bedraagt slag axiale slag J a -- î~ referentielun Bij een volledige omwenteling om de referentie-as A-B mag de radiale slag van het cilindervlak waarop deze is aangegeven niet meer bedragen dan 0,1. Bij een volledige omwenteling om de referentie-as "A" mag de axiale slag van het vlak waarop deze is aangegeven, niet meer bedragen dan 0, plaatszuiverheid Het middelpunt van het beschouwde gat moet liggen in een cirkel waarvan het middelpunt samenvalt met het snijpunt van de gegeven hartlijnen en waarvan de middellijn 0,3 bedraagt concentriciteit Het middelpunt van de cirkel waarop de concentriciteitstolerantie is aangegeven, moet liggen in een cirkel waarvan het middelpunt samenvalt met het middelpunt van de referentiecirkel "A" en waarvan de middellijn 0.D1 bedraagt coaxialiteit De hartlijn van de cilinder waarop de coaxialiteitstolerantie is aangegeven, moet liggen in een cilindrische zone waarvan de hartlijn samenvalt met de referentie-as A-B en waarvan de middellijn 0,08 bedraagt symmetrie De werkelijke hartlijn van het gat moet liggen tussen twee ten opzichte van de referentielijn A-B -equidistante lijnen waarvan de onderlinge afstand 0,08 bedraagt._

7 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft Ja, ik bestel ex. :1978 nl Technische tekenigen - Aanduiding van vorm- en plaatstoleranties T (015) F (015) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview