NEN EN schept orde in de netwerkwereld. Reis naar de cloud begint bij het datacenternetwerk

Transcriptie

1 In samenwerkingen met datacenterworks februari 2010 praktijk Groenste datacenter verrijst in Steenwijk bekabeling NEN EN schept orde in de netwerkwereld management Reis naar de cloud begint bij het datacenternetwerk en verder datahouse kiest voor led-verlichting facebook gaat eigen datacenters bouwen linxtelecom bouwt datacenters in voormalig oostblok koelinstallaties verduurzamen met pcm

2 Groen in denken en doen. Rittal Precisie-airconditioner Goed voor klimaat en portemonnee: met een Rittal Precisie-airconditioner haalt u de krachtigste, de stilste én de zuinigste airco in zijn soort in huis. U bespaart honderden euro s per jaar op uw energiekosten. Hoe dat kan? Rittal plaatst de ventilatoren in de verhoogde vloer waardoor er minder luchtweerstand ontstaat en de behuizing ruimte biedt aan een grotere warmtewisselaar. Het resultaat: een groter koelvermogen én een lager energieverbruik. Rittal Precisie-airconditioner: - Laagste energieverbruik in de markt - Leverbaar zowel in koudwater (CW) als directe expansie (DX) - Altijd exact het juiste koelvermogen - Energiezuinige EC-ventilatortechnologie - Multiple compressortechnologie (DX) Rittal - Het Systeem Rittal bv - Postbus AE Zevenaar - Tel. (0316)

3 in dit nummer datacenterworks DCW goes global? Wat? Zitten wij op Twitter? De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat deze uiting van verbazing afkomstig is van ondergetekende. Bij een relatief nieuw blad als DatacenterWorks gaan de ontwikkelingen zo snel dat het soms niet is bij te benen. Maar inderdaad, wie twitter.com/datacenterworks intikt, krijgt een onuitputtelijk overzicht van het wereldwijde datacenternieuws voorgeschoteld. Ook zijn we al geruime tijd multimediaal actief met het Youtube-kanaal van Datacenter- Works waar inmiddels een behoorlijk aantal datacentervideo s is verzameld. En uiteraard mag Linkedin, de zakelijke netwerktool bij uitstek, niet ontbreken. DatacenterWorks heeft hier een eigen hoekje waar datacenterspecialisten met elkaar in contact kunnen treden. DatacenterWorks gaat nu ook internationaal, en die stap is misschien een beetje raar maar wel heel erg lekker. Vanaf begin februari werken we samen met The Data Center Professionals Network, een (vooral) Europees netwerk dat inmiddels al ruim professionals met elkaar in contact brengt. De samenwerking houdt in dat onze eigen Michiel van Blommestein dagelijks zal bloggen op over het wel en wee in datacenterland in de hoop de discussie op gang te brengen. Of, zoals Michiel het zelf omschrijft, informatie bieden die geheel is toegesneden op het werk van de gebouwenbeheerder, beveiliger, infrastructuurmanager en ieder ander die zijn geld verdient in koude gangen, tussen zoemende servers en daar omheen. Een mogelijke volgende stap staat nog in de kinderschoenen: het opzetten van een veilingsite of marktplaats om tweedehands datacenterproducten te verhandelen. Zoals u verderop kunt lezen, bestaat er momenteel nauwelijks handel in gebruikte ups en, koel systemen of vloeren. De meeste datacenterspullen die worden afgedankt, verdwijnen rechtstreeks op de schroothoop. Het zou toch mooi zijn als we de spulletjes een tweede leven kunnen geven? Ideeën? Suggesties? We horen het graag. Ferry Waterkamp ferry@datacenterworks.nl In dit nummer praktijk 04 groenste datacenter verrijst in steenwijk 08 datahouse kiest voor led-verlichting 13 facebook gaat eigen datacenters bouwen 33 markt voor afgedankte datacenterproducten? bekabeling 10 nen en schept orde in de netwerkwereld management 14 linxtelecom bouwt datacenters in voormalig oostblok 24 luchtbewegingen in kaart met cfd 36 reis naar de cloud begint bij het datacenternetwerk koeling 18 koelinstallaties verduurzamen met pcm energievoorziening 28 kostenbesparing door slim energiebeheer en verder 40 it room infra 41 productnieuws 45 bicsi 46 column advertentie Download APC White Paper 73 De verborgen kosten van capaciteitsupgrades van datacenters verminderen en maak kans om n Samsung Home Theatre te winnen! Kijk op onze website op en gebruik toegangscode 74413T Datacenterworks_NL_74413t.indd :53:02 3

4 Praktijk Belangrijkste uitgangspunt is lake source cooling Groenste datacenter verrijst in Steenwijk Teus Molenaar is freelance journalist een klimaatneutraal rekencentrum in steenwijk. dat is eco2dc aan het bouwen. het moet eind 2010 operationeel zijn. dan hebben we het groenste datacenter van heel europa, stelt wessel graatsma, een van de initiatiefnemers. en met de bedoeling er nog meer te bouwen in de landen waar we actief zijn. 4

5 datacenterworks Wessel Graatsma heeft in de IT-wereld naam gemaakt als mededirecteur van Touch The Progress, een value added distributeur van opslagoplossingen. In 2001 is TTP verkocht aan Bell Microproducts Solutions. In 2004 is Graatsma gestart met Green Data Systems, een distributiebedrijf van energie-efficiënte producten voor datacenters. Hierbij gaat het niet alleen om hardware, maar ook om software en diensten. In die tijd was de trend naar vergroening van rekencentra al zichtbaar, verklaart hij de oprichting van Green Data Systems. Maar het unieke aan het rekencentrum, dat nu in Steenwijk verrijst onder de vlag van Eco2DC, vindt hij vooral de innige samenwerking tussen de drie partijen die dit mogelijk maken. Eco2DC is een initiatief van Compello, Unica en Green Data Systems. Compello is erg bedreven in het naar klanten toe brengen van managed services, Unica Installatiegroep is de technische knobbel in het driemanschap en Green Data Systems heeft de kennis en de contacten om ervoor te zorgen dat de apparatuur die het rekencentrum wordt binnengedragen, zo energiezuinig mogelijk is. Daarom zit ook Piet Giesbers bij het gesprek. Hij is directeur Noord-Europa bij Brocade Communications Systems. druk op kostenbesparing Giesbers inbreng in het gesprek is niet alleen de opmerking dat de (SAN-)producten van Brocade tweederde minder energie gebruiken dan vergelijkbare producten van concurrenten. Bij de IP-producten (via de overname van Foundry) is dat nog niet het geval. Maar onze onderzoekers doen er alles aan dat wel voor elkaar te krijgen. Wij moeten wel sterk innoveren, omdat wij aan het begin staan van productlijnen; HDS, HP en IBM bijvoorbeeld hebben een licentie op onze technologie. We zorgen ervoor dat de aanwezige apparatuur zo efficiënt mogelijk wordt gebruikt. Virtualisatie is een no-brainer. 5

6 Praktijk Het opgewarmde water gebruiken we om ons eigen kantoor te verwarmen, evenals gebouwen in de buurt. Hij licht toe wat de bevindingen zijn van senior IT-beslissers als het gaat om terugdringing van energiegebruik. Hij doet dit aan de hand van de uitkomsten van een onderzoek hiernaar door onderzoeksbureau Vanson Bourne, in opdracht van Brocade. Zo blijkt dat bijna 80 % van hen aangeeft dat hun bedrijven meer dan een kwart van het IT-budget uitgeeft aan energiegerelateerde zaken, terwijl dat een jaar geleden in een gelijksoortig onderzoek nog maar 44 % was. Het belang van energiereductie is dus sterk gestegen. Er blijkt een sterke druk vanuit de organisatie op IT-managers te worden uitgeoefend die energie-uitgaven terug te dringen. Voornamelijk vanuit het oogpunt van kostenverlaging. Hier neemt de Benelux overigens een bijzondere positie in. Mensen uit Duitsland zeggen voor 59 % dat kostenverlaging de drijfveer is, tegenover 35 % in de Benelux. Als ecologie de drijfveer is om aan te dringen op vermindering van het energiegebruik, komt het percentage in de Benelux op 57, terwijl dat in Duitsland blijft hangen op 34. investeren in beveiliging Het onderzoek Power and the IT Department is uitgevoerd in Noord- Amerika, Benelux, Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Italië, Spanje, Denemarken, Noorwegen, Zweden, Turkije en Dubai. De studie bracht aan het licht dat in de meeste gevallen het facilitair management, het elektriciteitsbudgetbeheer en de IT-afdeling (wellicht daarom) het effect van het stroomverbruik op het bedrijf niet evalueert. Ook hier springt de Benelux er positief uit. Op de vraag waarom de IT-afdeling geen processen heeft ingericht om het stroomverbruik te meten, antwoorden de respondenten uit Noord-Amerika voor 48 % omdat het geen belangrijk onderwerp is, in de Benelux en Turkije blijft dat percentage beperkt tot 16. Van de IT-managers die het wel lukt te besparen op energiekosten geeft een groot deel aan dat zij het bespaarde geld mogen aanwenden voor IT-doeleinden. Het merendeel zegt dat geld te gebruiken om de beveiliging van de systemen te verbeteren. Op de tweede plaats staat een investering in opslagmedia en -structuren in het rekencentrum. Vooral managers uit Frankrijk en Spanje kiezen ervoor het kapitaal aan te wenden voor de opwaardering van het laptop- en pc-park. Volgens Giesbers is het feit dat energie-efficiëntie een steeds belangrijker criterium bij het beslissingsproces bij IT-aankopen is, een bemoedigend resultaat. Bovenaan staat interoperabiliteit, gevolgd door performance, prijs, merk en op de vijfde plaats energiegebruik. Toch lopen IT-managers tegen een aantal hindernissen aan als zij zuiniger apparatuur willen kopen. Daarbij noemen zij de hogere aanschafprijs, het gemis van te verwezenlijken oplossingen, en ten slotte het gemis van enthousiasme en ondersteuning door het algemeen management, stelt Giesbers. lake source cooling Van gemis aan enthousiasme kan Graatsma in elk geval niet worden beticht. Zijn droom is een keten van klimaatneutrale (wellicht energieleverende) datacenters in Europa, te beginnen op het industrieterrein Eeserwold te Steenwijk. Waarom dit Overijssels stadje dat alleen maar tijdens de Tachtigjarige Oorlog flink van zich deed spreken? Graatsma heeft een aantal antwoorden paraat. Hij begint met de aanwezigheid van een meertje (ontstaan door een zandafgraving) bij Steenwijk. Want ons belangrijkste uitgangspunt is lake source cooling. Op een diepte van 40 tot 50 m heeft het grondwater onder dat meertje een constante temperatuur van 7 C. Dat water gebruiken wij om het rekencentrum te koelen. De aanwezigheid van zo n waterdragende laag in de bodem is dus een vestigingsargument, maar er speelt meer. Je moet ook toestemming krijgen van de betreffende autoriteiten om die waterlaag te gebruiken. Ik moet zeggen dat de overheden in ons geval positief hebben meegedacht en meegewerkt. Maar er spelen nog meer zaken een rol, zoals de aanwezigheid van elektriciteit. De indruk bestaat dat je in de Randstad niet meer om stroom hoeft aan te kloppen bij de elektriciteitsmaatschappijen. De aanwezigheid van afnemers van warmte is eveneens een vereiste. Het koelwater warmt immers op gedurende zijn rondgang door het rekencentrum. We hebben een overschot aan koelcapaciteit, legt Graatsma uit. Het opgewarmde water gebruiken we om ons eigen kantoor te verwarmen, evenals gebouwen in de buurt. Maar dat is natuurlijk alleen s winters nodig. Hoewel, we leveren ook aan een wasserij die bij ons in de wijk staat. Die heeft het hele jaar door warmte nodig. Tot slot komt er nog een argument om voor Steenwijk te kiezen. Het ligt boven NAP. Dat is voor een aantal klanten echt een pluspunt, vertelt Graatsma. Zij willen niet het risico lopen dat hun bedrijfsvoering stil komt te liggen, omdat het rekencentrum waar een groot deel van hun processen draaien onder water is komen te staan. laagste pue Behalve lake source cooling zorgt het gebruik van elektriciteit dat lokaal is opgewekt met biomassa, voor het bereiken van klimaatneutraliteit. Graatsma geeft aan dat Eco2DC door innovatieve toepassingen wil 6

7 datacenterworks uitkomen op een energieconsumptie die lager ligt dan 1,1 PUE (Power Usage Effectiveness). Deze eenheid geeft het quotiënt weer tussen energieaanvoer en het energiegebruik van de infrastructuur in het rekencentrum. In de ideale situatie ligt dit dus op 1. De efficiëntste rekencentra van tegenwoordig komen uit op 1,2 PUE. Een record dat Eco2DC wil kloppen. Hierbij geholpen door gebruikmaking van de zuinigste apparatuur van onder andere Brocade. Wij werken samen met duurzame leveranciers van hardware en software, verklaart Graatsma. Want software is eveneens van uitermate belang de duurzaamheid van een rekencentrum op te krikken. Daarmee zorgen we ervoor dat de aanwezige apparatuur zo efficiënt mogelijk wordt gebruikt. Virtualisatie is een no-brainer. Hij verwacht dat het grootste deel van het rekencentrum in wording als host gaat optreden voor klanten. In Denemarken, Zweden en Finland heeft hosting de overhand. Ook voor semi-overheidsinstanties als ziekenhuizen, weet Graatsma. Het rekencentrum van Eco2DC is niet het eerste dat klimaatneutraal opereert. Evoswitch en Strato claimen dit stempel ook. Wel is het bedrijf de eerste die streeft naar een PUE van minder dan 1,1. Wij willen onze klanten hierbij betrekken. We zullen al doende veel leren en die lessen willen we ter beschikking stellen aan eenieder die er wat mee wil. Ook dat is een aspect van duurzaamheid dat wij onderschrijven, besluit Graatsma. brocade sponsort roeister Van La Gomera (het op één na kleinste eiland van de Canarische Eilanden) naar het Caribische eiland Antigua is ongeveer km. Deze eilanden zijn begin- en eindpunt van de Atlantic Rowing Race die voor het eerst in 1997 is gehouden. Sindsdien hebben 153 mensen de Atlantische Oceaan in een roeiboot overgestoken. De Britse Roz Savage was in 2005 de eerste vrouw die zo solo de oceaan bedwong. Het is haar zo goed bevallen dat ze nu bezig is de Stille Oceaan over te steken: van Californië naar Hawaï, van Hawaï naar Tuvalu en (in 2010) van Tuvalu naar Australië. Brocade sponsort Savage, omdat de onderneming is geraakt door de aandacht die zij vraagt voor een schone wereld. Toen Savage bijvoorbeeld door de plastic soep op de Atlantische Oceaan roeide, riep zij op alleen nog maar biologisch af breekbaar plastic te gebruiken. We kunnen niet allemaal de oceanen overroeien om te pleiten voor een schonere aarde, aldus Brocade. Eraan toevoegend dat de bijdrage van dit bedrijf bestaat uit het maken van producten die zo weinig mogelijk energie nodig hebben. Brocade is bezig een nieuw kantoor te bouwen in San Jose. Dit moet een toonbeeld worden van een klimaatneutraal gebouw. Het pand is in de tweede helft van 2010 klaar. De belevenissen van Roz Savage zijn trouwens te volgen via www. roz-savage.com. advertentie All IT Rooms is een computerruimte System Integrator. Wij ontwerpen en bouwen nieuwe computerruimtes maar ook de herinrichting, verbouwing of verhuizing van uw huidige computerruimte is bij ons in goede handen. Onze dienstverlening op een rij: Consultancy Ontwerp Project management Realisatie Service Lange Kleiweg 50B 2288 GK Rijswijk Tel

8 Praktijk Nieuw concept voor regionale datacenters Datahouse bouwt datacenter in Alkmaar datahouse legt momenteel de laatste hand aan een nieuw carrierneutraal datacenter in alkmaar. het regionale datacenter gaat volledig op groene stroom draaien en zal bovendien worden voorzien van led-verlichting in plaats van traditionele tl-buizen. Hans Vandam is freelance journalist Datahouse Alkmaar moet eind maart of begin april de deuren openen en is de eerste grote serverruimte in Noord-Holland boven het Noordzeekanaal. De gemeenten in het gebied hopen dat de komst van het datacenter de lokale ict-sector stimuleert. Ook zijn de gemeenten zelf de eerste klanten van Datahouse; het datacenter gaat diensten leveren aan onder andere de gemeenten Bergen en Alkmaar. Het datacenter wordt gevestigd in het oude pand van een telecomprovider aan de Edisonweg in Alkmaar. Belangrijke voorzieningen als airco, noodstroomaggregaat en bekabeling waren hier al aanwezig wat de start van het datacenter heeft versneld. Het pand heeft een datavloer van 300 m² die plaatsbiedt aan 153 racks die worden gevoed door een modulair A-busbarsysteem. Gedurende een gedeelte van de tijd zal de serverruimte worden gekoeld door vrije koeling. led-verlichting Datahouse belooft dat het datacenter volledig zal draaien op groene stroom. Ook bij de inrichting is gedacht aan het milieu en aan kostenbesparing. Opvallend is dat Datahouse in de serverruimte geen gebruikmaakt van traditionele tl-verlichting maar van led-tl s, wat volgens Datahouse een energiebesparing van maar liefst 70 % oplevert. Een gewone tl-buis van 120 cm neemt 36 W op, maar andere onderdelen in het armatuur nemen ook stroom op, zegt Bauke Ybema van Unique Lights, dat de verlichting in Datahouse Alkmaar verzorgt. Een armatuur met twee tl-buizen neemt in totaal 96 W op en dat is dus 48 W per buis. Een armatuur met twee led-tl s neemt 30 W op en dat is dus 15 W per led-tl. Wat voor een datacenter bovendien belangrijk is: led-verlichting geeft zeer weinig warmte af waardoor er dus minder gekoeld hoeft te worden. Volgens Ybema biedt led-verlichting niet alleen voordelen voor het milieu en de portemonnee. Het is rustig licht want het knippert niet. Gewone tl s knipperen vijftig keer per seconde wat mensen onbewust toch merken. Dat knipperen kan bijvoorbeeld vermoeidheid veroorzaken. toekomst Marco van Gink van Datahouse heeft al geruime tijd ervaring met het opzetten en exploiteren van datacenters. Het team van Datahouse is samengesteld uit verschillende mensen die hun sporen hebben verdiend binnen de branche. Met een nieuw concept en de expertise die wij hebben opgedaan met andere datacenters op regionale locaties, willen wij van Datahouse Alkmaar een succes maken. Uiteraard ligt hierbij de nadruk op maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het duurzaam omgaan met energie trekt veel aandacht waardoor wij dit concept in 2010 ook middels meerdere regionale datacentra verder zullen uitrollen. 8

9 datacenterworks De Genset-motor. Een blik onder de verhoogde vloer. Datahouse Alkmaar biedt een datavloer van 300 m 2. Led-verlichting geeft zeer weinig warmte af waardoor er dus minder gekoeld hoeft te worden. De Novec 1230-gasblusflessen. 9

10 Bekabeling Oene-Wim Stallinga is marketing director bij Nexans Cabling Solutions ( na jaren voorbereiding is in 2009 de nieuwe nen en bekabelingsnorm gepubliceerd. oene-wim stallinga analyseert welke impact deze standaard heeft op administratie en beheer van bekabeling. Stapsgewijze handleiding voor aanleg bekabeling NEN EN schept orde in de netwerkwereld Ervoor zorgen dat het om hetzelfde nummer gaat aan beide uiteinden van een kabel, is slechts een van de richtlijnen in deze norm! Hoewel er over het algemeen een zerotolerancebeleid is voor netwerkuitval, vooral in de informatie-intensieve industrieën, is het onvermijdelijk dat incidenten tot enige inactiviteit leiden. Ongeveer 70 % van de netwerkuitval is te wijten aan iemand die het verkeerde patchsnoer eruit trekt. Dat maakt de noodzaak van richtlijnen op basis van best practices duidelijk. Dit is grotendeels wat er in de Europese norm NEN EN staat, die in drie delen is gepubliceerd en die bedoeld is om een adequate planning, uitvoering en exploitatie van ITbekabeling te garanderen, of het nu koper of glasvezel is. We concentreren ons op het eerste deel van de norm NEN EN dat gericht is op een aantal functies, zoals veiligheid, specificatieoverwegingen, kwaliteitsborging, documentatie, bekabelingsadministratie, herstel en onderhoud. In wezen is het een stapsgewijze handleiding van alles waarmee je rekening moet houden bij de aanleg van bekabeling voor informatietechnologie. risico s beheersbaar De normen zijn bestemd voor iedereen die kabels specificeert, plant of implementeert, zoals architecten, ontwerpers, installateurs, inspecteurs, facilitair managers en eindgebruikers. Hoewel, behalve bij publiek gefinancierde projecten, er geen wettelijke redenen zijn de normen te volgen, zijn er genoeg andere redenen om de normen te volgen. Omdat de kosten voor een bedrijf erg hoog zijn als een bedrijfskritisch systeem uitvalt, is het zinvol dit risico beheersbaar te maken met adequate planning en installatie van de bekabeling. In de meeste omgevingen kunnen relatief kleine wijzigingen in het netwerk een enorme impact hebben. Als bijvoorbeeld een server die creditcardtransacties verwerkt, uitvalt, kan het een bedrijf in korte tijd duizenden euro s kosten en dan is nog niet eens rekening gehouden met reputatieverlies. Het lijkt erop dat hoe bedrijfskritischer processen zijn, des te gevoeliger ze zijn voor veranderingen. Daarbij zijn netwerken complexer geworden in vergelijking met vijf jaar geleden; door IPconvergentie is apparatuur, zoals cctv, VoIP en gebouwbeheersystemens, ook deel gaan uitmaken van het netwerk. De nieuwe NEN EN norm erkent de gevoeligheid en complexiteit van netwerken en hoe tijdrovend het is deze handmatig te beheren, vooral wanneer slechts een of twee mensen de code voor de kabelverbindingen begrijpen. Ervoor zorgen dat het om hetzelfde nummer gaat aan beide uiteinden van een kabel, is slechts een van de richtlijnen in deze norm! veiligheid Een ander belangrijk element is veiligheid. Het spreekwoordelijke voorbeeld van een school waar twee gebouwen worden verbonden door een kabel die loopt van het ene raam naar het andere, is sprekend. Als deze norm voorkomt dat mensen denken dat het niet zoveel kwaad kan een potentiële bliksemafleider dwars door een kamer vol met kinderen te laten lopen, is dat des te beter! In het eerste deel van de norm wordt duidelijk aangegeven dat frames en kasten niet in toiletfaciliteiten moeten worden geïnstalleerd of in ruimten waar zich de brandblusapparatuur bevindt. 10

11 datacenterworks 1. Dynamic Free Cooling van Stulz Airconditioning. administratie en documentatie De veiligheid in deze norm draait echter niet alleen om de locatie, maar richt zich in het bijzonder ook op kabels met lage ontvlambaarheid en leidingen en kabels die brandver tragend en niet-corrosief zijn en die weinig uitstoot van rook en giftige stoffen veroorzaken. Andere belangrijke elementen voor de norm, zoals connectiviteit, documentatie, plattegronden van locaties, gaan meer over garanties voor bedrijfskritische naleving. Steeds vaker zijn ook andere richtlijnen hierop van toepassing, zoals Sarbanes-Oxley, Basel II en Itil. Nergens is dit belangrijker dan in de complexe en steeds groter wordende omgeving van een datacenter. Naast de traditionele uitdagingen als betrouwbaarheid, flexibiliteit, groei en veiligheid wordt van datacenters nu ook verwacht dat ze functioneren onder toenemende druk van energiereductie en efficiënter gebruik van ruimte. De norm geeft richtlijnen over de wijze van administratie en documentatie voor diverse omgevingen, waaronder datacenters (zie tabel 11

12 Bekabeling 1). Hoe groter het netwerk is in aantal poorten, hoe sterker de noodzaak voor een goed georganiseerde administratie. De classificatie loopt uiteen van niveau 1, waarbij geen administratie nodig is, tot niveau 3, waarin de administratie elektronisch moet worden bijgehouden. Niet beschreven in tabel 1, maar wel in de bijbehorende tekst van de norm is de best practice voor een zogenoemde uitgebreide (enhanced) administratie. Hiermee wordt bedoeld het automatisch administreren van vaste kabels en aansluitsnoeren in vooral kritische bedrijfsomgevingen. Het behoeft weinig betoog dat veel datacenters in deze laatste categorie vallen. intelligent infrastructure management Een IIM-oplossing (intelligent infrastructure management) kan bedrijven helpen aan deze norm te voldoen door hen te ondersteunen bij zaken als de garantie van IT-continuïteit tot en met de bewaking en controle van het stroomverbruik. IIM-oplossingen gebruiken advertentie Dynamisch in techniek hardware en software voor het beheer van de fysieke infrastructuur en integreren informatie van diverse netwerklagen inclusief die van de aangesloten actieve apparatuur. IIM kan worden gebruikt om defecten te ontdekken, inbreuken op de beveiliging, veranderde apparatuur en verbindingsproblemen, terwijl tegelijk ook de locatie van het incident wordt vastgesteld. IIM vervangt tijdrovende handmatige controles door automatisch onbevoegde verbindingen of onderbrekingen in het systeem te detecteren. Al deze gebeurtenissen worden vastgelegd in realtime en opgeslagen in de database met een tijd- en datumstempel, zodat aan alle eisen voor audit trails HIG IT & Communicatie is uw turnkey partner voor Datacenters en Computerruimtes. Zowel voor bestaand als nieuw. Onze dienstverlening bestaat uit: Consultancy Engineering/Projectmanagement Bouwkundig Power/Noodstroom Koeling Security Bekabeling Inrichting Onderhoud/Service Tabel 1. Relatie tussen grootte van netwerk en type van administratie van poorten. aantal te administreren poorten 2 t/m t/m > 5001 Kantoor Industrie Woning Datacenter Niveau 1: geen verplichte administratie, Niveau 2: manuele administratie, Niveau 3: elektronische administratie voor systeemwijzigingen wordt voldaan. Er kunnen rapporten met de actuele status worden gegenereerd die de systeemconfiguratie en het gebruik van de bedrijfsmiddelen weergeven. Dit alles bevordert betrouwbare en vlotte doorstroming van informatie. Deze standaarden geven op zich geen aanzet tot kostenbesparing. Maar met een dergelijke aanpak kunnen datacentermanagers een aanzienlijke verbetering van de totale beheerskosten bereiken en kunnen besparingen worden gerealiseerd door: realtime bedrijfsmiddelenregistratie die tijdrovende, fysieke netwerkaudits overbodig maakt; identificatie van de reservecapaciteit van bedrijfsmiddelen; locatiecontrole op afstand; verbeterd veranderingsmanagement; minder diagnosetijd; automatische waarschuwingen die ongeoorloofde verbindingen of verbrekingen tonen; snelle, corrigerende maatregelen dankzij detectie-instrumenten; minder uitvaltijd; bewaking en controle van de temperatuuren stroomregeling. tot slot De norm NEN EN omvat een aantal standaarden waarvan het eerste deel zich toespitst op beheer en administratie. De normen zijn gebaseerd op best practices, die zich reeds hebben bewezen in de praktijk. Het valt te verwachten dat hiermee een aanzet zal worden gegeven voor het toenemend gebruik van hulpmiddelen, zoals IIM. meer informatie In DatacenterWorks november 2009 is een eerste artikel aan deze norm besteed. Postbus AE Reeuwijk Tel: Fax:

13 Praktijk datacenterworks Facebook gaat eigen datacenters bouwen Bouw eerste faciliteit gestart Ferry Waterkamp is hoofdredacteur van DatacenterWorks de sociale netwerksite facebook gaat zijn eigen datacenters bouwen om zijn 350 miljoen leden te bedienen. het eerste eigen datacenter verrijst in prineville in de amerikaanse staat oregon. Toen we begonnnen als start-up kon de volledige dienst draaien op een enkele server en leasden we datacenterruimte in gebouwen die ook werden gebruikt door andere bedrijven, vertelt hoofd techniek Jonathan Heiliger in een blogpost. Naarmate het aantal gebruikers toenam en Facebook omvangrijker werd, werd het voor ons aantrekkelijker om volledige datacenters te leasen. Nu zijn we op het punt aangekomen dat we zelf datacenters gaan bouwen. Het voordeel van een eigen datacenter boven het huren van datacentercapaciteit is dat de infrastructuur geheel volgens eigen inzichten en behoeften kan worden ontworpen. Het eerste Facebook-datacenter dat moet verrijzen in Prineville, Oregon, zal bijna m² beslaan en naar verluidt ongeveer 180 miljoen dollar gaan kosten. Het datacenter wordt ontworpen volgens de Leed Gold-standaarden en uitkomen op een PUE-waarde van onder de 1,15. energie-eff iciënt Volgens Heiliger zal Facebook er alles aan doen om het datacenter zo energie-efficiënt mogelijk te maken en de impact op de omgeving te minimaliseren. Zo zal de nieuwe faciliteit gebruikmaken van vrije koeling en van koeling door verdamping van water in plaats van chillers. Evaporative cooling is een systeem dat vaak minder energie kost dan de gebruikelijkere compressiekoeling. Ook wordt een ups-systeem ingezet dat volgens Facebook verdergaat dan de traditionele systemen en waarvoor Facebook een patent heeft aangevraagd. Het nieuw ontworpen systeem moet zorgen voor een energiebesparing van 12 %. De servers worden bovendien uitgebreid met een 12 V-batterij. De warmte die door de servers wordt afgegeven, wordt hergebruikt. Volgens Tom Furlong, bij Facebook directeur site operations is ook de locatie gekozen mede met het oog op energie-efficiëntie. Na een grondige analyse van de westkust concludeerde Facebook dat Prineville het beste pakket te bieden had: een klimaat dat geschikt is voor vrije koeling, duurzame energiebronnen voldoende grond beschikbaar, getalenteerde arbeidskrachten en een stimulerende arbeidsomgeving aanwezig. Het startsein voor de bouw is inmiddels gegeven. De constructie van het datacenter duurt twaalf maanden en zorgt voor de duur van de bouw voor tweehonderd banen. Na voltooiing zal het complex aan 35 mensen werk bieden, waarbij parttimers en werknemers op contractbasis niet zijn meegerekend. Facebook zet een ups-systeem in dat volgens Facebook verdergaat dan de traditionele systemen en waarvoor de netwerksite patent heeft aangevraagd. 13

14 Management We willen nog verder oostwaarts Linxtelecom bouwt in voormalig Oostblok bepaald geen alledaagse onderneming: datacenters bouwen en runnen in het voormalige oostblok! toch is dat precies wat het nederlandse bedrijf linxtelecom al sinds 2003 doet. en met succes, want linxtelecom beschikt inmiddels over twee datacenters in moskou en tallinn, terwijl nog dit jaar een derde in sint petersburg en een vierde in warschau operationeel worden. datacenterworks had een gesprek met erwin sparreboom, vicepresident operations van linxtelecom, over de mogelijkheden en moeilijkheden die het werken in deze regio met zich meebrengt. Paul Matthijsse is freelance journalist In 2000 vatten enkele telecomveteranen het niet-alledaagse plan op carrier-activiteiten in het voormalige Oostblok te starten. Dit groepje, gelouterd in het telecomvak en eerder werkzaam bij onder meer bij Unisource, AT&T, Global Crossing en KPNQuest, zag al vroeg in dat dit een markt was die in de nabije toekomst heel wat potentie in zich zou kunnen hebben. Na de nodige voorbereidingen werd in het laatste kwartaal van 2000 het bedrijf Linxtelecom opgericht, met als thuisbasis Amsterdam. Eind 2003 werd het bedrijf operationeel. focus op oost-europa Linxtelecom positioneert zich als een internationale serviceprovider met een nadrukkelijke focus op Oost-Europa. Inmiddels beschikt het bedrijf over een eigen onderzees 120 Gbps DWDM-glasvezelnetwerk dat de landen rond de Baltische Zee verbindt. In combinatie met andere faciliteiten is daardoor een uniek netwerk ontstaan, dat de volgende steden omspant: Moskou en Sint Petersburg (Rusland), Tallinn (Estland), Riga (Letland), Vilnius (Litouwen), Kiev en Lviv (Oekraïne), Stockholm (Zweden), Helsinki 14

15 datacenterworks (Finland), Tbilisi (Georgië), Warschau (Polen), Boedapest (Hongarije), Frankfurt, Londen en Amsterdam. DCW: Waarom besloot Linxtelecom om activiteiten in Oost-Europa te gaan ontplooien? Erwin Sparreboom: In 2000 heeft een aantal telecomveteranen, onder wie onze huidige CEO Jules Delahaije, het plan opgevat activiteiten in het voormalige Oostblok te starten, omdat de praktijk uitwees dat het voor telecombedrijven moeilijk was daar goede netwerkverbindingen op te zetten. De ict-diensten daar waren op dat moment ook minder volwassen dan hier in het westen. Linxtelecom voorzag dat deze regio zou gaan groeien en binnen een aantal jaren ook behoefte zou hebben aan kwalitatief hoogwaardige verbindingen en diensten. Behalve de internationale verbindingen tussen Oost Er is bijna overal een vergunning voor nodig en alles moet ook nog eens tot in de kleinste details worden beschreven. en West wilden we op termijn ook de eindklanten op de lokale markten daar bedienen. Het opzetten van datacenters op strategische punten in het bestaande netwerk was hierbij een logische vervolgstap. datacenters En die zijn er gekomen. Linxtelecom beschikt inmiddels over twee datacenters, waarvan er een in Tallinn (500 m 2 ) en een in Moskou (2.500 m 2 ) staat. Deze centers zijn verkregen door overname van twee lokale partijen, respectievelijk in 2003 (Datatelecom - voormalig KPNQwest, Estland) en in 2007 (het Russische deel van WideXS - voormalig Cable & Wireless). Daarnaast wordt binnenkort een derde datacenter in Sint Petersburg geopend, dat geheel van de grond af aan is opgebouwd en dat met zijn 7500 m 2 een van de grootste en kwalitatief hoogwaardigste datacenters van heel Rusland wordt. Een vierde datacenter in het centrum van Warschau is in aanbouw, terwijl Linxtelecom nog dit jaar de eerste steen wil leggen voor een vijfde. Voor 2011 staan nog eens twee tot drie centers gepland en voor de jaren daarna nog meer. Kortom: aan groeiambities geen gebrek! Sparreboom: Het probleem is dat maar heel weinig partijen in die regio kwalitatief goede datacenters kunnen bouwen. En dat is precies het gat waar we inspringen. We richten ons hierbij dan ook nadrukkelijk op het highend-datacentersegment. diensten en klanten Met zijn regionale netwerk richt Linxtelecom zich op wereldwijde operators die Fortune 500-bedrijven bedienen en voor wie lokale Erwin Sparreboom van Linxtelecom: Het vinden van goede en betrouwbare lokale leveranciers, is van enorm groot belang. aanwezigheid een must is, op grote regionale operators die op zoek zijn naar snelle connecties met het westen en op regionale bedrijven, operators en ISP s die internationale verbindingen en kwalitatief hoogwaardige diensten willen bieden. Linxtelecom biedt hen onder meer glasvezel- en ethernetverbindingen, VPN s, virtuele PoP s, beheerde diensten, IP-transit en lambda s. De regionale dienstverlening bestaat daarnaast uit technieken als internettoegang, hosting, colocatie, VoIP en disasterrecovery. gestapelde servicelagen Sparreboom: Voor wat betreft het netwerk zijn we destijds begonnen met het aanbieden van standaarddiensten, zoals E1 s. In de 15

16 Management afgelopen jaren hebben we ons netwerk echter voortdurend opgewaardeerd, waardoor we inmiddels ook in staat zijn op moderne technieken te focussen, zoals MPLS-VPN en ethernet-gerelateerde diensten. In onze datacenters bieden we ook verschillende services aan die zijn gekoppeld aan onze colocatie en netwerkdiensten, zoals een dienst als disasterrecovery. Deze dienst is heel gewild bij grote lokale en internationale banken, waarvan we er veel als klant hebben. We bouwen dan in het datacenter zelf een disaster-recoveryunit. Deze units bevatten gemiddeld twintig tot zestig volledig ingerichte werkplekken. Onze klanten creëren zo een uitwijkmogelijkheid om hun ict-diensten op hun eigen locatie beschikbaar te houden als er calamiteiten zijn. regionale vestigingen In de loop der jaren is Linxtelecom flink gegroeid, door zowel autonome groei als acquisities. Inmiddels heeft het bedrijf naast het hoofdkantoor in Amsterdam ook regionale vestigingen en dochtermaatschappijen in Moskou, Sint Petersburg, Warschau, Tallinn, Riga, Vilnius, Kiev, Tbilisi, Boedapest, Helsinki, Stockholm, Frankfurt en Londen. Er werken in totaal ruim 150 mensen, van wie ongeveer 120 in de Oost-Europese regio. Samen bedienen zij ongeveer klanten en sinds 2008 is Linxtelecom winstgevend. Sparreboom benadrukt het belang van deze lokale kantoren: Een uitdaging voor een regionale dienstverlener als Linxtelecom is dat onze markt vele landen omspant. Al die landen hebben hun eigen cultuur, hun eigen tradities, hun eigen taal en vooral ook hun eigen manier van werken. Ook de regelgeving voor datacenters en netwerken verschilt van land tot land. Dat levert een grote stapel papierwerk op waar je je doorheen moet worstelen. Dat is niet altijd even leuk, maar vormt nu eenmaal onderdeel van onze business. Toch hebben we al in een vroeg stadium onderkend dat we niet alles vanuit Nederland konden regelen, je moet vooral niet denken dat wij in Nederland alles beter weten dan de mensen in de regio zelf, integendeel. Vandaar dat het een zeer belangrijk onderdeel van onze strategie is zoveel mogelijk mensen lokaal, dus in de regio, aan te nemen. Die weten veel beter dan wij hoe het werkt zaken lokaal te regelen en welke paden je daarvoor het best kunt bewandelen. Persoonlijk denk ik dat dit een van de belangrijkste redenen is waarom we succesvol zijn: wij respecteren de lokale culturen en de manier van werken en dat wordt vanuit de regio duidelijk gewaardeerd. it in oost-europa Cisco geeft jaarlijks een lijst uit met de IT awareness van landen over de hele wereld, met als doel de acceptatie van ict door een samenleving te kwantificeren. Hoe is het daarmee in Oost-Europa gesteld? Het probleem is dat maar heel weinig partijen in die regio kwalitatief goede datacenters kunnen bouwen. Sparreboom: Dat is daar op dit moment nog niet zo belangrijk als hier in het westen. Vergelijk het met hoe de markt hier was een jaar of tien geleden. Datacenters, zoals we die hier nu kennen, bestonden vrijwel niet. Organisaties die dergelijke diensten nodig hadden, plaatsten dat daarom vaak in-house. Deze in-housefaciliteiten waren echter beperkt in beschikbaarheid en schaalbaarheid. Nu de datacenters en de daaraan gerelateerde diensten in het westen volwassen zijn geworden, is een duidelijke trend naar outsourcen ontstaan. In Oost-Europa staat deze ontwikkeling nog in de kinderschoenen. De kwaliteit van veel van de bestaande datacenters in de regio is nog niet goed genoeg klanten over te laten stappen. Maar wij merken dat de markt daar de trend in het westen volgt en dat de vraag naar kwalitatief hoogwaardige datacenters toeneemt. Naarmate de contacten met de omliggende landen en het westen verder toenemen en steeds meer kritische bedrijfsprocessen via netwerken worden afgehandeld, zullen bedrijven gaan inzien dat het wel degelijk loont te investeren in een goede ict-infrastructuur. Anders gezegd: naarmate het gebruik van ict in de bedrijfsvoering toeneemt, zullen de eisen met betrekking tot zaken als beschikbaarheid, back-up en security hoger worden. Klanten zullen daarbij de serviceniveaus steeds meer willen vastleggen in SLA s, net zoals we dat in het westen inmiddels gewend zijn. Binnen in Moskou. 16

17 datacenterworks specif ieke problemen Brengt het werken in het voormalige Oostblok nog specifieke problemen met zich mee? Sparreboom: Uiteraard komen we daar veel zaken tegen die anders zijn dan we hier in het westen gewend zijn. Een voorbeeld hiervan is de dienstverlening van leveranciers van hardware. Er wordt vaak veel beloofd, maar dat kan uiteindelijk in veel gevallen niet worden nagekomen. Als je bijvoorbeeld een kapot onderdeel hebt, zegt de leverancier jou in het servicecontract toe dat je binnen 24 uur een nieuw onderdeel zult ontvangen. Maar dat onderdeel blijkt je leverancier dan toch niet op voorraad te hebben, waardoor je zes weken of meer moet wachten op een vervangend onderdeel. Daarmee hebben we in het begin een aantal teleurstellende ervaringen gehad. Dit hebben we uiteindelijk ondervangen door lokaal onze eigen voorraad reserveonderdelen voor kritische systemen aan te houden. Uit dit voorbeeld blijkt wel dat het vinden van goede en betrouwbare lokale leveranciers, van enorm groot belang is. Een ander probleem is bijvoorbeeld het vergunningenstelsel in Rusland, dat vele malen complexer is dan we hier gewend zijn. Er is bijna overal een vergunning voor nodig en alles moet ook nog eens tot in de kleinste details worden beschreven, waarbij er weinig tot geen ruimte voor flexibiliteit is. Als je dan denkt alles op orde te hebben, veranderen de regels weer. Dit is een enorme uitdaging en om hiermee goed om te gaan moet je dergelijke complexe regels heel goed uitzoeken en leren begrijpen. Een bijkomend probleem is nog dat sommige zaken niet landelijk, maar regionaal zijn geregeld, waardoor het in Sint Petersburg vaak net weer iets anders is geregeld dan in Moskou. Het datacenter van Linxtelecom in Tallinn. aan de weg timmeren De afgelopen jaren heeft Linxtelecom flink aan de weg getimmerd. Voorziet u nog expansie buiten uw huidige werkterrein? Sparreboom: Jazeker, we blijven ambitieus! We hebben uiteraard een plan hoe we willen uitbreiden, maar in de praktijk is het uiteraard toch vaak de markt die dicteert. Dikwijls komt er een vraag van een klant of is er ineens een mogelijkheid ergens een overname te doen, waardoor we kunnen besluiten het plan iets aan te passen. Maar voor wat betreft datacenters willen we op de korte tot middellange termijn uitbreiden naar landen als Oekraïne, Roemenië, Hongarije en Bulgarije, en in de Kaukasus (Armenië, Georgië en Azerbeidzjan). Op de langere termijn willen we nog verder oostwaarts (bijvoorbeeld Kazachstan en aansluitende regio s). We zien daar op dit moment echter nog een achterstand op telecomgebied en deregulering, waardoor het voor het bouwen van datacenters momenteel te vroeg is. Dit kan uiteraard binnen een aantal jaren sterk zijn veranderd. Vandaar dat we ook daar in een vroeg stadium voet aan de grond willen krijgen! advertentie Toe aan een nieuwe computerruimte? Van ontwerp tot realisatie Vaultex neemt u alle zorg uit handen! Gratis Quick Scan! AN AEGIDE COMPANY info@vaultex.eu Tel

18 Koeling Harry Schmitz en Walter van Kampen zijn werkzaam bij Autarkis bv Koelinstallaties verduurzamen met PCM Een nieuwe generatie autarkische datahotels de markt van datacenters is sterk groeiende en verantwoordelijk voor een stijgende koelbehoefte zowel in nederland als wereldwijd. deze groei gaat gepaard met sterke stijging van het energiegebruik en met een toenemende hfk-emissie door koudemiddellekkage wat sterk bijdraagt aan het broeikaseffect. volgens harry schmitz en walter van kampen is het dan ook tijd voor een nieuwe generatie koeling die gebruikmaakt van pcm-koeling in plaats van dx-koeling. Uit vooronderzoek komt naar voren dat de tot nu toe toegepaste koelinstallaties voor datacentra technisch niet noodzakelijk zijn en dat door mechanische ventilatie gecombineerd met faseovergangsmateriaal in een buitenlucht closecontrole-unit een grote energiebesparing te realiseren valt zonder dat dit ten koste gaat van de bedrijfszekerheid. Bovendien maakt toepassing van deze techniek de verduurzaming van de klimaatinstallatie van datacenters gemakkelijker, immers er wordt nog maar een fractie van het elektrisch vermogen opgesteld voor koeling. Bijkomend voordeel is dat door de eenvoud van deze installatie ook het onderhoud tot een minimum wordt beperkt. In dit artikel onderscheiden we drie generaties datahotels: De huidige generatie datahotels. Een nieuwe generatie datahotels. Een nieuwe generatie autarkische datahotels. De nieuwe generatie datahotels onderscheidt zich van de huidige generatie datahotels doordat de computerrekken in de serverruimte niet worden aangesloten op AC- maar op DC-stroom. Ook wordt de bouwkundige schil van het datahotel in plaats van goed zeer slecht geïsoleerd. En niet te vergeten de DX-koeling wordt vervangen door PCM-koeling. Qua koelprincipe maakt dit geen enkel verschil, omdat DX-koeling gebruikmaakt van de overgang van vloeibaar naar gas en de PCM-koeling daarentegen alleen maar gebruikmaakt van de fase- wat is pcm-koeling? PCM staat voor Phase Change Materials, in het Nederlands vertaald als faseovergangsmateriaal. PCM-koeling en -verwarming is niets anders dan een geavanceerdere manier van mechanische compressiekoeling. In de huidige directe expansie (DX) closecontrole-units wordt koelvloeistof ingespoten in de verdamper. De koelvloeistof verdampt en koelt daardoor de omgevingslucht. Het verdampte koelgas wordt door de compressor aangezogen en condenseert weer in de condensor. In de condensor verwarmt het condenserende gas de omgevingslucht. Via het expansieventiel wordt de koelvloeistof weer ingespoten in de verdamperbatterij. Het betreft een momentaan thermodynamische kringproces met bewegende delen. PCM-koeling en -verwarming functioneert op exact dezelfde wijze, alleen de woorden verdampen en condenseren worden vervangen door de woorden smelten en weer bevriezen en het betreft een tijdverschoven thermodynamisch kringproces zonder bewegende delen. Je kunt met een gerust hart zeggen conventionele, directe expansiekoeling in closecontroleunits is een ouderwetse en niet duurzame wijze van PCM-koeling met bewegende delen die uiteindelijk toch alleen maar stuk zullen gaan en veel onderhoud behoeven. Echte innovatieve PCMkoeling via de faseovergangen smelten en weer bevriezen bezit al deze nadelen in het geheel niet. 18

19 datacenterworks overgang van vast naar vloeibaar. De nieuwe generatie autarkische datahotels onderscheidt zich van de nieuwe generatie datahotels doordat een overstap wordt gemaakt van een centrale energievoorziening naar een decentrale energievoorziening. De computerrekken op zich worden omgevormd tot gedecentraliseerde datacentra. Alle stellingen worden hier onderbouwd op een rekenkundige wijze, zodat iedere lezer in staat is alle berekeningen en uitgangspunten te verifiëren en zo nodig te corrigeren. de huidige generatie De dataverwerking. Het betreft een datahotel voorzien van twaalf computerrekken elk met een voelbare warmtedissipatie van 6,5 kw, totaal 78,0 kw. De rekken worden aangesloten op het 230/300 V wissel- en draaistroomnet (= alternating current, dat wil zeggen een ACelektriciteitsnet). De specifieke koelbelasting in de ruimte bedraagt W/m 2 netto vloeroppervlak (NVO). De bouwkundige constructie. De computerrekken worden geplaatst in een goed geïsoleerde ruimte met een NVO van 50 m 2 en een isolatiedikte van de buitenschil van 10 cm. Het maximale transmissieen infiltratieverlies onder nominale winterse ontwerpcondities bedraagt 2,6 kw, dit stemt overeen met een specifieke verwarmingsbelasting van 52 W/m 2 NVO dus slechts 3 % van de interne voelbare koelbelasting. De werktuigbouwkundige installatie. De tot dusverre meest geëigende manier van klimaatconditionering van kleinere datacentra betreft de installatie van redundante luchtgekoelde, directe expansie close-controle-units (DX-CCU), die bestaan uit een binnenunit met recirculatieventilator, DX-verdamper en expansieventiel en een buitenunit voorzien van een buitenluchtventilator, DX-condensor en koelmiddelcompressor. Een en ander elektrisch aangesloten op weer het AC-net. De computerrekken worden in het datacenter gepositioneerd in een zogenoemde warme-tunnelopstelling. De gekoelde lucht wordt via de verhoogde computervloer tussen de rekken toegevoerd en door de computers opgewarmd, waarna de opgewarmde lucht in de downflow DX-CCU wordt gekoeld en als geconditioneerde lucht weer via de verhoogde plenumvloer in de up-flow tunnel wordt toegevoerd. De maximale luchttoevoertemperatuur bedraagt 22 C, terwijl de maximale retourluchttemperatuur 32 C bedraagt. Het benodigde recirculatieluchtdebiet V= 10 = m3/h. betreft dan Met een 3 x opvoerhoogte van de recirculatieventilator van 500 Pa en een overall ventilator-motorrendement van 70 % bedraagt het opgenomen krachtvermogen van de P x x 0,7 =4,6 kw. ventilator De gemiddelde verdampingstemperatuur van het koelmiddel in de verdamper zal zo fan rond de 10 C liggen en de condensortemperatuur bedraagt circa 45 C bij een buitenluchttemperatuur van 30 C. Indien het een thermodynamisch goed geconstrueerde DX-CCU betreft, functioneert de compressor onder vollastcondities met een coëfficiënt of performance van (273 = 10) COP=0,60 x (45-10) = 4,9. Het te installeren compressorvermogen betreft 78 dan kw. 4,9 = 15,9 Het benodigde buitenluchtdebiet voor de koeling van de condensor wordt uitgelegd op een temperatuurverschil tussen de intredende en uittredende buitenlucht van circa 6 C, aldus resulteert een benodigd buitenluchtdebiet van 3 x ) V k 6 = m3/h. Met een opvoerhoogte van 250 Pas en een ventilatorrendement van 80 % bedraagt het opgenomen krachtvermogen voor de buitenluchtventilator P x x 0,8 =4,3 kw. De berekening van de overall fan COP-waarde van de luchtgekoelde DX-CCU-installatie levert dan op: COP 78 4,6 + 15,9 + 4,3 = 3,2. Hoewel de koelbelasting een continu karakter vertoont, functioneert de luchtgekoelde koelinstallatie verre van altijd op vollast. De gemiddelde buitentemperatuur in Nederland bedraagt 10 C. Onder deze buitenluchtcondities draait de compressor op deellast met een gemiddelde COP van 0,60 x ( ) ((45-20) - 10) = Het gemiddeld opgenomen krachtvermogen bedraagt dan 11,3 = 6,9 kw. De SPF (seasonal performance factor) van de koelinstallatie voor een 78 continue koelbelasting bedraagt dan 4,6 + 6,9 + 4,3 = 4,9. De reguliere regeling van een DX-close-controle-installatie betreft een constant-volumeregeling, dat wil zeggen de ruimtetemperatuur wordt geregeld via deel- en vollastbedrijf van de compressor en niet door toerenregeling van de binnenventilator. De elektrotechnische installatie. Aldus is een all-electrical oplossing voor de energievoorziening ontworpen. Met een cosinus phi van 0,85 bedraagt het elektrische aansluitvermogen van het datahotel 4,6 + 15,9 + 4,3 + 78,0 0, kva. Het jaarlijkse elektriciteitverbruik van de huidige generatie datahotels bestaat dan uit twee posten: elektraverbruik voor de computers, groot ; (dagen) (h) 78 (kw) x 365 a x 24 dag het elektraverbruik van de luchtgekoelde DX-CCU-installatie groot ,9 = kwh(e) a = kwh(e) a Samengevat geeft tabel 1 samen met afbeelding 1 een en ander weer. 1. Het procesflowdiagram van de huidige generatie datahotels. 19

20 Koeling Tabel 1. De fysische data van de huidige generatie datahotels. De warmtedissipatie in het datahotel [stuks] datarekken van elk 6,5[kW] = 78 [kw]. 2. Aansluitspaning [VAC]. De bouwkundige constructie. 3. Netto vloeroppervlak 50 [m 2 NVO] W m 2.K 4. U-waarde schil = 0,4 [ ]. W 5. Nominaal transmissie en infiltratieverlies = 52 [ m 2.NVO]. De werktuigbouwkundige installatie. 6. Luchtgekoelde DX-CCU met een voelbaarkoelvermogen van W m 2.NVO [ ]. m 7. Een recirculatieluchtdebiet van 470 [ 2 h.m 2 NVO].. 8. Een SPF = 4,9 De elektrotechnische installatie. 9. Een E-aansluiting van Aansluitspanning [VAC]. De meet- en regelinstallatie. 11. Een constant-volumedebiet = CV-systeem. Het jaarlijkse energiegebruik. 12. Het betreft een all electrical solution met een continue bedrijfswijze h a [ ]. 13. Het jaarlijkse elektriciteitsverbruik bedraagt kwh(e) a.m 2 NVO [ ]. een nieuwe generatie datahotels De dataverwerking. Het betreft weer een datahotel met twaalf computerrekken met elk een informatievermogen van 6,5 kw equivalent, totaal dus weer 78,0 kw. De rekken worden echter niet meer aangesloten op het 230/300 V wissel- en draaistroomnet (= alternating current, dat wil zeggen een AC-elektriciteitsnet), maar op bijvoorbeeld een 16 V-gelijkspanningsnet (= direct current, dat wil zeggen een lokaal DC-elektriciteitsnet). De conversie van AC naar DC wordt niet meer ingebouwd in de computerrekken, maar verplaatst naar buiten het datacenter. Elke computer werkt namelijk intern op gelijkspanning. Het conversieverlies van AC naar DC bedraagt circa 10 %. De specifieke koelbelasting in de ruimte zakt daardoor van naar W/m 2 NVO, totaal dus 70 kw. De nieuwe generatie autarkische datahotels onderscheidt zich van de nieuwe generatie datahotels doordat een overstap wordt gemaakt van een centrale energievoorziening naar een decentrale energievoorziening. De bouwkundige constructie. De computerrekken worden niet meer geplaatst in een goed geïsoleerde ruimte, maar bij wijze van spreken in een slecht geïsoleerde circustent met wel weer een NVO van 50 m 2. De U-waarde van de gebouwschil neemt toe van 0,4 naar 5,5 W/m 2 per K-temperatuurverschil tussen binnen en buiten. Het maximale transmissie- en infiltratieverlies onder nominale winterse ontwerpcondities neemt dan toe van 52 naar 490 W/m 2 NVO dus x 100 = 35% van de nieuwe interne voelbare koelbelasting. Zoals in afbeelding 2 schematisch is weergegeven, wordt de circustent of het glazen datahotel voorzien van een zomersstralingsscherm. Op het te installeren voelbare koelvermogen heeft de circustent weinig invloed, maar op de jaarlijkse koelenergie wel. De gemiddelde buitentemperatuur in Nederland bedraagt 10 C. De gratis jaarlijkse koelenergie door transmissieen infiltratieverlies bedraagt bij een gemiddelde binnentemperatuur van W dagen h 27 C dan x 490 [ m 2 NVO] x 50 [m 2 NVO] x 365 a x 24 dag = kw thermische koelenergie per jaar. Dat deze energiebesparing optreedt, wordt op twee wijzen gerealiseerd: de warme lucht van 32 C wordt expliciet langs het dak en de buitengevel gevoerd; de meet- en regelinstallatie wordt omgebouwd van een constantvolumesysteem (CV-systeem) naar een variabel-volumesysteem (VAV-systeem). Hierover later meer. De werktuigbouwkundige installatie. De luchtgekoelde redundante DX-CCU s worden vervangen door PCM-CCU s. Smeltend ijs is een bijzonder goed voorbeeld van een faseovergangsmateriaal. Als ijs van 0 C overgaat in water van 0 C bedraagt de koelenergie 332 kj/kg ijs. Ter vergelijking 1 kg koelwater met een temperatuurtraject van 6 naar 12 C, een zeer gebruikelijk koeltraject in oudere koelinstallaties, vertegenwoordigt maar een koelenergie van 1 [kg]x4,2[ kg. K] x12 (12-60[K]=25kJ/kg kj oftewel slechts 8 % van de aggregatieovergang van vast (= ijs) naar vloeibaar (= ijswater). Kortom aggregatieovergangen worden gekenmerkt door thermodynamisch beschouwd twee fundamentele grootheden: een vaste temperatuur tijdens de overgang; bijzonder grote koel- en verwarmingsenergieën. Het grote nadeel van ijs als PCM-materiaal voor het klimatiseren van ruimten is dat de smelttemperatuur van 0 C te laag is om via directe vrije-buitenluchtkoeling weer te regenereren. Daarom hanteert Autarkis een PCM-materiaal met een smelttemperatuur van 22 C voor datahotels. Nu, zoals in afbeelding 2 is weergegeven, wordt in de CCU in plaats van een DX-koelbatterij een PCM-koelbatterij ingebouwd die de luchttoevoertemperatuur conditioneert op 22 C. De aangezogen buitenlucht heeft zomers, overdag, een maximale temperatuur van 28 C. In tegenstelling tot de buitenunit met de DX-condensor, die opgesteld staat op het dak van het datahotel, heeft de buitenluchtaanzuiging plaats op maaiveldniveau. De buitentemperatuur op maaiveldniveau is altijd circa 2 C koeler dan boven op het dak van het datahotel. De aangezogen buitenlucht wordt overdag voelbaar gekoeld naar 22 C waarbij het PCM-materiaal smelt. De minimale zomerse nachtelijke temperatuur bedraagt 16 C en deze wordt door de PCM-batterij opgewarmd naar 20