Het mandaat inzake financiële stabiliteit

Transcriptie

1 Het mandaat inzake financiële stabiliteit Brussel, 21 oktober 2015 Thomas Schepens Grégory Nguyen

2 DEEL 1 : Functies van het financieel systeem en voornaamste financiële risico's 2

3 Definitie van "financiële stabiliteit" Er is geen algemeen aanvaarde definitie van "financiële stabiliteit": Definitie a contrario : financiële stabiliteit = afwezigheid van financiële instabiliteit Eurosysteem (ECB) - definitie van een stabiel financieel systeem : "financieel systeem (financiële instellingen, markten en infrastructuren) dat kan weerstaan aan grote schokken en aan de afwikkeling van macroeconomische onevenwichten, waardoor het risico op een verstoring van de financiële intermediatie tussen spaarders en investeerders wordt beperkt." 3

4 Belang van "financiële stabiliteit" Moderne economieën presteren niet goed zonder een performant financieel systeem Crisissen in het financieel systeem zijn zelden beperkt tot deze sector alleen : spanningen slaan over op andere sectoren van de economie, via weerslag op : economische groei prijzen van financiële activa overheidsfinanciën 4

5 Illustraties 5

6 Illustraties 6

7 Illustraties 7

8 Functies van het financieel systeem Organisatie van het betalingsverkeer Rol van bankdeposito's Infrastructuren voor betalingsverkeer Financiële intermediatie Kwalitatieve transformatie van financiële activa Krediet-, liquiditeits- en renterisico's Hulp bij beheer van onzekere toekomst Verzekeringsmechanismen Co-financiering van risicovolle investeringsprojecten Bepaling financiële prijzen : rentevoeten,... 8

9 1. Organisatie van het betalingsverkeer Instrument = geld Chartaal geld : bankbiljetten, muntstukken Giraal geld : bankdeposito's 9 Gemiddeld aantal betalingen in 2014 : 5,1 miljoen per dag De uitvoering van betalingen tussen bankcliënten vraagt een groot aantal interbank-transacties : Het banksysteem is in hoge mate verweven (de verzwakking van één bank kan via domino-effecten instabiliteit verder uitbreiden) Belang van robuuste infrastructuren voor het betalingsverkeer (UCV, Target 2) : Rol van centrale banken Toezicht en controle op de betaalsystemen en betalingsinfrastructuur

10 2. Financiële intermediatie Instrument = financiële activa Schulden : leningen, obligaties, deposito's,... Gestructureerde producten : CDOs,... Hybride instrumenten (half aandeel, half schuld) Aandeel : gewone aandelen, preferente aandelen,... Directe intermediatie (markten) en indirecte intermediatie (financiële instellingen) 10

11 2. Financiële intermediatie Te overwinnen of te beheersen obstakels : Kredietrisico : gaat de debiteur terugbetalen? Verscheiden voorkeuren van leners en ontleners tav de wezenlijke kenmerken van de financiële activa [Asymmetrische informatie] 11

12 2. Financiële intermediatie Obstakel 1 - kredietrisico: sommige debiteurs betalen hun lening niet terug Prikkel voor indirecte intermediatie : De financiële instelling die, als tussenpersoon, het spaargeld aantrekt en de uiteindelijke investering financiert, neemt de wanbetalingsverliezen op zich Rol van de kredietrating-agentschappen in de directe intermediatie : de kredietrating geeft een inschatting van het risico van wanbetaling 12

13 2. Financiële intermediatie Obstakel 2 - Verscheiden voorkeuren van leners en ontleners : Spaarders geven bij beleggingen doorgaans de voorkeur aan veiligheid (weinig of geen kredietrisico) en liquiditeit (spaargeld opvraagbaar op korte termijn) De ontleners verkiezen meestal leningen met een lange looptijd en een vaste rentevoet 13

14 2. Financiële intermediatie Prikkel voor indirecte intermediatie : De financiële instelling gaat aan de leners en ontleners verschillende financiële instrumenten aanbieden en op die wijze wordt een kwalitatieve transformatie van financiële activa gerealiseerd 14

15 2. Financiële intermediatie 15

16 2. Financiële intermediatie Een kwalitatieve transformatie van financiële activa stelt de kredietinstellingen bloot aan verschillende financiële risico's : kredietrisico liquiditeitsrisico : mismatch tussen de gemiddelde looptijd van activa en passiva renterisico : mismatch tussen de gemiddelde gevoeligheid van activa en passiva aan veranderingen in de (markt-)rentevoeten 16

17 2. Financiële intermediatie Financiële risico's zijn inherent aan de activiteit van financiële intermediatie en een goed beheer van deze risico's is van primordiaal belang 17

18 2. Financiële intermediatie Evolutie van het bankkrediet aan Belgische huishoudens en niet-financiële ondernemingen 18

19 Samengevat : Financiële intermediatie Via de financiële markten en de financiële instellingen (kwalitatieve transformatie van de financiële activa) bevordert het financieel systeem de financiële intermediatie De kwalitatieve transformatie van de financiële activa stelt de financiële instellingen bloot aan risico's die zorgvuldig moeten beheerd worden Enkele cijfers (situatie eind maart 2015) Financiële activa van de huishoudens : 1223 miljard Schulden van de huishoudens : 250 miljard Kredieten geregistreerd in de Centrale voor kredieten aan de ondernemingen : 206 miljard 19

20 3. Hulp bij beheer van onzekere toekomst Geconfronteerd met onzekerheid over de toekomst, wordt de homo economicus verondersteld te kiezen voor een zekere uitkomst (in de hypothese dat al het andere gelijk is). Economische agenten zijn bereid om iets te betalen om de negatieve gevolgen van mogelijke, maar onzekere, toekomstige gebeurtenissen beter te beheersen. Bijvoorbeeld een verzekeringspremie 20

21 3. Hulp bij beheer van onzekere toekomst Het samenbrengen (pooling) in één portefeuille van veel gelijkaardige, niet-perfect-gecorreleerde risico's stelt verzekeringsmaatschappijen in staat om "catastrofale" verliezen van verzekerden te vergoeden (in ruil voor premie en franchise) Het principe van een wafel- en ijsjesverkoper In aard deels overeenkomend, vindt men ook bij veel kredietverleningsoperaties risicopremies en franchises (in het geval van verliezen) terug. 21

22 3. Hulp bij beheer van onzekere toekomst Voorbeeld : Financiering van bouw van appartementencomplex De ondernemer financiert 30 % van het project door middel van de inbreng van aandelen in de vennootschap opgericht om het project te realiseren De bank is bereid om 70 % van het project te financieren door een lening aan de vennootschap. De lening heeft een looptijd van 4 jaar en een rentevoet van 7 % (hetgeen een premie van 4 % betekent ten opzichte van de risicovrije rente van 3 %) 22

23 3. Hulp bij beheer van onzekere toekomst Als het project slaagt : De appartementen worden verkocht De lening van de bank wordt terugbetaald De winst die overblijft, hoort toe aan de eigenaar van de aandelen van de vennootschap (= ondernemer) 23

24 3. Hulp bij beheer van onzekere toekomst Als het project mislukt omdat de appartementen slechts 50 % van de verwachte prijs opleveren : De terugbetaling van de bank heeft voorrang. Indien de financiële middelen niet volstaan om de lening terug te betalen, is de vennootschap failliet en zullen de aandeelhouders het geïnvesteerde kapitaal kwijt zijn (maar niet meer). De bank recupereert zoveel als mogelijk, maar deelt wellicht in de verliezen van het gefinancierde project. 24

25 Samengevat : beheer onzekere toekomst In ruil voor de betaling van een verzekerings- of risicopremie, kan het financieel systeem de economische agenten helpen om de negatieve gevolgen van onzekere toekomstige gebeurtenissen te milderen (aanbod van verzekeringspolissen, verstrekking van risicokapitaal) Verzekeringscontracten (ook onder de vorm van "afgeleide financiële instrumenten" op de financiële markten) zijn indekkingsinstrumenten tegen mogelijke toekomstige verliezen Financiële activa met een kredietrisico helpen ondernemers om risicovolle investeringsprojecten te financieren en te realiseren Het vermogen van het financieel systeem om verliezen te absorberen is evenwel begrensd (cf crisis ) 25

26 4. Bepaling van financiële prijzen Rentevoeten Risicovrije rentevoet Rentevoeten met risicopremie(s) Looptijden-gamma (dag-op-dag,..., 30 jaar,...) Verschillende munten Aandelenkoersen Wisselkoersen Grondstoffenprijzen Afgeleide instrumenten : swaps, opties, futures,... 26

27 DEEL 2 : Overzicht van de financiële sector in België 27

28 Overzicht v/d financiële sector in België Financiële activiteiten en verzekeringen Bruto toegevoegde waarde (miljard ) 15,8 21,3 in % van het totaal van de Belgische economie 5,1% 6,0% Loontrekkenden (duizendtallen) in % van het totaal van de Belgische economie 3,5% 3,2% Belgische banksector Aantal ingeschreven kredietinstellingen naar Belgisch recht naar buitenlands recht (bijkantoren) Balans Totaal Activa Totaal Passiva Thesaurietegoeden en interbankvorderingen 30% 21% Interbankschulden 37% 15% Vorderingen op cliënten 37% 39% Schulden tegenover cliënten 41% 56% Effecten 19% 20% In schuldbewijzen belichaamde schulden 6% 5% Overige activa 15% 20% Eigen vermogen 4% 5% Overige passiva 12% 19% Aantal bankkantoren Aantal werknemers Verzekeringsmaatschappijen Aantal maatschappijen Aantal werknemers (contract van onbepaalde duur) cijfer voor 2013 Totaal Activa Bron : NBB (Statistisch Bulletin), Febelfin (Statistisch Vademecum), Assuralia (Balans & Vooruitzichten) 28

29 De Belgische banksector 29

30 De Belgische banksector 30

31 De Belgische verzekeringssector 31

32 De Belgische verzekeringssector 32

33 DEEL 3 : Organisatie van het prudentieel toezicht en verscherping van de vereisten 33

34 Organisatie van het toezicht en de crisisbeheersing Micro-prudentieel toezicht : Spitst zich toe op de controle van de individuele financiële instellingen Elke wagen moet over goede remmen beschikken Macro-prudentieel toezicht : Spitst zich toe op de bewaking van de stabiliteit van het financieel systeem in zijn geheel en op de collectieve handelingen van individuele instellingen die tot instabiliteit kunnen leiden Hoewel alle wagens uitgerust zijn met goede remsystemen, gebeuren er ongelukken Crisisafwikkeling : Spitst zich toe op hoe men zich kan voorbereiden op individuele of systemische schokken Hoe men de hulpverlening dient te organiseren als er een ongeval gebeurt Crisis Remsystemen dienen verbeterd te worden Ongelukken kunnen ook andere oorzaken hebben dan een gebrekkig remsysteem Er moet een betere ongevallenpreventie en een grondiger wegentoezicht komen De verschillende vormen van hulpverlening moeten over de geschikte middelen beschikken, en daarnaast ook beter gecoördineerd worden 34

35 Bestanddelen van het toezicht Regelgeving Specifiek juridisch kader (Wetten, KBs, Circulaires,...) Domeinen : Aandeelhouders en bestuurders Reglementaire coëfficiënten Solvabiliteit Financiële risico's Periodieke informatieverstrekking en boekhoudregels Deugdelijk bestuur en interne controle Richtlijnen voor risicobeheer Kredietrisico's, liquiditeitsrisico's, renterisico's,... Witwassen... 35

36 Hervorming van het bankentoezicht Versterking van de regelgeving CRD IV (2013) CRR (2013) Bankwet (2014) Versterking van de mechanismen voor crisisbeheersing BRRD (2014) Bankwet (2014) Beperking van bepaalde bankactiviteiten BSR (in onderhandeling) Bankwet (2014) Europese coördinatie van toezicht en crisisbeheersing Bankenunie (2014) 36

37 De Bankenunie berust op drie pijlers Gemeenschappelijk toezichtsmechanisme Bankenunie ECB + Nationale toezichtshouders Gemeenschappelijk afwikkelingsmechanisme Gemeenschappelijke Afwikkelingsraad + Nationale afwikkelingsautoriteiten Harmonisatie depositogarantiestelsels Principe De belangrijke banken worden gecontroleerd op Europees niveau de andere op nationaal niveau 37

38 Filosofie en instrumenten van het toezicht Het nemen van risico s is eigen aan het bankwezen Deze risico s moeten berekend, beheerd en gecontroleerd worden Risico s Solvabiliteitsrisico Onvoldoende middelden hebben om je verplichtingen na te komen Bv.door verliezen die verbonden zijn aan kredietverlening, marktactiviteiten, rentetransformatie, of een operationeel risico Liquiditeitsrisico Geen beschikbare middelen hebben om je verplichtingen na te komen op de vervaldag Bv. omdat teveel kortlopende passiva (deposito s) dienen voor de financiering van langlopende activa (hypotheekleningen) 38

39 Opvangen van risico s verscherpen van de vereisten (CRD IV) Solvabiliteitsrisico 39

40 Opvangen van risico s verscherpen van de vereisten (CRD IV) Solvabiliteitsrisico Versterking van het niveau van de kapitaalsvereisten Anticyclische buffer, kapitaalconserveringsbuffer, systemic risk buffers Leverage ratio /hefboomratio (ingeval de risicowegingen tot te lage kapitaalsvereisten leiden) Versterking van de kwaliteit van het eigen vermogen Vaste activa Eigen vermogen Schulden op LT Vlottende activa Schulden op KT 40

41 Opvangen van risico s verscherpen van de vereisten (CRD IV) Liquiditeitsrisico Liquiditeitsvereisten Op 1 maand: voldoende vlottende activa hebben om de mogelijke uitgaande kasstromen in een crisissituatie op te vangen Vaste activa Vlottende activa Eigen vermogen Schulden op LT Schulden op KT Op 1 jaar : voldoende stabiele financieringsbronnen hebben in verhouding tot het liquiditeitsprofiel van de activa Vaste activa Eigen vermogen Schulden op LT Vlottende activa Schulden op KT 41

42 Opvangen van risico s verscherpen van de vereisten (BRRD) De mogelijkheid hebben om, in het geval van een crisis, kapitaal- en schuldinstrumenten in waarde te laten dalen of te converteren (bail-in) Vereiste m.b.t. het aanhouden van passiva die in aanmerking komen voor een bail-in Vaste activa Vlottende activa Eigen vermogen Schulden op LT Schulden op KT zijn uitgesloten: - gewaarborgde deposito s (spaargeld van de gezinnen) - verplichtingen gewaarborgd door actiefelementen - interbankschulden < 7 dagen - 42

43 43 Dank u voor uw aandacht

44 Bijlage 1 : Organisatie van het betalingsverkeer 44

45 1. Organisatie van het betalingsverkeer 45

46 1. Organisatie van het betalingsverkeer 46

47 1. Organisatie van het betalingsverkeer 47

48 1. Organisatie van het betalingsverkeer België : Uitwisselingscentrum en Verrekening (UCV) 48

49 Bijlage 2 : Structuur van het spaargeld, de leningen en de financiële verplichtingen van particulieren 49

50 2. Financiële intermediatie Structuur van de financiële activa in het bezit van de Belgische gezinnen (in miljard euro) 50 Eind maart 2015 Financiële activa in het bezit van de particulieren Biljetten en munten 38,9 Gereglementeerde spaardeposito's 239,4 Andere deposito's 94,3 Obligaties 73,8 Beursgenoteerde aandelen 55,2 Niet-genoteerde aandelen 258,6 ICB's 166,5 Verzekeringstechnische voorzieningen 278,8 Andere 17,2 TOTAAL 1222,7 Bron : NBB Statistisch Bulletin

51 2. Financiële intermediatie Structuur van de financiële verplichtingen van de Belgische gezinnen (in miljard euro) Eind maart 2015 Financiële verplichtingen van de particulieren Leningen voor ten hoogste één jaar 12,0 Hypothecaire leningen 190,8 Consumptiekredieten voor meer dan een jaar 19,4 Andere verplichtingen 28,0 TOTAAL 250,1 51 Bron : NBB Statistisch Bulletin

52 2. Financiële intermediatie Structuur van de kredieten geregistreerd bij de Centrale voor kredieten aan de ondernemingen (in miljard euro) Eind maart 2015 Kredieten geregistreerd bij de Centrale voor kredieten aan de ondernemingen Omloop van de opgenomen bedragen Financiële activiteiten en verzekeringen 29,7 Groot- en detailhandel 26 Exploitatie van en handel in onroerend goed 24 Industrie 13,6 Openbaar bestuur en defensie 12,3 Bouwnijverheid 18,1 Andere bedrijfstakken 82,4 TOTAAL 206,2 52 Bron : NBB Statistisch Bulletin