Analyse van het kapitalisme - Imperialisme vandaag -

Transcriptie

1 Analyse van het kapitalisme - Imperialisme vandaag - David Para Marxistische zomeruniversiteit augustus 2007

2 Imperialisme vandaag Lenin toont aan dat het kapitalisme een kwalitatieve verandering ondergaat met de opkomst van de monopolies. Premonopolistisch kapitalisme: vrije concurrentie -> egalisatie van de winstvoet Monopolistisch kapitalisme: monopolies -> maximale winst

3 Imperialisme vandaag De tendens tot egalisatie van de winstvoet en de transfer van kapitalen tussen sectoren bestaat nog steeds. Maar deze tendens botst tegen de werking van de economische grondwet van het kapitalisme in haar monopolistische fase: de wet van de maximale winst

4 Imperialisme vandaag Hoe eigenen de monopolies zich deze maximale winst toe? Door hun goederen te verkopen aan een prijs die hoger ligt dan de productieprijs: de monopolieprijs. Herinner: productieprijs = C + V + gemiddelde winstvoet

5 Imperialisme vandaag Bijgevolg komt de prijs in de niet monopolistische sectoren vaak onder de productieprijs te liggen. De winstvoet in deze sectoren is dus lager dan de gemiddelde winstvoet. Er is dus transfer van meerwaarde van de niet-monopolitische sectoren naar de monopolistische sectoren.

6 Imperialisme vandaag Opgelet: de overheersing van de monopolies belet noch de anarchie van de productie, de crisissen en de concurrentie. De concurrentie duurt voort: - binnen de monopolies - tussen de monopolies - tussen de monopolies en de niet gemonopoliseerde ondernemingen

7 Imperialisme vandaag Zodoende accentueert de overheersing van de monopolies de tegenstellingen binnen het kapitalisme en de uitbuiting van de arbeidersklasse tot in het extreme. Deze verhoogde uitbuiting in de loop van de productie wordt bovendien nog verhoogd door het feit dat de arbeiders als consument een hogere prijs moeten betalen aan de monopolist voor de geproduceerde goederen.

8 Imperialisme vandaag Vandaag zijn er geen kwalitatieve veranderingen: er is niets anders om de monopolies te vervangen. Maar het imperialisme van vandaag is niet meer het imperialisme van in de tijd van Lenin. Wat is er veranderd?

9 Imperialisme vandaag 1. Het «pull» systeem 2. De onderaanneming 3. De modulering 4. De productieve systemen 5. De internationalisering van de productie 6. Besluiten

10 Imperialisme vandaag 1. Het «pull» systeem 2. De onderaanneming 3. De modulering 4. De productieve systemen 5. De internationalisering van de productie 6. Besluiten

11 Het «pull» systeem Het «pull» systeem staat in tegenstelling tot het «push» systeem. Vroeger produceerden de multinationals et vervolgens moesten de waren verkocht worden. Vandaar eventueel accumulatie van onverkochte stocks. Dit was niet belangrijk tot aan de crisis van de jaren 70.

12 Het «pull» systeem Na de crisis kon de producent niet meer produceren wat hij wou in hoeveelheid. Toyota vond het «just-in-time» systeem uit, waardoor de stocks tot een minimum werden beperkt. Dit is een systeem waarbij men slechts produceert wanneer men kan verkopen, met name via voorafgaande bestellingen. Dit «pull» systeem werd opgelegd als standaard door Toyota.

13 Het «pull» systeem Stadium1 Stadium2 Stadium3 Stadium4 Stocks «Push» systeem Stadium1 Stadium2 Stadium3 Stadium 4 Markt «Pull» systeem

14 Imperialisme vandaag 1. Het «pull» systeem 2. De onderaanneming 3. De modulering 4. De productieve systemen 5. De internationalisering van de productie 6. Besluiten

15 Onderaanneming De toelevering door externe bedrijven van onderdelen of stukken bestaat reeds lange tijd. De onderaanneming installeert een relatie van overheersing tussen opdrachtgever en uitvoerder. Zij heeft zich voornamelijk in Japan ontwikkeld als integraal onderdeel in het productieproces van Toyota en Toshiba.

16 Onderaanneming Ijzer Steenkool Staal Assemblage fabriek Perswerk Walserij Grondstoffen Rubber Onderdelen Modules Banden Motors Verfwerk Finale montage Grondstoffen Leveranciers Constructeurs Verkoop

17 Onderaanneming De onderaannemingspyramide van Toyota in 1977 Toyota 168 bedrijven van niveau onderaannemingen van niveau onderaannemingen van niveau 3 en 4

18 Onderaanneming De oorsprong van het systeem dateert van WO II toen de directie van Toyota vreesde dat de onderneming zou ontmanteld worden door de Amerikanen. Zij heeft filialen gecreëerd die de centrale onderdelen leverden. Die filialen hebben dienst gedaan als onderaannemers. Bijvoorbeeld, Denso of Aisin Seiki, vandaag zeer grote mondiale leveranciers van auto-onderdelen.

19 Onderaanneming Toyota coördineert het geheel van de productie. Zij heeft een lange termijn relatie met haar leveranciers. Zij legt een bepaalde prijs per stuk op. De onderaannemer schikt zich hiernaar gedurende één jaar. Een eventuele productiviteitsverhoging die hij weet te realiseren is voor hem. Het volgend jaar past Toyota de prijs aan. Er is een transfer van meerwaarde naar Toyota.

20 Imperialisme vandaag 1. Het «pull» systeem 2. De onderaanneming 3. De modulering 4. De productieve systemen 5. De internationalisering van de productie 6. Besluiten

21 Modulering Modulering is de productie van integreerbare gehelen, niet enkel van onderdelen of stukken. Deze integreerbare gehelen zijn zeer makkelijk assembleerbaar. Modulering is mogelijk door de informatie technologie. Zij vergemakkelijkt de fragmentering van het productiesysteem.

22 Modulering Stukken Stukken Module 1 Stukken Stukken Stukken Module 2 Finale assemblage Eind verkoop Stukken Stukken Module 3

23 Imperialisme vandaag 1. Het «pull» systeem 2. De onderaanneming 3. De modulering 4. De productieve systemen 5. De internationalisering van de productie 6. Besluiten

24 De productieve systemen De concurrentie speelt niet meer tussen onafhankelijke bedrijven, maar tussen productiegehelen die alle fabricatie fasen van het delven der grondstoffen tot het eindproduct in zich verenigen. Deze gehelen worden productiesystemen genoemd. Deze productiesystemen worden gestuurd door een centrum, dat gaat lopen met het grootste deel van de meerwaarde gecreëerd in de productieketen.

25 De productieve systemen In het begin produceerden geheel van elkaar onafhankelijke bedrijven verschillende stukken die konden worden samengebracht. Het assemblagebedrijf spendeerde zeer veel tijd en energie aan de aanpassing van de stukken teneinde tot een werkend geheel te komen. Dit was niet erg efficiënt. Men noemt dit de artisanale productie.

26 De productieve systemen Vervolgens ontwikkeling van verticale integratie: het bedrijf verwerft productie van onderdelen teneinde deze te standardiseren. Het bedrijf creëert industriële centra. Dit is het geval van Ford met Red River. Nagedaan door Renault te Billancourt, Peugeot te Sochaux, Fiat te Mirafiori (Turin), VW te Wolfsburg en Toyota te Koromo.

27 De productieve systemen Momenteel zijn dit productieve systemen. De keten is vervangen door onderaanneming aan wie het productiecentrum haar opdrachten doorgeeft. Het productiecentrum controleert de productie en eigent zich de meerwaarde gecreëerd over de gehele productie, toe. Maar, vanuit juridisch oogpunt is zij niet meer meester van de gehele productieketen. Het productiecentrum is het monopolie.

28 De productieve systemen Stukken Stukken Stukken Stukken Stukken Stukken Stukken Module 1 Module 2 Module 3 Finale assemblage R&D Centrum van de winst Eind verkoop Productiesysteem

29 De productieve systemen Bedrijf D T d =Cf d +Cc d +V d +S d Bedrijf E T e =Cf e +Cc e +V e +S e Bedrijf F T f =Cf f +Cc f +V f +S f Bedrijf B T b =Cf b +Cc b +V b +S b Bedrijf C T c =Cf c +Cc c +V c +S c Bedrijf A (centrum) T a =Cf a +Cc a +V a +S a Productiesysteem

30 De productieve systemen T a is de waarde van het finale goed. Zij is samengesteld doorheen alle productiefasen. Dus: T a = Cf i + (Cc d + Cc e + Cc f ) + V i + S i Cf = vast constant kapitaal (gebouwen, machines, ) Cc = circulerend constant kapitaal (inputs, grondstoffen, ). V = variabel kapitaal S = meerwaarde

31 De productieve systemen De winstvoet (p ) van het geheel is: p = S i Cf i + (Cc d + Cc e + Cc f ) + V i Het totaal aan gecreëerde meerwaarde ten aanzien van het totaal aan geïnvesteerd kapitaal in de productie.

32 De productieve systemen In een productiesysteem investeert het productiecentrum (het monopolie) slechts een deel, bijvoorbeeld het kapitaal van bedrijf A. Door middel van de prijzen opgelegd aan onderaannemers eigent het productiecentrum zich een deel van de meerwaarde toe. S c = de door de onderaannemer afgestane meerwaarde S g = de door de onderaannemer behouden meerwaarde S = S c + S g

33 De productieve systemen De winstvoet (p ) van het productiecentrum: p = S a + S ci Cf a + Cc a + V a De meerwaarde zal lager zijn, maar niet veel. Het geïnvesteerde kapitaal zal veel lager zijn. De winstvoet zal daardoor veel hoger zijn.

34 De productieve systemen Voorbeeld: stel 3 productieniveaus waarbij bedrijven van niveau 1 hun goederen verkopen aan bedrijven van niveau 2 die deze verder verkopen aan het productiecentrum. Kf = het geïnvesteerde vast kapitaal Cf = het kapitaal dat geïncorporeerd wordt in de waren (Cf=Kf/50) Cc = het constant circulerend kapitaal (productie v stukken) V = het variabel kapitaal Sc = meerwaarde die doorgegeven wordt Sg = meerwaarde die behouden wordt De meerwaardevoet (S/V) = 100% en Sc/Sg = 100% T = de waarde van het goed p = de winstvoet = S/(Cf+Cc+V) of p = S/Kf

35 De productieve systemen Situatie van de keten Kf Cf Cc V Sc Sg T Firma Firma Centrum Totaal Inv p' (%) 4,7 4,5

36 De productieve systemen Situatie van het productiesysteem Kf Cf Cc V Sg T Firma Firma Centrum Totaal Inv p' (%) 5,2 4,7

37 De productieve systemen Samenvatting Keten Prod. Syst. Winstvoet 4,5 4,7 Winstvoet op vast kapitaal 4,7 5,2 De winstvoeten liggen hoger in een productiesysteem met een productiecentrum. Dit zal nog meer het geval zijn indien de transfer van meerwaarde groter zou zijn.

38 De productieve systemen Er heerst een verwoede strijd tussen bedrijven om zich in het centrum van het productiesysteem te plaatsen. Omdat dit de mogelijkheid biedt tot zeer hoge accumulatie. Maar de concurrentie wisselend. Er heerst strijd tussen de verschillende productiesystemen en binnen de productiesystemen voor de hegemonie. Wat overheerst?

39 De productieve systemen De machtigste ondernemingen van de planeet Winst >< Toename Winstvoet 1 ExxonMobil VS petroleum ,0 20,9 2 General Electric VS electriciteit ,1 20,2 3 Royal Dutch/Shell GB-PB petroleum ,6 16,6 4 Altria VS agro-alimentair ,8 39,9 5 BP GB-PB petroleum ,6 14,8 6 IBM VS informatica ,4 26,7 7 Microsoft VS informatica ,8 19,0 8 Wal-Mart VS distributie ,2 20,3 9 ChevronTexaco VS petroleum ,6 17,0 10 Intel VS informatica ,9 20,3 37 autres ,7 19,1

40 De productieve systemen 47 niet-financiële groepen realiseren sinds 12 jaar gemiddelde jaarlijkse winsten van meer dan 2 milliard dollar: 27 zijn Amerikaans 21 zijn Europees 2 zijn Japans 1 is Koreaans Het totaal bedrag is gelijk aan het BBP van Duitsland. En het totaal bedrag aan uitgekeerde dividenden is gelijk aan het BBP van Spanje.

41 De productieve systemen Er zijn 5 ondernemingen die overheersen op agro-alimentair vlak: Altria, Nestlé, Unilever, Coca-Cola et Pepsi. De vijf grootste automobiel bedrijven (behalve Volkswagen). De zes grootste petroleumbedrijven: ExxonMobil, Shell, BP, Total, Chevron, ConocoPhillips. Tien van de 12 farmaceutische bedrijven die 60% van de medicamenten produceren. En de reuzen IBM, General Electric, Microsoft, Intel, Procter & Gamble en Wal-Mart.

42 De productieve systemen Voorbeeld uit de automobiel Overheersing van Toyota Toyota legt de norm op. De automobiel sector is traditioneel een gemonopoliseerde sector. Er heerst intense concurrentie. Dus variatie tussen grote winsten, grote verliezen, faissementsrisico s, opkoop door andere ondernemingen. Toyota legt het accumulatieritme opimpose le rythme d accumulation.

43 De productieve systemen Evolutie van het aandeel van Toyota in de mondiale autoproductie tussen (in %)

44 De productieve systemen Evolutie van de winsten van de autoconstructeurs tussen (in miljoenen dollars) GM Ford Toyota DaimlerC VW

45 De productieve systemen Voorbeeld uit de distributie Wal-Mart overheerst de sector in de VS. Wal-Mart is het grootste bedrijf ter wereld. Het neemt 16% van de detail verkoop voor haar rekening. Zij betaalt haar werknemers onder de loonnorm in de sector. Zeer veel werknemers die halftijds of tijdelijk tewerkgesteld worden. Het is de plaats van de «working poor». Zij structureert de hele keten in functie van haar noden. Zij legt constant prijsverlagingen op via haar overheersende marktpositie (versterkt in het «pull» systeem).

46 De productieve systemen Als de leverancier niet kan leveren aan de vereiste prijs, mag hij niet verkopen bij Wal-Mart. De distributeur dwingt haar leveranciers tot delocalisatie, om nog lagere prijzen te bekomen. Zij koopt voor 18 miljard dollar van bedrijven gevestigd in China, hetgeen neerkomt op 10% van de Chinese export. Zij koopt zalm in Chili (uit voor haar gereserveerde reservaten), hetgeen één derde van de Chilieense export vertegenwoordigt.

47 De productieve systemen Procter & Gamble en Gillette, twee monopolies, werden verplicht tot fusionering om te weerstaan aan Wal-Mart. Er is een transfer van meerwaarde gerealiseerd over de hele keten t.v.v. Wal-Mart. Wal-Mart is een van de meest winstgevende bedrijven. De familie Walton, eigenaar van de onderneming, is zonder twijfel de rijkste familie ter wereld.

48 Imperialisme vandaag 1. Het «pull» systeem 2. De onderaanneming 3. De modulering 4. De productieve systemen 5. De internationalisering van de productie 6. Besluiten

49 Internationalisering van de productie Er is een internationalisering van de industriële productie. De productiesystemen incorporeren steeds meer internationale delen. De onderaanneming is internationaal. Dat zorgt voor een analytisch probleem, aangezien de waardetheorie nationaal geïnspireerd is.

50 Internationalisering van de productie De waarde van een waar is nationaal. Men ruilt geen arbeidsuren, maar geld. Er is een monetaire gelijkheid per munteenheid. Zo is bijvoorbeeld in Europa één arbeidsuur gelijk aan 40 euro. In de VS brengt één arbeidsuur bijvoorbeeld 50 dollar op.

51 Internationalisering van de productie Welnu, de wisselkoers van de munteenheden is niet gelijk aan 1,2 euro per dollar (hetgeen de arbeidsuren in beide regio s zou egaliseren) Omdat er een niet vervangbare handel bestaat (petroleum, technologie ). Omdat de wisselkoers ook afhangt van kapitaal operaties (in de betalingsbalans). En omdat er monetaire speculatie bestaat.

52 Internationalisering van de productie Hetzelfde geld voor de arbeidskracht. De waarde verschilt van regio tot regio: in functie van het klimaat, de gewoontes, de geschiedenis, De krachtsverhoudingen liggen ook anders. De sociale geschiedenis is anders in Europa dan bijvoorbeeld in de ex-kolonies. Vandaar de sterk verschillende lonen.

53 Internationalisering van de productie MNO Productieeenheid 1 Nationale waarde Productieeenheid 2 Productieeenheid 3 «Buitenlandse waarde» Internationale productieeenheid 4 MNO: multinationale ondernemingen

54 Internationalisering van de productie De structuur van een filiaal komt als volgt in een productiesysteem: T = Cf + (Cf f + Cc f + V f + Sc f + Sg f ) + V + S f = productie van het filiaal Cf = vast kapitaal (machines, greedschappen, gebouwen) Cc = het constant circulerend kapitaal (input) V = het variabel kapitaal Sc = de via transfer afgestane meerwaarde Sg = de behouden meerwaarde (We vervangen Cc door de waarde van de productie van het filiaal).

55 Internationalisering van de productie Voor een filiaal in het buitenland wordt dit: T = Cf + e. (Cf i + Cc i + V i + Sc i + Sg i ) + V + S i = de productie van het filiaal e = de wisselvoet

56 Internationalisering van de productie Men ziet de voor- of nadelen van productie in het buitenland. Dit hangt af van: - een stabiele wisselkoers (e); - een lagere waardering (arbeidsuren in het buitenland zijn doorgaans minder waard); - een lagere loonkost per geproduceerde eenheid; - het bestaan van de vereiste infrastructuur; - transportkosten; - politieke en sociale stabiliteit...

57 Internationalisering van de productie Vandaag is bijvoorbeeld Afrika een slechte plaats voor warenproductie: - politieke instabiliteit; - sterk schommelende wisselvoeten; - beperkte infrastructuur, weinig transport kanalen; - lage productiviteit. Dit compenseert de lage lonen niet.

58 Internationalisering van de productie Asië is veel interessanter: - vaste wisselvoeten t.a.v. de dollar; - politieke stabiliteit; - ontwikkelde infrastructuur; - toenemende productiviteit; - relatief lage loonkosten. De transportkost wordt hierdoor gecompenseerd.

59 Internationalisering van de productie Hangt tevens af van sector tot sector: - De productiesystemen zijn anders georganiseerd. - Ze zijn al dan niet gemonopoliseerd. - Het transport van de goederen is al dan niet eenvoudig. - Het belang van de loonkost is al dan niet groot. - De toename van de productiviteit kan al dan niet worden getransfereerd.

60 Internationalisering van de productie Veronderstel drie sectoren De textielsector is niet gemonopoliseerd. Zij hangt af van de distributiebedrijven. Zij treedt binnen in het systeem. De goederen zijn makkelijk te verplaatsen, zelfs per vliegtuig. De productie van kleren, behalve de mode, is geïnstalleerd in de Derde Wereld, vnl. Asië. Voorbeeld van de VS.

61 Internationalisering van de productie Evolutie van de productiestructuur in de VS van de textielsector tussen (in %) VS 86,4 79,3 60,3 45,4 37,0 30,4 Imperialist. Landen 5,5 4,2 6,8 8,4 9,1 7,7 Mexico 0,0 0,7 1,2 5,7 8,1 6,3 Asie 0,0 14,1 27,0 30,4 33,6 40,4 Latijns-Amerika 0,0 1,2 3,5 7,8 8,8 9,1 Andere 8,1 0,5 1,1 2,4 3,4 6,1 Tussen-totaal 8,1 16,5 32,8 46,2 53,9 61,8 Totaal uitvoer 13,6 20,7 39,7 54,6 63,0 69,6 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Totaal in miljard $ 27,6 45,8 85,0 115,0 130,4 138,6

62 Internationalisering van de productie Evolutie van de wereldproductie van kantoenstof per land tussen (in %) Europese Unie 14,5 14,5 10,8 7,5 6,0 Japan 6,4 6,0 4,0 2,3 1,2 Noord-Amerika 24,1 18,3 8,0 5,7 5,5 China 0,0 0,0 23,3 29,6 40,1 Indië 19,4 21,4 18,1 19,9 24,1 Andere Asië 8,4 7,9 7,8 15,3 16,7 Asië 27,7 29,3 49,2 64,9 80,8 Andere 27,3 32,0 28,0 19,5 6,4 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

63 Internationalisering van de productie Evolutie van de wereldproductie van hemden per land tussen (in %) Noord-Amerika 48,1 40,7 29,0 17,8 12,8 Europese Unie 25,6 24,6 19,2 22,9 19,2 Japan 11,7 9,6 1,0 0,9 0,7 Asië 2,1 6,9 28,2 34,5 37,1 Andere 12,5 18,2 22,7 23,9 30,1 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Bron: VN

64 Internationalisering van de productie De electronica is samengesteld uit gemonopoliseerde delen, die constant onderhevig zijn aan verandering. De multinationals concentreren zich op die gemonopoliseerde deelsectoren en besteden de rest uit in onderaanneming (d.i. zij verkopen de rest, zoals IBM aan Lenovo). De goederen zijn makkelijk te transporteren. De fabrieken bevinden zich in Asië. Voorbeeld van de VS.

65 Internationalisering van de productie Evolutie van de productiestructuur in de VS van de electronische sector tussen (in %) VS 91,4 84,8 70,1 61,6 55,7 Japan 3,3 5,1 10,6 8,1 7,4 West-Europa 1,8 2,2 3,1 3,5 3,8 Canada 0,4 1,1 2,2 2,4 3,3 Tussen-totaal 5,5 8,5 15,9 14,1 14,5 Mexico 0,0 1,4 2,9 4,9 7,0 Asie 0,0 5,0 10,8 18,7 21,5 Anderen 3,1 0,3 0,4 0,7 1,3 Tussen-totaal 3,1 6,8 14,1 24,3 29,8 Totaal invoer 8,6 15,2 29,9 38,4 44,3 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Totaal in miljard $ 65,0 118,9 277,5 501,8 625,8

66 Internationalisering van de productie Evolutie van de wereldproductie van televisies per land tussen (in %) Noord-Amerika 35,6 20,4 16,6 11,5 9,0 Japan 14,0 30,1 21,3 11,9 5,8 Europese Unie 27,6 23,7 20,0 12,9 12,7 China 0,0 0,0 3,5 21,1 28,0 Andere Asië 0,1 1,0 15,4 24,3 31,0 Asië 0,1 1,0 18,9 45,4 58,9 Anderen 22,8 24,8 23,3 18,3 13,6 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

67 Internationalisering van de productie De automobiel. De auto is een complex product. De automobielsector vormt een productiesysteem op zich. Zij wordt gecontroleerd door een twaalf tal bedrijven op wereldvlak. De concurrentie is sterk, onder impuls van Toyota. Zeer veel herstructureringen. Een auto is niet makkelijk te transporteren, maar de onderdelen wel. Maar het just-in-time systeem vereist nabijheid van de fabrieken. Voorbeeld van de VS.

68 Internationalisering van de productie Evolutie van de productiestructuur van de VS in de automobiel tussen (in %) VS 61,7 44,9 37,4 44,4 41,4 37,9 Japan 8,3 23,0 24,4 15,3 15,3 14,4 West-Europa 11,3 13,8 10,5 8,8 10,0 13,2 Canada 15,4 15,0 21,9 21,3 20,2 19,5 Tussen-totaal 35,0 51,8 56,8 45,4 45,5 47,1 Mexico 0,0 0,4 3,5 8,0 10,0 9,2 Asië 0,0 0,6 1,7 1,8 2,8 5,1 Anderen 3,2 2,3 0,7 0,5 0,4 0,8 Tussen-totaal 3,2 3,2 5,9 10,2 13,1 15,0 Totaal invoer 38,3 55,1 62,6 55,6 58,6 62,1 Totaal invoer 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Totaal in miljard $ 41,0 59,6 126,6 217,2 290,4 317,1

69 Internationalisering van de productie 70,0 Aandeel van de landen in wereldproductie van auto's tussen (in %) 60,0 50,0 40,0 20,0 10,0 0, Union européenne Etats-Unis Japon Asie Autres 30,0

70 Internationalisering van de productie Evolutie van de productie van auto s door Amerikaanse bedrijven tussen (in %) Binnen VS 57,2 54,3 38,7 35,2 33,7 21,8 VS regio (NAFTA) 10,1 10,7 16,2 13,5 12,6 9,3 Europa 27,3 30,0 37,0 43,4 41,0 41,6 Asië 2,4 2,0 2,9 3,3 4,9 19,5 Andere 3,0 3,1 5,3 4,7 7,7 7,9 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Prod. (in duizenden) Aandeel wereldprod. 32,0 29,5 25,6 22,7 20,2 20,0

71 Internationalisering van de productie Evolutie van de autoproductie door Europese bedrijven tussen (in %) Binnen EU 82,4 81,0 60,3 53,4 52,2 48,1 Regio (Europa) 10,0 13,2 25,2 25,7 25,9 27,7 NAFTA 3,1 1,0 3,1 9,4 8,1 7,6 Asië 0,0 0,0 2,9 3,0 5,9 6,4 Andere 4,5 4,8 8,5 8,5 8,0 10,1 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Prod. (in duizenden) Aandeel wereldprod. 27,8 27,4 33,4 35,3 34,6 32,7

72 Internationalisering van de productie Evolutie autoproductie door Japanse bedrijven tussen (in %) In Japan 99,2 85,9 65,6 64,7 57,9 51,4 Regio (Asië) 0,0 1,7 6,9 8,8 12,5 17,9 NAFTA 0,8 11,6 19,9 18,6 21,3 21,0 Europa 0,0 0,8 6,7 6,9 7,6 8,5 Andere 0,0 0,0 0,9 1,1 0,8 1,3 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Prod. (in duizenden) Aandeel wereldprod. 24,4 26,6 29,2 30,0 33,8 36,6

73 Internationalisering van de productie Evolutie van het bezoldigd werk in de VS tussen (in duizenden werknemers) Primaire sector Bouw Electronica Automobiel Textiel Andere Manufactuur Diensten Staat Totaal banen

74 Internationalisering van de productie De situatie verschilt van sector tot sector. De internationalisering van de textiel richt zich vnl. richting Asië, met uitzondering voor wat betreft de echte modeartikelen. Die van de elektronica bevindt zich reeds grotendeels in Asië, behalve voor wat betreft de meest geavanceerde onderdelen zoals microprocessors. In de automobiel ligt het anders. De tendens is veeleer naar dichtbij gelegen regio s: Mexico voor de VS, Oost-Europa en Rusland voor de EU. Daarnaast is er de opkomst van China.

75 Internationalisering van de productie De kapitalistische internationalisering zorgt voor een vergelijking van waren die eigenlijk niet vergelijkbaar zijn. Hetzelfde geldt voor de arbeidskracht. De monopolies gebruiken deze situatie om er een maximum aan meerwaarde uit te halen door transfer. Zij zetten de verschillende productieplanten tegen elkaar op om overal de laagste sociale voorwaarden te eisen. In Europa gaat het over de loonkost. Maar in de Derde Wereld gaat het over de productiviteit.

76 Imperialisme vandaag 1. Het «pull» systeem 2. De onderaanneming 3. De modulering 4. De productieve systemen 5. De internationalisering van de productie 6. Besluiten

77 Besluiten De wereldeconomie wordt gedomineerd door een handvol multinationals. Teneinde hun winst te verhogen, hebben zij productiesystemen tot stand gebracht waaruit zij een maximum aan meerwaarde trachten te trekken. Zij ontdoen zich van de materiële beperkingen van deze uitbuiting en leggen ze overal op. Zij ontwikkelen een financieel systeem met als credo «leven zonder werken», maar dat sterk afhangt van de arbeid.

78 Besluiten Arbeid Arbeid Transfer van meerwaarde Centrum van de winst van monopolist Productiesysteem Transfer van meerwaarde verrijking Transfer van meerwaarde Financiële bedrijven Grote aandeelhouders

79 Besluiten Herstructureringen, concentraties, rationalisaties, delocalisaties, crisissen... vloeien voort uit deze structuur die bestaat t.v.v. enkele grote aandeelhouders. Maar er is geen eenheid tussen deze laatsten. Zij zijn verdeeld per nationaliteit. Vandaar een strijd tussen verschillende staten voor de hegemonie van hun kapitalisten klasse.

80 Vragen?