Geneeskundige en Gezondheidsdienst. You vs Soa. You vs Soa. Evaluatie

Transcriptie

1 Geneeskundige en Gezondheidsdienst You vs Soa You vs Soa Evaluatie

2

3 Colofon uitgave Unit Soa GG&GD Gemeente Utrecht Postbus GK Utrecht in opdracht van Afdeling Gezondheidsbescherming, unit Soa Dienst GG&GD Gemeente Utrecht internet et rapportage Lily van Neer, coördinator MBO voorlichtingen GG&GD Utrecht Jessica Bouwman, epidemioloog GG&GD Utrecht informatie Lily van Neer bronvermelding Het overnemen van gegevens uit deze publicatie is toegestaan met de bronvermelding. Juni 2012

4

5 Samenvatting De GG&GD Utrecht heeft in 2007 een interventie ontwikkeld gericht op primaire en secundaire soapreventie voor jongeren die hun opleiding volgen binnen het Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO). In het project You vs Soa wordt voorlichting over veilig vrijen, condoomgebruik en het belang van vroegtijdige opsporing gecombineerd met een test op de soa chlamydia. Voor 2011 werd beoogd met You vs Soa duizend studenten te bereiken van minimaal drie MBO scholen met een groepsvoorlichting en een chlamydiatest. Het doel is behaald met een bereik van 1180 studenten van zeventien opleidingen op drie MBO scholen: Grafisch Lyceum Utrecht, ROC ASA en ROC Midden Nederland. De ervaringen op alle scholen, van zowel medewerkers als studenten, zijn overwegend positief. In klassen voor de meerderheid bestaande uit studenten van niet-nederlandse komaf heeft in 2011 een uitgebreider lesprogramma over seksuele gezondheid plaatsgevonden dankzij een subsidie van het RIVM. In deze voorlichtingen werd, naast soa en veilig vrijen, ook aandacht besteed aan onderwerpen als relaties, partnerkeuze, homoseksualiteit, maagdelijkheid, anticonceptie, wensen en grenzen. Op basis van de ervaringen van beide voorlichtingsprogramma's is voor 2012 een flexibel lesaanbod ontwikkeld. Relaties en seksualiteit staan hierin centraal en per klas kunnen naar behoefte aanvullende onderwerpen als moderne media, anticonceptie, maagdelijkheid, soa en condoomgebruik gekozen worden. 5

6

7 Inhoudsopgave COLOFON SAMENVATTING INHOUDSOPGAVE INLEIDING DE VOORLICHTING MATERIAAL EN METHODE DOELSTELLING RESULTATEN VRAGENLIJSTEN DEMOGRAFISCHE GEGEVENS SEKSUELE ERVARING VAN DE STUDENTEN DE CHLAMYDIATEST EVALUATIE VOORLICHTING STUDENTEN OVER DE VOORLICHTING De voorlichting Extra onderwerpen Voorlichters en voorlichting Opmerkingen MBO OVER YOU VS SOA CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN LITERATUUR BIJLAGEN

8 1 Inleiding De GG&GD Utrecht heeft in 2007 een interventie ontwikkeld die gericht is op primaire en secundaire soa-preventie voor jongeren die een opleiding volgen in het middelbaar beroepsonderwijs (MBO). In het project You vs Soa wordt door ervaren voorlichters en verpleegkundigen van de GG&GD klassikaal voorlichting gegeven over veilig vrijen, condoomgebruik en het belang van vroegtijdige opsporing van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa). Dit wordt gecombineerd met het ter plekke aanbieden van een test op de soa chlamydia, de meest voorkomende soa onder jongeren. Het doel van You vs Soa is het verlagen van de incidentie van soa, in het bijzonder chlamydia, om daarmee de kans op secundaire complicaties te verlagen. De GG&GD stimuleert veilig vrijen en condoomgebruik om zo seksueel risicogedrag terug te dringen en biedt de mogelijk van vroege diagnostiek en behandeling van chlamydia. Wederom heeft het UMC Utrecht in 2011 de chlamydiatesten en de analyses voor You vs Soa verzorgd. De groepsvoorlichtingen worden bij voorkeur gegeven in de lessen "Leren, Loopbaan, Burgerschap" (LLB). De voorlichting sluit aan bij de kerntaak "Zorgt voor de eigen gezondheid". Voor klassen met veel studenten van niet-nederlandse komaf heeft in 2011 een uitgebreider lesprogramma over seksuele gezondheid plaatsgevonden dankzij een subsidie van het RIVM. In deze voorlichtingen werd naast soa en veilig vrijen ook aandacht besteed aan onderwerpen als relaties, partnerkeuze, maagdelijkheid, anticonceptie, wensen en grenzen. Dit project vond in Utrecht plaats op ROC ASA en ROC Midden Nederland. Van dit project is een apart evaluatierapport beschikbaar. Naarmate You vs Soa zich ontwikkelde ontstond dit jaar de behoefte om de samenwerking van de voorlichtingskoppels te verdiepen en de afstemming op elkaar te verbeteren. In het kader van professionalisering en collegiale ondersteuning is gekozen voor coaching on the job en intervisiebijeenkomsten. Een supervisor is meerdere malen aanwezig geweest bij voorlichtingen en er hebben een viertal intervisiebijeenkomsten plaatsgevonden De voorlichting De voorlichting start met een kennisquiz ("Petje op, petje af") om te bepalen wat het kennisniveau van de studenten is op het gebied van soa en seksuele gezondheid. Voorbeeld. Je kunt via een wc-bril een soa krijgen. Petje op: dat is goed Petje af: dat is fout 8

9 Vervolgens worden de verschillende soa besproken. Er wordt uitgegaan van de zeven meest voorkomende soa in Nederland (Soa Aids Nederland, 2010): 1. chlamydia 2. genitale wratten 3. gonorroe 4. hepatitis B 5. herpes genitalis 6. hiv 7. syfilis Als de studenten naast de zeven bovenstaande soa, meer soa weten te benoemen, dan worden hiervan uiteraard ook de kenmerken van besproken. Uitgelegd wordt hoe soa overgedragen en voorkomen kan worden. Hiermee trachten we bij te dragen aan de bewustwording en de risicoperceptie van de studenten. Aan de soa chlamydia wordt extra aandacht besteed. Deze meest voorkomende soa onder jongeren is makkelijk overdraagbaar. Chlamydia is een bacterie die goed te behandelen is met antibiotica, maar onbehandeld onvruchtbaarheid en buitenbaarmoedelijke zwangerschap kan veroorzaken. Chlamydia brengt nauwelijks merkbare symptomen met zich mee, waardoor iemand met chlamydia niet tijdig gealarmeerd raakt en zich daardoor minder snel laat testen en behandelen. Alle studenten krijgen een chlamydiatest aangeboden. Door alle studenten met de test naar het toilet te laten gaan en aldaar te laten beslissen of zij al dan niet de test doen, wordt de anonimiteit zo optimaal mogelijk gewaarborgd. De studenten die de test gedaan hebben, krijgen de uitslag per SMS als blijkt dat er geen chlamydia is geconstateerd. Indien de chlamydiatest positief is, worden de studenten gebeld door een sociaal verpleegkundige om de uitslag te bespreken en een afspraak te maken voor aanvullend soa-onderzoek en behandeling. Als afsluiter wordt tijdens de voorlichting een condoomdemonstratie gedaan om de studenten vaardigheden aan te leren met betrekking tot juist condoomgebruik. Tijdens de voorlichting worden de studenten geattendeerd op Sense, het landelijk kenniscentrum over seksuele gezondheid voor jongeren. Er wordt gewezen op de website als de betrouwbare bron voor informatie. Daarnaast kunnen jongeren met hun vragen gratis en anoniem naar een Sense spreekuur. De GG&GD Utrecht heeft een Sense spreekuur op de Kaatstraat, te Utrecht. 9

10 1.2. Materiaal en methode Dit rapport beschrijft de evaluatie van de You vs Soa voorlichtingen gegeven in Om de voorlichting onder de studenten te evalueren en inzicht te verkrijgen in het seksueel gedrag van de studenten zijn twee vragenlijsten gebruikt. Een eerste vragenlijst is onderdeel van de chlamydiatest en wordt dan ook tijdens de voorlichting ingevuld en ingeleverd (bijlage 1). Met deze vragenlijst worden demografische gegevens, seksueel gedrag, condoomgebruik en het eventueel gelopen risico op soa uitgevraagd. Een tweede vragenlijst wordt drie weken na de voorlichting door de studenten ingevuld (bijlage 2). Hierin wordt gevraagd naar de tevredenheid over de voorlichting, de testbereidheid, de chlamydiatest en de testuitslag. Beide vragenlijsten bestaan uit een combinatie van vragen uit het in 2005 uitgevoerde onderzoek Seks onder je 25 e (Graaf, 2005), het acceptatie onderzoek onder deelnemers van het gezondheidsonderzoek naar chlamydia van H. Götz (Götz, 2005) en het onderzoek van M. Wolfers naar seksueel gedrag, testgedrag en determinanten van testgedrag van jongeren op ROC s in Rotterdam (Wolfers, 2006). Deze onderzoekers hebben de vragenlijsten uitgebreid getest en afgenomen bij dezelfde doelgroep als You vs Soa *. Omdat gebruik is gemaakt van deze al bestaande vragen, zijn de voor dit onderzoek opgestelde vragenlijsten niet nog een keer getest in de doelgroep. Dataverwerking en analyse De vragenlijsten zijn in het programma Excel (versie 2003) ingevoerd en gevalideerd met een 10%- controle waarbij uitgegaan is van een afwijking van maximaal 5% foutief ingevoerde antwoorden. De dataset voldeed ruim aan deze norm. De data zijn geanalyseerd met het analyseprogramma SPSS (versie 19.0). De resultaten worden vergeleken met resultaten van voorgaande jaren en waar mogelijk met het onderzoek "Seks onder je 25 e Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2012" van Soa Aids Nederland en Rutgers WPF. Bijdrage van docenten Tijdens de voorlichtingen was altijd een, voor de studenten bekende, docent aanwezig. Opmerkingen van een aantal docenten naar aanleiding van de voorlichting zullen worden weergegeven. * We gaan ervan uit dat een MBO student uit Rotterdam te vergelijken is met een MBO student in Utrecht. 10

11 1.3. Doelstelling 2011 In 2011 was het streven om minimaal duizend studenten van ten minste drie MBO-instellingen te bereiken met de You vs Soa voorlichting. Met een bereik van 1180 studenten verspreidt over 17 opleidingen van het Grafisch Lyceum Utrecht, ROC ASA en ROC Midden Nederland is het doel ruimschoots behaald. Grafisch Lyceum Utrecht ROC ASA 419 ROC Midden Nederland Figuur 1. Aantal studenten per MBO-instelling You vs Soa

12 2 Resultaten vragenlijsten Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van de groep studenten die heeft meegedaan aan You vs Soa. Allereerst worden de sociaaldemografische gegevens in kaart gebracht (paragraaf 2.1.). In paragraaf 2.2. wordt de seksuele ervaring van de studenten beschreven. Vervolgens wordt in paragraaf 2.3. gekeken naar het soatestgedrag en de chlamydiatest in het bijzonder Demografische gegevens In 2011 zijn 1180 studenten bereikt met de voorlichting You vs Soa. Deze studenten volgden zeventien verschillende opleidingen op drie verschillende MBO scholen; ROC Midden Nederland (vijf locaties), ROC ASA (twee locaties) en Grafisch Lyceum Utrecht (één locatie). Aan de hand van de vragenlijst, afgenomen tijdens de voorlichting, zijn de sociaaldemografische gegevens in kaart gebracht. Van alle studenten hebben 1122 studenten (95%) de vragenlijst ingevuld. Het merendeel van de studenten volgde de voorlichting in het eerste leerjaar van de opleiding. De duur van de opleidingen loopt uiteen van een half jaar tot vier jaar. Op het MBO wordt onderscheid gemaakt tussen vier verschillende opleidingsniveaus. niveau 1: assistentenopleiding voor eenvoudig uitvoerend werk (half tot één jaar) niveau 2: basisberoepsopleiding voor uitvoerend praktisch werk (twee tot drie jaar) niveau 3: vakopleiding tot zelfstandig beroepsbeoefenaar, zelfstand uitvoerend werk, brede inzetbaarheid (twee tot vier jaar) niveau 4: middenkaderopleiding (drie tot vier jaar) en specialistenopleiding (kopstudie van één tot twee jaar), volledig zelfstandig uitvoerend werk, brede inzetbaarheid of specialisatie De voorlichting is gegeven aan studenten van niveau 2, 3 en 4 (zie figuur 2). Eerdere jaren werden meer studenten van lagere niveaus gezien. Deze studenten hebben in 2011 ook voorlichting gekregen, maar deze voorlichting vond plaats in het kader van een ander voorlichtingsprogramma, namelijk voorlichting over seksuele gezondheid voor klassen met veel studenten van niet-nederlandse komaf. 12

13 0% 10% Niveau 1 28% Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4 62% Figuur 2. Leerniveaus studenten You vs Soa De gemiddelde leeftijd van de studenten was 17,9 jaar. Van de studenten was 48% vrouw, 52% man. Van de studenten was 76% van Nederlandse afkomst, 4% van Turkse afkomst, 3% van Marokkaanse afkomst, 3% van Surinaamse afkomst en 1% van Antilliaanse/Arubaanse afkomst (zie figuur 3). 13% 3% 1% 3% 4% Nederlands Turks Marokkaans Surinaams Antilliaans of Arubaans Anders 76% Figuur 3. Afkomst studenten You vs Soa

14 2.2. Seksuele ervaring van de studenten Met behulp van de vragenlijst afgenomen tijdens de voorlichting, is de seksuele ervaring van de studenten nagevraagd; hebben ze al eens seks hebben gehad (vaginale seks), hoe oud ze waren toen ze voor het eerst seks hadden, met hoeveel partners is er seksueel contact geweest, vrijen ze met condoom, en zo niet, waarom vrijen ze onveilig? Tevens is de vraag gesteld of de studenten anale seks hebben gehad en of dit met een condoom gebeurde. In 2011 heeft 70% van de studenten seks gehad. Van de Nederlandse studenten was 71% seksueel actief. De Marokkaanse studenten waren het minst seksueel actief; 32% binnen deze groep had ervaring met seks (zie figuur 4). Van de totale groep seksueel actieve studenten was de gemiddelde leeftijd dat zij voor het eerst vreeën 15,6 jaar. Dit ligt lager dan de gemiddelde leeftijd van 16,6 jaar die landelijk gezien wordt in Seks onder je 25 e (de Graaf, 2012). 100% 80% 60% 40% 20% 0% Wel seks gehad Geen seks gehad Allen Nederlands Turks Marokkaans Surinaams Antilliaans of Arubaans Anders Figuur 4. Geslachtsgemeenschap naar afkomst. 14

15 2011 ver ersus voorgaande jaren In 2011 werden met de voorlichting voor het eerst sinds de start van de voorlichtingen meer mannelijke studenten (52%) dan vrouwelijke studenten gezien (48%), zie figuur 5. Dit is te verklaren door het grote aandeel studenten van het Grafisch Lyceum Utrecht in Hier volgen veel mannen hun opleiding. In 2011 was het percentage studenten met een Nederlandse achtergrond (76%) hoger dan in 2010 (61%). Oorzaak hiervan is het lesprogramma dat voor klassen met veel studenten van niet- Nederlandse komaf werd gegeven. 100% 80% 60% 40% Percentage man Percentage vrouw 20% 0% Figuur 5. 5 Verhouding man/vrouw onder voorgelichte studenten In 2011 heeft 70% van de studenten seks gehad. In 2007 tot en met 2010 lag dit percentage tussen de 60% en 70%. In 2011 was het gemiddeld aantal sekspartners per persoon 3,8. In 2010 lag dat aantal hoger (4,2), wat mogelijk te verklaren is doordat de gemiddelde leeftijd van de studenten in 2011 lager lag (17,9 jaar) ten opzichte van 2010 (18,5 jaar). De gemiddelde leeftijd bij de eerste keer seks is de afgelopen jaren nagenoeg hetzelfde gebleven; 15,6 ten opzichte van 15,7 in 2010 en 15,8 in de jaren daarvoor Gemiddeld hele groep Gemiddeld man Gemiddeld vrouw Figuur 6. Gemiddeld aantal sekspartners per persoon

16 Condoomgebruik Een groot deel van de studenten vrijen onveilig. Met onveilig vrijen wordt bedoeld dat de studenten niet consequent condooms gebruiken tijdens het vrijen en daarmee risico lopen op soa. Van alle studenten die geslachtsgemeenschap (vaginale seks) hebben gehad, vrijt 76% onveilig (figuur 7). 12% van de studenten heeft anale seks gehad. Van die groep gebeurde dat in 73% van de gevallen niet altijd veilig (figuur 8). Het percentage condoomgebruik lag van 2007 tot en met 2010 nagenoeg even laag. Vaginale seks veilig Vaginale seks onveilig Anale seks veilig Anale seks onveilig 24% 27% 76% 73% Figuur 7. Condoomgebruik vaginale seks. Figuur 8. Condoomgebruik anale seks. In figuur 9 staan diverse redenen weergegeven waarom de jongeren geen condoom gebruiken. Zij geven aan dat 'het gebruik van de pil of andere voorbehoedsmiddelen', 'vaste verkering' of 'het vertrouwen van elkaar binnen een (seksuele) relatie' de belangrijkste redenen zijn om geen condoom te gebruiken. Op de vierde plaats komt als reden dat zijzelf of de ander het niet lekker vindt om met een condoom te vrijen. Deze redenen komen overeen met de top vier redenen om geen condoom te gebruiken uit Seks onder je 25 e (de Graaf, 2012). Wanneer twee mensen in een monogame relatie zich beide getest hebben op soa (na drie maanden vrijen met condoom) en geen soa blijken te hebben, dan zou vrijen zonder condoom geen risico meer behoren te geven op soa. Uit de vragenlijsten die de jongeren ingevuld hebben, blijkt echter dat 80% van de seksueel actieve jongeren niet eerder een soa-test hebben laten verrichten. Daarnaast merken we tijdens voorlichtingen dat de jongeren zich niet bewust zijn van dat het feit dat bepaalde soa pas twee weken (chlamydia en gonorroe) en drie maanden (hiv, syfilis en hepatitis B) na onveilige seks aangetoond kunnen worden. 16

17 Pilgebruik of ander voorbehoedsmiddel Vaste verkering Elkaar vertrouwen Condoom niet lekker Geen condooms bij zich Te veel gedronken Wilde het zelf niet Niet aan gedacht Ander wilde het niet Condooms onhandig Durfde het niet te zeggen Anders 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Figuur 9. Reden van falen condoomgebruik

18 2.3. De chlamydiatest Om het soatestgedrag en de chlamydiatest uit de voorlichting te evalueren, is gebruik gemaakt van de vragenlijst die direct na de voorlichting afgenomen werd en van de vragenlijst die drie weken later afgenomen werd. Deze tweede vragenlijst is door 476 studenten, 40% van het totaal aantal studenten, ingevuld. Gegevens over het aantal testers en de uitslagen van de chlamydiatesten komen van de afdeling Virologie van het UMC Utrecht. Slechts 20% van de seksueel actieve studenten had zich voor de voorlichting al eens laten testen op soa. Dit terwijl 76% niet altijd een condoom gebruikt. Opvallend is dat 44% van de vrouwen die seksueel actief zijn, aangaven één of meerdere klachten te hebben die soa gerelateerd kunnen zijn. Hier gaat het om klachten als meer vaginale afscheiding dan normaal (11%) en bloedverlies tussen menstruaties door (10%). Van de mannen gaf 6% aan last te hebben van klachten die mogelijk soa gerelateerd zijn. Van de studenten gaf 41% aan na deze voorlichting in het vervolg eerder een soatest te laten doen. Tijdens de voorlichting hebben 604 studenten (54%) zich laten testen op chlamydia. Van de seksueel actieve studenten gaf 14% aan te denken een redelijke tot grote kans op een chlamydia-infectie te hebben. Bij 3% van de geteste studenten werd chlamydia gediagnosticeerd (chlamydia positief). In 2007 werd 1% van de geteste studenten positief bevonden. Sindsdien is de test in de voorlichting selectiever aangeboden; tijdens de voorlichting werd benadrukt de test alleen te toen als de studenten risico op soa hadden gelopen. In 2008 en 2010 werd 2% van de studenten positief bevonden en in %. In grote steden is de chlamydiaprevalentie in de groep jongeren van 15 tot 30 jaar 3,2% (van Bergen, 2005). Het percentage positief geteste studenten is in lijn met voorgaande jaren en landelijke cijfers. De studenten hebben in de tweede vragenlijst aangeven hoe zij het aanbieden van een chlamydiatest in de les hebben ervaren, zie figuur 10. Goed Nuttig Prettig Het maakte me niet uit Overbodig Ik vond het niets Het maakte me onzeker Vervelend 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Figuur 10. "Wat vond je ervan dat je een chlamydiatest aangeboden kreeg?" 18

19 Chlamydia positief Zoals hiervoor gemeld is bij 17 studenten (3%) de chlamydiabacterie in de urine aangetoond, wat wijst op een chlamydia-infectie. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de demografische gegevens en seksuele ervaring van de positief geteste studenten. De aantallen zijn dusdanig klein dat er geen conclusies over de positief geteste studenten getrokken kunnen worden. Tabel 1. Studenten met een positieve chlamydia uitslag. Variabele Aantal Percentage Positief getest % Leeftijd 14 t/m 18 jaar 6 35% 19 jaar en ouder 11 65% Gemiddelde leeftijd Geslacht Man 7 41% Vrouw 10 59% Etniciteit Nederlands 13 76% Niet Nederlands 4 24% Opleiding Beauty (ROC MN) 5 29% Sportacademie (ROC MN) 4 24% DTP (GLU) 3 24% Leisure & Events (ROC MN) 2 12% Grafische Vormgeving (GLU) 1 6% Mediamanagement (GLU) 1 6% Verzorging (ROC MN) 1 6% Leerniveau Niveau 1 1 6% Niveau % Niveau % Niveau % Onbekend 1 6% Leeftijd eerste keer seks % % % Gemiddelde leeftijd Aantal sekspartners % % 5 of meer 13 76% Gemiddeld aantal sekspartners Anale seks gehad Ja 2 12% Nee 15 88% Eigen geschatte kans op chlamydia Geen 0 0% Klein 7 41% Redelijk 6 35% Groot 3 18% Onbekend 1 6% Gemiddelde 19,5 jaar 14,9 jaar 8,3 sekspartners 19

20 3 Evaluatie voorlichting 3.1. Studenten over de voorlichting De studenten konden middels stellingen in de vragenlijst, die drie weken na de voorlichting werd afgenomen, aankruisen wat zij van de You vs Soa voorlichting vonden (paragraaf ). Daarnaast konden de studenten aangeven over welke onderwerpen ze meer zouden willen horen (paragraaf ) en wat de voorlichters de volgende keer anders zouden kunnen doen (paragraaf ). Tot slot was er ruimte voor opmerkingen (paragraaf 3.1.4) De voorlichting Aan de hand van een aantal stellingen konden studenten aangeven hoe zij de voorlichting hebben ervaren. De voorlichting werd goed gewaardeerd. Van de studenten vond 80% het nuttig, 62% vond de voorlichting leuk, 58% vond dat de voorlichting aansprak, 55% geeft aan veel geleerd te hebben van de bijeenkomst en 49% geeft aan meer bewust te zijn van risico s van onveilig vrijen door de bijeenkomst. Van de studenten gaf 71% aan dat hun kennis was toegenomen. Kennistoename door gastles ja w eet ik niet nee Ik vond de voorlichting over chlamydia en soa testen nuttig (zeer) mee eens neutraal (zeer) mee oneens 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Figuur Mening studenten over voorlichting Extra onderwerpen Om de voorlichting beter af te kunnen stemmen op de behoefte van de studenten, is gevraagd over welke onderwerpen studenten meer zouden willen horen. Zij geven aan dat ze graag meer horen over andere soa. In de voorlichting ligt de focus op chlamydia, omdat dit de meestvoorkomende soa is onder jongeren. Andere onderwerpen die studenten noemen: sekstechnieken: vrijen, orale seks, anale seks, verschillende standjes veilig vrijen: anticonceptie, de pil, condooms zwangerschap: bevalling, onvruchtbaarheid, abortus seksuele diversiteit: geaardheid, homoseksualiteit, pedofilie 20

21 Voorlichters en voorlichting De studenten werd gevraagd suggesties ter verbetering in te brengen. Verscheidene studenten geven aan meer beeldmateriaal te willen zien: "Meer voorbeelden, plaatjes, film, enz." (Grafisch Lyceum Utrecht, student DTP). Enkele studenten geven aan behoefte te hebben aan meer structuur tijdens de voorlichting. Een suggestie die gedaan wordt: "Bord met wat jullie gaan doen bijvoorbeeld" (ROC Midden Nederland, student Sportcollege). Van de studenten kon 66% niets bedenken of vulden opmerkingen in als: "Niks! (was leuk!)" ROC Midden Nederland, student Schoonheidsverzorging "Het was heel goed georganiseerd." ROC Midden Nederland, student Schoonheidsverzorging "Alles was gewoon goed en duidelijk." ROC ASA., student Verpleegkunde Opmerkingen Op de achterzijde van de vragenlijst was de mogelijkheid opmerkingen over de voorlichtingen te maken. Hieronder volgen enkele voorbeelden: "GGD en Sense graag doorgaan met de voorlichtingen op scholen en gratis testen uitdelen." ROC ASA, student Verpleegkunde GG&GD Utrecht gaat in 2012 door met het geven van voorlichting en daarnaast kunnen jongeren sinds eind 2011 altijd gratis en anoniem terecht bij het Sense spreekuur met vragen over seksualiteit. Indien nodig kunnen jongeren bij Sense terecht voor een gratis chlamydiatest, zwangerschapstest of de morning afterpil. "Testresultaten gelijktijdig sturen, ik kreeg de resultaten 4 dagen later wat mij in gezonde spanning bracht. Is onnodig!" ROC Midden Nederland, student Sportacademie De GG&GD is zich er bewust van dat uitslagen niet altijd gelijktijdig verstuurd worden. Negatieve resultaten worden per SMS verstuurd en dat kan gelijktijdig, positieve resultaten worden telefonisch verstrekt. Negatieve uitslagen zijn eerder bekend, omdat positieve uitslagen door het laboratorium dubbel getest worden. Mocht een positieve uitslag sneller bekend zijn dan andere uitslagen, wordt deze student direct benaderd om hem of haar zo vlot mogelijk te behandelen en verdere verspreiding van de soa te voorkomen. Tot slot zijn er studenten die de chlamydiatest thuis hebben afgenomen en later naar het laboratorium stuurden, waardoor deze uitslagen ook later volgden. Inachtneming van het voorgaande, wordt getracht zo veel mogelijk studenten tegelijkertijd te informeren over de uitslag, om andere studenten niet onnodig ongerust te maken. 21

22 "Beter filmen voor de mensen die er niet waren." Grafisch Lyceum Utrecht, student DTP Veronderstelt dat deze student bedoelt dat de studenten die niet aanwezig konden zijn, wel voorlichting nodig hebben, zou een filmversie van de voorlichting een optie zijn. Met het Grafisch Lyceum Utrecht is deze mogelijkheid onderzocht en is een voorlichting gefilmd. Het beeldmateriaal en geluid bleken helaas onvoldoende, zodat de film niet gebruikt kon worden. Een nadeel van een film is dat studenten zelf geen vragen kunnen stellen aan de voorlichters. Een andere oplossing kan zijn een extra voorlichting te organiseren op elke school(-locatie) voor studenten die de voorlichting gemist hebben. "Jullie stellen veel vragen en sommigen zijn gelovig en kunnen dit soort vragen niet invullen." ROC Midden Nederland, student Leisure & Events Hier gaat het om de evaluatievragenlijsten. Een aandachtspunt voor toekomstige voorlichtingen is dat voorlichters vertellen dat het een vragenlijst betreft met onder meer persoonlijke vragen over seksualiteit. De studenten vullen hun naam niet in en de vragenlijsten worden anoniem verwerkt. De voorlichters kunnen benadrukken dat wanneer een student om persoonlijke redenen (religie, vervelende seksuele ervaringen, etcetera) moeite heeft met vragen, deze vragen overgeslagen mogen worden. Van de studenten wordt gevraagd in stilte de vragenlijst in te vullen en op dat moment niet met elkaar de vragen te bespreken. De vragenlijsten worden anoniem ingevuld en Een greep uit overige opmerkingen: Pittig. Grafisch Lyceum Utrecht, student Mediatechnologie Goed gepresenteerd! Grafisch Lyceum Utrecht, student Interactieve Vormgeving Goed bezig ga zo door! - Grafisch Lyceum Utrecht, student DTP Erg goed initiatief! Goeie campagne! Grafisch Lyceum Utrecht, student Audiovisuele Vormgeving Ik vond het een leuke en leerzame voorlichting. Grafisch Lyceum Utrecht, student DTP Dank jullie wel voor deze goede informatieve les. ROC ASA, student Verpleegkunde Ik vond het een leuke en leerzame les het was erg handig, bedankt! ROC ASA, student Verpleegkunde Het was leuk! - ROC Midden Nederland, student Schoonheidsverzorging Vaker voorlichtingen in de les! ROC Midden Nederland, student Verzorgende Vind het goed dat jullie langs scholen komen! ROC Midden Nederland, student Verzorgende Vond het een leerzame voorlichting en duidelijk. - ROC Midden Nederland, student Schoonheidsverzorging Vaker voorlichting op school is wel prettig en handig! - ROC Midden Nederland, student Verzorgende Met Durex om je knuppel voorkom je soa's en verlies je geen ene druppel. ROC Midden Nederland, student Schoonheidsverzorging 22

23 3.2. MBO over You vs Soa Vanuit directies, docenten en schoolmaatschappelijk werk krijgen voorlichters en de projectleider veel positieve reacties. Tijdens de voorlichtingen was altijd een, voor de studenten bekende, docent aanwezig. Opmerkingen van een aantal docenten naar aanleiding van de voorlichting worden hieronder weergegeven. Grafisch Lyceum Utrecht De studieloopbaanbegeleider van de klas die jullie afgelopen dinsdag hadden, kreeg heel leuke reacties over jullie les. Ze vonden het erg leuk. Complimenten dus! Ik zou weer heel graag van jullie diensten gebruik maken! Leuk om jullie weer in de les te ontvangen. ROC Midden Nederland Dank voor de voorlichting. We hebben de indruk dat ze er veel van geleerd hebben, de aandacht was er goed bij (en de kennis ontbrak nog wel eens...). Één van de studenten die chlamydia blijkt te hebben, heeft dat met de docent besproken en ze was heel blij dat ze de kans kreeg om deze test te doen. Ben blij dat het zo goed is bevallen bij de studenten, maar ook dat jullie het lesprogramma aanpassen na deze ervaring bij ons op school. Ik vond de samenwerking erg prettig. Vijf studenten met een positief resultaat... zo, daar keek ik best van op. Dat had ik niet verwacht. Hiermee wordt het belang in elk geval wel extra benadrukt. Volgend jaar weer lijkt me een goed plan. En de vorm kunnen we dan nog bespreken. Er is veel mogelijk wat ons betreft. Onderwerp SOA vooral goed om terug te laten komen. Wat mij betreft houden we contact. Ik ben blij dat we dit zo samen kunnen doen. Wij hebben het als prettig ervaren en ook van de studenten positieve berichten gehoord. Het was een geslaagde voorlichtingsweek. 23

24 4 Conclusie en aanbevelingen Uit voorgaande hoofdstukken kan geconcludeerd worden dat de You vs Soa voorlichting in 2011 geslaagd is. You vs Soa voorlichtingen zijn gegeven op het Grafisch Lyceum Utrecht, ROC ASA en ROC Midden Nederland. Op deze scholen hebben 1180 studenten voorlichting gehad waarin kennisoverdracht en het leren van vaardigheden met betrekking tot veilig vrijen centraal stonden. De voorlichters hebben ervaren dat de studenten dit als interessant hebben ervaren en er grotendeels open voor stonden. Tijdens de voorlichting werd alle studenten de mogelijkheid geboden een chlamydiatest te laten verrichten. In geval van een positieve uitslag hebben studenten kosteloos een counselinggesprek en behandeling gekregen. In 2011 hebben bij ROC Midden Nederland en ROC ASA ook voorlichtingen plaatsgevonden speciaal voor klassen met veel studenten van niet-nederlandse komaf. Dankzij een subsidie van het RIVM is een draaiboek voor voorlichtingen geschreven waarin seksuele gezondheid in brede zin aan bod komt. In deze voorlichtingen werd naast soa en veilig vrijen ook aandacht besteed aan relaties, weerbaarheid, maagdelijkheid, anticonceptie en moderne media. Er bleek duidelijk behoefte aan het bespreken van deze onderwerpen. Deze voorlichtingen vielen buiten You vs Soa activiteiten. Ook tijdens de You vs Soa voorlichtingen merkten de voorlichters op dat studenten ook informatie vragen over bijvoorbeeld anticonceptie. Om die reden is besloten vanaf januari 2012 één voorlichtingsprogramma aan te bieden waarin seksualiteit en relaties, partnerkeuze, homoseksualiteit en weerbaarheid in ieder geval aan bod komen. Hiernaast kan dankzij een flexibel lesaanbod gekozen worden voor onderwerpen die aansluiten bij de specifieke behoefte van een klas: moderne media, anticonceptie, condoomgebruik, soa, maagdelijkheid en maagdenvlies. Tijdens de voorlichtingen werd de afgelopen jaren bij 2 tot 3% van de studenten die zich laten testen chlamydia gevonden. Dat is gelijk aan het percentage dat landelijk onder jongeren gezien wordt. Verwacht werd een hoger percentage chlamydia te diagnosticeren naar aanleiding van een onderzoek op een ROC in Rotterdam waar 25% van de studenten positief werden getest op chlamydia (Wolfers, 2006). Omdat bij de studenten op Utrechtse MBO-scholen geen verhoogd voorkomen van chlamydia wordt gezien, worden de studenten voortaan verwezen naar het Sense spreekuur. Jongeren kunnen hier terecht voor vragen met betrekking tot seksuele gezondheid. Als in het gesprek met de Sense verpleegkundige blijkt dat een chlamydiatest nodig is, kan dit worden aangeboden. Dit laatste (chlamydiatest bij Sense) is mogelijk sinds september Inmiddels is voorlichting over seksuele gezondheid een structurele activiteit van de afdeling Gezondheidsbescherming van de GG&GD Utrecht. In 2012 worden de voorlichtingen gefinancierd door de gemeente Utrecht, Sense en tevens betalen scholen een eigen bijdrage. In 2012 wordt gestreefd om honderd klassen op drie MBO-instellingen te bereiken. Financiële waarborging blijft een aandachtspunt in deze tijd waar zowel bij gemeenten als scholen bezuinigd wordt. De verpleegkundigen en voorlichters hebben aangegeven zeer tevreden te zijn met de intervisiebijeenkomsten. Op verzoek van hen worden de bijeenkomsten voortgezet. Na vijf jaar You vs Soa zal in 2012 worden nagegaan of onderzoek naar de dataverzameling van vijf jaar voorlichting gewenst is. 24