7 mei 2005 De Gouverneur-Generaal van Canada, Adrienne. Clarkson, bezoekt Groningen in het kader van zestig jaar bevrijding.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "7 mei 2005 De Gouverneur-Generaal van Canada, Adrienne. Clarkson, bezoekt Groningen in het kader van zestig jaar bevrijding."

Transcriptie

1 7 mei 2005 De Gouverneur-Generaal van Canada, Adrienne Clarkson, bezoekt Groningen in het kader van zestig jaar bevrijding. Bij de ontvangst in het Academiegebouw zijn ook Canadese oorlogsveteranen aanwezig.

2 Onderwijs Hoofdlijnen De belangrijkste beleidslijnen voor het onderwijs zijn vastgelegd in het Strategisch Plan , het kaderdocument Bachelor Master aan de RUG, en de nota Professionalisering van docenten. Hieronder staan de belangrijkste doelstellingen en de resultaten. Onderwijsstimuleringsfonds Voor was 2,8 mln beschikbaar in het Onderwijsstimuleringsfonds (OSF). Op hoofdthema s zijn de toegekende middelen als volgt te groeperen. > Internationalisering: vooral verbetering van taalvaardigheid in het Engels en joint master -opleidingen met Uppsala. > Versterking of verbreding van het aanbod aan bachelor/masteropleidingen. > Invulling van de major-minorstructuur. > Professionalisering van docenten. De meeste voorstellen vielen binnen de drie criteria van het OSF: innovatie, differentiatie en internationalisering. Tegelijkertijd overtrof het totaalbedrag dat met de verschillende plannen was gemoeid het beschikbare budget verre. Behalve kwaliteit is bij de toewijzingen uit het OSF een belangrijke overweging geweest of het voorstel zou bijdragen aan de implementatie van de hoofdlijnen van het Strategisch Plan van de RUG Het CvB heeft op grond van eerder vastgestelde prioriteiten besloten tot de volgende verdeling van de gelden. > Voor de aanvragen van de joint masters met Uppsala worden gelden in gelijke mate met de investeringen in Uppsala vrijgegeven. De opleidingen hebben in totaal ontvangen. > Aan het double degree-programma met het IT Bandung van de Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen is toegekend. > Aan de thema s Engelse taalvaardigheid en Brainbox- Blackboard zijn bedragen van respectievelijk 1,35 mln en besteed. > Sectorplannen: : beide betrokken faculteiten Letteren en Wiskunde & Natuurwetenschappen moeten voor de uitvoering van de sectorplannen al verantwoording afleggen. Daarom is besloten dat de verantwoording van deze gelden uit het OSF kan plaatsvinden in het kader van deze verslaggeving. Hierbij dient men slechts aan te geven aan welke onderdelen bij de uitvoering van het sectorplan de gelden uit het OSF zijn besteed. > Academische vaardigheden: Dit project wordt uitgevoerd door de Faculteit der Rechtsgeleerdheid. Bij de uitwerking van het project is er samenwerking met de Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen. Hiervoor is aan de faculteit GMW apart een bedrag van toegekend. Hierin worden de volgende resultaten geschetst: definitie van academische vorming in eindtermen voor bachelor- en masteropleidingen; beschrijving van academische vorming op cursus- en curriculumniveau van bachelors en masters; formats voor minoren en voor honoursprogramma s; overzicht van lacunes in het facultaire aanbod van academische vorming; ontwerp e-portfolio voor studenten en professionaliseringsplan voor docenten. > Professionalisering: In samenwerking met de FWN heeft de Faculteit der Medische Wetenschappen /UMCG het project Naar Professionaliteit in het Universitair (Medisch) Onderwijs uitgewerkt, in het kader van de eisen zoals vastgelegd door het nieuwe accreditatiesysteem. Het belang van dit project is als volgt te illustreren: Het project is een uitwerking van een speerpunt in het Strategisch Plan van de RUG. Het project levert een belangrijke bijdrage aan het voldoen aan de accreditatie-eisen. Het nieuwe accreditatiesysteem legt namelijk een grote nadruk op een adequate vertaling van de eindtermen in programmainhoud, werk- en toetsvormen en competente docenten die dit kunnen uitwerken, implementeren en uitvoeren. Het project kan bij verbreding van de deelname met andere faculteiten functioneren als good practice voor de hele universiteit. De medische faculteit heeft een grote expertise en goede naam op het gebied van docentprofessionalisering. > Infrastructuur major-minor: : bij de invoering van de major-minor structuur is de planvorming voor dit project in 2005 uitgewerkt. De verwachting is dat in de loop van 2006 de invoering van de major-minorstructuur haar definitieve vorm krijgt. Instroommanagement Bijna 5000 nieuwe studenten uit Nederland kiezen jaarlijks voor de RUG. Het merendeel is nog steeds rechtstreeks afkomstig van het VWO. Daarnaast is er een groeiende groep jaarverslag 2005 rug

3 HBO-gediplomeerden. In de afgelopen jaren drong de conclusie zich op dat het nodig is meer greep te krijgen op de toekomstige instroom van de RUG. Het gaat daarbij zowel om de aantallen nieuwe studenten als om herkomst, kwaliteiten en belangstelling. Daarnaast is de verdeling over de verschillende RUG-opleidingen niet altijd evenwichtig. Geconstateerd is dat de afstemming tussen de verschillende contacten vanuit de RUG met het VWO nog niet optimaal is. De RUG heeft zich ten doel gesteld jaarlijks bij te houden welke contacten vanuit het VWO gewenst zijn en eveneens jaarlijks te bezien of de RUG-activiteiten de juiste zijn qua inhoud, capaciteit en variëteit. Het uiteindelijke doel is de contacten met het VWO in de gewenste vorm duurzaam te onderhouden, te verstevigen en eventueel uit te breiden. Daardoor wordt de kans gecreëerd dat de RUG erin slaagt (nog) meer de juiste student op de juiste plaats te krijgen. Aansluiting VWO-WO Afgezien van de reguliere voorlichtingsactiviteiten gaat de aandacht voortdurend uit naar de inhoudelijke aansluiting tussen VWO en WO. Verschillende projecten en netwerken, per faculteit aangepast aan de behoeften van de samenwerkende partners, zijn daarvan het bewijs. Ook zijn er instellingsbrede vormen van samenwerking ontwikkeld: > Terugrapportage van de studieresultaten van alle eerstejaarsstudenten aan de scholen van herkomst. Deze kunnen via toegang tot ProGRESS WWW zien hoe hun oud-leerlingen presteren en welke positie de school inneemt in vergelijking met de andere scholen. > Op grond van het meerjarige overzicht van prestaties van VO-scholen en hun leerlingen is het mogelijk de resultaten van scholen te vergelijken tijdens het oude VOsysteem en in de eerste jaren van de Tweede Fase. Hiermee is een aanvang gemaakt voordat de Tweede Fase VO werd ingevoerd. > Beschikbaarstelling van Blackboard aan meer dan vijfendertig VO-scholen vooral in Noord-Nederland in het project Brainbox. Hoewel een correlatie met instroom niet direct zichtbaar zal worden, is Brainbox een uitgelezen kans op een inhoudelijke manier met scholen, docenten en leerlingen te communiceren. Het biedt leerlingen de kans kennis te maken met Nestor en vooral met de opleidingen waarin zij bij uitstek geïnteresseerd zijn of kunnen worden. > In samenwerking met verschillende VO-scholen richt het project brug (Brainbox RUG) zich op de ontwikkeling van VO-lesmateriaal in de elektronische leeromgeving Brainbox. > Aspirant-studenten kunnen voor hulp bij praktische opdrachten en profielwerkstuk terecht bij het Bètasteunpunt, Alfasteunpunt en het Gammasteunpunt. Deze steunpunten zijn gericht op leerlingen met respectievelijk een van de natuurprofielen (Bèta), het profiel Cultuur & Maatschappij (Alfasteunpunt) en het profiel Economie & Maatschappij. Hierdoor hebben alle VO-leerlingen voor ondersteuning op maat een duidelijke ingang bij de RUG gekregen. > De RUG Scholierenacademie ging van start in het voorjaar van Het doel van de Scholierenacademie is gemotiveerde leerlingen kennis te laten maken met de wetenschap door middel van colleges van inspirerende wetenschappers van de RUG. Leerlingen krijgen daarnaast de mogelijkheid zich te verdiepen en te verbreden door middel van les- en oefenmateriaal via de elektronische leeromgeving Brainbox in de aanloop naar en/of na afloop van het college. > De Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen beschikt over de RUG Discovery, een rondreizend laboratorium en collegezaal in de vorm van een truck met oplegger. On tour laat de RUG Discovery scholieren kennismaken met de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen en de actuele stand van zaken in de wetenschap. Ook krijgen scholieren informatie over studeren in Groningen. De scholier kan zelf experimenteren. In overleg met de betrokken docent, worden ook gastlessen gegeven. In de RUG Discovery zijn 10 ICT-werkplekken voor gebruik op het eigen interne netwerk beschikbaar. Verder is de Discovery uitgerust met moderne projectieapparatuur. De inrichting is flexibel, of het nu gaat om 15 tot 20 leerlingen voor een meer praktisch gerichte gastles of een hoorcollege voor een grotere groep. > Het UOCG heeft een centrale taak gekregen bij de vormgeving van de inhoudelijke contacten met het VO. De aanleiding zijn de ontwikkelingen binnen de Tweede Fase VO en het toegenomen onderwijs in Blackboard. Voorts is het UOCG bijna permanent vertegenwoordigd in het VO van vooral de noordelijke regio. Voorlichting In 2005 hebben de afdelingen Communicatie, het UOCG en de faculteiten gewerkt aan de realisatie van verschillende actiepunten: > uitbreiding van het scholenbezoek in het Noorden en elders, vooral Overijssel en Gelderland; > opzet van een netwerk van alumni-ambassadeurs op deze scholen; > uitbreiding van het netwerk van promoteams die op afroep beschikbaar zijn om op school voorlichting en lessen te verzorgen; > instelling van een goed bereikbare digitale service-desk voor aankomende studenten; > uitbreiding van de toegang tot Blackboard voor VO-scholen buiten de directe noordelijke regio; > uitbreiding van het aanbod van masterclasses en de

4 samenwerking op dit punt tussen WO-opleidingen en VO-scholen; > bepaling van regio-plaats-school in binnen- en buitenland waar de RUG haar marktaandeel kan vergroten; > vaststelling van de instroom die door faculteiten of opleidingen gewenst wordt; > aanpassing van een pakket van instroombevorderende maatregelen. Professionalisering van docenten In het Strategisch Plan is vastgelegd dat de RUG een universiteit wil zijn die beter is dan gemiddeld, ook op het gebied van onderwijs. Dit betekent dat het onderwijs zelf moet verbeteren. Ook de ambities die de RUG heeft ten aanzien van innovatie en niveaudifferentiatie in de vorm van honourstrajecten in bacheloropleidingen en topmasters, kunnen alleen worden gerealiseerd door het onderwijs in te richten en uit te voeren volgens strikte kwaliteitskaders en -eisen. Kern van het personeelsbeleid zal zijn de toespitsing op individuele competenties. Daarnaast moet de kwaliteit van werken verbonden worden met loopbaanperspectieven. Het College van Bestuur is van mening dat de kwaliteit van het onderwijs aan de RUG staat of valt met het enthousiasme en de kwaliteit van haar medewerkers. Het kwaliteitsaspect wordt steeds belangrijker bij visitatie, accreditatie, rendementendiscussie, nationale en internationale vormen van benchmarking. Dit betekent dat externe en interne kwaliteitseisen zo concreet mogelijk gemaakt dienen te worden. Dat gebeurt in de vorm van kwalificaties die personeelsleden van de RUG met onderwijstaken dienen te bezitten. Hierdoor kan de instelling ervoor zorgdragen dat het onderwijs met goed gekwalificeerde medewerkers voldoet aan alle eisen: van derden, eigen studenten en van de docenten. Deze instelling wil in den brede een stap voorwaarts maken op het terrein van onderwijsinnovatie. Daarvoor heeft het College van Bestuur de kaders aangegeven waarbinnen naar zijn oordeel de kwaliteit van het onderwijs en de docenten kan verbeteren. Behalve een minimumkwalificatie voor Engelse taalvaardigheid moet een medewerker van de RUG die een doceertaak heeft, verschillende andere praktische kwalificaties. Daarnaast dient de medewerker bevlogenheid te hebben en een houding die enthousiasme en aandacht uitlokt bij studenten. Die kwalificaties hangen samen met de keuzen die de afgelopen jaren binnen het onderwijs van deze instelling zijn gemaakt en met de plannen voor de toekomst. Gedetailleerde kwalificaties hangen af van de keuze die faculteiten maken ten aanzien van onderwijsconcept en inrichting van hun onderwijs. RUG-kwalificaties Voor onderwijs in het Nederlands (non native speakers Nederlands): > de docent beheerst een minimumniveau in Nederlandse taalvaardigheid. Voor onderwijs in het Engels: > de docent beheerst een minimumniveau in Engelse taalvaardigheid. Voor onderwijs in Nestor: > de docent is in staat een cursus te ontwerpen en te geven in Nestor; > de docent is in staat naar aanleiding van deze cursus te toetsen, ook in Nestor. Voor onderwijs algemene basiskwalificaties: > de docent is in staat hoor- en werkcolleges te ontwerpen en te geven; > de docent kan studenten begeleiden en beoordelen tijdens hoor- en werkcolleges; > de docent is in staat toetsen te ontwerpen die bij de colleges en de leerstof passen; > de docent kan toetsen ontwikkelen met open en gesloten vragen; > de docent kan het schrijven van een scriptie begeleiden en de scriptie beoordelen. RUG-uitgangspunten Leidinggevenden en degenen die verantwoordelijk zijn voor de inrichting van het onderwijs (zoals opleidingsdirecteuren) kunnen al dan niet op advies van (onderwijs)experts vaststellen of een docent deze kernkwalificaties bezit. Via het systeem van voortgangsgesprekken zouden deze kunnen worden vastgelegd in een dossier. Indien bepaalde kwalificaties ontbreken, kunnen er via dezelfde route in een persoonlijk ontwikkelings- of professionaliseringsplan afspraken komen hoe en wanneer een docent een kwalificatie gaat verwerven. Of wordt afgesproken welke consequenties het heeft indien iemand ook op termijn een bepaalde kwalificatie eenvoudigweg niet kan of wil bereiken. Bij de rapportages over professionalisering als onderdeel van de facultaire jaarverslagen is met ingang van 2005 gevraagd naar een inventarisatie van relevante kwalificaties binnen een faculteit. Verder ging het om de resultaten van de geplande groei en/of uitbouw van kwalificaties, niet in kwantitatieve zin, maar in het kader van beoogde en bereikte kwaliteitsverbetering van het onderwijs. Een systeem van RUG-brede of landelijke certificering is niet het meest geëigende instrument om een minimumniveau van een bepaalde kwalificatie te bereiken. Nadruk op certificering zal leiden tot een enorme administratie, waarbij de aandacht jaarverslag 2005 rug

5 wordt afgeleid van het werkelijke niveau van kwalificaties van een docent en de verantwoordelijkheid van faculteit en/of opleiding wordt doorkruist. Landelijke certificering is vooralsnog in het geheel niet aan de orde, omdat het denken over docentkwalificaties binnen universiteiten zich in heel verschillende stadia bevindt. Engelstalig onderwijs De actualiteit heeft ertoe geleid dat in het geval van Engelstalig onderwijs de professionalisering in een stroomversnelling is geraakt. Het aanbod van Engelstalige masteropleidingen heeft zich gestaag uitgebreid, ook in Daarnaast worden er meer en meer Engelstalige researchmasters ontwikkeld en ook Engelstalige bachelors (zoals International Economics and Business, Economics en Econometrics). Dat heeft binnen de RUG het besef doen ontstaan dat het Engels van personeelsleden met een onderwijs- of onderwijsondersteunende taak bij deze Engelstalige opleidingen aan kwaliteitseisen moet voldoen. RUG-richtlijn Engels Het College van Bestuur heeft in 2004 voor de jaren erna een generieke RUG-richtlijn Engels vastgesteld ten aanzien van de volgende elementen: > Een instellingsbreed minimumniveau voor alle RUGdocenten en andere personeelsleden die betrokken zijn bij Engelstalig onderwijs. Voor personeelsleden met een onderwijstaak wordt het niveau gesteld op B1/C2 uit het Common European Framework of Reference (CEFR). > De mogelijkheid dat een faculteit en/of opleiding andere, meer eigen eisen stelt. In geen geval mogen die eisen lager zijn dan de RUG-richtlijn. > Uitsluiting van het onderricht in het Engels voor personeelsleden die het minimumniveau Engels niet beheersen. 2.2 Onderwijsaanbod Algemene ontwikkelingen Invoering major-minorsysteem in de bachelor De kaders voor het major-minormodel zijn in 2005 door het College van Bestuur vastgesteld. Studenten combineren in dit model een hoofdvak (major) met verschillende bijvakken (minoren). Het model leidt tot een grotere keuzevrijheid voor studenten om hun studieprogramma in te vullen, daar er een grotere verscheidenheid aan studiepaden te realiseren is. De gekozen major-minoropzet ziet er als volgt uit: 150 ECTS van de bachelor wordt door de faculteit ingevuld en 30 ECTS is door de student vrij in te vullen. De faculteit kan voor de invulling van de 150 ECTS voor verschillende opties kiezen, zoals een major van 120 ECTS met een specialisatieminor van 30 ECTS. De 30 vrije ECTS geeft de studenten de kans over de muur van de eigen opleiding heen te kijken en zich academisch te verbreden met een minorpakket bij een andere faculteit of opleiding. Zij kunnen de vrije minor echter ook benutten voor verdieping in de major. De opzet en invulling van de vrije minor-pakketten en de wijze van roostering worden door een Minorcommissie uitgewerkt. Topmasters en researchmasters Omdat de RUG een internationaal vooraanstaande researchuniversiteit wenst te blijven, schenkt zij speciale aandacht aan de opleiding van jonge onderzoekers. De RUG realiseert zich dat haar internationale aanzien en haar wetenschappelijk innovatievermogen direct verbonden zijn met haar vermogen jonge mensen een uitdagende onderzoeksomgeving aan te bieden. Dit heeft geleid tot de invoering van de Graduate Schools in 2005, waaronder ook de meeste van de researchmasters en de topmasters vallen. Na het verkrijgen van accreditatie voor de onderzoeksmasters in het alfa- en gammadomein in 2003 en 2004 kent de RUG nu een aanbod van 16, specifiek op het toponderzoek, gerichte masters. Voor zover de masters nog niet waren gestart in verband met lopende procedures bij de NVAO is dit in 2005 gebeurd. Momenteel participeren zo n 130 studenten in onderzoeksmasters. Honours-trajecten De RUG heeft het afgelopen jaar extra aandacht besteed aan de aanpassing en uitbreiding van honours-trajecten in het onderwijsaanbod. In dit kader zijn ook aanvragen gedaan in de tweede ronde experimenten Ruim Baan voor Talent. Momenteel kent de universiteit vijf honours-trajecten. Dit betreft trajecten in de faculteiten Bedrijfskunde & Economie, Rechtsgeleerdheid, Medische Wetenschappen, Ruimtelijke Wetenschappen en bij de opleiding Sociologie. Alle honours-programma s bij de RUG omvatten een

6 zwaarder programma dan de reguliere opleiding. Ze zijn gericht op eigen interesses van de student in het vak, kennen een koppeling van de student aan toponderzoekers en zijn selectief. De RUG beschouwt de ontwikkelde programma s als een aanwinst voor en een verrijking van het opleidingenaanbod. Uit verschillende onderzoeken en evaluaties blijkt dat deze trajecten een toegevoegde waarde hebben voor studenten, docenten en het reguliere onderwijs. De programma s kunnen tegelijkertijd studenten uit het buitenland aantrekken die meer individuele, op maat gesneden opleidingsvormen zoeken met een meerwaarde vanwege het hoge niveau. Internationaal aanbod De RUG heeft het afgelopen jaar de nota Internationalisering opgesteld waarin de ambities op het gebied van de internationale uitwisseling zijn geformuleerd en vertaald naar een Plan van Aanpak. Een doelstelling is het uitbreiden van het internationale aanbod aan bachelor- en masteropleidingen om zo het internationale karakter van de universiteit te vergroten. Hierbij wordt ingezet op een beperkt aantal Engelstalige varianten van bestaande Bachelor- en, vergroting van het aantal joint master programma s en het opzetten van korte winter en summer courses om zo de bekendheid van de RUG te vergroten. In 2006 worden deze plannen uitgewerkt. Dan zullen de meest geschikte opleidingen geselecteerd worden. Schakelprogramma s In 2005 verliep de periode voor de subsidie van het Ministerie van OCW voor de uitvoering van de projectvoorstellen van het Noordelijk Platform Schakelprogramma s, die de ontwikkeling van theoretische stromen (T-stromen) en schakelprogramma s betroffen. De RUG heeft ingezet op gelden voor de ontwikkeling van programma s zowel voor grote homogene groepen als kleine heterogene groepen. Het project is formeel op 1 juli 2005 beëindigd. Het Ministerie heeft een separate eindrapportage ontvangen. De programma s zijn volledig geïmplementeerd en inmiddels zijn vele HBO ers ingestroomd in RUG-masteropleidingen. In 2000 was het totale aantal instromende HBO ers bij de aan het experiment deelnemende opleidingen 412. De meest recente cijfers geven aan dat voor studenten met een HBOverleden zijn ingeschreven voor deze opleidingen. Gaandeweg blijken de programma s op onderdelen aanpassingen te behoeven. De eerste ervaringen wijzen tevens uit dat de kwaliteit van de ingestroomde HBO ers varieert, zodat er bij alle programma s ook individueel maatwerk noodzakelijk is. HBO-studenten, die voor een WO-opleiding kiezen, doen in het algemeen in studiesucces niet onder voor WO-studenten. Dit wordt onder meer veroorzaakt door gemotiveerdheid, resultaatgerichtheid en bereidheid hard te werken. De problemen doen zich voor op het gebied van het (hogere) abstractieniveau van de wetenschappelijke opleiding, de grotere hoeveelheden leerstof die zelfstandig verwerkt moeten worden, alsmede gebrek aan onderzoekskennis- en vaardigheden. Het gebrek aan specifieke kennis (bijvoorbeeld wiskunde en statistiek) leidt eveneens tot problemen. De faculteiten hebben aangegeven dat zij doorgaan met de ontwikkeling van de programma s. De instroom wordt, waar mogelijk, verbreed naar bachelors van HBO-instellingen elders. Voor de instroom van de heterogene groepen bij de faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen wordt een, voor alle masters gemeenschappelijke, HBO-minor ontwikkeld. De RUG acht het van groot belang zowel de schakelprogramma s als de T-stromen te monitoren en evalueren. Hierdoor kunnen mogelijke knelpunten aan het licht komen die door programma-aanpassingen ondervangen worden De monitoring van deze programma s past binnen de ontwikkeling van het interne kwaliteitszorgsysteem van de RUG. De deelnemende faculteiten investeren daarom in een in 2004 aangevangen (AIO-)onderzoek bij het UOCG. In dit onderzoek worden de (groepen) HBO-studenten onderzocht naar de (effecten van) schakelprogramma s. Verantwoording gelden Voor dit project heeft de staatssecretaris de RUG ,- ter beschikking gesteld. De subsidie is als volgt verdeeld: project Economie en Bedrijfskunde project Rechtsgeleerdheid project PPSW project Intake en Assessment (UCLO) algehele coördinatie Bureau van de Universiteit/AZIS Deze verdeling is tot stand gekomen op basis van de HBOinstroom per faculteit. In onderstaande deelverslagen wordt op deze aspecten nader ingegaan. Macrodoelmatigheid en Sectorplannen Het ministerie van OCW heeft de universiteiten in Nederland verzocht vernieuwingsplannen op te stellen voor de sectoren Letteren en Natuurwetenschappen: de zogeheten Sectorplannen. Voor het opstellen en uitvoeren heeft het ministerie gelden ter beschikking gesteld ter hoogte van 4,7 mln voor de Letteren en 4 mln voor de Natuurwetenschappen. Voorwaarde voor de besteding van het geld is dat de plannen inspelen op de tanende belangstelling van studenten voor de talen en de monodisciplinaire exacte studies, alsmede het relatief grote aanbod van deze opleidingen in Nederland. Een doelstelling van de vernieuwingsplannen is een doelmatiger aanbod van opleidingen op deze gebieden. jaarverslag 2005 rug

7 De faculteiten Letteren en Wiskunde & Natuurwetenschappen hebben in 2005 gewerkt aan de gekozen aanpak in de sectorplannen. De faculteit Wiskunde & Natuurwetenschappen heeft de reorganisatie van het bachelor- aanbod vrijwel gereed en start in september 2006 feitelijk met het nieuwe onderwijsconcept, gebaseerd op brede bacheloropleidingen en de major-minorstructuur. Het bacheloronderwijs gaat dan uit van drie nieuwe clusters, te weten Levenswetenschappen, Informatiewetenschappen en Natuurwetenschappen & Technologie waarbinnen studenten hun eigen major kunnen kiezen. Daarnaast voert men in landelijk verband overleg om te komen tot een doelmatiger aanbod van masteropleidingen. De Faculteit der Letteren is momenteel bezig de bundeling van bacheloropleidingen en de bijbehorende major-minor structuur voor de gehele faculteit uit te werken. Letteren voert de aanpassingen per september 2007 in. Tegelijkertijd werkt men aan de reductie van het aantal masteropleidingen om tot een zo effectief mogelijk masteraanbod te komen. Ontwikkelingen bij faculteiten Godgeleerdheid en godsdienstwetenschap In september 2005 startte de Research Master Theology and Religious Studies: Religious Symbols and Traditions. Van de instroom bestond 20% uit buitenlandse studenten. In het kader van de samenwerking met de theologische faculteit van de Universiteit Uppsala werd in 2005 een gezamenlijke cursus (joint course) aangeboden, getiteld Religion in Conflicts, die afgesloten werd met een gezamenlijke studieweek. Daarnaast was er een gezamenlijke cursus met de titel Biblical Motifs and Ancient Myths in Later Traditions, die afgesloten werd met een gezamenlijke studieweek in Uppsala. Tijdens de zomer vond de eerste succesvolle uitwisseling plaats van een programma in het kader van Erasmus: JAFARE (The Janus Faces of Religion: A European Perspective on the Religionstate Relationship). Dit is een intensieve cursus voor jonge onderzoekers en studenten van de Topmaster van de universiteiten van Groningen, Montpellier, Uppsala, Marburg, Leuven, Bursa, Lublin en Thessaloniki. Rechtsgeleerdheid Vanaf september 2003 biedt de faculteit zeven gecombineerde bachelor- en masteropleidingen aan, alsmede vier zelfstandige, specialistische, in het Engels gedoceerde masteropleidingen. Sinds september 2004 hoort daar een door de KNAW erkende onderzoeksmaster bij. Vier van de masteropleidingen kunnen tevens in de vorm van een duale opleiding worden gevolgd. De bacheloropleidingen duren drie jaar; de master in het algemeen één jaar, uitgezonderd de onderzoekmaster die een opleidingsduur van twee jaar kent. Voor de gecombineerde bachelor- en masteropleidingen geeft de faculteit geen bindend studieadvies. Studenten met een juridisch bachelorexamen van andere juridische faculteiten dan de Groningse hebben ook toegang tot deze masterprogramma s. Als er grote deficiënties zijn, moet de student aanvullende vakken aan de RUG volgen. De vier zelfstandige, specialistische masteropleidingen zijn in eerste instantie bedoeld voor buitenlandse studenten, maar staan ook open voor Nederlandse studenten. Voor toelating is een universitair juridisch bachelordiploma vereist. De onderzoeksmaster Functionaliteit van het recht biedt een opleiding voor studenten die na hun masterdiploma willen promoveren of als onderzoeker willen werken bij een publieke of private onderzoekinstelling. De opleiding sluit aan bij het CRBS, de door de KNAW erkende onderzoekschool van de faculteit. die naast de reguliere een duale vorm kennen, zijn: Nederlands recht, Notarieel recht, Fiscaal recht en Recht en bestuur. Medische Wetenschappen In het verslagjaar hebben zich geen wijzigingen in het initiële onderwijsaanbod voorgedaan. In reactie op de zich ontwikkelende schaarste aan medici in Nederland laat de faculteit sinds september 2002 zij-instromers toe: gekwalificeerde mensen met een voltooide opleiding in het hoger onderwijs. Vanaf september 2005 wordt de zij-instroom, tot dan ingepast in C2000, gerealiseerd binnen de kaders van G2010. Zijinstroom in de masteropleiding wordt mogelijk gemaakt via een brugjaar. Op jaarbasis stromen 30 zij-instromers in. De eerste zij-instromers uit cohort 2002 studeerden in het najaar van 2005 af. Wiskunde en Natuurwetenschappen Deze faculteit bood in september bachelor- en 20 masteropleidingen, 4 topmasteropleidingen en 1 researchmasteropleiding aan. In vergelijking met de instroom in het studiejaar 2004/2005 zijn de volgende zaken opvallend: > een daling van het totaal aantal eerstejaars (-8%); > een gestage daling van het aantal eerstejaars Biologie; > een daling van het aantal eerstejaars Farmacie; > de opleving in het aantal eerstejaars voor de Natuurkundeopleidingen in 2004/2005 heeft zich niet gecontinueerd; > de interdisciplinaire opleidingen Technische bedrijfskunde en Life Science and Technology blijven een groot aantal eerstejaars trekken. In 2005 lag het aantal aanmeldingen voor de topmasteropleidingen iets lager dan in De instroom in de topmasteropleidingen blijft beneden het maximum van 10 studenten per topmasteropleiding. Geen enkele topmasteropleiding haalt dit aantal en dus kunnen we spreken van een exclusieve opleiding voor een streng geselecteerde groep studenten. Het aantal buitenlanders in de opleidingen ligt sinds het

8 studiejaar 2005/2006 gemiddeld boven de 50%. Niet alle studenten halen de eindstreep van de topmasteropleiding. Vooral bij Medical and Pharmaceutical Drug Innovation was de uitval hoog in het studiejaar 2004/2005. De uitgevallen studenten konden niet voldoen aan de hoge eisen die gesteld worden in de topmasteropleidingen. De doorstroom naar promotieplaatsen verloopt goed. Bijna alle studenten stromen door naar een promotieplaats aan de RUG, enkelen vinden elders een promotieplaats. Naar aanleiding van het Sectorplan Natuurwetenschappen heeft de FWN een plan opgesteld om haar 13 bacheloropleidingen te reduceren tot vijf, te weten Farmacie, Technische Bedrijfskunde, Informatiewetenschappen, Levenswetenschappen en Natuurwetenschappen en Technologie. De laatste drie zijn zogenoemde flexibele bacheloropleidingen waarbij een student de mogelijkheid heeft zich breed te oriënteren en te vormen binnen de faculteit en universiteit. Na een eerste gezamenlijk semester volgt de student een majorprogramma van anderhalf jaar. Ter algemene vorming of kennisverdiepend kunnen nog twee vrije minoren gevolgd worden. Met ingang van 1 september 2006 gaan deze nieuwe opleidingen van start. In 2005 is hard gewerkt aan het formuleren van doelstellingen en eindtermen van de opleidingen. Tevens is hard gewerkt aan de invulling van de majorprogramma s. In het kader van hetzelfde Sectorplan Natuurwetenschappen dienen de bètafaculteiten van de algemene universiteiten een plan te presenteren waarin tot een reductie van het aantal masteropleidingen wordt gekomen. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zou hiervoor 30 mln beschikbaar willen stellen. Over deze plannen zijn op landelijk niveau nog geen besluiten genomen. KVI Het KVI streeft naar een gezamenlijke researchmaster in Atomic and Sub-Atomic Physics (ASAP) met het Centrum Theoretische Natuurkunde van de RUG en de Afdeling Natuurkunde van de Universiteit van Uppsala. Het is nog niet duidelijk wanneer deze opleiding van start gaat. Het Kapteynlab en het KVI hebben het initiatief genomen voor de opzet van de Europese master Advanced Instrumentation and Informatics in Astronomy and Physics. Voor deze mastervariant wordt een aanvraag ingediend in het kader van het Erasmus Mundus programma. Letteren Het opleidingenaanbod van de faculteit telt sinds bachelor- en 39 masteropleidingen. Tot deze laatste behoren 5 twee-jarige researchmaster-opleidingen. Na een voorzichtige start in september 2004 heeft de instroom in de researchmaster-opleidingen in september 2005 een redelijke omvang, met een gemiddelde van 12 studenten per opleiding. De instroom in de (andere) Engelstalige masterprogramma s loopt goed. De faculteit heeft drie Engelstalige masterprogramma die in het prestigieuze predicaat Erasmus Mundus-programma kregen. Het betreft de opleidingen Humanitarian Action, Euroculture en Clinical Linguistics (Algemene Taalwetenschap). De Faculteit is druk bezig de invoering van flexibele bachelors met ingang van het jaar voor te bereiden. De invoering van de flexibele bachelors is een belangrijk onderdeel van de uitvoering van het Sectorplan Letteren. De huidige 9 vreemde taal-en cultuurstudies zullen met ingang van september 2007 worden geclusterd onder de flexible bachelor Talen en Culturen. Elke bachelor-opleiding van totaal 180 ECTS is opgebouwd uit een major 120 ECTS (of 90 ECTS bij de talenopleidingen) en twee of drie minoren van elk 30 ECTS. Een dergelijke opbouw van het bachelorprogramma geeft studenten veel keuzemogelijkheden voor verbreding of juist verdieping van de gekozen major-opleiding. Na een bachelor Talen en Culturen, Nederlands of Taalwetenschap is doorstroom mogelijk naar een aansluitende, verlengde masteropleiding van 90 ECTS. Deze verlengde master, die uniek is in Nederland, zal studenten in staat stellen ook na een brede Bachelor de nodige verdieping aan te brengen in hun academische opleiding. De Faculteit hoopt met de invoering van de flexibele bachelors de aantrekkelijkheid van de traditionele talenopleidingen te vergroten. Economische Wetenschappen De Faculteit der Economische Wetenschappen (FEW) is penvoerder van zes bachelor- en zeven masteropleidingen. Een van de zes bacheloropleidingen en drie van de zeven masteropleidingen, waaronder de researchmaster Economics and Business, biedt zij samen met de Faculteit Bedrijfskunde (FBK) aan. Verder is de FBK penvoerder van de Master of Science in Business Administration, eveneens een gezamenlijke opleiding van Bedrijfskunde en Economie. Per september 2005 zijn de bacheloropleidingen Algemene Economie en Econometrie en Besliskunde omgezet naar Engelstalige opleidingen (met de namen Economics respectievelijk Econometrics). De bedoeling is onder meer de markt van potentiële studenten te vergroten en de internationale uitwisseling van studenten tijdens de bachelorfase te vergemakkelijken door de keuze voor Engels als voertaal. De FEW heeft nu drie Engelstalige bacheloropleidingen (International Economics and Business, Economics en Econometrics) en neemt daarmee binnen de RUG een unieke positie in. Het in 2003 geïntroduceerde bachelor-honours-traject heeft als belangrijkste doelen studenten kennis te laten maken met het verrichten van onderzoek en de doorstroming naar de researchmaster en de PhD-opleiding te vergroten. De belangstelling voor het traject was in 2005 zeer groot en ruim 40 studenten zijn uiteindelijk geselecteerd. jaarverslag 2005 rug

9 De researchmaster in Economics & Business, in 2004 geaccrediteerd door de NVAO, is in 2003 van start gegaan. Deze tweejarige Engelstalige opleiding bereidt studenten voor op een wetenschappelijke carrière als PhD-student of als onderzoeker bij een nationale of internationale organisatie. In 2005 zijn de eerste vijf studenten afgestudeerd; drie studenten zijn het PhD-programma van SOM ingestroomd, de andere twee hebben in respectievelijk Italië en Australië bij gerenommeerde universiteiten een PhD-plaats verworven. Op dit moment participeren ongeveer 25 studenten in de researchmaster. Gedrags- en Maatschappijwetenschappen In 2005 heeft de faculteit de interdisciplinaire masteropleidingen op het terrein van Clinical & Health Psychology en Human Factors Engineering verder ontwikkeld. Human Factors Engineering zal met ingang van het collegejaar onderdeel uitmaken van de masteropleiding Mens- Machine Communicatie. In het kader van de structurering van onderwijsprogramma s, de bevordering van internationale uitwisseling en de vergroting van de keuzemogelijkheden van studenten wordt een major-minorstructuur ontwikkeld. De verwachting is dat deze structuur in het collegejaar ingevoerd wordt. Ook het HBO-schakelprogrammma wordt dan in de vorm van minoren aangeboden. Binnen de bacheloropleiding Sociologie wordt met ingang van het collegejaar een honours-traject aangeboden. Dit traject biedt excellente studenten extra mogelijkheden zich te verdiepen in het vakgebied, vooral door middel van onderzoek. De andere bacheloropleidingen bereiden vergelijkbare trajecten voor. Wijsbegeerte In het vorige verslagjaar kregen de research masteropleiding Philosophy: Knowledge and Knowledge Development en de masteropleiding Filosofie en Educatie (master- en lerarenopleiding) erkenning. De eerste had in 2005 een alleszins redelijke instroom van 6 studenten (vorig jaar: 7). De instroom in de educatieve master bedroeg 3 (vorig jaar: 4 ) studenten. Ruimtelijke Wetenschappen De faculteit is sinds september 2004 volledig overgegaan op het bachelor-masterstelsel. De ongedeelde opleidingen eindigen 1 september De faculteit heeft twee bacheloropleidingen: Sociale Geografie en Planologie en Technische Planologie (TP). De faculteit startte in 2004 met zes eenjarige en twee tweejarige masteropleidingen. Culturele Geografie, Economische Geografie, Planologie, Technische Planologie en Vastgoedkunde worden aangeboden als eenjarige master, terwijl de lerarenopleiding Aardrijkskunde en de Topmaster Human Geography, Planning and Demography: Regional Studies een tweejarig masterprogramma hebben. Tevens is wegens de toestroom van buitenlandse studenten de Master TP in het Engels aangeboden als Master Environmental and Infrastructure Planning (EI&P). De laatste master is onderdeel van een double degree masterprogramma met het Institut Teknologik Bandung, waarbij het eerste jaar in Indonesië wordt doorgebracht en het laatste in Groningen. Tot slot is er nog speciaal voor uitwisselingsstudenten een driemaands Engelstalig programma, dat tweemaal per jaar verzorgd wordt door de facultaire International School of Spatial Policy Studies. Bedrijfskunde De Faculteit Bedrijfskunde biedt drie bacheloropleidingen en vier masteropleidingen aan. Daarnaast is de Faculteit medeeigenaar van de bachelor- en de masteropleiding Accountancy & Controlling (penvoerder is FEW), de bachelor- en de masteropleiding TBK (penvoerder is FWN), de Research Master (penvoerder FEW) en de Lerarenopleiding Economie & Bedrijfswetenschappen (penvoerder FEW). De internationale onderwijsmarkt is een belangrijk werkveld van de faculteit. De helft van haar masteropleidingen is Engelstalig. Het internationale onderwijsaanbod is per september 2005 op bachelorniveau uitgebreid met de Engelstalige studierichting International Business & Management.De Faculteit beschikte al over een masteropleiding International Business & Management. Daarnaast is de masteropleiding Business Administration uitgebreid met het Engelstalig mastertraject Change Management. Verder heeft FBK in 2005 de eerste double degree programma s met de universiteit van Uppsala en de universiteit van Gadjah Mada ontwikkeld. De samenwerking tussen FBK en FEW heeft geresulteerd in een breed palet aan opleidingen met een helder en herkenbaar beeld naar de markt. Naast (en wellicht dankzij) dit brede palet is voor de FBK in de afgelopen jaren een groei in studentenaantallen gerealiseerd. De belangstelling vanuit het bedrijfsleven voor de afgestudeerden van de FBK is onverminderd groot. Behalve aan de inhoudelijke invulling en afstemming van deze nieuwe onderwijsprogramma s is in 2005 veel aandacht uitgegaan naar de verdergaande samenwerking met de Faculteit der Economische Wetenschappen. Dit heeft op organisatorisch terrein geleid tot de samenvoeging van de ondersteunende diensten. Ook de regelgeving, voorlichting en administratieve organisatie van het onderwijs zijn verbeterd en nagenoeg volledig geharmoniseerd.

10 2.3 Resultaten Net als vorig jaar heeft de VSNU in het verslagjaar geen nieuw KUO-bestand (Kengetallen Universitair Onderwijs) uitgebracht. Reden daarvoor is dat de invoering van het bachelormasterstelsel ingrijpende aanpassing van de landelijke definities en registratiesystematiek met zich meebrengt. Daarom is ook nu weer gebruik gemaakt van het landelijke 1-cijfer HO - bestand met de cijfers van alle instellingen voor het aantal inschrijvingen, ingeschrevenen, diploma s en gediplomeerden. Nieuwe landelijke cijfers van de rendementen en studieduur worden medio 2006 verwacht. Zij zullen in het verslag over 2006 besproken worden. Voor een uitgebreide bespreking van de trends over de periode wordt verwezen naar het Jaarverslag 2003 RUG. Instroom eerstejaarsstudenten Figuur 2.1 laat zien dat de instroom in 2005 iets is teruggelopen ten opzichte van 2004, te weten van naar De grootste procentuele afnamen zaten bij Taal & Cultuur (-13%) en bij Techniek (-11%). De opleidingen Internationale Organisaties & Internationale Betrekkingen en Kunsten, Cultuur & Media waren vooral verantwoordelijk voor de afname bij Taal & Cultuur. In het HOOP-gebied Techniek was dit de opleiding Technische Natuurkunde. De relatief grootste groeiers bij de RUG waren de HOOP-gebieden Economie (+13%) en Recht (+8%). Hierbinnen hadden de opleidingen Bedrijfskunde en Notarieel Recht de grootste groei in eerstejaars. Figuur 2.2 laat het verloop zien in de aandelen van de RUG in het landelijk totaal aan eerstejaars studenten per HOOPgebied. De relatief grootste groeiers bij de RUG, Economie en Recht, vertonen ook een groei in het aandeel van het landelijke totaal. De grootste dalers hebben ook een afnemend aandeel in het aantal eerstejaars per HOOP-gebied op landelijk niveau. Bij Techniek is deze afname minimaal. Het aandeel in het totaal aantal eerstejaars van de RUG is stabieler dan die van de HOOP-gebieden afzonderlijk. Sinds 2003 is dit bijna 11%. (Post-)propedeuserendement en studieduur Gemiddeld propedeuserendement > percentage RUG-studenten dat de propedeuse binnen drie jaar gehaald heeft, varieert van 66-73% in het HOOPgebied Taal & Cultuur tot 90-97% bij Gezondheid > propedeuserendement RUG ligt in alle HOOP-gebieden overwegend op of boven het landelijk gemiddelde Figuur 2.1 Instroom eerstejaars per HOOP-gebied aantal aandeel % 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Bron: 1 cijfer HO, eerstejaars WO-Nederland, VWO in ongedeelde- en bacheloropleidingen (hoofdinschrijving HO) jaar van instroom Figuur 2.2 Aandeel van de RUG in de instroom eerstejaars, per HOOP-gebied en voor het totaal, jaar van instroom T&C Recht Gezondheid Natuur G&M Economie Techniek Post-propedeuserendement > percentage RUG-studenten (met propedeusediploma) dat het doctoraalexamen binnen zes jaar (alfa/gamma-opleidingen) of zeven jaar (bèta/medische opleidingen) na aanvang van de studie gehaald heeft, varieert van 44-56% in het HOOP-gebied Taal & Cultuur tot 79-87% bij Gezondheid > post-propedeuserendement RUG ligt in vrijwel alle HOOP-gebieden overwegend boven het landelijke gemiddelde Gemiddelde studieduur > varieert van maanden bij Recht tot maanden in het HOOP-gebied Economie > ligt in alle HOOP-gebieden op of onder het landelijke gemiddelde jaarverslag 2005 rug

11 Rendementsbeleid De landelijke Studentenmonitor 2004 laat zien dat studenten in het hoger onderwijs in Nederland gemiddeld 17% achterlopen op de geprogrammeerde studielast. De achterstand in het wetenschappelijk onderwijs bedraagt 20%. In het WO is de studievoortgang vooral problematisch bij economie en techniek en in mindere mate bij rechten en taal & cultuur. De studievoortgang van de studenten in de sector gezondheid onderscheidt zich in positieve zin van de andere sectoren (ITS, 2005). Uit Kennis in Kaart (OCW, 2005) blijkt dat landelijk het percentage afgestudeerden na 5 jaar opleiding beneden de 30% ligt, terwijl na 6 jaar nog steeds meer dan 50% de opleiding niet heeft afgerond. De studieduur in maanden van de afgestudeerden in 2002/2003 ligt gemiddeld op 64 maanden voor de autochtone studenten. De studenten aan de Radboud Universiteit studeren het snelst (57 maanden), aan de TUD het langst, terwijl de Groningse studenten zich exact aan het gemiddelde houden (64 maanden). Zoals deze cijfers al laten zien is studierendement een begrip dat op verschillende manieren geoperationaliseerd kan worden. Voor velen is het numerieke rendement, het percentage studenten van een cohort, dat slaagt voor het examen (propedeuse, doctoraal, bachelor of master) de enige maat. Dit is een dichotome variabele, de student is wel of niet geslaagd, die niet volledig recht doet aan de inspanningen die de student en de opleiding hebben verricht. Evenwel spelen de numerieke rendementen in de bepaling van de kwaliteit van een opleiding een belangrijke rol. Zo wordt bijvoorbeeld in het QANU-kader gevraagd naar deze numerieke rendementen. Het studierendement wordt, naar het oordeel van de RUG, evenwel vollediger in kaart gebracht indien tevens andere maten in acht genomen worden. Een eerste verfijning ligt in het gebruik van Gerealiseerde Studielast (GSL), dat is het aantal uren of studiepunten dat een student in een bepaalde vooraf gedefinieerde periode heeft behaald. Een tweede verfijning ligt in het gemiddelde cijfer voor bijvoorbeeld de propedeusevakken of over het totaal. Ervan uitgaande dat de cijferbepaling betrouwbaar en valide is gebeurd, geeft het een indicatie van het niveau van de student dan wel examinandus. In 2005 heeft het College van Bestuur een universitaire Werkgroep Rendementen ingesteld. De achterliggende gedachte was dat het studierendement in een RUG-breed perspectief nog te weinig aandacht krijgt. De werkgroep kreeg de opdracht een notitie op te stellen, als startpunt voor een RUG-brede discussie over rendementcijfers, ook in landelijk perspectief, en mogelijkheden de RUG-rendementen op termijn te verbeteren. In de notitie is ingegaan op de feitelijke rendementssituatie aan de RUG, mede op basis van de GSL, zijn mogelijke verklaringen voor (achterblijvend) rendement aangedragen, enkele good practices aan de RUG aangehaald en ten slotte waren er aanbevelingen ter bevordering van het studierendement. In de loop van 2006 wordt vastgesteld welke investeringen op centraal en decentraal niveau naar verwachting het meest effectief zijn om de gewenste verhoging van de rendementen te bereiken. 2.4 Kwaliteitszorg Onderwijsvisitatie en accreditatie In 2005 hebben verschillende opleidingen een zelfstudie geschreven voor de visitatie-accreditatiecyclus. Dit betreft de resterende opleidingen van de faculteit Letteren (behalve de Informatiekunde), Bewegingswetenschappen, Tandheelkunde, Farmacie, Onderwijskunde en Sociologie. De opleidingen van Letteren, de Pedagogische Wetenschappen, Onderwijskunde en Tandheelkunde zijn in 2005 gevisiteerd. De visitatierapporten van deze opleidingen waren in 2005 nog niet gereed, maar de voorlopige bevindingen van de commissies zijn positief. Additionele beoordeling voor accreditatie In 2003 is een aangepaste versie van het accreditatiesysteem gestart, de zogenaamde additionele beoordeling voor accreditatie. Opleidingen die nog via het oude visitatiesysteem zijn beoordeeld, kunnen op basis van het visitatierapport en een aanvullend oordeel van de QANU over de bachelor- en masteropleidingen heraccreditatie-aanvragen bij de NVAO. Voor deze aangepaste procedure kwamen de opleidingen van Biologie, Economie, Geneeskunde, Rechten en Wijsbegeerte in aanmerking. Inmiddels hebben de opleidingen Biologie, Economie en Wijsbegeerte de volledige procedure doorlopen en zijn door de NVAO geaccrediteerd. De opleidingen van de faculteit Rechten krijgen in 2006 de accreditatie-uitslag. Voor de opleiding Geneeskunde moet de QANU-rapportage nog worden afgerond, waarna ook voor deze opleiding accreditatie wordt aangevraagd. Interne kwaliteitszorg De nieuwe accreditatieprocedure maakt een systeem van interne kwaliteitszorg onmisbaar. Hiervoor is een werkgroep Kwaliteitszorg ingesteld, waaraan alle faculteiten vertegenwoordigers hebben geleverd. De werkgroep dient als een platform voor de uitwisseling van good practices bij kwaliteitszorg en als initiator voor vernieuwings- en verbeteringsprojecten. Zo heeft de werkgroep de volgende projecten geïnitieerd: > Een kwaliteitszorgprotocol. Dit protocol is inmiddels door het College van Bestuur vastgesteld en geldt nu voor de gehele universiteit als leidraad. Faculteiten zijn bezig op basis van het protocol de kwaliteitszorgcyclus te implementeren in de organisatie.

12 Figuur 2.3 Visitatie/accreditatie 2005 Zelfstudie Bezoek visitatie- Visitatierapport Accreditatie gereed commissie QANU gereed verleend op Biologie (additioneel) nvt nvt okt/ Economie (additioneel) nvt nvt aug/ Geneeskunde (additioneel) nvt nvt - Rechten (additioneel) nvt nvt jul/05 Wijsbegeerte (additioneel) nvt Nvt sep/ Godgeleerdheid jul/04 dec/04 Letteren okt-dec/04 feb-sep/05 Pedagogiek nov/04 mrt/05 Tandheelkunde mrt/05 okt/05 Onderwijskunde apr/05 okt/05 Sociologie mei/05 Farmacie okt/05 Bewegingswetenschappen dec/05 > Een database voor kwaliteitszorg. In deze database kunnen faculteiten alle voor de kwaliteitszorg relevante documenten gestructureerd opslaan en tevens de benodigde acties ten aanzien van de kwaliteitszorgcyclus overzien en aansturen. De selectieprocedure is in volle gang en wordt in 2006 afgerond. > Een kengetallenprogramma. In samenwerking met het UOCG is een instrument ontwikkeld waarmee universitaire en facultaire kwaliteitszorgmedewerkers op gedetailleerd niveau inzicht kunnen krijgen in de herkomst, samenstellingen en resultaten van studentenpopulaties. Op deze wijze kan actief en gericht beleid worden gemaakt ter verhoging van de kwaliteit van het onderwijs. Deze projecten maken de borging van de kwaliteit van opleidingen op centraal en decentraal veel eenvoudiger. Ook de externe verantwoording ten aanzien van het onderwijs is bij deze ontwikkelingen gebaat. Oordeel over prestaties De voorlopige oordelen van de visitatiecommissies duiden erop dat de RUG opleidingen van goede kwaliteit verzorgt, die accreditatiewaardig zijn. Tevens heeft de systematische borging van de kwaliteit van de opleidingen een sprong voorwaarts gemaakt, dankzij de projectgroep Kwaliteitszorg en de projecten die daar worden geïnitieerd. Studententevredenheidsonderzoek In 2005 is voor de vierde keer het instellingsbrede studententevredenheidsonderzoek Honderd over de RUG gehouden. Dit onderzoek verschilde van de vorige edities doordat alleen bachelorstudenten zijn bevraagd. In 2006 zal een RUG-breed studententevredenheidsonderzoek onder masterstudenten plaatsvinden. De uitkomsten in 2005 pakten overwegend positief tot zeer positief uit voor de RUG. Op twee punten gaven de uitkomsten aanleiding tot instellingsmaatregelen, te weten: de voorlichting over masteropleidingen binnen de bacheloropleidingen en de actieve betrokkenheid van bachelorstudenten bij lopend onderzoek. Verder is faculteiten gevraagd naar aanleiding van de facultaire uitkomsten om te bezien of er opmerkelijke verschillen zijn met de uitslagen van de voorgaande tevredenheidsonderzoeken. Ook werd verzocht te bekijken of er punten voor verbetering te identificeren zijn en welke verbetermaatregelen faculteiten zullen nemen. Hierover dienen faculteiten te rapporteren in de bestuurlijke voorjaarsoverleggen en in hun jaarverslagen. Rol in kwaliteitszorg In de beoordelingskaders voor visitaties en accreditaties speelt het oordeel van studenten een expliciete rol. Ook hier ligt behalve het studentenoordeel en de aangekondigde maatregelen de nadruk op de werkelijke acties en de resultaten. Bij het onderwerp studiebegeleiding lijkt het oordeel van studenten het zwaarst te wegen. In het QANU-kader staat: Studiebegeleiding en studieadvisering moeten voldoen aan de behoeften van de studenten. Het oordeel van de studenten over deze voorzieningen dat nu weer uitgesproken is in Honderd over de RUG 2005 zal een belangrijke rol spelen in de beoordeling. Ook de manier waarop de opleiding invulling geeft aan het studieadvies in het eerste jaar wordt in de beoordeling betrokken, conform het QANU-kader. jaarverslag 2005 rug

> welke extra inspanningen de faculteiten moeten maken. > welke eigen bijdrage wordt geleverd; > welk deel van de kosten gedekt kan worden door de

> welke extra inspanningen de faculteiten moeten maken. > welke eigen bijdrage wordt geleverd; > welk deel van de kosten gedekt kan worden door de Onderwijs 2 2.1 Hoofdlijnen onderwijsbeleid De belangrijkste beleidslijnen zijn in 2001 vastgelegd in het Ontwikkelingsplan 2002-2005, het Strategisch Plan 2003-2010, het kaderdocument Bachelor Master

Nadere informatie

Inhoud hoofdstuk 2. 2 Onderwijs. Terug naar totale inhoudsopgave

Inhoud hoofdstuk 2. 2 Onderwijs. Terug naar totale inhoudsopgave Inhoud hoofdstuk 2 2 Onderwijs 2.1 Hoofdlijnen onderwijsbeleid.................................................................. 29 2.2 Onderwijsaanbod.............................................................................

Nadere informatie

BESTUURS- EN BEHEERSREGLEMENT

BESTUURS- EN BEHEERSREGLEMENT BESTUURS- EN BEHEERSREGLEMENT Reglement als bedoeld in artikel 6 van de Structuurregeling. Voor de eerste maal vastgesteld door het college van bestuur van de Radboud Universiteit (Nijmegen) bij besluit

Nadere informatie

Onderwijs- en Examen Regeling (OER) Programma Bacheloropleiding Sociologie Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen

Onderwijs- en Examen Regeling (OER) Programma Bacheloropleiding Sociologie Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen Onderwijs- en Examen Regeling (OER) Programma Bacheloropleiding Sociologie Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen 2018-2019 Bijlage: het programma 1 Bachelor-opleiding Sociologie 2018/2019

Nadere informatie

Handleiding Honours Programma Wiskunde

Handleiding Honours Programma Wiskunde Handleiding Honours Programma Wiskunde Deze handleiding beschrijft inhoud en organisatie van het honours programma (HP) van de bacheloropleiding Wiskunde en Wiskunde en Toepassingen aan de Universiteit

Nadere informatie

Format samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf

Format samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf Format samenvatting aanvraag Opmerking vooraf Mocht u de voorkeur geven aan openbaarmaking van de gehele aanvraag in plaats van uitsluitend onderstaande samenvatting dan kunt u dat kenbaar maken bij het

Nadere informatie

Aanvraagformulier nieuwe opleiding. Basisgegevens. Contactpersoon/contactpersonen Postbus GG Amsterdam

Aanvraagformulier nieuwe opleiding. Basisgegevens. Contactpersoon/contactpersonen Postbus GG Amsterdam Aanvraagformulier nieuwe opleiding Basisgegevens Naam instelling(en) Contactpersoon/contactpersonen Universiteit van Amsterdam Postbus 19268 1000 GG Amsterdam Contactgegevens Naam opleiding Internationale

Nadere informatie

Cijfermatige achtergrondinformatie ten behoeve van Slotconferentie HO-tour

Cijfermatige achtergrondinformatie ten behoeve van Slotconferentie HO-tour Cijfermatige achtergrondinformatie ten behoeve van Slotconferentie HO-tour In deze bijlage zijn feiten en cijfers opgenomen over het hoger onderwijs die illustratief kunnen zijn voor de discussies in de

Nadere informatie

Opleidingsspecifieke deel OER, Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences

Opleidingsspecifieke deel OER, Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences Opleidingsspecifieke deel OER, 2017-2018 Opleiding / programma: Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op het

Nadere informatie

Studiekeuze & studeren Waar begint mijn kind aan?

Studiekeuze & studeren Waar begint mijn kind aan? 1 Studiekeuze & studeren Waar begint mijn kind aan? Hidde de Haas - Studieadviseur Faculteit der Letteren Geschiedenis & IRIO Naomi Schuitema & Vivien van Dongen 2 Rijksuniversiteit Groningen sinds 1614

Nadere informatie

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Aantal week 12 Verschil 213 tov. 212 21 3 211 aantal % Radboud Universiteit Nijmegen 225 221

Nadere informatie

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Aantal week 16 Verschil 214 tov. 213 16-4-212 aantal % Radboud Universiteit Nijmegen 283 3319

Nadere informatie

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Aantal week 19 Verschil 214 tov. 213 7-5-212 6-5-213 5-5-214 aantal % Radboud Universiteit Nijmegen

Nadere informatie

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Aantal week 24 Verschil 213 tov. 212 13 6 211 aantal % Radboud Universiteit Nijmegen 479 417

Nadere informatie

Onderwijs- en Examen Regeling (OER) Programma Bacheloropleiding Sociologie Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen

Onderwijs- en Examen Regeling (OER) Programma Bacheloropleiding Sociologie Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen Onderwijs- en Examen Regeling (OER) Programma Bacheloropleiding Sociologie Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen 2016-2017 Bijlage: het programma 1 Bachelor-opleiding Sociologie 2016/2017 Artikel

Nadere informatie

Voorlichting Econometrie & Operationele Research. Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde

Voorlichting Econometrie & Operationele Research. Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde Voorlichting Econometrie & Operationele Research Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde Vier bacheloropleidingen Bedrijfskunde Econometrie & Operationele Research Economie en Bedrijfseconomie

Nadere informatie

Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences. Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum

Opleiding / programma: BA Liberal Arts and Sciences. Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Opleidingsspecifieke deel OER, 2018-2019 Opleiding / programma: Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op het

Nadere informatie

Deze brochure schetst de onderwijsvisie van onze universiteit op hoofdlijnen. De doelen die horen bij die visie kunnen we alleen samen bereiken.

Deze brochure schetst de onderwijsvisie van onze universiteit op hoofdlijnen. De doelen die horen bij die visie kunnen we alleen samen bereiken. ONDERWIJSVISIE OP HO OFDLIJNEN Geachte collega s, 1 Deze brochure schetst de onderwijsvisie van onze universiteit op hoofdlijnen. De doelen die horen bij die visie kunnen we alleen samen bereiken. We

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 33, lid 1b, van de Wet op het voortgezet onderwijs;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 33, lid 1b, van de Wet op het voortgezet onderwijs; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 13500 1 september 2010 Regeling van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 13 augustus 2010, nr.

Nadere informatie

Inleiding 2. Het toelatingsexamen 3. NVO-examen 5. Het Pre-masterprogramma 6. Studeren in deeltijd 8

Inleiding 2. Het toelatingsexamen 3. NVO-examen 5. Het Pre-masterprogramma 6. Studeren in deeltijd 8 INHOUD Inleiding 2 Het toelatingsexamen 3 NVO-examen 5 Het Pre-masterprogramma 6 Studeren in deeltijd 8 1 INLEIDING Het Instituut Pedagogische Wetenschappen van de Universiteit Leiden biedt de eenjarige

Nadere informatie

Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs

Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs Esther van Kralingen Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/ 2 is het aandeel van de niet-westerse allochtonen dat in het hoger onderwijs

Nadere informatie

Dit onderdeel gaat over diploma s van bekostigde opleidingen. Hierbij onderscheiden we diplomarendement en het aantal diploma s.

Dit onderdeel gaat over diploma s van bekostigde opleidingen. Hierbij onderscheiden we diplomarendement en het aantal diploma s. Na nominaal plus 1 jaar 45 procent een diploma... 2 Rendement wo stijgt, hbo-rendement daalt... 4 Hbo-ontwerpopleidingen laagste rendement van de sector... 6 Hoger rendement wo biologie, scheikunde en

Nadere informatie

FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA. ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Masterschool Life and Earth Sciences studiejaar 2008-2009

FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA. ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Masterschool Life and Earth Sciences studiejaar 2008-2009 UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Masterschool Life and Earth Sciences studiejaar 2008-2009 DE MASTEROPLEIDING BIOMEDICAL

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2016-2017 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Master Filosofie () Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt in werking op 1 september 2016.

Nadere informatie

Voorlichtingsdagen blijven belangrijk voor aankomende bachelor- en masterstudenten, zoals de Open dag op locatie en de algemene voorlichtingsdag.

Voorlichtingsdagen blijven belangrijk voor aankomende bachelor- en masterstudenten, zoals de Open dag op locatie en de algemene voorlichtingsdag. Voorlichtingsdagen blijven belangrijk voor aankomende bachelor- en masterstudenten, zoals de Open dag op locatie en de algemene voorlichtingsdag. Voor vwo-leerlingen werden Eén dag student en College Carrousel

Nadere informatie

DE NIEUWE BACHELOR OPLEIDING

DE NIEUWE BACHELOR OPLEIDING DE NIEUWE BACHELOR OPLEIDING STUDIESUCCES: DE VRIJBLIJVENDHEID VOORBIJ Diagnose Doelstellingen Maatregelen Waar staan we? Effectmeting 2 DIAGNOSE - KERNPROBLEEM Lage studierendementen in de bachelor opleidingen

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 33, lid 1c, van de Wet op het voortgezet onderwijs;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 33, lid 1c, van de Wet op het voortgezet onderwijs; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 24411 1 mei 2017 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 11 april 2017, nr. HO&S/805204, houdende

Nadere informatie

Veel gestelde vragen over de U-Talent Academy

Veel gestelde vragen over de U-Talent Academy Veel gestelde vragen over de U-Talent Academy Deze lijst met veel gestelde vragen gaat in op de meest gestelde vragen over de U-Talent Academy. Deze lijst is bedoeld voor vwo-leerlingen die interesse hebben

Nadere informatie

Onderwijs- en Examenregeling 2010/2011

Onderwijs- en Examenregeling 2010/2011 Onderwijs- en Examenregeling 2010/2011 Masteropleidingen Leraar Voorbereidend Hoger Onderwijs in Biologie Leraar Voorbereidend Hoger Onderwijs in Natuurkunde Leraar Voorbereidend Hoger Onderwijs in Scheikunde

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. April 2016

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. April 2016 Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs April 2016 Feiten en cijfers 2 Het algemene beeld Start van de studie uitval en wisselaars Tal van inspanningen bij hogescholen

Nadere informatie

STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL

STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL School of Business and Economics STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL Collegejaar 2017-2018 Versie september 2017 2017 Vrije Universiteit, Amsterdam PREMASTERPROGRAMMA EN DOORSTROOMEISEN

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 33, lid 1c, van de Wet op het voortgezet onderwijs;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 33, lid 1c, van de Wet op het voortgezet onderwijs; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 70643 17 december 2018 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 20 november 2018, nr. HO&S/1439087,

Nadere informatie

Inleiding 2. Het toelatingsexamen 3. NVO examen 5. Het schakelprogramma 6. INHOLLAND met doorstroomminor 8. Studeren in deeltijd 9

Inleiding 2. Het toelatingsexamen 3. NVO examen 5. Het schakelprogramma 6. INHOLLAND met doorstroomminor 8. Studeren in deeltijd 9 INHOUD Inleiding 2 Het toelatingsexamen 3 NVO examen 5 Het schakelprogramma 6 INHOLLAND met doorstroomminor 8 Studeren in deeltijd 9 1 INLEIDING Het Instituut Pedagogische Wetenschappen van de Universiteit

Nadere informatie

De OU kiest een nieuwe koers. Lex Bijlsma 23 november 2013

De OU kiest een nieuwe koers. Lex Bijlsma 23 november 2013 De OU kiest een nieuwe koers Lex Bijlsma 23 november 2013 Accreditatie en visitaties Bachelor Informatiekunde: gevisiteerd 4 april 2012 Accreditatie definitief 13 juni 2013 Master Software Engineering:

Nadere informatie

CROHO. code. University. University

CROHO. code. University. University wo bachelor in combinatie met educatieve minor CROHO code indien beperkt tot daarbij genoemde universiteit(en) Bevoegdheid Sociale Geografie en Planologie 56838 Leraar Aardrijkskunde Aardwetenschappen

Nadere informatie

Deel B van de onderwijs- en examenregeling voor de duale masteropleiding Communicatie- en informatiewetenschappen, 90 EC, 2014-2015

Deel B van de onderwijs- en examenregeling voor de duale masteropleiding Communicatie- en informatiewetenschappen, 90 EC, 2014-2015 Deel B van de onderwijs- en examenregeling voor de duale masteropleiding Communicatie- en informatiewetenschappen, 90 EC, 2014-2015 1 Algemene bepalingen Artikel 1.1 Toepasselijkheid van de regeling Deze

Nadere informatie

Doorstroom HBO- WO: stimuleren of afremmen? Wilfred Diekmann, HvA Saskia Swart, HvA Johan Post, UvA

Doorstroom HBO- WO: stimuleren of afremmen? Wilfred Diekmann, HvA Saskia Swart, HvA Johan Post, UvA Doorstroom HBO- WO: stimuleren of afremmen? Wilfred Diekmann, HvA Saskia Swart, HvA Johan Post, UvA Opbouw inleiding Toenemende populariteit doorstroom Vrees voor kwaliteit HO bij soepele doorstroom vanuit

Nadere informatie

Onderwijs- en Examenregeling 2012/2013

Onderwijs- en Examenregeling 2012/2013 Onderwijs- en Examenregeling 2012/2013 Masteropleidingen Leraar Voorbereidend Hoger Onderwijs in Biologie Leraar Voorbereidend Hoger Onderwijs in Natuurkunde Leraar Voorbereidend Hoger Onderwijs in Scheikunde

Nadere informatie

Dubbeltalent gezocht. VUmc Zigma Zij-Instroomprogramma Geneeskunde Master Amsterdam

Dubbeltalent gezocht. VUmc Zigma Zij-Instroomprogramma Geneeskunde Master Amsterdam Dubbeltalent gezocht VUmc Zigma 2019-2020 Zij-Instroomprogramma Geneeskunde Master Amsterdam De opleiding Ben je een talentvolle student met interesse in en ervaring met wetenschap pelijk onderzoek? Misschien

Nadere informatie

Economie en Bedrijfseconomie. Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde

Economie en Bedrijfseconomie. Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde Economie en Bedrijfseconomie Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde ( FEWEB) Opbouw van studie door prof. dr. Henri de Groot (programmadirecteur)

Nadere informatie

gezien: het begeleidend memo nieuwe regeling VU-UvA Honoursoverleg d.d. 1 november 2018; de Regeling VU-UvA Honoursprogramma oktober 2018;

gezien: het begeleidend memo nieuwe regeling VU-UvA Honoursoverleg d.d. 1 november 2018; de Regeling VU-UvA Honoursprogramma oktober 2018; Besluit Datum 27 november 2018 Kenmerk 2018-079129 Onderwerp VU-UvA Honoursregeling HET COLLEGE VAN BESTUUR VAN DE UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM; gezien: het begeleidend memo nieuwe regeling VU-UvA Honoursoverleg

Nadere informatie

Biologie, scheikunde en medische opleidingen

Biologie, scheikunde en medische opleidingen Biologie, scheikunde en medische opleidingen... 2 Wiskunde, natuurkunde en informatica... 2 Bouwkunde en civiele techniek... 3 Ontwerpopleidingen... 4 Techniek en maatschappij... 4 Biologie, scheikunde

Nadere informatie

Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience. Leiden, 17 januari 2017

Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience. Leiden, 17 januari 2017 Aanvraag beoordeling macrodoelmatigheid International Bachelor of Bioscience Leiden, 17 januari 2017 Samenvatting aanvraag Algemeen Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Naam instelling Contactpersoon/contactpersonen

Nadere informatie

Subsector overig. Subsector overig

Subsector overig. Subsector overig Subsector overig Samenvatting... Grote subsector... 2 Veel switchende studenten... 3 Hoge uitval onder mbo ers... 4 Hoog wo-diplomarendement... 4 Minste studenten van hbo naar wo... 4 8 accreditaties na

Nadere informatie

Basisgegevens opleidingsbeoordelingen Indicatoren en definities. 19 februari 2015

Basisgegevens opleidingsbeoordelingen Indicatoren en definities. 19 februari 2015 Basisgegevens opleidingsbeoordelingen Indicatoren en definities 19 februari 2015 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Basisgegevens hbo-bacheloropleidingen 4 2.1 Voltijd hbo-ba 4 2.2 Deeltijd en duaal hbo-ba 5 3 Basisgegevens

Nadere informatie

Studeren aan de Universiteit Utrecht Welkom bij de opleiding Frans

Studeren aan de Universiteit Utrecht Welkom bij de opleiding Frans Studeren aan de Universiteit Utrecht Welkom bij de opleiding Frans Luuk Dijkstra (l.dijkstra@uu.nl) Bachelorvoorlichtingsdagen november 2015 Opbouw presentatie Inleiding Kenmerken van de opleiding De studie

Nadere informatie

BACHELOROPLEIDING WERKTUIGBOUWKUNDE TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT

BACHELOROPLEIDING WERKTUIGBOUWKUNDE TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT UITVOERINGSREGELING 2016 2017 BACHELOROPLEIDING WERKTUIGBOUWKUNDE TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT UITVOERINGSREGELING BACHELOR WERKTUIGBOUWKUNDE 2016 2017 1 INHOUDSOPGAVE Artikel 1 Samenstelling Bachelor

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologe en Religiewetenschappen. Deel 2 (opleidingsspecifiek deel): Bachelor Theologie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologe en Religiewetenschappen. Deel 2 (opleidingsspecifiek deel): Bachelor Theologie ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2016-2017 Faculteit der Filosofie, Theologe en Religiewetenschappen Deel 2 (opleidingsspecifiek deel): Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt in werking op 1 september

Nadere informatie

Beste practice bachelor. Delft. Leiden

Beste practice bachelor. Delft. Leiden Beste practice bachelor Delft Leiden Molecular Science & Technology Gezamenlijke BSc Leiden-Delft Peter Hamersma Pieter van Dooren Opleidingsdirecteur Opleidingscoordinator Waarom samen? Bachelor-master

Nadere informatie

WO-BACHELOR - studentaantallen Economie en Recht

WO-BACHELOR - studentaantallen Economie en Recht Economie en Recht Bedrijfskunde Bedrijfs- en Consumentenwetenschappen Wageningen University 238 Bedrijfskunde Bedrijfskunde Erasmus Universiteit Rotterdam 2.204 Bedrijfskunde Bedrijfskunde Maastricht University**

Nadere informatie

Neerlandistiek CROHO 60849

Neerlandistiek CROHO 60849 Faculteit der Letteren Onderwijs- en Eamenregeling (OER) Deel B: Masteropleiding CROHO 60849 voor het studiejaar 2017-2018 Inhoud: 1. Algemene bepalingen 2. Toelating 3. Inhoud en inrichting van de opleiding

Nadere informatie

Breakout sessie 2-5. Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling. Introductie

Breakout sessie 2-5. Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling. Introductie Breakout sessie 2-5 Stelsel 3.0 Accreditatie op Maat: Opleidingsbeoordeling De voorstellen beschreven in deze notitie dienen als uitwerking van (aangekondigde) wetswijzigingen. Op basis van deze wetswijzigingen

Nadere informatie

Opleidingsspecifiek deel bij de OER Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences

Opleidingsspecifiek deel bij de OER Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences Opleidingsspecifiek deel bij de OER 2016-2017 Bacheloropleiding Natuurwetenschap en Innovatiemanagement Undergraduate School Geosciences art. 2.1 Toelating 1. Naast de in de wet genoemde diploma s die

Nadere informatie

Aanvraagformulier Nieuwe opleiding macrodoelmatigheidstoets beleidsregel 2014

Aanvraagformulier Nieuwe opleiding macrodoelmatigheidstoets beleidsregel 2014 J uni 2016 SAMENVATTING Aanvraagformulier Nieuwe opleiding macrodoelmatigheidstoets beleidsregel 2014 Basisgegevens Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): X Nieuwe opleiding Nieuw Ad programma

Nadere informatie

Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte

Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte Curriculumevaluatie BA Wijsbegeerte Beste student, U heeft onlangs alle onderdelen van uw bacheloropleiding Wijsbegeerte afgerond en kunt nu het BA-diploma aanvragen. Het bestuur van het Instituut voor

Nadere informatie

Kerncijfers. Onderwijs. Onderzoek [ 6 ]

Kerncijfers. Onderwijs. Onderzoek [ 6 ] [ 6 ] Kerncijfers Onderwijs Studenten 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015 Instroom propedeuse bachelor 3.857 4.153 4.541 5.222 4.937 Deelnemers excellentie 7,2% 6,3% 6,0% 7,9% 10,4% Contacturen

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2016-2017 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Master Filosofie (120 EC) Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR) treedt in werking op 1 september

Nadere informatie

Format samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf

Format samenvatting aanvraag. Opmerking vooraf Format samvatting aanvraag Opmerking vooraf Mocht u de voorkeur gev aan opbaarmaking van de gehele aanvraag in plaats van uitsluitd onderstaande samvatting dan kunt u dat kbaar mak bij het bureau van de

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 33, lid 1c, van de Wet op het voortgezet onderwijs;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 33, lid 1c, van de Wet op het voortgezet onderwijs; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 21337 29 juli 2014 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 09-07-2014, nr. DL/641019, houdende

Nadere informatie

Universiteit van Amsterdam FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA

Universiteit van Amsterdam FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA Universiteit van Amsterdam FACULTEIT DER NATUURWETENSCHAPPEN, WISKUNDE EN INFORMATICA ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING Voor de Bacheloropleidingen Bio-exact Natuurkunde en Sterrenkunde, Scheikunde, Wiskunde

Nadere informatie

TUSSENBERICHT SELECTIE VAN VOLTIJD MASTEROPLEIDINGEN IN HET WETENSCHAPPELIJK ONDERWIJS EN STUDENTENSTROMEN

TUSSENBERICHT SELECTIE VAN VOLTIJD MASTEROPLEIDINGEN IN HET WETENSCHAPPELIJK ONDERWIJS EN STUDENTENSTROMEN TUSSENBERICHT SELECTIE VAN VOLTIJD MASTEROPLEIDINGEN IN HET WETENSCHAPPELIJK ONDERWIJS EN STUDENTENSTROMEN December 2016 In de wet Kwaliteit in Verscheidenheid is met ingang van het studiejaar 2014/2015

Nadere informatie

REGELING TOELATING MASTEROPLEIDINGEN

REGELING TOELATING MASTEROPLEIDINGEN REGELING TOELATING MASTEROPLEIDINGEN UNIVERSITEIT LEIDEN Het College van Bestuur van de Universiteit Leiden, gelet op artikel 7.31 van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek juncto

Nadere informatie

Richtlijn beoordeling onderzoeksmasters vanaf 1 september 2015. 23 april 2015

Richtlijn beoordeling onderzoeksmasters vanaf 1 september 2015. 23 april 2015 Richtlijn beoordeling onderzoeksmasters vanaf 1 september 2015 23 april 2015 Parkstraat 28 Postbus 85498 2508 CD Den Haag P.O. Box 85498 2508 CD The Hague The Netherlands T +31 (0)70 312 2300 info@nvao.net

Nadere informatie

Nieuw BA-programma Geschiedenis per 1 september Informatie voor Bachelor- en Doctoraal studenten

Nieuw BA-programma Geschiedenis per 1 september Informatie voor Bachelor- en Doctoraal studenten Nieuw BA-programma Geschiedenis per 1 september 2008 Informatie voor Bachelor- en Doctoraal studenten Instituut voor Geschiedenis Leiden, februari 2008 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Nieuw curriculum Bacheloropleidingen

Nadere informatie

School of Business and Economics STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING AND CONTROL. Collegejaar Vrije Universiteit, Amsterdam

School of Business and Economics STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING AND CONTROL. Collegejaar Vrije Universiteit, Amsterdam School of Business and Economics STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING AND CONTROL Collegejaar 2019-2020 2019 Vrije Universiteit, Amsterdam PREMASTERPROGRAMMA EN DOORSTROOMEISEN 2/6 Contents 1. Inleiding...

Nadere informatie

Arbeidsmarkt. Bedrijfskunde. Technische bedrijfskunde

Arbeidsmarkt. Bedrijfskunde. Technische bedrijfskunde wo bedrijfskunde Goede managers komen altijd aan de bak, ook in tijden van crisis. Maar nu het herstel tegen lijkt te vallen moet je wel voorbereid zijn op verrassingen. Veel bedrijfskunde-opleidingen

Nadere informatie

* * * wia of wib Bedrijfskunde 8. B Business Studies * * * wia of wib 9. B Econometrics * wib wib wib 10. B Econometrics and Operations

* * * wia of wib Bedrijfskunde 8. B Business Studies * * * wia of wib 9. B Econometrics * wib wib wib 10. B Econometrics and Operations Bijlage C Lijst van dere vooropleidingseisen in het wetenschappelijk onderwijs. Deze eisen gelden voor 4 vwo, dus voor leerlingen die instromen in het wo vaf 2010 en vallen onder de nieuwe tweede fase.

Nadere informatie

Vrijstellings- en assessmentregelingen. elders verworven competenties (EVC s)

Vrijstellings- en assessmentregelingen. elders verworven competenties (EVC s) Vrijstellings- en assessmentregelingen m.b.t. elders verworven competenties (EVC s) Studiejaar: 2017-2018 Voor studenten die: het tweede jaar van de Educatieve Master of de masteropleiding Educatie en

Nadere informatie

MAAK KENNIS MET CRIMINOLOGIE FACULTEIT DER RECHTSGELEERDHEID PROF.DR.MR. WIM HUISMAN

MAAK KENNIS MET CRIMINOLOGIE FACULTEIT DER RECHTSGELEERDHEID PROF.DR.MR. WIM HUISMAN MAAK KENNIS MET CRIMINOLOGIE FACULTEIT DER RECHTSGELEERDHEID PROF.DR.MR. WIM HUISMAN LIQUIDATIE NIJMAN Waarom liquidaties? Vechtsport & georganiseerde misdaad Criminele inlichtingen Forenisische opsporing

Nadere informatie

Besluit van tot wijziging van het Besluit experimenten flexibel hoger onderwijs houdende de verlenging van het experiment educatieve module

Besluit van tot wijziging van het Besluit experimenten flexibel hoger onderwijs houdende de verlenging van het experiment educatieve module Besluit van tot wijziging van het Besluit experimenten flexibel hoger onderwijs houdende de verlenging van het experiment educatieve module Op de voordracht van Onze Minister van Onderwijs, Cultuur en

Nadere informatie

Toetsing en beoordeling en de beperkte opleidingsbeoordeling

Toetsing en beoordeling en de beperkte opleidingsbeoordeling Toetsing en beoordeling en de beperkte opleidingsbeoordeling Conferentie Onderwijsinspectie, Amersfoort, 20 mei 2015 Sietze Looijenga, QANU In deze workshop: Hoe wordt in visitaties aandacht besteed aan

Nadere informatie

REGELING TOELATING MASTEROPLEIDINGEN UNIVERSITEIT LEIDEN

REGELING TOELATING MASTEROPLEIDINGEN UNIVERSITEIT LEIDEN REGELING TOELATING MASTEROPLEIDINGEN UNIVERSITEIT LEIDEN Het College van Bestuur van de Universiteit Leiden, gelet op artikel 7.30b, vierde lid, van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek

Nadere informatie

STUDIEBEGELEIDING IN GRONINGEN

STUDIEBEGELEIDING IN GRONINGEN STUDIEBEGELEIDING IN GRONINGEN PEPIJN TUKKER STUDIEADVISEUR 2 Studiekeuze Matching Studie(loopbaan) Ervaring als studieadviseur Ervaringen van studenten inhoud RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN RUG 1614: De

Nadere informatie

Onderwijs- en Examenregeling (OER) Bachelorprogramma Academische Opleiding Leraar Basisonderwijs. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen

Onderwijs- en Examenregeling (OER) Bachelorprogramma Academische Opleiding Leraar Basisonderwijs. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen Onderwijs- en Examenregeling (OER) Bachelorprogramma Academische Opleiding Leraar Basisonderwijs Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen 2018-2019 Bijlage: het programma PARAGRAAF 1 - ALGEMENE

Nadere informatie

Vrijstellingsregels Open Universiteit: procedure voor het verlenen van vrijstelling

Vrijstellingsregels Open Universiteit: procedure voor het verlenen van vrijstelling U2014/4637-1 Vrijstellingsregels 2014-2015 Open Universiteit: procedure voor het verlenen van vrijstelling Deze procedure voor het verlenen van vrijstelling van het afleggen van een of meer tentamens en/of

Nadere informatie

B. OPLEIDINGSSPECIFIEK DEEL VAN DE ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING VAN DE DUALE PROGRAMMA NEDERLANDS ALS TWEEDE TAAL FACULTEIT DER GEESTESWETENSCHAPPEN

B. OPLEIDINGSSPECIFIEK DEEL VAN DE ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING VAN DE DUALE PROGRAMMA NEDERLANDS ALS TWEEDE TAAL FACULTEIT DER GEESTESWETENSCHAPPEN B. OPLEIDINGSSPECIFIEK DEEL VAN DE ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING VAN DE DUALE MASTEROPLEIDING TAALWETENSCHAPPEN 90 EC PROGRAMMA NEDERLANDS ALS TWEEDE TAAL FACULTEIT DER GEESTESWETENSCHAPPEN 2015-201 Deel

Nadere informatie

STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL

STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde STUDIEGIDS PREMASTERPROGRAMMA ACCOUNTING & CONTROL Cursusjaar 2015-2016 Versie september 2015 2015 Vrije Universiteit, Amsterdam PREMASTERPROGRAMMA

Nadere informatie

VUmc Zigma Zij-Instroomprogramma Geneeskunde Master Amsterdam. Dubbeltalent gezocht

VUmc Zigma Zij-Instroomprogramma Geneeskunde Master Amsterdam. Dubbeltalent gezocht VUmc Zigma 2017-2018 Zij-Instroomprogramma Geneeskunde Master Amsterdam Dubbeltalent gezocht Ben je een talentvolle student met interesse in en ervaring met wetenschappelijk onderzoek? Misschien kun jij

Nadere informatie

De indeling van de sector Natuur

De indeling van de sector Natuur De indeling van de sector Natuur Elke sector is opgedeeld in vijf tot acht subsectoren. Deze sector is ingedeeld in vijf subsectoren: 1 Biologie, scheikunde en medisch 2 Wiskunde, natuurkunde en informatica

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. Mei 2015

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs. Mei 2015 Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers in het hoger beroepsonderwijs Mei 2015 Feiten en cijfers 2 Inleiding Op 19 mei 2015 hebben de hogescholen hun strategische agenda #hbo2025: wendbaar & weerbaar1

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers

Feiten en cijfers. Afgestudeerden en uitvallers Feiten en cijfers Afgestudeerden en uitvallers April 2017 Inhoud 1 Het algemene beeld 2 2 Start van de studie: uitvallers 4 3 Start van de studie: wisselaars 5 4 Afsluiting van de studie: studiesucces

Nadere informatie

REGELING NADERE VOOROPLEIDINGSEISEN HOGER ONDERWIJS April 2012

REGELING NADERE VOOROPLEIDINGSEISEN HOGER ONDERWIJS April 2012 REGELING NADERE VOOROPLEIDINGSEISEN HOGER ONDERWIJS April 2012 Eisen voor opleidingen van het wetenschappelijk onderwijs In deze bijlage wordt verstaan onder: NT: profiel natuur en techniek NG: profiel

Nadere informatie

Opleidingsspecifiek deel Natuurwetenschap en Innovatiemanagement bij de OER Bacheloropleidingen Undergraduate School Geosciences

Opleidingsspecifiek deel Natuurwetenschap en Innovatiemanagement bij de OER Bacheloropleidingen Undergraduate School Geosciences Opleidingsspecifiek deel Natuurwetenschap en Innovatiemanagement bij de OER 2017-2018 Bacheloropleidingen Undergraduate School Geosciences art. 2.1 Toelating 1. Naast de in de wet genoemde diploma s die

Nadere informatie

VSNU - overzichtlijst bacheloropleidingen concept

VSNU - overzichtlijst bacheloropleidingen concept Aardwetenschappen Accountancy en Controlling Acheologie Actuariele wetenschappen Agrotechnologie Algemene cultuurwetenschappen KUN OUNL Algemene Economie Algemene Gezondheidswetenschappen Algemene Natuurwetenschappen

Nadere informatie

1.Inleiding. 2.Profielen per 1 augustus 2007

1.Inleiding. 2.Profielen per 1 augustus 2007 logoocw De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Den Haag Ons kenmerk VO/OK/2003/53723 Uw kenmerk Onderwerp tweede fase havo/vwo 1.Inleiding In het algemeen

Nadere informatie

Vooropleidingseisen van VWO naar WO

Vooropleidingseisen van VWO naar WO Vooropleidingseisen van VWO naar WO Vooropleidingseisen van VWO naar WO! = Dit profiel geeft toegang tot deze opleiding. " = Dit profiel geeft geen toegang tot deze opleiding. A / B A + B A / B + C / D

Nadere informatie

Studeren in het hoger onderwijs Studeren in het HO

Studeren in het hoger onderwijs Studeren in het HO Studeren in het hoger onderwijs Studeren in het HO Tilburg University Mijn Verhaal Even n paar vragen T i l b u r g U n i v e r s i t y T i l b u r g U n i v e r s i t y Studiekeuze: stappenplan 1. (Ver)ken

Nadere informatie

Pieter Duisenberg Voorzitter Vereniging van Universiteiten

Pieter Duisenberg Voorzitter Vereniging van Universiteiten Pieter Duisenberg Voorzitter Vereniging van Universiteiten Universitaire bachelor- en masteropleidingen HOOP-gebieden Techniek, Natuur & Landbouw (oktober 2017) HOOP-gebied Techniek Opleiding TUD TUE UT

Nadere informatie

BIJLAGE C BEHORENDE BIJ ARTIKEL 2, TWEEDE LID, VAN DE REGELING NADERE VOOROPLEIDINGSEISEN HOGER ONDERWIJS 2007

BIJLAGE C BEHORENDE BIJ ARTIKEL 2, TWEEDE LID, VAN DE REGELING NADERE VOOROPLEIDINGSEISEN HOGER ONDERWIJS 2007 BIJLAGE C BEHORENDE BIJ ARTIKEL 2, TWEEDE LID, VAN DE REGELING NADERE VOOROPLEIDINGSEISEN HOGER ONDERWIJS 2007 Eisen voor opleidingen van het wetenschappelijk onderwijs, bij de VO-profielen zoals die vanaf

Nadere informatie

Nadere uitwerking beoordeling educatieve minoren behorende bij wo-bacheloropleidingen

Nadere uitwerking beoordeling educatieve minoren behorende bij wo-bacheloropleidingen Nadere uitwerking beoordeling educatieve minoren behorende bij wo-bacheloropleidingen 15 juli 2013 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Werkwijze huidige beoordelingsronde 4 3 Beoordeling educatieve minoren met toelichting

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs

Feiten en cijfers. Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs 2010 1 Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs 2010 Ten opzichte van 2009 is de instroom stabiel: -0,3 procent

Nadere informatie

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Bachelor Religiewetenschappen

ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING. Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen. Bachelor Religiewetenschappen ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING 2015-2016 Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen Deel 2 (Opleidingsspecifiek deel) Bachelor Religiewetenschappen Deze onderwijs- en examenregeling (OER-FFTR)

Nadere informatie

Factsheet. Samenvatting

Factsheet. Samenvatting Studiesucces en uitval 2018 Deze factsheet bevat de belangrijkste ontwikkelingen in het hbo op het gebied van studiesucces, studieduur, uitval en studiewissel van voltijd bachelorstudenten uitgesplitst

Nadere informatie

Feiten en cijfers. Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs. februari 2010

Feiten en cijfers. Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs. februari 2010 Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs februari 2010 1 Feiten en cijfers Studentenaantallen in het hoger beroepsonderwijs Inleiding Deze factsheet geeft informatie over het

Nadere informatie

Onderwijs- en Examenregeling (OER) Masterprogramma van Onderwijskunde. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen

Onderwijs- en Examenregeling (OER) Masterprogramma van Onderwijskunde. Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen Onderwijs- en Examenregeling (OER) Masterprogramma van Onderwijskunde Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen 2018-2019 Bijlage: het programma Paragraaf 1 Algemene bepalingen Artikel 1.1 Doel

Nadere informatie

Vooropleidingseisen van vwo naar wo

Vooropleidingseisen van vwo naar wo Vooropleidingseisen van vwo naar wo 2016-2017 Vooropleidingseisen Vooropleidingseisen van vwo naar van wo van VWO VWO naar naar WO WO = = Dit profiel Dit profiel geeft geeft toegang toegang tot deze tot

Nadere informatie

Hbo tweedegraadslerarenopleiding

Hbo tweedegraadslerarenopleiding Hbo tweedegraadslerarenopleiding Verkort traject www.saxionnext.nl Inhoudsopgave Inleiding 3 Een bijzondere opleiding 4 Opbouw 5 Toelating en inschrijving 7 Beste student, Je hebt een afgeronde hbo- of

Nadere informatie