Nieuwsbrief Leraren en beroepsonderwijs December 2013

Transcriptie

1 Nieuwsbrief Leraren en beroepsonderwijs December 2013 Het is een jarenlange wens van het beroepsonderwijs: meer aankomende leraren laten kennismaken met het beroepsonderwijs en ze daar ook beter op voorbereiden. Zo kunnen ze ontdekken dat het een hele interessante sector is om in te werken en ze ook goed aan de start verschijnen bij hun eerste baan in het beroepsonderwijs. Om dit te realiseren komt er een afstudeerrichting beroepsonderwijs in de tweedegraads lerarenopleiding, wordt de PDGopleiding verbeterd en verzwaard en komt er een educatieve minor beroepsonderwijs. De minister van OCW heeft in een brief aan de Tweede Kamer (18 december 2012) aangekondigd dat hieraan gewerkt gaat worden. Dat is het afgelopen jaar gebeurd. Er zijn drie werkgroepen aan de slag gegaan voor het ontwerp van deze drie trajecten. Het gaat daarbij om raamwerken; de lerarenopleidingen ontwikkelen de echte opleidingen. De werkgroepen bestonden uit lerarenopleiders en vertegenwoordigers van mbo en vmbo. OCW coordineerde het totaal en onderhield contact met de lerarenopleidingen en de sectorraden. : De producten zijn nu gereed en worden binnenkort geaccordeerd door de diverse partijen. In januari zullen de afspraken worden bekrachtigd in een akkoord dat wordt ondertekend door de minister van OCW (mede namens de staatssecretarissen van OCW en EZ) en de sectorraden voor vo, mbo en hbo. Deze nieuwsbrief is geschreven door de projectleiders van de implementatie van de drie maatregelen leraren beter voorbereiden op het beroepsonderwijs'. De opdracht voor deze implementatie is gegeven door de Directie Leraren van het Ministerie van OCW in samenwerking met ADEF. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Mark Boiten (mw.boiten@windesheim.nl).

2 Twee afstudeerrichtingen Door Sabine van Eldik Een van de drie maatregelen om te zorgen voor meer en beter opgeleide leraren voor het beroepsonderwijs, is de invoering van twee afstudeerrichtingen in de tweedegraads lerarenopleidingen. Een afstudeerrichting algemeen vormend onderwijs (onderbouw havo/ vwo) en een afstudeerrichting beroepsgericht onderwijs (vmbo/mbo). Tweedegraads lerarenopleidingen hebben de opdracht om studenten een breed basisprogramma van 180 studiepunten te bieden waarin aandacht is voor het brede werkveld van een tweedegraads leraar (vmbo, mbo, onderbouw havo en vwo). Daarnaast moeten in de eindfase van de opleiding (60 studiepunten) twee afstudeerrichtingen worden aangeboden: de afstudeerrichting havo/vwo en afstudeerrichting vmbo/mbo. In januari 2013 is, in opdracht van het Algemeen Directeurenoverleg van Educatieve Faculteiten (ADEF), een landelijke projectgroep herontwerp tweedegraads lerarenopleidingen van start gegaan. Deze projectgroep heeft gewerkt aan een set ontwerpeisen en richtlijnen voor zowel het basisprogramma van de lerarenopleidingen als de invulling van de afstudeerrichtingen (met nadrukkelijke aandacht voor de afstudeerrichting vmbo/mbo). Resultaten zijn vastgelegd in het raamwerk uitlijning opleidingskaders en het eindrapport de leraar (v)mbo in de curricula van lerarenopleidingen. Ontwerpeisen Een belangrijk uitgangspunt is dat de breedte van de tweedegraads bevoegdheid niet verandert. Dat betekent dat de brede kennisbasis voor zowel het generieke deel van de opleiding als het vakdeel behouden moet blijven. Dat betekent ook dat er in dat brede basisprogramma aandacht moet zijn voor het gehele werkveld waar de student voor opgeleid wordt. Voor veel lerarenopleidingen betekent dat meer aandacht voor het (v)mbo-veld: kenmerken van de lerenden, kennis van kwalificatiedossiers, aandacht voor de beroepsgerichtheid van het onderwijs in het (v)mbo, etc. Om te zorgen dat de student uiteindelijk een weloverwogen keuze voor een afstudeerrichting kan maken, moet hij/zij in het basisprogramma van de opleiding kennis kunnen maken met de verschillende werkvelden van de tweedegraads leraar. Voor de invulling van de afstudeerrichtingen in de eindfase van

3 de lerarenopleiding is het van belang dat de beroepsprofielen voor de leraar vmbo/mbo (beroepsgerichte onderwijs) en voor de leraar havo/vwo herkenbaar zijn voor de studenten, de lerarenopleiders en het werkveld. Elke afstudeerrichting kent drie elementen die verbonden moeten worden met de gekozen afstudeerrichting: 1. de eind-/afstudeerstage vindt plaats in de gekozen afstudeerrichting. Voor elke afstudeerrichting afzonderlijk zouden suggesties/ eisen/opdrachten uitgewerkt kunnen worden passend bij de doelgroep. 2. het onderwerp van het afstudeeronderzoek of de context waarbinnen het afstudeeronderzoek wordt uitgevoerd, past binnen de gekozen afstudeerrichting. 3. In het vak of generieke onderwijs dat gegeven wordt op de lerarenopleiding vindt een uitwerking plaats die past binnen de context van de gekozen afstudeerrichting. Dat kan vorm krijgen door lessen specifiek te richten op de gekozen afstudeerrichting of door in de verwerking van de lessen (literatuur, opdrachten, leertaken) specifiek aandacht te hebben voor de afstudeerrichting. Bij keuze voor de afstudeerrichting vmbo/mbo dient de student ook kennis te maken met het beroepenveld waar de leerlingen/deelnemers in het beroepsonderwijs voor opgeleid worden. Lerarenopleidingen staan de komende jaren voor de taak om de eigen curricula door te ontwikkelen Richtlijnen en aandachtspunten voor het curriculum De projectgroep is gekomen tot een set van karakteristieke aspecten voor het vmbo/mbo die een plek moeten krijgen in de tweedegraads lerarenopleidingen. Een deel hiervan kan een plek krijgen in het basisprogramma van de opleiding, een deel zal in de afstudeerrichting vmbo/mbo worden uitgewerkt. Het gaat hierbij om de volgende karakteristieke aspecten: Loopbaanontwikkeling, (loopbaanbegeleiding en loopbaanleren naast keuze- en trajectbegeleiding) en persoonlijke vorming staan centraal. Burgerschapsvorming, beroepshouding en ethiek: de (v)mbo leerlingen worden voorbereid op het werknemerschap. Sociaal-emotionele begeleiding van de (v)mbo leerlingen Kenmerken van de (v)mbo leerlingen Ontwerpen van (v)mbo onderwijs Beroepsgerichtheid (toepassing van het vak) Beroepsgericht toetsen en beoordelen in het (v)mbo Taal- en rekenonderwijs in het (v)mbo Fasering en implementatie Studenten die in studiejaar gestart zijn met een voltijdse lerarenopleiding, studeren in studiejaar voor het eerst af in een gekozen afstudeerrichting. Lerarenopleidingen staan de komende jaren voor de taak om aan de hand van de landelijke kaders zoals beschreven in het raamwerk uitlijning opleidingskaders en de richtlijnen in het eindrapport de leraar (v)mbo in de lerarenopleiding de eigen curricula door te ontwikkelen. In dit ontwikkelproces is intensieve samenwerking met het scholenveld in de regio van groot belang om met elkaar de curriculuminhouden door te ontwikkelen en de brede werkveldoriëntatie te kunnen realiseren. Daarnaast is een belangrijke randvoorwaarde dat er binnen opleidingsteams van lerarenopleidingen voldoende kennis van en ervaring met de verschillende onderwijssoorten moet zijn. Indien er geen kennis over en ervaring in het (v)mbo-veld aanwezig is in een team, zal gekeken moeten worden hoe deze kennis/ervaring alsnog kan worden opgedaan door middel van bijvoorbeeld professionaliseringstrajecten.

4 Pedagogisch Didactisch Getuigschrift Door Mark Boiten In haar brief aan de kamer zet de minister in op verhoging van de kwaliteit van zij-instromers in het mbo door het opstellen van een kwaliteitskader en door betere scholingstrajecten voor zij-instromers (lees: PDG). De verantwoordelijkheid voor het opstellen van het kwaliteits kader lag primair bij de mbo-sector. De verantwoordelijkheid voor de realisatie van verbeterde scholingstrajecten lag primair bij de lerarenopleidingen. In het afgelopen jaar hebben de lerarenopleidingen en het mbo intensief samengewerkt in de totstandkoming van een landelijk raamwerk voor de nieuwe PDG-opleiding en het kwaliteitskader en de samenhang tussen beide. Dat gebeurde in een projectgroep met een vertegenwoordiging vanuit het Landelijk Platform Nascholingsinstituten, de MBO Raad en de lerarenopleidingen. De opdracht De opdracht aan de projectgroep, die werd vastgesteld door het Algemeen Directeurenoverleg van Educatieve Faculteiten (ADEF), luidde: Ontwerp een landelijk raamwerk voor de PDG-opleiding, rekening houdend met de volgende ontwerpeisen: 1. Het PDG dient naast een oordeel over de theoretische onderdelen ook een oordeel over de onderwijspraktijk van de zij-instromer te bevatten. Het opleidingsprogramma bestaat daarom uit zowel theoretische onderdelen als praktische beroepsvoorbereiding en wordt afgesloten met een proeve van bekwaamheid. 2. Afgifte van het PDG houdt in dat de zij-instromer aantoonbaar voldoet aan de wettelijk vastgestelde bekwaamheidseisen. 3. Het PDG dient inhoudelijk en qua niveau gelijkwaardig zijn met het getuigschrift van reguliere tweedegraads lerarenopleidingen. Deze bepaling beperkt zich uiteraard tot het generieke deel; de PDG-opleiding bevat geen vakdeel. Het raamwerk PDG De basis voor het ontwerp van het raamwerk voor de PDG-opleiding wordt gevormd door het door de mbo-sector opgestelde beroepsprofiel docent mbo en de generieke kennisbasis voor zover relevant voor het leraarschap mbo inclusief de aanvullingen die recent door het ecbo zijn gedaan.

5 Inmiddels is het landelijke raamwerk klaar. Het raamwerk beschrijft globaal opleidingsvisie, inhouden, eindniveau, beoordeling/toetsing en studielast. Bij het ontwerp van het raamwerk heeft de projectgroep beoogd om het goede midden te vinden tussen enerzijds landelijke afstemming, om de divergentie die er was te voorkomen en anderzijds regelruimte voor de individuele uitvoerende hbo-instellingen. Kwaliteitskader PDG Onderdeel van de verhoging van de kwaliteit van zij-instromers in het mbo is het opstellen van een zogenaamd kwaliteitskader. De verantwoordelijkheid voor deze deelopdracht lag bij de MBO Raad, die daarover op sectorniveau afspraken heeft gemaakt. Het kwaliteitskader richt zich op een drietal aspecten: 1. Het geschiktheidsonderzoek bij de aanstelling van een zij-instromer. 2. De begeleiding op de werkplek. 3. De samenwerking met de lerarenopleiding. Het kwaliteitskader kan door de Inspectie van het Onderwijs worden gebruikt voor het toezicht op de kwaliteit van het leraarschap. Bij de ontwikkeling van het kader heeft de MBO Raad nauw samengewerkt met de projectgroep die verantwoordelijk was voor het herontwerp en de kwaliteitsborging van de PDG-trajecten. Inmiddels is het Kwaliteitskader gereed. Dat betekent in de praktijk dat een mbo-instelling zich moet houden aan de bepalingen over studiefacilitering, de deskundigheid en facilitering van coaches voor de docenten in opleiding en over de elementen die het geschiktheidsonderzoek dient te bevatten. Met het Kwaliteitskader wordt aan een zeer belangrijke voorwaarde voor de kwaliteit van de PDG-opleidingen voldaan, vooral ook omdat het landelijke raamwerk voor de PDG-opleiding voorschrijft dat de helft van de opleiding uit praktijkleren bestaat.

6 Educatieve minor beroepsonderwijs Door Judith Meulenbrug In het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs worden op korte termijn tekorten aan leraren verwacht. Dat vraagt om het aanspreken van nieuwe doelgroepen voor het leraarschap. Dat kan door middel van een educatieve minor. Dit is een minorprogramma in de hbo-bacheloropleiding van 30 studiepunten. Het gaat om hbo-bachelor studenten die vakinhoudelijk bekwaam zijn, maar in eerste instantie niet voor het leraarschap hebben gekozen. Ingezet wordt op een minor ten behoeve van die vakken/ gebieden in vmbo en mbo waar een grote behoefte is aan leraren, de zogenoemde tekortvakken. Een landelijke projectgroep heeft een kader voor een dergelijke minor ontwikkeld en er is een subsidieregeling tot stand gekomen. Landelijk kader In de educatieve minor beroepsonderwijs ligt de nadruk op het verwerven van kennis en het ontwikkelen van (basis)vaardigheden om als leraar te kunnen functioneren in het (voorbereidend) beroepsonderwijs. Het minorprogramma bestaat uit vier delen: didactiek; pedagogiek; persoonlijke ontwikkeling; en een praktijkgedeelte (stage) gericht op de context van het vmbo en mbo. De stage maakt voor 50% deel uit van het programma. De educatieve minor beroepsonderwijs beslaat minstens 30 studiepunten en maakt deel uit van een hbo-vakbacheloropleiding. De opleiding is een eerste stap naar het leraarschap in het vmbo en mbo. Na het afronden van de minor krijgt de student een ontwikkeladvies, waarin staat hoe geschikt hij of zij is voor het leraarschap. Het streefniveau van de minor is niveau 2, vergelijkbaar met eindfase-/afstudeerbekwaam in de lerarenopleiding. Indien de student dit niveau behaalt kan hij met 30 studiepunten vrijstelling instromen in een Kopopleiding.

7 Subsidieregeling Om de organisatie en vormgeving van de educatieve minor te stimuleren is een subsidieregeling ingesteld, met een totaal budget van 4 miljoen euro. Dit budget wordt uitgekeerd in twee tranches. De eerste tranche vond plaats in november 2013 en heeft 6 aanvragen opgeleverd. Aanvragen voor de tweede tranche moesten in oktober 2013 ingediend worden. Aanvragers zijn samenwerkingsverbanden van een of meer hbo-bachelor-opleidingen, een lerarenopleiding, en een of meer vmbo en mbo-scholen. De bacheloropleiding is penvoerder. Het maximale subsidiebedrag is 150 duizend euro per samenwerkingsverband. De doelgroep wordt gevormd door studenten uit de zgn. tekortvakken. Voor de eerste tranche waren dit de Bètatechniek-vakken. Voor 2014 zullen de vakken nog nader bepaald worden op basis van de landelijke ramingen. Meer informatie over de subsidieregeling op is te vinden op: of via de verkorte url Kwaliteitsborging: NVAO, Onderwijsinspectie en examencommissie De NVAO zal de beoordeling van de kwaliteit van de afstudeerrichtingen en de PDG-opleidingen onderdeel maken van de reguliere accreditatie van de tweedegraads lerarenopleidingen. De educatieve minor beroepsonderwijs wordt meegenomen bij de reguliere accreditatie van de vakbacheloropleiding of de tweedegraads lerarenopleiding. De NVAO zal een globaal toetsingskader voor het PDG hanteren. Voor de educatieve minor en de twee afstudeerrichtingen is het accreditatiekader van de tweedegraads lerarenopleiding van toepassing. Voor de beoordeling zal het accreditatiepanel worden aangevuld met een panellid met expertise op het terrein van opleiden van leraren voor het beroepsonderwijs. In de accreditatiebesluiten zal de NVAO het oordeel over de PDG-opleiding en de educatieve minor opnemen als besluit (i.t.t. een zogenaamd accreditatiebesluit). De Onderwijsinspectie zal zich in haar toezicht op de kwaliteit van de leraar beperken tot wat zij themaonderzoek noemt. Het adviesrapport Goed opgeleide leraren voor het (voorbereidend) middelbaar beroepsonderwijs (april 2011) is mede aanleiding geweest voor de maatregelen die de minister in haar kamerbrief van december jl. aankondigde, waaronder het herontwerp van het PDG. In het proces van herontwerp van het PDG hebben zowel de NVAO als de Onderwijsinspectie een waardevolle rol gespeeld, door op basis van hun waarnemingen en expertise gericht te adviseren over aandachtspunten in het herontwerp. In opdracht van de minister wordt de verantwoordelijkheid voor de uitreiking van het PDG-getuigschrift bij de examencommissies van de tweedegraads lerarenopleidingen belegd. Zij zijn daarmee verantwoordelijk voor de kwaliteit van de PDG-trajecten. Het landelijk overleg van examencommissies (LOEx) is 31 oktober jl. gevraagd om ADEF te adviseren over het toezicht op de kwaliteit van de PDG-opleidingen en de doorstroming vanuit de educatieve minor en het PDG naar de lerarenopleidingen. Het LOEx zal daartoe een werkgroepje samenstellen dat in februari 2014 met een advies komt. >>

8 Implementatie De opbrengst van de drie projectgroepen zal door de lerarenopleidingen worden ingezet om, in nauwe samenspraak met het VMBO en MBO, nieuwe opleidingsprogramma s te ontwerpen en te implementeren. De formele verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij de Stuurgroep opleiden voor het (voorbereidend) beroepsonderwijs, waarin sectorraden, OCW-directies en de Onderwijscooperatie zijn vertegenwoordigd. : Dit implementatietraject is per 1 november 2013 gestart en zal eerst tot 1 juli 2014 gedurende gemiddeld 2,5 dag per week worden ondersteund door een procesmanager vanuit de gezamenlijke lerarenopleidingen. Namens de lerarenopleidingen levert Hogeschool Windesheim de procesmanager voor de implementatie, in de persoon van Mark Boiten. Hij zal zijn rol in de implementatie vervullen in nauwe samenspraak met VO-raad en MBO Raad. Agenda Implementatie Om de nieuwe opleidingstrajecten succesvol te kunnen ontwerpen en implementeren is het van groot belang dat de lerarenopleidingen, het VMBO en het MBO afspraken maken over hun samenwerking, rollen en verantwoordelijkheden. Met het oog op een optimale aansluiting bij de specifieke kleur van de regionale onderwijsarbeidsmarkt zal worden onderzocht of het raadzaam en haalbaar is om deze afspraken regionaal te maken. De implementatie zal worden vormgegeven aan de hand van een implementatie-agenda, die in ieder geval de volgende resultaatgebieden omvat: Voortgang realisatie opleidingsprogramma s afstudeerrichting, PDG en educatieve minor. Borging en vindplaats(en) van beschikbare kennis over beroepsonderwijs (vergelijk en Regionale agenda opleiden beroepsonderwijs. Definitie van de regionale aanpak: omvang, spelers, aansluiting bij bestaande netwerken. Samenwerking formaliseren: wie worden partners? Vervangingsbehoefte in VMBO en MBO: Hoeveel en welke (vakken) leraren moet de nieuwe afstudeerrichting beroepsonderwijs tussen 2017 en 2030 afleveren. Hoeveel doorstroming wordt er verwacht vanuit de PDG-opleidingen en de educatieve minoren. Afspraken tussen lerarenopleidingen en (v)mbo-scholen over stageplaatsen voor studenten van de educatieve minor en de afstudeerrichting beroepsonderwijs.

9 Operationalisering Kwaliteitskader zij-instroom MBO. Verbinding naar Cinop-project Opleiden in de School in het MBO. Doorstroming educatieve minor -> PDG-opleiding -> tweedegraads lerarenopleiding. Regeling versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen. Kwaliteitsborging (examencommissies, LOEX) en verantwoording (NVAO). Professionalisering lerarenopleiders: Vraag. Aanbod, o.a. vanuit ROC-academies. Deelname professionalseringsactiviteiten. Uitwisseling good practice, w.o.: Landelijk overleg PDGopleidingen.

10