PRAKTIJKBESCHRIJVING 1 T/M 5

Transcriptie

1 Studiekeuzegesprekken: wat werkt? Van scholier naar student PRAKTIJKBESCHRIJVING 1 T/M 5 Penvoerder: Erasmus Universiteit Rotterdam Datum: April

2 Inhoudsopgave INLEIDING 3 Deel1: Contextbeschrijving 4 Deel 2: Redeneerketen Diagnose Kiezen 7 2.3Twee fasen: zelfbeeldverheldering en horizonverruiming 7 Deel 3: Operationaliseriing van het gekozen arrangement studiekeuzegesprekken Deel 4: Resultaatevaluatie Inleiding Uitvoering Effectmeting Oordeel van de deelnemer (leerling) over het nut Wel of niet inschrijven bij de EUR? Hoe standvastig zijn deze antwoorden? De rol van het schooldecanaat Oordeel van de gespreksleiders over het nut 22 Deel 5: Procesevaluatie Reflectie terug Eindoordeel Reflectie vooruit Opschaling en transferwaarde van het project Kostenoverzicht 34 BIJLAGEN 35 2

3 INLEIDING Dit document is de praktijkbeschrijving van het project Van scholier naar student, een pilot over een serie studiekeuzebegeleidingsgesprekken in het kader van de SURF-tender Studiekeuzegesprekken: wat werkt? Doelstelling Het doel van de studiekeuzegesprekken is om scholieren te helpen de verschillende informatiebronnen over de opleidingen in het hoger onderwijs meer intensief te benutten om zo een realistisch beeld te verkrijgen van een opleiding. Zo kan worden gekomen tot een meer geïnformeerde, gemotiveerde en duurzame keuze voor een universitaire opleiding. Daarnaast wil de EUR scholieren bewust te maken van de verschillen in het hoger onderwijs tussen hbo en woopleidingen. De gesprekken hebben het karakter van een groepsgesprek. Met opzet is voor deze opzet gekozen, omdat leerlingen tijdens de groepsgesprekken van elkaar kunnen leren, inzicht kunnen krijgen in de factoren die (ook bij anderen) een rol kunnen spelen bij de studiekeuze, en daarna zelf kunnen reflecteren op deze groepsinzichten. Projectperiode De gesprekken zijn gepland in het tweede gedeelte van het schooljaar vwo-6, meer precies in de periode februari-april de totale projectperiode loopt van december 2009 t/m augustus Deelnemende instellingen De volgende instellingsactoren nemen deel aan het project: - Erasmus Universiteit Rotterdam: Stafafdeling Marketing en Communicatie. De projectleider is werkzaam bij deze centrale afdeling. De studiekeuzegesprekken hebben niet betrekking op één faculteit of opleiding, maar behelzen prospects voor alle opleidingen - In beginsel tien vwo-scholen in de regio Rotterdam, afkomstig uit het scholennetwerk van de Erasmus Universiteit. Belangrijkste te behalen resultaten. - De Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) biedt scholieren uit 6-vwo, afkomstig van ca. 10 middelbare scholen uit de Rotterdamse regio, een extra begeleidingstraject aan. Dit traject bestaat uit twee gesprekken in kleine groepen: één op de betreffende middelbare school en één op de EUR. De gesprekken vinden plaats in de periode maart/april Scholieren die deelnemen aan deze gesprekken en zich daarna als student bij de EUR inschrijven worden in het eerste jaar gevolgd. Het bindend studieadvies na één jaar wordt als resultaat gebruikt om deze groep te vergelijken met de gemiddelde instroom aan de EUR - De EUR verwacht dat studenten die op het vwo een passende en gemotiveerde studiekeuze hebben gemaakt een grote kans hebben de vervolgopleiding succesvol af te ronden. Van de groep scholieren die heeft deelgenomen aan de studiekeuzegesprekken wordt verwacht dat ze na één jaar, in vergelijking tot de gemiddeld behaalde resultaten aan de EUR, vaker een positief of voorlopig positief studieadvies hebben gekregen - Tijdens de groepsgesprekken leren de scholieren van elkaar, krijgen zij inzicht in de factoren die (ook bij anderen) een rol kunnen spelen bij de studiekeuze, en reflecteren daarna zelf op deze groepsinzichten. 3

4 Deel 1: Context beschrijving Doel: inzicht geven in de specifieke instellings- en opleidings context waarin de studiekeuzegesprekken worden gehouden. Dit eerste hoofdstuk van de praktijkbeschrijving geeft inzicht in de specifieke context waarbinnen de pilot Studiekeuzegesprekken bij een relatief klein aantal vwo-6 scholieren, aankomend studenten, bij de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) plaatsvindt. De context is breed: in tegenstelling tot de meeste andere projecten, beperkt de scope van dit project zich niet tot een of slechts enkele opleidingen, maar is instellingsbreed: de 19 bacheloropleidingen zijn het decor waartegen dit project zich afspeelt. Instelling Soort instelling Soort opleiding WO 19 Bacheloropleidingen, waarvan 3 Engelstalig (E): Algemene Cultuurwetenschappen Bestuurskunde Bedrijfskunde Criminologie Econometrie en Operationele Research Economie en Bedrijfseconomie Filosofie Fiscaal Recht Fiscale Economie Geneeskunde Geschiedenis Gezondheidswetenschappen, Beleid en Management Gezondheidszorg International Bachelor Communication and Media (E) International Bachelor Economics and Business Economics (E) International Business Administration (E) Mr.drs. programma voor Economie en Recht Psychologie Rechtsgeleerdheid Sociologie voltijd Gezien de variatie in opleidingen (vnl. alfa en gamma), geldt een breed spectrum aan opleidingseisen, inclusief opleidingen met 100% selectie met TOEFL-toets Engels, toets Wiskunde, maar ook opleidingen met decentrale selectiecriteria. Locatie Aanmeldingen Rotterdam, campus Woudestein en Hoboken (Gnsk) Aanmeldingen, EUR geheel: : :

5 : 4538 Algemene kenmerken van de studenten binnen deze instelling Instroommomenten Gemiddeld Propedeuserendement (Bindend Studie Advies na 1 en 2 jaar) Gemiddeld percentage uitvallers uit de opleiding Bekende risicogroepen Bijzonderheden Inschrijvingen EUR geheel: : : : bij de reguliere Nederlandstalige opleidingen: ca % Nederlands - bij de Engelstalige opleidingen: 40-50% buitenlands 56% vwo 4% hbo-p 10% hbo 30% anders september [na een jaar] (1 e jaar afgerond): 39% [na twee jaar] (1 e jaar afgerond): 65% (cumulatief) Vb van grote opleiding als Bedrijfskunde: [na een jaar] (1 e jaar afgerond): 23-25% [na twee jaar] (1 e jaar afgerond): ca 50% (cumulatief) Eerste jaar: 9% vroege stoppers (voor 1 feb) ;(2010) 27% negatief BSA (2007) Na 1 e jaar: 44% op eind 5 e jaar tegen 25% na 1 ste jaar (cohort 2004) - studenten die pas laat in het examenjaar een studiekeuze maakten - studenten die lang twijfelden over de studiekeuze - studenten die hun studiekeuze op de middelbare school noch schriftelijk noch mondeling hebben onderbouwd - studenten met relatief lage cijfers op het vwo, met name voor de vakken Ned, Eng en Wis - studenten die een studiekeuze maakten op basis van met name extrinsieke motivatie - studenten die aan de slag gaan met informatie over opleidingen alvorens een scherp zelfbeeld te hebben Studiekeuzegesprekken vinden plaats op school en op de EUR, nog voor het Centraal Examen, bij leerlingen die nog geen keuze hebben gemaakt. NB1: 'aanmeldingen' zijn hier geïnterpreteerd als 'instroom'. De cijfers komen uit de 1cHO draaitabellen. Inschrijvingen komen uit dezelfde bron. De klassieke betekenis van aanmeldingen zijn de zgn. vooraanmeldingen. Deze geven echter een te zeer vertekend beeld: prospects melden zich aan bij meerdere opleidingen; de fixus-opleidingen kunnen niet alle vooraanmeldingen verwerken etc. NB2: De vooropleiding bevat dubbeltellingen; gezien de tijdsdruk was er geen mogelijkheid tot zoeken naar iets als 'hoogste vooropleiding' o.i.d. NB3: De BSA-cijfers haal ik uit een OOS-rapport over het BSA., en gaan over collegejaar 2007 NB4: De vroegstoppers gaan over collegejaar 2010 (zelf berekend met de RDI), negatief BSA-advies uit hetzelfde rapport van OOS over collegejaar NB5: Uitval na 1ste jaar komt uit ORMI en gaat over collegejaar Van latere cohorten hebben we nog geen duidelijk beeld wat de status is op het eind van het 5de jaar 5

6 Deel 2: Redeneerketen Doel: inzicht geven in de veronderstellingen met betrekking tot de manier waarop de gesprekken zullen leiden tot het gewenste resultaat Dit tweede hoofdstuk van de praktijkbeschrijving geeft inzicht in de vooronderstellingen met betrekking tot de manier waarop de gesprekken zullen leiden tot het gewenste resultaat. Het eerste gedeelte van de redeneerketen bestaat uit het stellen van de diagnose. Hier wordt expliciet vermeld welk probleem er wordt aangepakt, en wat de onderliggende redenen en oorzaken van dat probleem zijn. Vervolgens wordt het gehele proces gevisualiseerd in een schema met project-activiteiten (interventies), resultaten (outcomes) en de tussenliggende processen (mechanismen). Ten slotte worden de interventies, mechanismen en outcomes in tabellen besproken. 2.1 Diagnose De studie-uitval tijdens het eerste jaar is gemiddeld over alle bacheloropleidingen hoog te noemen. Circa een derde deel van alle EUR-studenten dat met een bacheloropleiding start, valt voor het eind van het eerste jaar af. Uitval vindt plaats in de vorm van vroege uitval: voor 1 februari (na het zgn. pre-advies in het kader van het bindend studieadvies (BSA). De rest van de uitval tijdens het eerste jaar vindt plaats na de vroege uitval, en voor de aanvang van het tweede jaar. Meestal na een negatief BSA. Er zijn wel grote verschillen in uitval tussen de verschillende opleidingen. Zo kent Geneeskunde een relatief hoog rendement en een lage uitval tijdens het eerste jaar, terwijl bijvoorbeeld Bedrijfskunde een relatief hoge uitval kent. Er zijn diverse redenen aan te wijzen voor deze hoge studie-uitval. Zo zijn factoren als binding met de eigen opleiding, een goede sfeer en persoonlijk onderwijs waarschijnlijk belangrijke factoren. Waar het gaat om persoonlijk onderwijs, kleinschalig onderwijs, een duidelijk blokkensysteem en sfeer zijn er duidelijke verschillen tussen de opleidingen. Terwijl studenten Psychologie, Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen de EUR reatief vaak zien als een universiteit met een persoonlijk karakter, is dit onder studenten Bedrijfskunde zelden het geval (IOWO, 2009). Het lijkt voor de hand te liggen dat deze facoren mede ten grondslag liggen aan de hiervoor genoemde verschillen in uitval bij de genoemde opleidingen, maar dit vereist nader onderzoek. Wij zullen ons hier echter beperken tot de verklarende factoren die terug te voeren zijn op de studiekeuze en het studiekeuzeproces. In het examenjaar heeft een grote groep scholieren nog geen definitieve keuze gemaakt voor een vervolgopleiding. Tot december voorafgaand aan de nieuwe universitaire studie, heeft slechts 46% een definitieve keuze gemaakt. Tussen december en eind maart kiest 27% definitief. 28% van de vwo-6 leerlingen maakt de definiteve studiekeuze in de periode april-augustus (IOWO, 2009). Een deel van de studenten maakt in die periode eigenlijk geen bewuste, positieve en beargumenteerde studiekeuze. Daarnaast is bekend dat studenten die lang twijfelen over hun studiekeuze en deze keuze niet goed onderbouwd hebben vaker uitvallen in het hoger onderwijs. Studenten die tijdens de middelbare schooltijd op enig moment hun studiekeuze schriftelijk dan wel mondeling hebben moeten onderbouwen, vallen significant en substantieel minder vaak uit dan degenen die dat niet hebben gedaan (Researchned, september 2009). Uit verschillend onderzoek komt naar voren dat studenten zich tijdens hun studiekeuze niet voldoende realiseren welke eisen worden gesteld tijdens een academische studie (zoals studiehouding, 6

7 studeervaardigheden, motivatie, discipline). Te vaak wordt gekozen op de 3 S-en : Stad, Status, Salaris, zonder aandacht te hebben voor de specifieke eisen van de betreffende opleiding en de academische omgeving. Ook bestaat het beeld dat specifieke opleidingseisen (wiskunde, Nederlandse taal) niet of onvoldoende in het keuzetraject worden meegenomen: de aankomende student is dan weliswaar op grond van zijn of haar diploma bevoegd om met een universitaire studie te starten, maar is daarom nog niet altijd bekwaam. Ten slotte blijkt uit een onderzoek van DeDecaan.net dat veel scholieren niet tevreden of ontevreden zijn over de studiekeuzebegeleiding van hun schooldecaan (Studiekeuzemonitor, sept. 2009). Het schooldecanaat heeft niet altijd de kennis, de mensen, de tijd of de middelen in huis om de keuzebegeleiding adequaat vorm te geven. De positie van het schooldecanaat staat onder druk. Mentoren als eerstelijnsfunctionaris in het keuzeproces lijkt aantrekkelijk zij zien de leerling immers vaak-, maar is een gevaarlijke ontwikkeling. Mentoren hebben vaak onvoldoende beeld en kennis van het hoger onderwijs, en van de gewenste capaciteiten en vaardigheden. De decaan anderzijds heeft soms wel kennis in huis, maar ziet de leerling soms weinig of in het geheel niet. Ziehier de spagaat en het dilemma van de keuzebegeleiding op school. Op sommige scholen een treurigstemmende ontwikkeling, waarbij de leelring het slachtoffer wordt. Maar ook de leerling zelf heeft vaak een expliciete onverwachte?- hulp van buitenaf nodig om flinke stappen in zijn keuzeproces te maken. Ouders kunnen hierbij een buitengewoon belangrijke rol spelen. Het is juist het hoger onderwijs, waar de leerling ervaring(en) kan opdoen, en waar de reflectie op die ervaringen kan plaatsvinden. 2.2 Kiezen Een goede keuze hoeft niet altijd een juiste keuze te zijn. Maar een goede keuze is wel altijd een geïnformeerde keuze. Vrijwel elke keuze vindt op grond van emotionele gronden plaats. Bij elke keuze speelt het onderbewuste, de intuïtie, een rol. In hoeverre kunnen rationele aspecten zorgen voor een goede studiekeuze? Volgens Meijers (o.a. Meijers, F., Kuijpers, M. & Winters, A. (2010). Leren kiezen/kiezen leren een literatuurstudie. s-hertogenbosch) zitten er vrijwel geen rationele aspecten meer aan het keuzegedrag. Ervaringen, geruchten, massamediale beeldvorming en overige objectieve informatie zijn de belangrijkste bouwstenen van het keuzegedrag. Ervaringen die leerlingen zelf op doen (Meeloopdagen, Proefstuderen), maar ook ervaringen van relevante anderen (ouders, maar ook studenten als informatiebron). Veel leerlingen ontberen de ogenschijnlijk speelse, onbewuste bronnen die informatie geven over het hoger onderwijs. Zoals ouders, broers of zussen, familieleden, of vrienden uit het persoonlijke netwerk. We zouden dit de natuurlijke informatiebronnen kunnen noemen. Wanneer deze ontbreken in het gezin, kunnen we van first generation studenten spreken. Onbewust leidt deze informatievoeding tot een intrinsieke motivatie voor een bepaalde opleiding of studie: hé, da s leuk, dat lijkt me wel interessant. Maar bij het ontbreken van die natuurlijke informatiebronnen geldt mutatis mutandis dat de intrinsieke motivatie niet of nauwelijks sterk wordt. In bepaalde sociale lagen of klassen, en in bepaalde culturele maatschappelijke segmenten speelt de extrinsieke motivatie een grotere rol dan de intrinsieke. De hierboven genoemde drie S en blijven het referentiekader voor de besluitvorming, met uitval als gevolg. En het is juist deze groep die in Rotterdam en omgeving relatief groot is. 2.3Twee fasen: zelfbeeldverheldering en horizonverruiming. Het is duidelijk dat er een bepaalde volgorde bestaat in het keuzeproces: een helder zelfbeeld moet voorafgaan aan het verkrijgen van de relevante en gewenste informatie. Te vaak trappen schooldecanen in de valkuil dat ze leerlingen stapels brochures geven, zonder zich ervan gewist te hebben of die brochures wel bij de betreffende leerling horen. Beter teveel dan te weinig brochures, lijkt het motto soms te zijn. Interventies in de vorm van studiekeuzegesprekken, matching-gesprekken of assessments ná inschrijving via de IB Groep hebben o.i. niet het beoogde effect. Ons inziens vindt de heroverweging van de eenmaal gemaakte keuze na dit type interventie niet of nauwelijks plaats ( zo, dat is uit mijn systeem ). De allereerste ervaringen en resultaten met studiekeuzegesprekken in het algemeen, en die aan de RSM Erasmus Universiteit in het bijzonder, ondersteunen deze stelling. Wij zijn dan ook de mening toegedaan, dat het studiekeuzeproces in de laatste fase van het vwo, meer in het bijzonder in de examenklas, tot op zekere hoogte een gedeelde verantwoordelijkheid is van het vwo en het wo. Deze invalshoek wordt overigens ondersteund door het feit dat in het hoofdbestuur van de nieuw opgerichte landelijke havo/vwo-schooldecanenvereniging Vereniging van Schooldecanen en 7

8 Loopbaanbegeleiders, (VvSL) een actieve rol is ingeruimd voor een aansluitingscoördinator vo-ho, afkomstig uit het hoger onderwijs. Dat ondersteunt onze mening en aanname, dat in een vroegtijdig stadium, alvorens het studiekeuzeproces is afgerond, het hoger onderwijs zo mogelijk samen met de schooldecaan van het voortgezet onderwijs, een goede aanzet kan geven tot een substantiële bijdrage aan het keuzeproces. Er zijn dus enkele hoofd-issues bij de algemene diagnose; - leerlingen die laat kiezen, zijn vroege uitvallers - te vaak laat de leerling extrinsieke factoren prevaleren in de studiekeuze (3 S) - te weinig is er oog voor het belang van de doorstroomrelevante vakken - begeleiding door de schooldecaan laat soms te wensen over - leerling moet worden begeleid vóór de beslissingsfase in het keuzeproces; heroverweging van een eenmaal gemaakte keuze wordt bijna nooit gedaan - eerst moet het zelfbeeld helderder worden, voordat met informatieverstrekking kan worden begonnen - met name de zwakke leerlingen hebben behoefte aan een goede keuzebegeleiding - hoger onderwijs in casu de universiteit) moet een actieve rol spelen in de keuzebegeleiding tijdens de periode op de middelbare school; zo kan worden bijgedragen aan een geïnformeerde studiekeuze binnen een academische context. 8

9 Tabel 1: Mogelijke outcomes van studiekeuzegesprek De leerling De EUR Heeft een beter zelfbeeld Krijgt versterkt inzicht in keuzeproces van leerlingen Krijgt een betere motivatie Kan daarop inspelen in de benadering van leerlingen Maakt een betere, geïnformeerde studiekeuze in Krijgt serieus geïnteresseerde prospects, die een een academische context gemotiveerde studiekeuze hebben gemaakt Gaat meer nadenken over studiekeuze/wordt Krijgt GEEN prospects meer die anders wel voor de minder keuze-lui EUR hadden gekozen Motiveert de studiekeuze, wat die keuze tot een Helpt schooldecanen bij het keuzeproces van hun betere maakt leerlingen Krijgt goede en actuele informatie via de studenten Krijgt kwalitatief een betere instroom Wordt zo mogelijk doorverwezen naar andere Krijgt lagere studie-uitval voorlichters binnen (of buiten) de EUR Wordt gestimuleerd ( vreemde ogen dwingen ) Krijgt hoger rendement Weet wat het verschil is tussen verwachting en Kan de kennis delen met de medewerkers van de realiteit, waardoor teleurstelling wordt voorkomen faculteiten Draagt bij tot een betere band met de regionale scholen De EUR profileert zich als betrouwbare onderwijspartner Tabel 2: Mogelijke interventies in het arrangement Leerlingen via schooldecaan uitnodigen (vrijwillige basis) Leerlingen vullen een vragenlijst in (bijlage) met persoonlijke achtergrondkenmerken Leerlingen hebben een groepsgesprek (max. 10 leerlingen) op school; duur ca. 2 uur; gespreksleider voert gesprek met behulp van post-its en notities, aan de hand van een gespreksprotocol Leerlingen vullen een evaluatieformulier in Leerlingen hebben een tweede gesprek op de EUR, met als doel informatieverrijking Leerlingen vullen tweede evaluatieformulier in Tabel 3: Mogelijke mechanismen (Vrijwillige) aanmelding van leerling zorgt al voor commitment (en sterkere motivatie) Invullen van vragenlijst stimuleert en enthousiasmeert leerling Eerste studiekeuzegesprek zorgt voor beter zelfbeeld/beter zelfinzicht in de factoren die van invloed zijn op een studiekeuze Leerling geeft zijn beeld van studeren, en door bespreking met anderen wordt het beeld scherper Leerling geeft aan wat hij denkt dat belangrijk is bij studeren, en krijgt een beter beeld Ouders bespreken het gesprek met de leerling, en hebben daardoor een enthousiasmerende, spiegelende en stimulerende rol Tweede gesprek op de EUR leidt tot meer kennis van opleiding en studeren in het algemeen, waardoor een betere keuze wordt gemaakt Goed contact tussen EUR en regionale schooldecanen bevordert studiekeuzebegeleiding In het volgende schema zijn de interventies 1 t/m 6 in hun onderlinge relaties geschetst: 9

10 INTERVENTIE MECHANISME OUTCOME Schriftelijk uitnodigen Meer commitment Vragenlijst invullen Bevordering contacten met vo/betere keuzebegeleiding Betere motivatie 1 e (Groeps)gesprekken Meer stimulans en enthousiasme bij leerling Minder keuze-lui Tabel 4: mechanismen en interventies, per interventie Invullen evaluatieformulier Beter zelfbeeld Interventie 1 Mechanisme Outcome Leerlingen via Voor de leerling: schooldecaan (Vrijwillige) aanmelding uitnodigen van leerling zorgt al voor (vrijwillige basis) commitment (en sterkere 2 e gesprek Invullen 2 e evaluatieformu-lier motivatie) Betrekken van ouders Goed contact tussen EUR in keuzeproces Gaat meer nadenken over en regionale studiekeuze/wordt minder schooldecanen bevordert keuze-lui studiekeuzebegeleiding Meer kennis is over opleidingen Voor de EUR: Krijgt een betere motivatie Kan daarop inspelen in de benadering van leerlingen Draagt bij Kennisdeling tot een betere band met de regionale scholen De EUR profileert zich als betrouwbare onderwijspartner Interventie 2 Mechanisme Outcome Leerlingen vullen een Voor de leerling: Voor de EUR: vragenlijst in (bijlage) met persoonlijke achtergrondkenmerken Invullen van vragenlijst stimuleert en enthousiasmeert leerling Krijgt een betere motivatie Krijgt versterkt inzicht in keuzeproces van leerlingen (Vrijwillige) aanmelding van leerling zorgt al voor commitment (en sterkere motivatie) Gaat meer nadenken over studiekeuze/wordt minder keuze-lui Heeft een beter zelfbeeld EUR als betrouwbare onderwijspartner Kan daarop inspelen in de benadering van leerlingen Kan de kennis delen met de medewerkers van de faculteiten 10

11 Interventie 3 Mechanisme Outcome Leerlingen hebben een groepsgesprek (max. 10 leerlingen) op school; duur ca. 2 uur; Gespreksleider voert gesprek met behulp van post-its en notities, aan de hand van een gespreksprotocol Eerste studiekeuzegesprek zorgt voor beter zelfbeeld/beter zelfinzicht in de factoren die van invloed zijn op een studiekeuze Voor de leerling: Heeft een beter zelfbeeld Leerling geeft zijn beeld van studeren, en door bespreking met anderen wordt het beeld scherper Leerling geeft aan wat hij denkt dat belangrijk is bij studeren, en krijgt een beter beeld Voor de EUR: Krijgt versterkt inzicht in keuzeproces van leerlingen Krijgt een betere motivatie Kan daarop inspelen in de benadering van leerlingen Gaat meer nadenken over studiekeuze/wordt minder keuze-lui Motiveert de studiekeuze, wat die keuze tot een betere maakt Weet wat het verschil is tussen verwachting en realiteit, waardoor teleurstelling wordt voorkomen Interventie 4 Mechanisme Outcome Leerlingen vullen een Voor de leerling: evaluatieformulier in Ouders bespreken het gesprek met de leerling, en hebben daardoor een enthousiasmerende, spiegelende en stimulerende rol Heeft een beter zelfbeeld Krijgt een betere motivatie Wordt gestimuleerd ( vreemde ogen dwingen ) Weet wat het verschil is tussen verwachting en realiteit, waardoor teleurstelling wordt voorkomen Voor de EUR: Krijgt versterkt inzicht in keuzeproces van leerlingen Kan daarop inspelen in de benadering van leerlingen Helpt schooldecanen bij het keuzeproces van zijn leerlingen Kan de kennis delen met de medewerkers van de faculteiten Interventie 5 Mechanisme Outcome Leerlingen hebben een tweede gesprek op de EUR, met als doel informatieverrijking Voor de leerling: Ouders bespreken het gesprek met de leerling, en hebben daardoor een enthousiasmerende, spiegelende en Maakt een betere, geïnformeerde studiekeuze in een academische context Voor de EUR: Krijgt serieus geïnteresseerde prospects, die een gemotiveerde studiekeuze hebben 11

12 stimulerende rol Tweede gesprek op de EUR leidt tot meer kennis van opleiding en studeren in het algemeen, waardoor een betere keuze wordt gemaakt Gaat meer nadenken over studiekeuze/wordt minder keuze-lui Motiveert de studiekeuze, wat die keuze tot een betere maakt Krijgt goede en actuele informatie via de studenten Wordt zo mogelijk doorverwezen naar andere voorlichters binnen (of buiten) de EUR gemaakt Krijgt GEEN prospects meer die anders wel voor de EUR hadden gekozen Helpt schooldecanen bij het keuzeproces van zijn leerlingen Krijgt kwalitatief een betere instroom Krijgt lagere studie-uitval Krijgt hoger rendement Interventie 6 Mechanisme Outcome Leerlingen vullen tweede evaluatieformulier in Voor de leerling: Ouders bespreken het gesprek met de leerling, en hebben daardoor een enthousiasmerende, spiegelende en stimulerende rol Tweede gesprek op de EUR leidt tot meer kennis van opleiding en studeren in het algemeen, waardoor een betere keuze wordt gemaakt Maakt een betere, geïnformeerde studiekeuze in een academische context Gaat meer nadenken over studiekeuze/wordt minder keuze-lui Motiveert de studiekeuze, wat die keuze tot een betere maakt Krijgt goede en actuele informatie via de studenten Voor de EUR: Krijgt GEEN prospects meer die anders wel voor de EUR hadden gekozen Krijgt kwalitatief een betere instroom Krijgt lagere studieuitval Krijgt hoger rendement 12

13 Deel 3: Operationalisering van het gekozen arrangement studiekeuzegesprekken Doel: beschrijven van de ontworpen aanpak voor het doen van studiekeuzegesprekken Dit deel beschrijft de ontworpen aanpak voor het project Van Scholier naar Student.. Bij het opzetten van de studiekeuzegesprekken zijn de volgende keuzes in parameters gemaakt. Studiekeuzegesprekken Met wie? Wanneer? Soort student Risicoprofielen Maken risicoprofielen door middel van Initiatief voor gesprek Vwo-6-leerlingen van tien scholen van het scholennetwerk EUR, in de verkennende en oriënterende fase van het keuzeproces; nog niet ingeschreven bij Studielink, die zich bij hun schooldecaan hebben aangemeld, op initiatief van de schooldecaan Leerlingen die nog laat in het schooljaar geen keuze hebben gemaakt voor vervolgopleiding; leerlingen die zwakke prestaties leverden bij de overgang van vwo-5 naar vwo-6. Online vragenlijst (zie ook bijlage 1 ) Op basis van uitnodiging, vrijwillig, via schooldecaan. Schooldecaan nodigt soms actief uit, soms initiatief van leerling Tijdens tweede en derde kwartaal van vwo-6 Groepen van maximaal 8-10 leerlingen Spreiding Duur Los of gekoppeld Gesprekken vinden plaats in de periode maart-mei. Per school worden afspraken op maat gemaakt, omdat weken vooraf plannen geen zin heeft i.v.m. schoolroosters, lesuitval etc. Eén bijeenkomst op school (ca. 1,5 uur), en één gesprek op de EUR (ca. 1,5 uur) Los Welke instroom? N.v.t.: diverse opleidingen Hoe? Vorm Groepsgesprek, max leerlingen Waartoe? Wat? Door wie? Doel Inhoud Format Gespreksvoerder Goed zelfbeeld verkrijgen Inzicht geven in benodigde competenties Geïnformeerde studiekeuze laten maken Laten motiveren van de studiekeuze Leerlingen voeren opdrachten uit (notities, opdrachten met post-its) waarbij verwachtingen en beelden van het studeren in het algemeen aan de orde komen, gevolgd door toelichting/informatieoverdracht over specifieke opleiding tijdens het tweede gesprek Gespreksprotocollen zijn leidend voor het gesprek (zie bijlagen 2 en 3) Coördinator, ouderejaarsstudenten (geselecteerd en getraind), evt. oud- of externe schooldecaan 13

14 Leeftijd Groep jarige studenten Voorafgegaan door? Koppeling met Vragenlijst, pdf per verstuurd. Zie bijlage 1 Indien van toepassing: Doel assessment In samenhang met? Gevolgd door? Actie van Eindexamencijfers; periode van aanmelding - Gegevens worden door de EUR vastgelegd en gemonitord. - Leerlingen worden gestimuleerd om beter voorbereid deel te nemen aan Open Daq Zomer (=voorlichtingsdag) en Meeloopdagen. - Geen specifieke vervolgacties door student, behalve die studenten die elders dan de EUR gaan studeren. - in de toekomst worden de opbrengsten van de pilot gebruikt in het toale voorlichtingspalet, o.a. als input voor de selectie aan de poort, en worden strakke randvoorwaarden (zoals 60 ECTS eerste jaar) al in de SKG s vermeld. Wat kost dat? Betaalbaarheid Zie bijlage 10 Organisatie? Werkproces Ouderejaars studenten hebben extra trainingsmiddagen gehad, met als onderwerpen (groeps)gesprekstechnieken, en specifiek studiekeuzegesprekken. 14

15 Deel 4: Resultaatevaluatie Doel: inzicht geven in de effecten van het gekozen arrangement 4.1 Inleiding In dit stadium (maart/april 2011) zijn de beschreven effecten, in relatie tot de verwachte outcomes, uiteraard voorlopig. De studiekeuzegesprekken zijn gehouden onder vwo-6 leerlingen in de periode maart t/m mei Anders dan bij de meeste andere studiekeuzegesprekken heeft natuurlijk slechts een deel van deze kandidaten zich aangemeld en ingeschreven bij de EUR. Eén van de belangrijkste doelstellingen van dit soort studiekeuzegesprekken is immers leerlingen te begeleiden bij een juiste studiekeuze. Hetgeen ook kan resulteren in een keuze voor een andere instelling dan de EUR. Of voor een gap-year. De lange termijn relatie tussen deelname aan studiekeuzegesprekken en (duurzaam) studiesucces kan pas definitief in een later stadium worden gepresenteerd. 4.2 Uitvoering In de periode maart-april 2010 zijn de schooldecanen van een tiental scholen benaderd. De schooldecaan heeft zijn vwo-6 leerlingen gemotiveerd om vrijwillig deel te nemen aan de twee groepsgesprekken. Deze leerlingen hebben vervolgens schriftelijk een uitnodiging ontvangen om deel te nemen aan het project. 61 Leerlingen hebben aan de studiekeuzegesprekken deelgenomen, waarvan zich 24 bij de EUR hebben ingeschreven. Alle leerlingen hebben vooraf een vragenlijst ontvangen. Niet elke leerling heeft de vragenlijst ingevuld. Ook na enkele reminders kregen wij niet de beschikking over alle vragenlijsten. Na de studiekeuzegesprekken kregen leerlingen een evaluatieformulier voorgelegd. Niet alle formulieren zijn ingevuld of ingeleverd. Bi de eerste fase waren de vragenlijsten anoniem gesteld, omdat er van uit werd gegaan dat elke leerling een onderwijsnummer heeft, en we dit onderwijsnummer zouden kunnen gebruiken bij de interne monitoring van de instromers. Dit bleek niet het geval. Vandaar dat al snel is overgegaan tot vermelding van naam en school op de vragenlijst. Dit heeft er echter in geresulteerd dat niet alle vragenlijsten bij monitoring konden worden gekoppeld aan een studentnummer. 4.3 Effectmeting Variabele Effect van de studiekeuzegesprekken op studiesucces: Effect van de studiekeuzegesprekken op studiesucces: Operationalisatie indicatoren die worden gebruikt om de variabele meetbaar te maken Zie tabel hieronder, in ECTS, behaald per 1 april 2011 Percentage afgegeven preadviezen en/of BSA s Benchmark Vergelijkingsnorm of groep NB: gezien de opzet van dit project laat een benchmark zich hier niet benutten Uitkomst Gemeten waarde van de indicator Zie tabel hieronder 1) Het percentage afgegeven pre-adviezen is door de kleine aantallen per opleiding niet zinvol weer te Oordeel /

16 Effect van de studiekeuzegesprekken op de instroom: Oordeel van de deelnemer (leerling) over nut Oordeel van de gespreksvoerders over nut Percentage niet-starters. In dit geval zijn dat deelnemers aan het SKG die zich niet voor een opleiding aan de EUR hebben ingeschreven Uit de evaluatie blijkt dat leerlingen op de stelling: De studiekeuzegesprekken waren voor mij nuttig gemiddeld een 4,17 geven, op een schaal van 1 tot 5 (zie hieronder) Gespreksleiders geven in evaluatieve gesprekken, én in de evaluatieformulieren aan dat ze zeer content zijn met dit instrument, en deze interventie zeer nuttig achten. geven 61 deelnemers aan SKG, 24 ingeschreven (= 39%) -/+ ²) ) Zoals in de tabel hieronder te zien is, is het beeld zeer divers. Er kunnen weinig tot geen significante conclusies worden getrokken uit deze cijfers; - de aantallen zijn erg klein - de gesprekken zijn gevoerd met leerlingen VOOR DE POORT; zij kunnen bij vele opleidingen instromen (en doen dat ook: de 24 ingestroomde studenten zijn verdeeld over 10 opleidingen - de aantallen per opleiding zijn erg klein, waardoor een benchmark met een opleiding uiterst discutabel is. Voorbeeld: bij de opleiding Economie is 36 punten op dit moment het meest haalbaar. Van de vijf ingestroomde studenten bij deze opleiding heeft één het maximale aantal ECTS gescoord, terwijl er één op 20 ECTS staat, één op 24, één op 28, en één blijft op nul steken. Dit lijkt een uitstekende score, maar uitspraken hierover zijn vrijwel niet te doen. - Een benchmark met de verschillende opleidingen is dus in dit stadium van het onderzoek niet mogelijk. Fiscaal Recht 30 Economie 28 2* 11 Economie 0 Bedrijfswetenschappen 15 Rechtsgeleerdheid 9 in 2011 naar Geneeskunde Rechtsgeleerdheid 21 Economie 24 Bedrijfswetenschappen 0 Bedrijfswetenschappen 15 In BUS Admin 19 Bedrijfswetenschappen 13 Bedrijfswetenschappen 6 Bedrijfswetenschappen 18 Psychologie 30 Algemene Gezondheidswetenschappen 0 had ook inschrijving geneeskunde, ingetrokken Psychologie 30 Bedrijfswetenschappen 13 16

17 Bedrijfswetenschappen 22 Sociologie 28,5 Economie 36 alles gehaald Economie 20 Criminologie 6 Econometrie 36 alles gehaald ²) Er is geen benchmark naar het effect van de studiekeuzegesprekken op de instroom. Omdat deze gesprekken plaatsvinden vóór aanvang van het centraal examen, kennen ze een ander karakter dan de reguliere SKG s bij instellingen, waarbij de prospects zich al hebben aangemeld bij de betreffende opleiding. Nadat de SKG s hebben plaatsgevonden, is een directe inschrijving bij de EUR niet altijd voor de hand liggend. Enkele oorzaken hiervoor kunnen zijn: - kandidaten kunnen opteren voor een gap-year, en schrijven zich na dit jaar alsnog in bij de EUR; - deze leerlingen moeten nog het Centraal Examen afleggen; kandidaten zouden gezakt kunnen zijn, en doen vwo-6 dus over. Landelijk slaagt gemiddeld 91% van de vwo-6 examenkandidaten. De scholen in de regio Rotterdam kennen vaak een significant lager slagingspercentage, dus de kans dat minimaal 1 op 10 van onze deelnemers aan de studiekeuzegesprekken is gezakt, is aannemelijk; - de geopteerde opleiding is een numerus fixus-opleiding of kent een decentrale toelating aan de EUR (Geneeskunde, Rechtsgeleerdheid, Psychologie, een van de Engelstalige bacheloropleidingen) waardoor de gewenste inschrijving dit cursusjaar niet tot stand kan komen; - tenslotte is het natuurlijk goed mogelijk dat een eenmaal gemaakt voornemen om zich bij de bij de EUR in te schrijven niet zo standvastig blijkt. Allerlei mogelijk denkbare intervening opportunities kunnen hierbij een rol spelen. 4.4 Oordeel van de deelnemer (leerling) over het nut. De leerlingen kregen na afloop van een de studiekeuzegesprekken een vragenlijst voorgelegd. Niet elke leerling heeft dit evaluatieformulier ingevuld. In totaal zijn er 35 evaluatieformulieren ingevuld en geretourneerd. Zie bijlage 4 voor het formulier. De resultaten staan in onderstaand schema vermeld. 1 = zeer mee oneens 2 = enigszins mee oneens 3 = niet mee eens of oneens 4 = enigszins mee eens 5 = zeer mee eens Vraag/stelling 1. Ik heb door het studiekeuzegesprek een beter beeld van mezelf gekregen Gemiddelde Opmerking / conclusie beoordeling op schaal 1-5 3,71 Deze relatief hoge score lijkt te bevestigen dat dit type SKG een grote bijdrage levert aan de zelfconceptverheldering van de leerling. In het studiekeuzeproces gaat deze fase van zelfbeeldverheldering vooraf aan horizonverruiming en informatievoorziening 17

18 2. Ik heb door het studiekeuzegesprek een beter beeld van studeren aan de universiteit gekregen 3,64 (1 geen antwoord) Beeldvorming speelt in het studiekeuzeproces een zeer belangrijke rol (Meijers, 2008). Een krachtige bijdrage aan een juiste beeldvorming is een belangrijk doel van deze studiekeuzegesprekken 3. Het studiekeuzegesprek heeft ervoor gezorgd dat ik de keuze voor een studie beter ga maken 3,11 Een juister inzicht in de verschillende fasen en facetten van het studiekeuzeproces zorgt voor een betere afweging van alle elementen in het proces. Een studiekeuzegesprek dat ook op de universiteit plaatsvindt, valt te beschouwen als een bijdrage aan een geïnformeerde keuze in een academische context. Dat is een belangrijke bijdrage aan een juiste keuze. 4. Dit studiekeuzegesprek zou mijn keuze kunnen veranderen 5. Na het studiekeuzegesprek weet ik zeker dat ik mij ga inschrijven voor een universitaire opleiding 6. Het studiekeuzegesprek heeft ervoor gezorgd dat ik een betere studiekeuze heb kunnen maken 7. Ik weet zeker dat ik mij ga inschrijven bij de Erasmus Universiteit Rotterdam 2,91 (1 geen antwoord) Ja: 69% (door naar vraag 6 en 7) Nee: 31% Weet niet: - 3,43 (12 geen antwoord) Ja: 32% Nee: 17% Dit is een redelijk, is boven gemiddeld antwoord. Het lijkt erop dat een aantal leerlingen de keuze al gemaakt heeft voor aanvang van de studiekeuzegesprekken, en dat die keuze relatief standvastig is. Ruim tweederde weet zeker zich na de studiekeuzegesprekken te gaan inschrijven. Het is niet duidelijk welke bijdrage de studiekeuzegesprekken hebben bijgedragen aan dit voornemen. Ook bij het aantal twijfelaars bijna eenderde- is de bijdrage van de studiekeuzegesprekken ongewis. Het feit dat leerlingen zeggen dat ze na het studiekeuzegesprek een betere keuze hebben kunnen maken, duidt erop dat dit instrument SKG een gewenst positief effect heeft. Overigens geeft eenderde geen antwoord, wat kan duiden op een bestendige twijfel die op korte termijn niet lijkt te kunnen worden weggenomen door dit instrument. Ca. eenderde weet zeker zich aan de EUR in te schrijven, 18

19 Weet niet: 51% terwijl de helft zegt dit nog niet zeker te weten. Bijna eenvijfde 8. De studiekeuzegesprekken waren voor mij nuttig 4,17 Deze score is zonder twijfel buitengewoon hoog te noemen; zeker gezien er één leerling was die (bij vrijwel elke vraag van de evaluatie) een 1 scoorde. Vanuit het standpunt van de leerlingen is dit instrument dus uiterst nuttig en waardevol. Ook uit de open opmerkingen die de leerlingen plaatsten ( ik vond het nuttig, leerzaam en gezellig; bedankt! ) kwam een grote mate van tevredenheid naar voren Wel of niet inschrijven bij de EUR? Bij vraag 7 ( Ik weet zeker dat ik mij ga inschrijven bij de Erasmus Universiteit Rotterdam ) is een vergelijking met de situatie voorafgaand aan de SKG-interventie niet mogelijk. In het vervolg zal deze vraag dan ook aan de vragenlijst worden toegevoegd, zodat een scherp beeld vooraf kan ontstaan. Op grond van deze vragenlijst zegt ongeveer eenderde zeker te zijn van een keuze aan de EUR. Op grond van het aantal inschrijvingen van de deelnemers aan het project, in verhouding tot het totaal aantal deelnemers is dit aandeel fors te noemen. Immers: 28 van de 69 kandidaten hebben zich uiteindelijk ingeschreven bij de EUR. Afgaande op deze vragenlijst zegt ongeveer de helft nog niet zeker te zijn van de keuze voor de EUR. Twijfel in de zin van het continue overwegen van alle elementen, voorafgaand aan de uiteindelijke keuze is belangrijk voor een goede keuze, Overigens mag door het opnemen van deze vraag niet de suggestie worden gewekt dat het instrument van studiekeuzegesprekken louter een marketing-of wervingsfunctie heeft; integendeel Hoe standvastig zijn deze antwoorden? Wij hebben bij zoveel mogelijk leerlingen bekeken of hun voornemen om wel of niet aan een universiteit te gaan studeren, wel of niet aan de EUR, inderdaad ook overeenkomt met het vertoonde gedrag: hébben ze zich ook wel of niet ingeschreven? Wel zeggen in te schrijven, maar niet ingeschreven. 3 van de 35 kandidaten (8%) die te zeiden zich zeker bij de EUR in te schrijven, hebben wij niet in de systemen kunnen terugvinden. We gaan er dus van uit dat zij zich niet hebben ingeschreven. Dit zou een aantal oorzaken kunnen hebben: - Kandidaten opteren voor een gap-year, en schrijven zich na dit jaar alsnog in bij de EUR; - Deze leerlingen moeten nog het Centraal Examen afleggen; kandidaten zouden gezakt kunnen zijn, en doen vwo-6 dus over. Landelijk slaagt gemiddeld 91% van de vwo-6 examenkandidaten. De scholen in de regio Rotterdam kennen vaak een significant lager slagingspercentage, dus de kans dat minimaal 1 op 10 van onze deelnemers aan de studiekeuzegesprekken is gezakt, is aannemelijk; - De geopteerde opleiding is een numerus fixus-opleiding of kent een decentrale toelating aan de EUR (Geneeskunde, Rechtsgeleerdheid, Psychologie, een van de Engelstalige bacheloropleidingen) waardoor de gewenste inschrijving dit cursusjaar niet tot stand kan komen - Tenslotte is het natuurlijk goed mogelijk dat een eenmaal gemaakt voornemen om zich bij de bij de EUR in te schrijven niet zo standvastig blijkt. Allerlei mogelijk denkbare intervening opportunities kunnen hierbij een rol spelen. Wel zeggen in te schrijven, en ook ingeschreven staan 10 van de 35 deelnemers (28%) die zeiden zeker zich in te gaan schrijven bij de EUR, hebben dat voornemen ook uitgevoerd. Dit zijn dus de vwo-leerlingen die slagen, en koud aansluiten, dus zonder gap-year, aan een universitaire opleiding. In dit stadium van het onderzoek is niet bekeken of deze koude aansluiting een relatie kent met het sociaal-economisch milieu waaruit de kandidaat afkomstig is. Het ligt voor de hand aan te nemen dat leerlingen uit hogere sociaal-economische milieus (dus ook afkomstig van bepaalde scholen, zoals 19

20 categorale gymnasia of bijv. Montessori-lycea), vaker een niet-koude aansluiting kennen, dus vaker een gap-year nemen, dan leerlingen afkomstig uit lagere sociaal economische milieus. Zeggen niet in te schrijven bij de EUR, maar wel ingeschreven staan Wij hebben niemand in deze groep kunnen aantreffen. Zeggen niet in te schrijven bij de EUR, en dit ook niet doen. 4 van de 35 deelnemers (11%) zegt niet naar de EUR te gaan, en voert dit voornemen ook uit. Wellicht komt uit de studiekeuzegesprekken naar voren dat de kandidaat op grond van een bijgesteld zelfbeeld een opleiding wil volgen die de Erasmus Universiteit niet aanbiedt. In de vragenlijst die de leerlingen vooraf hebben ingevuld wordt in de toekomst een vraag opgenomen waarbij wordt gevraagd naar de beoogde studiekeuze (opleiding én instelling), voorafgaand aan de studiekeuzegesprekken. Zegt nog niet te weten of hij/zij aan de EUR gaat studeren, en wel ingeschreven Wij hebben niemand in deze groep kunnen aantreffen. Zegt nog niet te weten of hij/zij aan de EUR gaat studeren, en niet ingeschreven 7 van de 35 deelnemers (20%) zegt niet te weten of hij/zij aan de Erasmus Universiteit gaat inschrijven, en doet dit ook niet. Niet zeker weten zich voor een universitaire opleiding in te schrijven, en dit ook niet doen 7 van de 35 kandidaten (20%) die een evaluatieformulier invulden gaf aan niet zeker te weten een universitaire opleiding te gaan volgen, en heeft zich vervolgens ook niet bij de EUR ingeschreven. Niet zeker weten zich voor een universitaire opleiding in te schrijven, en dit toch wel doen 4 van de 35 kandidaten (11%) die een evaluatieformulier invulden gaf aan niet zeker te weten een universitaire opleiding te gaan volgen, en heeft zich vervolgens wel bij de EUR ingeschreven. Een twijfel vooraf kan zich blijkbaar ontwikkelen tot inschrijving. Allerlei mogelijk denkbare intervening opportunities kunnen hierbij een rol spelen. In diagram: Zegt in te schrijven EUR Niet zeker EUR Niet zeker universitaire opleiding ja nee Ingeschreven EUR ja/nee ja 10 (28%) (11%) nee 3 (8%) 4 (11%) 7 (20% 7 (20%) De rol van het schooldecanaat Doel van de studiekeuzegesprekken is om om scholieren te helpen de verschillende informatiebronnen over de opleidingen in het hoger onderwijs meer intensief te benutten om zo een realistisch beeld te verkrijgen van een opleiding. Zo kan worden gekomen tot een meer geïnformeerde, gemotiveerde en duurzame keuze voor een universitaire opleiding. Daarnaast wil de EUR scholieren bewust te maken van de verschillen in het hoger onderwijs tussen hbo en wo-opleidingen. Op zich is dit natuurlijk ook voor een groot deel het domein van het schooldecanaat. De visie van de EUR is echter, dat de studiekeuzebegeleiding in de bovenbouw van het vwo, meer in het bijzonder vwo-5 en 6, een gedeelde verantwoordelijkheid is van het vo en het wo. Los daarvan geven de ontwikkelingen in het schooldecanaat veel nieuwe decanen door vergrijzing, verminderde aandacht voor een sterk verankerd schooldecanaat bij schoolleidingen,- alsmede de vele snelle ontwikkelingen binnen (de opleidingen van) het hoger onderwijs aanleiding om een bijdrage te leveren aan deze vorm van studiekeuzegesprekken. Di mede in het licht van de toegenomen aandacht voor uitval- en rendementsvraagstukken en diversiteit. De bij deze pilot betrokken schooldecanen gaven zonder uitzondering aan dat zij deze vorm van betrokkenheid vanuit de universiteit zeer op prijs stelden. Meer in het bijzonder de tweedeling zelfbeeldverheldering en horizonverruiming- werd op prijs gesteld. Ook over de vorm van de gesprekken het zijn groepsgesprekken met kleine groepen- was men lovend. Op deze manier wordt de Erasmus Universiteit Rotterdam als een betrouwbare onderwijspartner gezien. 20

21 4.5. Oordeel van de gespreksleiders over het nut In november 2010 hebben we de gespreksleiders een vragenlijst (zie bijlage 9) toegestuurd. 6 van de 10 gespreksleiders hebben de vragenlijst volledig ingevuld. Naast algemene kenmerken en gegevens van de kandidaten wordt hier de focus gelegd op de vraag of de studiekeuzegesprekken zin hebben gehad. De volgende vragen en antwoorden- geven uitsluitsel hierover. Alle gespreksleiders volgen een andere opleiding; zo is het brede palet aan kennis en informatie gewaarborgd. Helpt en ondersteunt u de kandidaten zicht te krijgen op de eigen wensen en ambities qua opleiding en/of beroep als dat nodig is? Alle gespreksleiders geven aan: ja. Score 100% Conclusie: gespreksleiders spelen een actieve rol bij het ontwikkelen van een juist zelfbeeld inzake opleiding e/o beroep Voorbeelden hiervan? - vragen waar hun interesses liggen, welke vakken ze leuk vinden, opleidingen aandragen - scholier uitnodigen een college te volgen - Een voorbeeld waarbij ik studenten begeleid zicht te krijgen op eigen wensen en ambities is door de studiekiezers een kwadrant in te laten vullen met de variabelen, kunnen / weten / willen / zijn. Aan de hand van het individueel invullen van dit kwadrant en een groepsdiscussie over dit ingevulde kwadrant verkrijgen studenten in zicht in de eigen wensen en ambities. Het verschaft de studiekiezers een realistisch beeld over wat ze willen en kunnen bereiken. - Door duidelijk de tijd voor zichzelf te laten nemen tijdens het maken van opdrachten, door te vragen naar eigen mening en de mening van anderen, doorvragen - Door te bespreken hoe ze zelf zijn, en of dat past bij hun toekomstbeeld - Het aanmoedigen van aankomende studenten hun eigen ideeën en verwachtingen te onderzoeken. Ze tevens te laten onderzoeken waar deze ideeën vandaan komen. Zijn ze bijvoorbeeld gebaseerd op wat veel vrienden gaan doen, wat hun ouders graag willen wat ze gaan studeren? Helpt en ondersteunt u kandidaten zo nodig te reflecteren op hun studiekeuze? 5 maal ja (83%), eenmaal nee (17%) Conclusie: gespreksleiders spelen een actieve rol bij de reflectie Hoe doet u dat? Wat voor vragen stelt u? - vragen wat ze leuk lijkt hieraan, wat ze ermee denken te worden, kijken of het beeld dat ze ervan hebben, klopt - vragen met betrekking tot de motieven om tot een bepaalde studie te komen - Door verdiepende vragen te stellen aan de individuele studenten wordt er van de studenten vereist dat ze een reflectie geven op hun studiekeuze. Ook de andere groepsleden uit de training krijgen de gelegenheid om groepsgenoten vragen te stellen. Zelf stel ik vragen als: o Waarom denk je dat deze studie bij je past. o Wat verwacht je van de studie? o Wat vindt je interessant aan de studie? o Denk je dat je geschikt bent voor de studie? - hoe ben jezelf, en hoe past dat in de studie, wat is er voor nodig om de studie te halen? - voornamelijk d.m.v. open vragen (bijv. Hoe ben je tot deze keuze gekomen?). Vragen die gericht zijn op hoe ze tot hun keuze zijn gekomen, maar ook op welke informatie ze dat gebaseerd hebben en wat hun verwachtingen zijn van de studie (en het beroepsveld). Daar kunnen namelijk discrepanties zijn met de werkelijkheid. 21

22 Conclusie: gespreksleiders hanteren een breed palet aan vragenrepertoire binnen de vooraf gestelde kaders en formats. Hebben kandidaten over het algemeen genoeg kennis van en ervaring met de opleiding om goed over hun studiekeuze te kunnen reflecteren? - dit verschilt heel erg per kandidaat - ja, doorgaans wel - de scholieren die zich voorbereid hebben door naar open dagen te gaan en websites te bezoeken hebben vaak een realistischer beeld dan de studenten die nog weinig actie hebben ondernomen aangaande het onderzoeken van verschillende studiemogelijkheden - amper - een enkeling niet - de meerderheid wel, een minderheid (helaas) niet. Conclusie: zeer wisselend beeld Zo nee, wat ontbreekt, welke kennis en ervaring is nodig om goed over hun studiekeuze te kunnen reflecteren? - Studenten hebben niet altijd accurate kennis over wat studeren aan de universiteit inhoudt wanneer zij hier nog geen informatie over gehad hebben. Tevens hebben de studenten vaak niet zo veel kennis over de inhoud van de studie - Alleen algemene boekjes, verhalen en stereotyperingen. Weinig meegelopen of mensen aan het woord gezien die echt wisten waar ze het over hadden - Sommigen maken hun keuze gebaseerd op stadkeuze oid - Wat voornamelijk ontbreekt bij deze groep is motivatie. Ze zijn niet gemotiveerd genoeg om zelf achter de informatie aan te gaan en kiezen daardoor voor studies die als veilig worden gezien (bijv. geneeskunde, rechten, psychologie). Wat hierdoor missen is kennis en ervaring (bijv. met meeloopdagen, open dagen, etc.) Conclusie: leerlingen hebben vaak te weinig studiekeuze-ervaring om goed beslagen ten keuze-ijs te kunnen komen. Hebben kandidaten over het algemeen genoeg kennis van en ervaring met het beroepenveld om goed over hun studiekeuze te kunnen reflecteren? - Nee - In het algemeen wel - Nee, nauwelijks - Nee, totaaal niet - Een enkeling niet - Nee, maar persoonlijk vind ik dat ook geen vereiste. Het is goed als scholieren een beeld hebben van dit veld, maar in grote lijnen. In eerste instantie vind ik het belangrijk dat de scholier begrijpt wat de studie inhoudt en dat dit hem/haar aanspreekt. Een universitaire opleiding (wat het leeuwendeel van de VWO scholieren gaat volgen) maakt de student klaar voor een bandbreedte aan beroepen en (vaak) niet één specifiek beroep. Conclusie: leerlingen hebben nauwelijks een adequaat beeld van het beroepenveld Zo nee, wat ontbreekt, welke kennis en ervaring is nodig om goed over hun studiekeuze te kunnen reflecteren? - Het is natuurlijk moeilijk voor een middelbare scholier om überhaupt een juist idee te hebben over een bepaald beroepenveld. Daarnaast hebben ze er vaak slechts ervaring mee als bijvoorbeeld een familielid werkzaam is in dit veld - Studenten moeten informatie krijgen over de inhoud van de studie, de vereisten van de student om te kunnen slagen en beroepsgerichte informatie wat je kunt worden met een studie. - Geen idee wat ze willen, wat ervoor nodig is - Sommigen kijken niet verder dan de studie zelf; spreken met iemand die het beroep uitoefent, zou kunnen helpen - In het merendeel van de situaties is ectra informatie niet nodig 22