KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN Verslagjaar DECEMBER 2017

Transcriptie

1 KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN Verslagjaar DECEMBER 2017

2 KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN Contactpersonen CINDY GOORTS MSC Adviseur Milieu en Duurzaamheid T +31 (0) M +31 (0) E cindy.goorts@arcadis.com Arcadis Nederland B.V. Postbus BA 's-hertogenbosch Nederland RENS KOLKHUIS TANKE Projectmanager M +31 (06) E rens.kolkhuistanke@arcadis.com Arcadis Nederland B.V. Postbus BA 's-hertogenbosch Nederland 2

3 KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN INHOUDSOPGAVE KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN VERSLAGJAAR Duurzame energie opwekking 4 Energie-efficiency 7 Reductie broeikasgassen 7 Duurzaam inkopen 8 Vervoer 9 Aanbevelingen 10 Status aanbevelingen Klimaatmonitor verslagjaar Aanbevelingen Klimaatmonitor verslagjaar Samenvatting voortgang doelstellingen Klimaatakkoord 11 BIJLAGEN BIJLAGE A TOTALE CO 2 KLIMAATVOETAFDRUK WATERSCHAPPEN 12 BIJLAGE B INDIVIDUELE CO 2 KLIMAATVOETAFDRUK WATERSCHAPPEN 15 BIJLAGE C WIJZE BEREKENING CO 2 -KLIMAATVOETAFDRUK WATERSCHAPPEN 60 3

4 KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN VERSLAGJAAR 2016 De Unie van Waterschappen (UvW) heeft in het voorjaar van 2010 met het Rijk een Klimaatakkoord getekend. In dit akkoord zijn de ambities van de waterschappen voor energie, klimaat en duurzaamheid vastgelegd. De verandering van het klimaat moet worden tegengegaan (mitigatie) en de kwetsbaarheid voor de gevolgen hiervan verminderd (adaptatie). Voor mitigatie zijn de afspraken vastgelegd in de Green Deal Energie die de Unie van Waterschappen maart 2016 sloot met het Rijk. Met deze deal zijn de afspraken uit het SER Energieakkoord (2013) verder aangescherpt en zijn de meerjarenafspraken energie-efficiency verbetering (MJA3) verbreedt van de afvalwaterzuivering naar het hele waterschap. Het streven is gericht om in 2020 voor 40% zelfvoorzienend te zijn en in % energieneutraal. Op hoofdlijnen zijn de doelstellingen uit het Klimaatakkoord als volgt: 30% energie-efficiënter en zuiniger werken tussen 2005 en % zelfvoorzienend door eigen duurzame energieproductie in % minder uitstoot van broeikasgas tussen 1990 en % duurzame inkoop in De waterschappen verminderen de CO 2 -uitstoot van vervoerskilometers in het werkverkeer en in het woon-werkverkeer. De Klimaatmonitor brengt de tussentijdse voortgang in beeld van de geformuleerde ambities op het gebied van energie, klimaat en duurzaamheid. Hierin wordt zowel gerapporteerd op het niveau van het individuele waterschap alsook de totale waterschapssector. Iedere twee jaar vindt er een uitgebreide rapportage plaats. In de tussenliggende jaren (zoals deze versie van de Klimaatmonitor) wordt er alleen gerapporteerd over de voortgang van de doelstellingen. De voorliggende Klimaatmonitor Waterschappen heeft betrekking op de resultaten over het jaar Duurzame energie opwekking In het Klimaatakkoord hebben de waterschappen de doelstelling geformuleerd om in 2020 voor 40% zelfvoorzienend te zijn door de ontwikkeling van eigen duurzame energieproductie. Deze afspraak is in de Green Deal Energie bevestigd. In 2016 is het percentage eigen duurzame energieopwekking 32,6% van het totale energieverbruik. Het betreft hier de opwekking door het waterschap op eigen terrein ( ) en de opwekking door het waterschap buiten het eigen terrein ( ). De 40%-doelstelling is tot dusver voor 80% behaald. Daarnaast wordt er door derden op het terrein van de waterschappen nog 603 TJ aan energie opgewekt (waterschap is hierbij faciliterend ), oftewel 6,5% ten opzichte van het totaal energieverbruik van de sector. Voor de MJA-monitoring mag hiervan een deel worden toegekend aan de waterschappen (zie hiervoor de Sectorspecifieke toelichting EEP MJA Waterschappen ). Dit komt voor de opgegeven projecten veelal neer op 10%. Het vermoeden bestaat dat niet alle projecten van derden op terreinen van waterschappen zijn gerapporteerd in de huidige monitoringsronde, en dat het aandeel wat door derden op de terreinen van de waterschappen wordt opgewekt in werkelijkheid nog hoger is. 4

5 KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN Figuur 1: Verloop duurzame energieopwekking periode op sectorniveau Opmerking bij Figuur 1: Tot en met verslagjaar 2014 is het aandeel opwekking duurzame energie wat door het waterschap wordt opgewekt op het eigen terrein en buiten het eigen terrein gerapporteerd als één getal. Vanaf verslagjaar 2015 wordt er een uitsplitsing gemaakt naar eigen opwekking op het eigen terrein en eigen opwekking buiten het eigen terrein. Daarnaast is vanaf dat jaar ook voor het eerst de hoeveelheid opwekking door derden op het terrein van het waterschap gerapporteerd. De volgende figuur toont per waterschap het percentage opwekking van duurzame energie. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in: Eigen opwekking op eigen terrein ; Eigen opwekking buiten eigen terrein ; Opwekking door derden op terrein waterschap. 5

6 KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN Figuur 2: Aandeel duurzame energieopwekking 2016 ten opzichte van totale energieverbruik per waterschap De sector is volop bezig met onderzoek naar en realisatie van duurzame energieprojecten. Zo zijn alle waterschappen betrokken bij de ontwikkeling van de Energiefabriek (winnen van energie uit afvalwater) en wordt flink geïnvesteerd in productie van biogas uit slib, windenergie en zonnestroom. De komende jaren (t/m 2020) investeren de waterschappen miljoen in de opwekking van duurzame energie, blijkt uit de Investeringsagenda van waterschappen, gemeenten en provincies. Naast de samenwerking met gemeenten en provincies hebben de waterschappen een Energiecoalitie met Rijkswaterstaat gesloten om energiekansen in het waterbeheer optimaal te benutten. 6

7 Aandeel opwekking DE bedrijfsonderdeel afvalwaterzuivering (%) KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN Energie-efficiency Voor energie-efficiency wordt door de waterschapssector aangesloten bij de doelstelling uit het MJA3- convenant. De doelstelling is om in de periode een energie-efficiencyverbetering te behalen van ten minste 30%, oftewel 2% per jaar. Energie-efficiency wordt hierbij gezien als energiebesparing (zowel binnen de inrichting als in de keten) en inzet van duurzame energie. Monitoring hiervan vindt plaats sinds Tot op heden wordt de behaalde energie-efficiencyverbetering als gevolg van genomen energiebesparingsmaatregelen enkel gemonitord over het bedrijfsonderdeel afvalwaterzuivering. Volgend jaar (verslagjaar 2017) zullen ook de overige bedrijfsonderdelen worden meegenomen in de MJAmonitoring. In de periode is de energie-efficiency met 36,1% verbeterd. Dit komt overeen met 4,5% per jaar. Hiervan is 2,9% het resultaat van besparingen in het proces en de keten. De intensivering van de eigen opwekking ( ) bedroeg gemiddeld 1,6% per jaar. Deze energie-efficiency verbetering is nog exclusief de intensivering van de inkoop van duurzame energie ( intensivering van gemiddeld 3,6% per jaar). Het aandeel duurzame energie (inkoop en opwekking) voor het bedrijfsonderdeel afvalwaterzuivering is in de periode gestegen van 27% naar 109%. Dat dit percentage meer is dan 100% komt doordat de waterschappen zelf opgewekte elektriciteit aan het openbare net terug leveren of doorleveren aan derden. 120% 100% DE inkoop % DE opwekking % 80% 60% 40% 20% 0% Figuur 3: Aandeel duurzame energie bedrijfsonderdeel afvalwaterzuivering conform MJA3 Reductie broeikasgassen De ambitie is om de CO 2 -klimaatvoetafdruk van met 30% te verminderen. Historische gegevens ontbreken echter om de reductie ten opzichte van 1990 vast te stellen. Om die reden is in 2013 gekozen voor een pragmatische oplossing door deze doelstelling gelijk te stellen aan een reductie van 200 kton CO 2 - equivalenten, en deze enkel te relateren aan de CO 2 -voetafdruk. Gekeken wordt hoeveel CO 2 -uitstoot er vermeden is door inkoop van groene stroom en de productie van biogas. Hieruit kan geconcludeerd worden dat in 2016 hiermee in totaal 218 kton CO 2 -uitstoot is vermeden. Dit is een reductie van 47% ten opzichte van de Klimaatvoetafdruk van Dit betreft 170 kton CO 2 door de inkoop van groene stroom en 48 kton CO 2 door de productie van biogas. Hiermee is de doelstelling behaald om 200 kton te reduceren. De totale CO 2 -klimaatvoetafdruk van de waterschappen is in de periode tussen 2013 en 2016 gedaald met 15%. In 2016 is de totale Klimaatvoetafdruk 381 kton CO 2. Dit komt overeen met de CO 2 -uitstoot van ruim huishoudens. Het grootste aandeel in de Klimaatvoetafdruk van de waterschappen is het energieverbruik (brandstof & elektriciteit) van de afvalwaterzuiveringen (43% van de totale CO 2 -uitstoot). 7

8 KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN % (brandstof & elektriciteit) % (metaalzouten en polymeren) % (brandstof & elektriciteit) % Vrachttransport & personenvervoer % Huisvesting (brandstoffen & elektriciteit) Figuur 4: Klimaatvoetafdruk waterschappen 2016 naar activiteit Duurzaam inkopen De waterschappen geven jaarlijks meer dan 2 miljard euro uit aan inkopen en aanbesteden. Deze inkoop betreft o.a. de inkoop van energie, de verwerking van slib, de aanleg van en het onderhoud aan infrastructurele werken, het gebruik van duurzame materialen, dienstverlening en (facilitaire) goederen. Duurzaam inkopen, tegenwoordig Maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) genoemd, is een instrument dat waterschappen en andere overheden helpt om duurzaamheidsambities te realiseren, zoals de overgang naar een circulaire economie en een toekomstbestendig energie- en klimaatbeleid. In het Klimaatakkoord is afgesproken om in % duurzaam in te kopen. Dit wordt niet meer door het Rijk via een landelijke monitor gevolgd. Uit de Waterschapsspiegel 2016 blijkt dat het gemiddeld percentage duurzaam inkopen in % is (recentere data is niet beschikbaar). Hiermee is de doelstelling om in % duurzaam in te kopen nagenoeg behaald. De inkoop van groene stroom heeft een groot aandeel in het percentage duurzaam inkopen. In 2016 was alle ingekochte elektriciteit groene stroom. Hierbij moet wel aangegeven worden dat 47% van de ingekochte duurzame elektriciteit afkomstig is uit waterkracht uit Scandinavië en dat daarvoor de CO 2 - emissiecoeficient wordt gehanteerd van grijze stroom. Het is op dit moment gangbaar om ingekochte duurzame elektriciteit afkomstig is uit waterkracht uit Scandinavië dit niet meer als duurzaam te kwalificeren, aangezien dit geen bijdrage levert aan de vergroening van de elektriciteitsproductie in Europa (zie ). Het zal zeker niet bijdragen aan de vergroting van duurzame energieproductie in Nederland. Alleen bij Nederlandse groene stroom geproduceerd met waterkracht wordt daarom de CO 2 -emissiefactor 0 g CO₂/kWh toegepast. Hoewel dus de inkoop van elektriciteit afkomstig van waterkracht uit Scandinavië voor de voetafdruk gelijk wordt gesteld aan grijze stroom, wordt deze elektriciteit wel (nog) meegenomen bij het vaststellen van de omvang inkoop duurzame energie. Hier zijn twee redenen voor: In de MJA-monitoring wordt nog geen onderscheid gemaakt in de verschillende kwaliteiten voor de inkoop van groene stroom; Waterschappen hebben met de intentie om groene stroom te kopen deze waterkracht elektriciteit gekocht. In een latere fase is hier pas meer inzicht in verkregen. De waterschappen ondertekenden eind 2016 gezamenlijk het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen, met daarin ambities en afspraken op het gebied van MVI. De waterschappen gaan naleving van de afspraken uit het manifest monitoren en toetsen via Waterschapspeil/-spiegel. Specifieke thema s binnen MVI zijn: 8

9 KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN Circulair inkopen (herbruikbaarheid van producten en materialen); Biobased inkopen (gebruikmaken van hernieuwbare grondstoffen); Innovatiegericht inkopen (innovatie stimuleren); Milieuvriendelijk inkopen (energiebesparing, verminderen uitstoot broeikasgassen, transitie naar duurzame energiebronnen); Internationale sociale voorwaarden (bevorderen van internationale arbeidsnormen en mensenrechten); Social return (creëren van werkgelegenheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt); Kansen voor MKB (verbeteren van toegang tot aanbestedingen). Binnen MVI leggen de waterschappen de focus op het verduurzamen van projecten en programma s voor de aanleg en onderhoud van infrastructurele werken. Daarom hebben de waterschappen in 2017 ook de Green Deal Duurzaam GWW 2.0 getekend, waarin de ambitie is geformuleerd dat duurzaamheid in 2020 een integraal onderdeel is binnen alle infrastructurele projecten. Zie voor meer informatie: In 2018 zullen in Waterschapspeil/-spiegel en de Klimaatmonitor voor het eerst de resultaten van de activiteiten van de waterschappen in het kader van deze nieuwe afspraken worden gemonitord en gepresenteerd. Vervoer Op het gebied van vervoer is geen kwantitatieve doelstelling geformuleerd in het Klimaatakkoord. Wel is de ambitie opgenomen om de CO 2 -uitstoot uit dienstreizen en woon-werkverkeer te reduceren. De totale CO 2 -uitstoot als gevolg van (uitbesteed) vrachttransport en personenvervoer is 88 kton CO 2. Het grootste aandeel hierin heeft het uitbesteed transport voor het onderhoud van het watersysteem (30%). Daarna volgen het uitbesteed zuiveringsslibtransport en het woon-werkverkeer met privéauto s. Het aantal opgegeven kilometers woon-werkverkeer is tussen 2013 en 2016 gestegen met 28%. Naar verwachting heeft de verandering van de cao-afspraken rond woon-werkverkeer hier een invloed op gehad. In de cao-afspraak is de bovengrens van 60 kilometer per dag voor het vaststellen van de vergoedingen voor het woon/werkverkeer losgelaten. Het brandstofverbruik van zakelijk verkeer gereden door het eigen wagenpark en het vrachttransport en onderhoudswerkzaamheden met eigen materieel is wel gedaald. In totaal is de CO 2 -uitstoot hiervan met 10% afgenomen. Dit is het resultaat van maatregelen die de waterschappen nemen om CO 2 -reductie ten gevolge van vervoer te realiseren. Bijvoorbeeld het gebruik van voertuigen die rijden op groen gas en het stimuleren van OV-vervoer door beschikbaar stellen van OV-Businesscards % % zakelijk verkeer wagenpark % % vrachttransport en onderhoud zakelijk verkeer privéauto s % woonwerkverkeer priveauto's openbaar vervoer zakelijke vliegreizen % uitbesteed zuiveringslibtransport uitbesteed onderhoud watersysteem % 452 1% 259 0% uitbesteed overig vrachttransport Figuur 5: Verdeling van CO 2-emissie 2016 over de verschillende vormen van vervoer 9

10 KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN Aanbevelingen Status aanbevelingen Klimaatmonitor verslagjaar 2015 In de vorige Klimaatmonitor (verslagjaar 2015) zijn aandachtspunten naar voren gekomen met betrekking tot de inhoud van het Klimaatakkoord en de activiteiten die hiermee samenhangen en op het monitoringsproces en instrument. Naar aanleiding daarvan zijn diverse aanbevelingen gedaan. Deze aanbevelingen zijn hieronder weergegeven, inclusief een korte samenvatting welke vervolgstappen er tot dusver genomen zijn in 2017: Meer aandacht voor verduurzaming van het personenvervoer en vrachttransport, gezien de omvang van dit onderdeel in de klimaatvoetafdruk. Aanbevolen wordt om SMART-doelstellingen te ontwikkelen voor verduurzaming van het personenvervoer, uitbesteed beheer en onderhoud en vrachttransport. De Expertgroep Klimaatmonitor is gevraagd deze doelstellingen te ontwikkelen. Er wordt gekeken of het mogelijk is een Expertgroep Mobiliteit en Transport op te zetten. Het formuleren van de doelstellingen zal in dat geval worden afgestemd met de Expertgroep Mobiliteit en Transport en met de Vereniging van Zuiveringsbeheerders (VVZB). Daarnaast wordt gekeken of de diverse vervoersaspecten in de uitvraag van de Klimaatmonitor verslagjaar 2017 in meer detail kunnen worden uitgevraagd. Het gebruik van polymeren en zouten afwegen op basis van de milieu impact in de keten. De VVZB is gevraagd een verkenning uit te voeren naar de vermindering van het gebruik van polymeren en zouten en de inzet van alternatieven/andersoortige polymeren en metaalzouten met een lagere CO 2 - voetafdruk. Dit onderzoek wordt gevolgd door de Expertgroep Klimaatmonitor. Naar aanleiding van de resultaten gaat de Expertgroep Klimaatmonitor in afstemming met de werkgroep MVI eisen formuleren voor de milieu impact van polymeren en metaalzouten die worden ingekocht. Verder aanscherpen van criteria voor inkoop van groene stroom. Heroverweging van inkoop van groene stroom uit waterkracht uit het buitenland en zoeken van alternatieven hiervoor. In de Klimaatmonitor over verslagjaar 2016 is ervoor gekozen om de inkoop van groene stroom op dezelfde wijze te waarderen als gedaan is in de Klimaatmonitor over verslagjaar Dat betekent dat voor waterkracht uit Scandinavië 526 gram CO 2 per kwh wordt aangehouden (emissiefactor van grijze stroom), maar dat dit in het percentage inkoop groene stroom wel meetelt. De Expertgroep Klimaatmonitor is bezig met het opstellen van een stappenplan hoe in de toekomst om te gaan met het inkopen van groene stroom. Dit zal worden voorgelegd aan de Expertgroep Financiering en Governance. Verkennen hoe emissie van methaan en lachgas moet worden meegenomen in de Klimaatmonitor. De Expertgroep Klimaatmonitor is momenteel aan het inventariseren welke onderzoeken/metingen met betrekking tot emissie van methaan en lachgas reeds beschikbaar zijn. Op basis van deze onderzoeken/metingen wordt gekeken of er een geschikte methodiek is voor het rapporteren van methaan en lachgas in de Klimaatvoetafdruk. In de uitvraag van de Klimaatmonitor over verslagjaar 2017 worden in overleg met de STOWA vragen/parameters opgenomen om een eerste inschatting te doen van de omvang van methaan en lachgas-emissies in relatie tot de CO 2 -voetafdruk. Het volgen van onderzoeken naar emissie van broeikasgassen uit veenbodems door veenoxidatie en deze vertalen naar handelingsperspectieven voor de waterschappen. De Expertgroep Klimaatmonitor gaat in de uitvraag van de Klimaatmonitor over verslagjaar 2017 parameters uitvragen die een eerste indicatie moeten geven van de omvang van de emissies in relatie tot de CO 2 -voetafdruk. Aan de hand daarvan kan vervolgens gekeken worden welke handelingsperspectieven de waterschappen hebben. Het beter en volledig in beeld brengen van de terreinen die ter beschikking gesteld worden aan derden voor duurzame energieproductie. Dit kan worden meegenomen in de Klimaatmonitor over verslagjaar Dit is als onderdeel opgenomen in de Klimaatmonitor verslagjaar Het vermoeden bestaat echter dat niet alle projecten van derden zijn gerapporteerd door de waterschappen. In de Klimaatmonitor verslagjaar 2017 zal hier extra aandacht aan worden geschonken. 10

11 KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN Aanbevelingen Klimaatmonitor verslagjaar 2016 In voorliggende Klimaatmonitor zijn de volgende aandachtspunten naar voren gekomen met betrekking tot de inhoud van het Klimaatakkoord en de activiteiten die hiermee samenhangen en op het monitoringsproces en instrument CO 2 -compensatie Veel waterschappen doen mee aan projecten waarin CO 2 -compensatie centraal staat. Voorbeeld hiervan is een project om aardgas mee te vergroenen. Deze manier van verduurzamen is tot dusver geen onderdeel geweest van de Klimaatmonitor. In andere monitoringsinstrumenten zoals de MJA3-monitoring en de CO 2 -Prestatieladder worden dergelijke initiatieven niet als duurzaam gerapporteerd. Om deze inspanningen van de waterschappen toch inzichtelijk te maken, wordt het aanbevolen in de uitvraag van de Klimaatmonitor over 2017 dit als één van de onderdelen toe te voegen. Garanties van Oorsprong Garanties van Oorsprong die Vertogas en CertiQ verstrekken, zijn in Nederland het enige geldige bewijs dat energie duurzaam is opgewekt. Vertogas voert namens de minister van Economische Zaken de regeling Garanties van Oorsprong (GvO) voor hernieuwbaar gas uit. CertiQ certificeert energie (elektriciteit en warmte) die is opgewekt uit de duurzame bronnen zon, water, wind en biomassa. Via de certificaten is het mogelijk om de fysieke productie van groene energie los te koppelen van het gebruik ervan. Het kenmerk groen wordt in een certificaat uitgegeven en kan vervolgens los van de fysieke energiestroom worden verhandeld. Daardoor kan iedereen die dat wenst groene energie kopen zonder fysiek verbonden te zijn aan een producten van groene energie, en op deze manier toch zijn energiegebruik verduurzamen. Het wordt aanbevolen om meer inzicht te krijgen in de afgifte van en handel in GvO s, zodat de waardering hiervan in de prestaties van de waterschappen kan worden bepaald. Samenvatting voortgang doelstellingen Klimaatakkoord 30% energie-efficiënter en zuiniger werken tussen 2005 en 2020 In de periode is de energie-efficiency van het onderdeel afvalwaterzuivering met 36,1% verbeterd. Dit komt overeen met 4,5% per jaar. Hiermee liggen de waterschappen voor op de doelstelling. 40% zelfvoorzienend door eigen duurzame energieproductie in 2020 In 2016 is het percentage eigen duurzame energieopwekking 32,6% van het totale energieverbruik. Het betreft hier de opwekking door het waterschap op eigen terrein en de opwekking door het waterschap buiten het eigen terrein. De 40%-doelstelling is tot dusver voor 80% behaald. 30% minder uitstoot van broeikasgas tussen 1990 en 2020 Historische gegevens ontbreken om de reductie ten opzichte van 1990 vast te stellen. Om die reden is besloten een pragmatische doelstelling te formuleren: een reductie van 200 kton CO 2 -equivalenten en deze enkel te relateren aan de CO 2 -voetafdruk. In 2016 is met de inkoop van groene stroom en de productie van biogas 218 kton CO 2 -uitstoot vermeden. De pragmatische doelstelling wordt hiermee behaald. 100% duurzame inkoop in 2015 Deze doelstelling wordt niet meer door het Rijk via een landelijke monitor gevolgd. Uit de Waterschapsspiegel 2016 blijkt dat het gemiddeld percentage duurzaam inkopen in % is (recentere data is niet beschikbaar). Hiermee is de doelstelling om in % duurzaam in te kopen nagenoeg behaald. De waterschappen verminderen de CO 2 -uitstoot van vervoerskilometers in het werkverkeer en in het woon-werkverkeer. Op het gebied van vervoer is geen kwantitatieve doelstelling geformuleerd in het Klimaatakkoord. Wel is de ambitie opgenomen om de CO 2 -uitstoot uit dienstreizen en woon-werkverkeer te reduceren. Het aantal opgegeven kilometers woon-werkverkeer is tussen 2013 en 2016 gestegen met 28%. Naar verwachting heeft de verandering van de cao-afspraken rond woon-werkverkeer hier een invloed op gehad. Het brandstofverbruik van zakelijk verkeer gereden door het eigen wagenpark is wel gedaald. 11

12 KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN BIJLAGE A TOTALE CO 2 KLIMAATVOETAFDRUK WATERSCHAPPEN 12

13 Klimaatvoetafdruk Waterschappen totaal Overzicht totaal CO 2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016 CO 2 bron '13 '16 Directe CO 2 emissies Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas Nm ,1% -34% -34% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel liter ,1% -22% -22% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,2% +525% +827% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas Nm ,7% -27% -27% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel liter ,6% -47% -47% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,1% -3% -3% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas Nm ,8% -31% -30% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof liter ,3% -8% -7% Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materiee Scope 1 Brandstof liter ,5% -15% -13% Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit kwh ,3% -1% -28% Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit kwh ,6% -2% -10% Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit kwh ,7% -23% -38% Warmte ingekocht Scope 2 Warmte GJ ,1% +12% +67% Overige indirecte CO 2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 Brandstof km ,3% +14% +14% Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof km ,7% +28% +14% Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof km ,1% +7% +7% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine km ,1% +174% +178% Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel l ,2% +2% +5% Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel l ,0% +62% +67% Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel l ,7% +352% +366% Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten ton ,4% +14% +6% Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer ton ,2% -9% -24% Totaal % -15% Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016 Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen '13 '16 Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas Nm ,9% +3% +3% Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas Nm ,7% +603% +646% Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas Nm ,4% +75% +75% Totaal Nm % +7% +9% 13

14 Klimaatvoetafdruk Waterschappen totaal in het jaar 2016 (vervolg) Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope CO 2 Verdeling CO 2 naar activiteit (2016) Activiteit / Scope (brandstof & ,8% -28% 3% (metaalzouten en polymeren) ,6% -9% (brandstof & ,1% -15% Vrachttransport & personenvervoer ,0% +20% Huisvesting (brandstoffen & ,6% -35% Totaal % -15% Scope conform NEN ISO Scope % -20% Scope % -26% Scope % +7% Totaal % -15% Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016 Primair energiegebruik [TJ/jaar] hvh Activiteit Eenheid TJ 7.748, , ,0 83% -1,1% TJ 1.479, , ,1 14% -12,8% Overig TJ 316,9 322,2 286,4 3% -9,6% Totaal primair energiegebruik TJ 9.545, , ,5 100% -3,2% 12% 23% 19% 43% (brandstof & (metaalzouten en polymeren) (brandstof & Vrachttransport & personenvervoer Huisvesting (brandstoffen & Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016) 14% 3% 83% Overig Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016 Duurzame energie [TJ] % [TJ] [TJ] [TJ] Inkoop 6.918,6 74,9% 5.499, ,8 206,0 Eigen opwekking door waterschap: Op eigen terrein 2.576,7 27,9% 2.547,2 1,8 27,7 Buiten eigen terrein 438,5 4,7% 438,5 0,0 0,0 Totaal eigen opwekking 3.015,2 32,6% 2.985,7 1,8 27,7 Opwekking door derden op terrein waterschap: TOTAAL Overige Totaal opgewekt 603,3 6,5% 112,7 490,5 0,0 Toedeling aan waterschap (MJA) 60,3 0,7% 11,3 49,1 0,0 Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor Waterschappen totaal Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschap 27,9% 4,7% 32,6% 0% 10% 20% 30% 40% Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016 Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschappen 27,9% 4,7% 32,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 14

15 KLIMAATMONITOR WATERSCHAPPEN BIJLAGE B INDIVIDUELE CO 2 KLIMAATVOETAFDRUK WATERSCHAPPEN Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden 16 Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier 18 Hoogheemraadschap van Delfland 20 Hoogheemraadschap van Rijnland 22 Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard 24 Waterschap Aa en Maas 26 Waterschap Amstel Gooi en Vecht 28 Waterschap Brabantse Delta 30 Waterschap De Dommel 32 Waterschap Drents Overijsselse Delta 34 Waterschap Hollandse Delta 36 Waterschap Hunze en Aa's 38 Waterschap Noorderzijlvest 40 Waterschap Peel en Maasvallei 42 Waterschap Rijn en IJssel 44 Waterschap Rivierenland 46 Waterschap Roer en Overmaas 48 Waterschap Scheldestromen 50 Waterschap Vallei en Veluwe 52 Waterschap Vechtstromen 54 Waterschap Zuiderzeeland 56 Wetterskip Fryslân 58 15

16 Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Overzicht totaal CO 2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016 CO 2 bron '13 '16 Directe CO 2 emissies Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas Nm ,6% -4% -4% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas Nm ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas Nm ,5% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof liter ,4% +2% +6% Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materiee Scope 1 Brandstof liter ,0% Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% +12% +66% Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit kwh ,3% -3% +43% Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit kwh ,2% -2% +45% Warmte ingekocht Scope 2 Warmte GJ ,0% Overige indirecte CO 2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 Brandstof km ,4% Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof km ,8% Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof km ,0% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine km ,0% Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel l ,4% -19% -17% Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel l ,0% Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel l ,0% Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten ton ,5% +265% +200% Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer ton ,8% +21% -3% Totaal % +63% Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016 Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen '13 '16 Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas Nm ,0% -19% -19% Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas Nm ,0% Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas Nm ,0% -82% -82% Totaal Nm % -24% -24% 16

17 Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden in het jaar 2016 (vervolg) Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope CO 2 Verdeling CO 2 naar activiteit (2016) Activiteit / Scope (brandstof & ,6% +65% 10% 2% (metaalzouten en polymeren) ,4% +112% (brandstof & ,3% +43% Vrachttransport & personenvervoer ,0% +15% Huisvesting (brandstoffen & ,7% +106% Totaal % +63% Scope conform NEN ISO Scope % +22% Scope % +63% Scope % +73% Totaal % +63% 19% 8% 61% (brandstof & (metaalzouten en polymeren) (brandstof & Vrachttransport & personenvervoer Huisvesting (brandstoffen & Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016) 9% 2% Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016 Activiteit Eenheid Primair energiegebruik [TJ/jaar] hvh TJ 369,5 348,1 366,2 90% -0,9% TJ 36,4 68,4 35,2 9% -3,2% Overig TJ 5,2 7,8 7,2 2% 40,6% Totaal primair energiegebruik TJ 411,0 424,3 408,6 100% -0,6% 89% Overig Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016 Duurzame energie [TJ] % [TJ] [TJ] [TJ] Inkoop 293,1 71,7% 252,9 35,2 5,0 Eigen opwekking door waterschap: Op eigen terrein 115,5 28,3% 115,5 0,0 0,0 Buiten eigen terrein 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Totaal eigen opwekking 115,5 28,3% 115,5 0,0 0,0 Opwekking door derden op terrein waterschap: TOTAAL Overige Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Toedeling aan waterschap (MJA) 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Opwekking door derden op terrein waterschap0,0% Opwekking door waterschap 28,3% 0,0% 28,3% 0% 10% 20% 30% Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016 Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschappen 27,9% 4,7% 32,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 17

18 Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Overzicht totaal CO 2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016 CO 2 bron '13 '16 Directe CO 2 emissies Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas Nm ,3% -47% -47% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas Nm ,7% +36% +36% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel liter ,0% -100% -100% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas Nm ,1% -90% -90% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof liter ,7% -1% +2% Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materiee Scope 1 Brandstof liter ,8% +72% +77% Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit kwh ,9% -4% +183% Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit kwh ,8% +11% +227% Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit kwh ,3% -74% -23% Warmte ingekocht Scope 2 Warmte GJ ,5% +63% +63% Overige indirecte CO 2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 Brandstof km ,4% +5% +5% Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof km ,6% +14% +14% Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof km ,0% -34% -34% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine km ,1% Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel l ,7% +36% +40% Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel l ,0% Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel l ,0% Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten ton ,9% +11% -20% Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer ton ,2% +1% -19% Totaal % +99% Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016 Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen '13 '16 Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas Nm ,5% -7% -7% Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas Nm ,0% -100% -100% Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas Nm ,5% +94% +94% Totaal Nm % +1% -3% 18

19 Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier in het jaar 2016 (vervolg) Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope CO 2 Verdeling CO 2 naar activiteit (2016) Activiteit / Scope (brandstof & ,7% +176% 8% 1% (metaalzouten en polymeren) ,1% -19% (brandstof & ,5% +201% Vrachttransport & personenvervoer ,3% +26% Huisvesting (brandstoffen & ,4% -48% Totaal % +99% Scope conform NEN ISO Scope % -8% Scope % +181% Scope % -9% Totaal % +99% Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016 Primair energiegebruik [TJ/jaar] hvh Activiteit Eenheid TJ 505,5 514,9 486,9 72% -3,7% TJ 163,3 178,2 179,8 27% 10,1% Overig TJ 22,4 44,8 11,8 2% -47,6% Totaal primair energiegebruik TJ 691,3 738,0 678,5 100% -1,8% 24% 10% 57% (brandstof & (metaalzouten en polymeren) (brandstof & Vrachttransport & personenvervoer Huisvesting (brandstoffen & Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016) 26% 2% 72% Overig Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016 Duurzame energie [TJ] % [TJ] [TJ] [TJ] Inkoop 610,5 90,0% 426,8 174,0 9,7 Eigen opwekking door waterschap: Op eigen terrein 74,5 11,0% 73,2 0,0 1,3 Buiten eigen terrein 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Totaal eigen opwekking 74,5 11,0% 73,2 0,0 1,3 Opwekking door derden op terrein waterschap: TOTAAL Overige Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Toedeling aan waterschap (MJA) 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Opwekking door derden op terrein waterschap0,0% Opwekking door waterschap 11,0% 0,0% 11,0% 0% 5% 10% 15% Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016 Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschappen 27,9% 4,7% 32,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 19

20 Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap van Delfland Overzicht totaal CO 2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016 CO 2 bron '13 '16 Directe CO 2 emissies Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas Nm ,4% -88% -88% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel liter ,1% +57% +57% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas Nm ,0% -100% -100% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel liter ,0% -100% -100% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas Nm ,7% +42% +42% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof liter ,8% +23% +31% Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materiee Scope 1 Brandstof liter ,0% Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit kwh ,9% -14% +26% Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit kwh ,9% +16% +241% Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% -26% +120% Warmte ingekocht Scope 2 Warmte GJ ,0% Overige indirecte CO 2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 Brandstof km ,4% -25% -25% Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof km ,1% -3% -3% Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof km ,0% +12% +12% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine km ,1% +180% +180% Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel l ,0% -7% -4% Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel l ,4% +164% +172% Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel l ,5% +33% +37% Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten ton ,8% +87% +86% Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer ton ,9% -6% +12% Totaal % +41% Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016 Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen '13 '16 Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas Nm ,6% +12% +12% Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas Nm ,0% Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas Nm ,4% +128% +128% Totaal Nm % +12% +12% 20

21 Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap van Delfland in het jaar 2016 (vervolg) Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope CO 2 Verdeling CO 2 naar activiteit (2016) Activiteit / Scope (brandstof & ,4% +16% 5% 13% (metaalzouten en polymeren) ,7% +54% (brandstof & ,9% +233% Vrachttransport & personenvervoer ,3% +21% Huisvesting (brandstoffen & ,7% +83% Totaal % +41% Scope conform NEN ISO Scope % -47% Scope % +54% Scope % +39% Totaal % +41% 16% 22% 44% (brandstof & (metaalzouten en polymeren) (brandstof & Vrachttransport & personenvervoer Huisvesting (brandstoffen & Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016) 8% 3% Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016 Activiteit Eenheid Primair energiegebruik [TJ/jaar] hvh TJ 623,3 583,2 586,7 89% -5,9% TJ 47,8 64,0 54,9 8% 14,8% Overig TJ 18,0 17,3 16,3 2% -9,6% Totaal primair energiegebruik TJ 689,1 664,5 657,8 100% -4,5% 89% Overig Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016 Duurzame energie [TJ] % [TJ] [TJ] [TJ] Inkoop 369,9 56,2% 304,7 54,9 10,3 Eigen opwekking door waterschap: Op eigen terrein 287,4 43,7% 287,4 0,0 0,0 Buiten eigen terrein 104,9 16,0% 104,9 0,0 0,0 Totaal eigen opwekking 392,3 59,6% 392,3 0,0 0,0 Opwekking door derden op terrein waterschap: TOTAAL Overige Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Toedeling aan waterschap (MJA) 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor Hoogheemraadschap van Delfland Opwekking door derden op terrein waterschap0,0% Opwekking door waterschap 43,7% 16,0% 59,6% 0% 20% 40% 60% 80% Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016 Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschappen 27,9% 4,7% 32,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 21

22 Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap van Rijnland Overzicht totaal CO 2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016 CO 2 bron '13 '16 Directe CO 2 emissies Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas Nm ,3% -76% -76% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel liter ,0% -100% -100% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas Nm ,2% +6% +6% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel liter ,9% -55% -55% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas Nm ,3% +6% +6% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof liter ,0% -16% -14% Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materiee Scope 1 Brandstof liter ,7% +0% +6% Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit kwh ,7% +2% +202% Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit kwh ,2% -6% +177% Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit kwh ,9% -31% +103% Warmte ingekocht Scope 2 Warmte GJ ,0% -41% -100% Overige indirecte CO 2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 Brandstof km ,2% -15% -15% Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof km ,3% -38% -38% Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof km ,1% +303% +303% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine km ,1% +142% +192% Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel l ,2% -5% -2% Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel l ,0% Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel l ,0% Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten ton ,5% +8% +12% Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer ton ,4% -87% -90% Totaal % +102% Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016 Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen '13 '16 Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas Nm ,1% -16% -16% Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas Nm ,0% Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas Nm ,9% +15% +15% Totaal Nm % -13% -13% 22

23 Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap van Rijnland in het jaar 2016 (vervolg) Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope CO 2 Verdeling CO 2 naar activiteit (2016) Activiteit / Scope (brandstof & ,0% +188% 6% 2% (metaalzouten en polymeren) ,9% -24% (brandstof & ,3% +122% Vrachttransport & personenvervoer ,6% -14% Huisvesting (brandstoffen & ,2% +79% Totaal % +102% Scope conform NEN ISO Scope % -37% Scope % +193% Scope % -22% Totaal % +102% Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016 Primair energiegebruik [TJ/jaar] hvh Activiteit Eenheid TJ 464,1 436,8 457,1 78% -1,5% TJ 128,5 122,7 117,6 20% -8,5% Overig TJ 19,2 15,3 14,8 3% -23,0% Totaal primair energiegebruik TJ 611,8 574,8 589,5 100% -3,7% 19% 8% 65% (brandstof & (metaalzouten en polymeren) (brandstof & Vrachttransport & personenvervoer Huisvesting (brandstoffen & Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016) 20% 2% 78% Overig Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016 Duurzame energie [TJ] % [TJ] [TJ] [TJ] Inkoop 517,5 87,8% 394,7 110,8 12,0 Eigen opwekking door waterschap: Op eigen terrein 62,7 10,6% 60,7 1,1 0,9 Buiten eigen terrein 135,9 23,0% 135,9 0,0 0,0 Totaal eigen opwekking 198,5 33,7% 196,5 1,1 0,9 Opwekking door derden op terrein waterschap: TOTAAL Overige Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Toedeling aan waterschap (MJA) 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor Hoogheemraadschap van Rijnland Opwekking door derden op terrein waterschap0,0% Opwekking door waterschap 10,6% 23,0% 33,7% 0% 10% 20% 30% 40% Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016 Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschappen 27,9% 4,7% 32,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 23

24 Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard Overzicht totaal CO 2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016 CO 2 bron '13 '16 Directe CO 2 emissies Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas Nm ,8% -57% -57% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas Nm ,4% -22% -22% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel liter ,9% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas Nm ,0% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,6% Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof liter ,2% -26% -25% Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materiee Scope 1 Brandstof liter ,1% -93% -93% Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit kwh ,9% -23% +127% Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit kwh ,3% -11% +163% Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit kwh ,6% -11% +164% Warmte ingekocht Scope 2 Warmte GJ ,0% -38% -100% Overige indirecte CO 2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 Brandstof km ,9% +54% +54% Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof km ,8% +149% +149% Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof km ,0% +56% +56% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine km ,1% -2% -3% Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel l ,5% +25% +29% Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel l ,2% -33% -31% Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel l ,0% Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten ton ,3% -23% -23% Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer ton ,4% -4% -23% Totaal % +58% Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016 Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen '13 '16 Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas Nm ,8% +22% +22% Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas Nm ,0% Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas Nm ,2% +873% +873% Totaal Nm % +33% +33% 24

25 Klimaatvoetafdruk Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard in het jaar 2016 (vervolg) Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope Activiteit / Scope CO 2 Verdeling CO 2 naar activiteit (2016) (brandstof & ,7% +111% 10% 4% (metaalzouten en polymeren) ,6% -23% (brandstof & ,7% +161% Vrachttransport & personenvervoer ,8% -17% Huisvesting (brandstoffen & ,2% +134% Totaal % +58% Scope conform NEN ISO Scope % -30% Scope % +137% Scope % -16% Totaal % +58% 27% 13% 46% (brandstof & (metaalzouten en polymeren) (brandstof & Vrachttransport & personenvervoer Huisvesting (brandstoffen & Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016) 4% Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016 Activiteit Eenheid Primair energiegebruik [TJ/jaar] hvh TJ 185,2 169,6 167,8 72% -9,4% TJ 60,7 54,2 55,3 24% -8,8% Overig TJ 11,3 10,6 10,4 4% -8,7% Totaal primair energiegebruik TJ 257,2 234,3 233,5 100% -9,2% 24% 72% Overig Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016 Duurzame energie [TJ] % [TJ] [TJ] [TJ] Inkoop 156,0 66,8% 93,8 53,0 9,3 Eigen opwekking door waterschap: Op eigen terrein 72,3 30,9% 72,3 0,0 0,0 Buiten eigen terrein 44,2 18,9% 44,2 0,0 0,0 Totaal eigen opwekking 116,4 49,9% 116,4 0,0 0,0 Opwekking door derden op terrein waterschap: TOTAAL Overige Totaal opgewekt 9,5 4,1% 9,5 0,0 0,0 Toedeling aan waterschap (MJA) 1,0 0,4% 1,0 0,0 0,0 Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard Opwekking door derden op terrein waterschap 4,1% Opwekking door waterschap 30,9% 18,9% 49,9% 0% 20% 40% 60% Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016 Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschappen 27,9% 4,7% 32,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 25

26 Klimaatvoetafdruk Waterschap Aa en Maas Overzicht totaal CO 2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016 CO 2 bron '13 '16 Directe CO 2 emissies Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas Nm ,3% +1% +1% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,7% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas Nm ,4% -11% -11% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas Nm ,4% -2% -2% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof liter ,9% +5% +7% Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materiee Scope 1 Brandstof liter ,0% -100% -100% Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% +18% -100% Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% +26% -100% Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% -13% -100% Warmte ingekocht Scope 2 Warmte GJ ,0% Overige indirecte CO 2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 Brandstof km ,4% -1% -1% Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof km ,4% +31% +31% Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof km ,0% -53% -53% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine km ,0% -74% -72% Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel l ,3% +1% +5% Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel l ,3% +12% +15% Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel l ,0% Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten ton ,6% +28% +22% Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer ton ,2% -0% -20% Totaal % -58% Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016 Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen '13 '16 Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas Nm ,4% -64% -64% Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas Nm ,0% Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas Nm ,6% -67% -67% Totaal Nm % -64% -64% 26

27 Klimaatvoetafdruk Waterschap Aa en Maas in het jaar 2016 (vervolg) Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope CO 2 Verdeling CO 2 naar activiteit (2016) Activiteit / Scope (brandstof & ,9% -94% 1% 9% (metaalzouten en polymeren) ,8% -1% (brandstof & ,4% -94% Vrachttransport & personenvervoer ,4% +11% Huisvesting (brandstoffen & ,4% -79% Totaal % -58% Scope conform NEN ISO Scope % +127% Scope % -100% Scope % +6% Totaal % -58% 51% 1% 38% (brandstof & (metaalzouten en polymeren) (brandstof & Vrachttransport & personenvervoer Huisvesting (brandstoffen & Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016) 5% 3% Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016 Activiteit Eenheid Primair energiegebruik [TJ/jaar] hvh TJ 340,4 346,9 347,8 92% 2,2% TJ 13,9 15,5 17,1 5% 23,0% Overig TJ 13,2 11,3 11,7 3% -10,9% Totaal primair energiegebruik TJ 367,4 373,7 376,6 100% 2,5% 92% Overig Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016 Duurzame energie [TJ] % [TJ] [TJ] [TJ] Inkoop 344,3 91,4% 319,1 16,2 8,9 Eigen opwekking door waterschap: Op eigen terrein 26,0 6,9% 26,0 0,0 0,0 Buiten eigen terrein 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Totaal eigen opwekking 26,0 6,9% 26,0 0,0 0,0 Opwekking door derden op terrein waterschap: TOTAAL Overige Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Toedeling aan waterschap (MJA) 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor Waterschap Aa en Maas Opwekking door derden op terrein waterschap0,0% Opwekking door waterschap 6,9% 0,0% 6,9% 0% 2% 4% 6% 8% Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016 Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschappen 27,9% 4,7% 32,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 27

28 Klimaatvoetafdruk Waterschap Amstel Gooi en Vecht Overzicht totaal CO 2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016 CO 2 bron '13 '16 Directe CO 2 emissies Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas Nm ,6% -5% -5% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas Nm ,6% -47% -47% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas Nm ,7% -15% -15% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof liter ,9% +1% +6% Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materiee Scope 1 Brandstof liter ,0% Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit kwh ,5% +2% +18% Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit kwh ,7% -11% -11% Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit kwh ,8% +36% +36% Warmte ingekocht Scope 2 Warmte GJ ,0% -2% Overige indirecte CO 2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 Brandstof km ,0% +27% +27% Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof km ,2% +74% +74% Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof km ,9% -22% -22% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine km ,1% Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel l ,0% -18% -16% Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel l ,0% Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel l ,0% Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten ton ,2% +11% -38% Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer ton ,9% -11% -28% Totaal % -5% Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016 Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen '13 '16 Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas Nm ,9% -14% -14% Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas Nm ,3% +33% +651% Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas Nm ,8% +401% +401% Totaal Nm % +6% +6% 28

29 Klimaatvoetafdruk Waterschap Amstel Gooi en Vecht in het jaar 2016 (vervolg) Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope CO 2 Verdeling CO 2 naar activiteit (2016) Activiteit / Scope (brandstof & ,1% +16% 4% (metaalzouten en polymeren) ,1% -33% (brandstof & ,3% -14% Vrachttransport & personenvervoer ,1% +21% Huisvesting (brandstoffen & ,5% +21% Totaal % -5% Scope conform NEN ISO Scope % -8% Scope % +10% Scope % -17% Totaal % -5% Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016 Primair energiegebruik [TJ/jaar] hvh Activiteit Eenheid TJ 468,6 460,1 464,8 85% -0,8% TJ 72,0 68,5 63,2 12% -12,2% Overig TJ 12,4 11,7 16,0 3% 29,3% Totaal primair energiegebruik TJ 553,0 540,3 544,0 100% -1,6% 12% 22% 26% 36% (brandstof & (metaalzouten en polymeren) (brandstof & Vrachttransport & personenvervoer Huisvesting (brandstoffen & Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016) 12% 3% 85% Overig Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016 Duurzame energie [TJ] % [TJ] [TJ] [TJ] Inkoop 494,6 90,9% 417,9 62,1 14,6 Eigen opwekking door waterschap: Op eigen terrein 252,2 46,4% 252,2 0,0 0,0 Buiten eigen terrein 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Totaal eigen opwekking 252,2 46,4% 252,2 0,0 0,0 Opwekking door derden op terrein waterschap: TOTAAL Overige Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Toedeling aan waterschap (MJA) 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor Waterschap Amstel Gooi en Vecht Opwekking door derden op terrein waterschap0,0% Opwekking door waterschap 46,4% 0,0% 46,4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016 Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschappen 27,9% 4,7% 32,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 29

30 Klimaatvoetafdruk Waterschap Brabantse Delta Overzicht totaal CO 2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016 CO 2 bron '13 '16 Directe CO 2 emissies Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas Nm ,1% -38% -38% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel liter ,0% -100% -100% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas Nm ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas Nm ,6% -37% -37% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof liter ,5% -93% -95% Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materiee Scope 1 Brandstof liter ,2% -15% -12% Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% +1% -100% Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% -22% -100% Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% -26% -100% Warmte ingekocht Scope 2 Warmte GJ ,0% Overige indirecte CO 2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 Brandstof km ,1% +25% +25% Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof km ,6% +23% +23% Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof km ,0% -61% -61% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine km ,2% -55% -55% Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel l ,0% +4% +7% Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel l ,0% -100% -100% Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel l ,3% +83% +89% Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten ton ,2% +6% +2% Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer ton ,2% +4% -4% Totaal % -75% Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016 Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen '13 '16 Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas Nm ,0% +7% +7% Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas Nm ,4% +436% +436% Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas Nm ,7% -45% -45% Totaal Nm % +5% +5% 30

31 Klimaatvoetafdruk Waterschap Brabantse Delta in het jaar 2016 (vervolg) Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope CO 2 Verdeling CO 2 naar activiteit (2016) Activiteit / Scope (brandstof & ,1% -99% 3% 2% (metaalzouten en polymeren) ,4% -1% (brandstof & ,0% -100% Vrachttransport & personenvervoer ,9% -20% Huisvesting (brandstoffen & ,6% -83% Totaal % -75% Scope conform NEN ISO Scope % -54% Scope % -100% Scope % -1% Totaal % -75% 39% 0% 56% (brandstof & (metaalzouten en polymeren) (brandstof & Vrachttransport & personenvervoer Huisvesting (brandstoffen & Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016) 9% 3% Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016 Activiteit Eenheid Primair energiegebruik [TJ/jaar] hvh TJ 437,3 402,9 414,6 88% -5,2% TJ 52,1 45,1 40,6 9% -21,9% Overig TJ 18,8 13,8 13,4 3% -28,7% Totaal primair energiegebruik TJ 508,1 461,8 468,6 100% -7,8% 88% Overig Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016 Duurzame energie [TJ] % [TJ] [TJ] [TJ] Inkoop 331,3 70,7% 280,7 40,5 10,2 Eigen opwekking door waterschap: Op eigen terrein 168,6 36,0% 168,5 0,2 0,0 Buiten eigen terrein 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Totaal eigen opwekking 168,6 36,0% 168,5 0,2 0,0 Opwekking door derden op terrein waterschap: TOTAAL Overige Totaal opgewekt 93,8 20,0% 93,8 0,0 0,0 Toedeling aan waterschap (MJA) 9,4 2,0% 9,4 0,0 0,0 Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor Waterschap Brabantse Delta Opwekking door derden op terrein waterschap 20,0% Opwekking door waterschap 36,0% 0,0% 36,0% 0% 10% 20% 30% 40% Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016 Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschappen 27,9% 4,7% 32,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 31

32 Klimaatvoetafdruk Waterschap De Dommel Overzicht totaal CO 2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016 CO 2 bron '13 '16 Directe CO 2 emissies Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas Nm ,0% +97% +97% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,2% -8% -8% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas Nm ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas Nm ,8% -33% -33% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof liter ,7% -4% -1% Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materiee Scope 1 Brandstof liter ,9% +23% +27% Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% -1% -100% Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% +40% -100% Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% -3% -100% Warmte ingekocht Scope 2 Warmte GJ ,0% Overige indirecte CO 2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 Brandstof km ,1% -11% -11% Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof km ,8% +10% +10% Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof km ,1% +139% +139% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine km ,2% +5227% +4038% Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel l ,9% +5% +8% Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel l ,4% +164% +172% Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel l ,6% +3% +6% Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten ton ,2% +15% +11% Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer ton ,2% +61% +29% Totaal % -62% Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016 Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen '13 '16 Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas Nm ,3% +50% +50% Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas Nm ,0% % % Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas Nm ,7% Totaal Nm % +111% +130% 32

33 Klimaatvoetafdruk Waterschap De Dommel in het jaar 2016 (vervolg) Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope CO 2 Verdeling CO 2 naar activiteit (2016) Activiteit / Scope (brandstof & ,2% -97% 2% 6% (metaalzouten en polymeren) ,4% +22% (brandstof & ,0% -100% Vrachttransport & personenvervoer ,6% +37% Huisvesting (brandstoffen & ,8% -80% Totaal % -62% Scope conform NEN ISO Scope % +23% Scope % -100% Scope % +30% Totaal % -62% 45% 0% 47% (brandstof & (metaalzouten en polymeren) (brandstof & Vrachttransport & personenvervoer Huisvesting (brandstoffen & Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016) 1%3% Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016 Activiteit Eenheid Primair energiegebruik [TJ/jaar] hvh TJ 361,0 342,0 388,6 96% 7,6% TJ 3,2 3,8 4,4 1% 40,2% Overig TJ 14,3 11,4 12,5 3% -12,1% Totaal primair energiegebruik TJ 378,5 357,1 405,6 100% 7,2% 96% Overig Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016 Duurzame energie [TJ] % [TJ] [TJ] [TJ] Inkoop 302,1 74,5% 288,1 4,4 9,6 Eigen opwekking door waterschap: Op eigen terrein 100,1 24,7% 100,1 0,0 0,0 Buiten eigen terrein 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Totaal eigen opwekking 100,1 24,7% 100,1 0,0 0,0 Opwekking door derden op terrein waterschap: TOTAAL Overige Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Toedeling aan waterschap (MJA) 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor Waterschap De Dommel Opwekking door derden op terrein waterschap0,0% Opwekking door waterschap 24,7% 0,0% 24,7% 0% 10% 20% 30% Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016 Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschappen 27,9% 4,7% 32,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 33

34 Klimaatvoetafdruk Waterschap Drents Overijsselse Delta Overzicht totaal CO 2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016 CO 2 bron '13 '16 Directe CO 2 emissies Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas Nm ,7% -24% -24% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel liter ,1% +9% +9% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas Nm ,1% +17% +17% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel liter ,0% -100% -100% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas Nm ,1% +28% +28% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof liter ,1% +45% +47% Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materiee Scope 1 Brandstof liter ,0% -33% -31% Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% -3% -100% Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% -16% -100% Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% -33% -100% Warmte ingekocht Scope 2 Warmte GJ ,0% Overige indirecte CO 2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 Brandstof km ,6% +196% +196% Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof km ,1% +9% +9% Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof km ,2% +53% +53% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine km ,0% -100% -100% Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel l ,6% +177% +185% Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel l ,2% +231% +241% Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel l ,0% Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten ton ,4% -63% -74% Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer ton ,8% +5% -12% Totaal % -67% Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016 Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen '13 '16 Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas Nm ,4% +8% +8% Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas Nm ,0% -100% -100% Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas Nm ,6% +58% +58% Totaal Nm % +9% +7% 34

35 Klimaatvoetafdruk Waterschap Drents Overijsselse Delta in het jaar 2016 (vervolg) Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope CO 2 Verdeling CO 2 naar activiteit (2016) Activiteit / Scope (brandstof & ,8% -96% 5% 5% (metaalzouten en polymeren) ,2% -65% (brandstof & ,1% -96% Vrachttransport & personenvervoer ,8% +33% Huisvesting (brandstoffen & ,1% -67% Totaal % -67% Scope conform NEN ISO Scope % -28% Scope % -100% Scope % -30% Totaal % -67% Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016 Primair energiegebruik [TJ/jaar] hvh Activiteit Eenheid TJ 293,5 295,1 294,5 79% 0,3% TJ 79,2 70,6 58,8 16% -25,8% Overig TJ 24,2 19,0 20,0 5% -17,1% Totaal primair energiegebruik TJ 396,8 384,8 373,3 100% -5,9% 62% 26% Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016) 16% 5% 79% 2% (brandstof & (metaalzouten en polymeren) (brandstof & Vrachttransport & personenvervoer Huisvesting (brandstoffen & Overig Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016 Duurzame energie [TJ] % [TJ] [TJ] [TJ] Inkoop 231,8 62,1% 164,4 55,4 11,9 Eigen opwekking door waterschap: Op eigen terrein 132,8 35,6% 132,8 0,0 0,0 Buiten eigen terrein 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Totaal eigen opwekking 132,8 35,6% 132,8 0,0 0,0 Opwekking door derden op terrein waterschap: TOTAAL Overige Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Toedeling aan waterschap (MJA) 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor Waterschap Drents Overijsselse Delta Opwekking door derden op terrein waterschap0,0% Opwekking door waterschap 35,6% 0,0% 35,6% 0% 10% 20% 30% 40% Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016 Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschappen 27,9% 4,7% 32,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 35

36 Klimaatvoetafdruk Waterschap Hollandse Delta Overzicht totaal CO 2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016 CO 2 bron '13 '16 Directe CO 2 emissies Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas Nm ,9% -28% -28% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% -100% -100% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas Nm ,1% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel liter ,2% +63% +63% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,1% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas Nm ,0% -98% -98% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof liter ,1% -5% -3% Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materiee Scope 1 Brandstof liter ,2% -20% -18% Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit kwh ,4% -1% +184% Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit kwh ,6% +46% +305% Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit kwh ,5% +18% +228% Warmte ingekocht Scope 2 Warmte GJ ,0% Overige indirecte CO 2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 Brandstof km ,8% -18% -18% Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof km ,6% +13% +13% Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof km ,0% -4% -4% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine km ,0% -17% -16% Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel l ,1% Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel l ,2% +124% +131% Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel l ,4% Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten ton ,5% -51% -51% Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer ton ,3% -53% -53% Totaal % +97% Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016 Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen '13 '16 Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas Nm ,5% -12% -12% Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas Nm ,5% Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas Nm ,9% -22% -22% Totaal Nm % -11% -5% 36

37 Klimaatvoetafdruk Waterschap Hollandse Delta in het jaar 2016 (vervolg) Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope CO 2 Verdeling CO 2 naar activiteit (2016) Activiteit / Scope (brandstof & ,3% +170% 3% 18% (metaalzouten en polymeren) ,8% -52% (brandstof & ,0% +265% Vrachttransport & personenvervoer ,5% +94% Huisvesting (brandstoffen & ,5% +54% Totaal % +97% Scope conform NEN ISO Scope % -18% Scope % +201% Scope % +7% Totaal % +97% Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016 Primair energiegebruik [TJ/jaar] hvh Activiteit Eenheid TJ 454,7 439,7 435,8 82% -4,2% TJ 55,7 98,2 82,7 15% 48,7% Overig TJ 17,9 13,6 16,1 3% -9,8% Totaal primair energiegebruik TJ 528,3 551,6 534,7 100% 1,2% 14% 7% 58% (brandstof & (metaalzouten en polymeren) (brandstof & Vrachttransport & personenvervoer Huisvesting (brandstoffen & Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016) 15% 3% 82% Overig Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016 Duurzame energie [TJ] % [TJ] [TJ] [TJ] Inkoop 436,3 81,6% 345,4 76,1 14,8 Eigen opwekking door waterschap: Op eigen terrein 86,3 16,1% 85,1 0,1 1,2 Buiten eigen terrein 122,6 22,9% 122,6 0,0 0,0 Totaal eigen opwekking 208,9 39,1% 207,7 0,1 1,2 Opwekking door derden op terrein waterschap: TOTAAL Overige Totaal opgewekt 8,4 1,6% 8,4 0,0 0,0 Toedeling aan waterschap (MJA) 0,8 0,2% 0,8 0,0 0,0 Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor Waterschap Hollandse Delta Opwekking door derden op terrein waterschap 1,6% Opwekking door waterschap 16,1% 22,9% 39,1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016 Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschappen 27,9% 4,7% 32,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 37

38 Klimaatvoetafdruk Waterschap Hunze en Aa's Overzicht totaal CO 2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016 CO 2 bron '13 '16 Directe CO 2 emissies Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas Nm ,6% -10% -10% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas Nm ,7% -13% -13% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% -100% -100% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas Nm ,7% -20% -20% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof liter ,9% +8% +11% Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materiee Scope 1 Brandstof liter ,3% -1% +2% Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% -5% -100% Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% +10% -100% Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit kwh ,0% -9% -100% Warmte ingekocht Scope 2 Warmte GJ ,0% Overige indirecte CO 2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 Brandstof km ,7% +17% +17% Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof km ,5% -9% -9% Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof km ,2% +65% +65% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine km ,7% +187% +191% Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel l ,4% +1% +4% Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel l ,1% +117% +123% Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel l ,0% Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten ton ,4% -78% -78% Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer ton ,9% -56% -65% Totaal % -66% Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016 Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen '13 '16 Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas Nm ,5% -18% -18% Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas Nm ,0% Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas Nm ,5% -53% -53% Totaal Nm % -21% -21% 38

39 Klimaatvoetafdruk Waterschap Hunze en Aa's in het jaar 2016 (vervolg) Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope Activiteit / Scope CO 2 Verdeling CO 2 naar activiteit (2016) (brandstof & ,6% -98% 5% 1% 3% 8% (metaalzouten en polymeren) ,3% -72% (brandstof & ,7% -91% Vrachttransport & personenvervoer ,8% +14% Huisvesting (brandstoffen & ,7% -74% Totaal % -66% Scope conform NEN ISO Scope % +0% Scope % -100% Scope % -0% Totaal % -66% 83% (brandstof & (metaalzouten en polymeren) (brandstof & Vrachttransport & personenvervoer Huisvesting (brandstoffen & Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016) 6% Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016 Activiteit Eenheid Primair energiegebruik [TJ/jaar] hvh TJ 132,9 128,9 118,7 56% -10,7% TJ 73,8 79,1 80,1 38% 8,6% Overig TJ 15,5 15,0 13,5 6% -12,7% Totaal primair energiegebruik TJ 222,2 223,0 212,4 100% -4,4% 38% 56% Overig Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016 Duurzame energie [TJ] % [TJ] [TJ] [TJ] Inkoop 167,8 79,0% 85,0 73,4 9,3 Eigen opwekking door waterschap: Op eigen terrein 36,1 17,0% 36,1 0,0 0,0 Buiten eigen terrein 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Totaal eigen opwekking 36,1 17,0% 36,1 0,0 0,0 Opwekking door derden op terrein waterschap: TOTAAL Overige Totaal opgewekt 4,6 2,2% 1,0 3,6 0,0 Toedeling aan waterschap (MJA) 0,5 0,2% 0,1 0,4 0,0 Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor Waterschap Hunze en Aa's Opwekking door derden op terrein waterschap 2,2% Opwekking door waterschap 17,0% 0,0% 17,0% 0% 5% 10% 15% 20% Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016 Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschappen 27,9% 4,7% 32,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 39

40 Klimaatvoetafdruk Waterschap Noorderzijlvest Overzicht totaal CO 2 gerelateerd de activiteiten van het waterschap in de jaren 2013, 2015 en 2016 CO 2 bron '13 '16 Directe CO 2 emissies Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Aardgas Nm ,0% -16% -16% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Diesel liter ,0% Brandstoffen afvalwaterzuivering Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Aardgas Nm ,9% -1% -1% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Diesel liter ,3% -64% -64% Brandstoffen watersysteem Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Aardgas Nm ,1% -53% -53% Brandstoffen overig (o.a. huisvesting) Scope 1 Overige brandstoffen GJ ,0% Brandstofverbruik zakelijk verkeer wagenpark Scope 1 Brandstof liter ,1% +12% +14% Brandstofverbruik vrachttransport en onderhoud (eigen materiee Scope 1 Brandstof liter ,6% -20% -17% Indirecte CO 2 emissies door energieopwekking Elektriciteit ingekocht afvalwaterzuivering Scope 2 Elektriciteit kwh ,2% -0% -76% Elektriciteit ingekocht watersysteem Scope 2 Elektriciteit kwh ,7% +6% -75% Elektriciteit ingekocht overig (o.a. huisvesting) Scope 2 Elektriciteit kwh ,6% -35% -85% Warmte ingekocht Scope 2 Warmte GJ ,0% Overige indirecte CO 2 emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s Scope 3 Brandstof km ,5% -41% -41% Brandstofverbruik woonwerkverkeer privéauto's Scope 3 Brandstof km ,2% +22% +22% Brandstofverbruik openbaar vervoer Scope 3 Brandstof km ,1% +25% +25% Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen Scope 3 Kerosine km ,2% +4067% +2331% Brandstofverbruik uitbesteed zuiveringslibtransport Scope 3 Diesel l ,9% -72% -71% Brandstofverbruik uitbesteed onderhoud watersysteem Scope 3 Diesel l ,2% -84% -83% Brandstofverbruik uitbesteed overig vrachttransport Scope 3 Diesel l ,0% Inkoop metaalzouten Scope 3 Metaalzouten ton ,8% -6% -7% Inkoop polymeer Scope 3 Polymeer ton ,7% -33% -46% Totaal % -48% Overzicht memo-items (inzet biogas) in de jaren 2013, 2015 en 2016 Overige CO 2-emissie die niet onder de footprint vallen '13 '16 Biogas totaal geproduceerd en nuttig toegepast Memo-item Biogas Nm ,0% -10% -10% Procesemissies spui biogas Memo-item Biogas Nm ,0% Biogas afgefakkeld Memo-item Biogas Nm ,0% -100% -100% Totaal Nm % -11% -11% 40

41 Klimaatvoetafdruk Waterschap Noorderzijlvest in het jaar 2016 (vervolg) Overzicht emissies per hoofdactiviteit en per scope CO 2 Verdeling CO 2 naar activiteit (2016) Activiteit / Scope (brandstof & ,1% -75% 2% 15% (metaalzouten en polymeren) ,5% -19% 25% (brandstof & ,9% -67% Vrachttransport & personenvervoer ,8% -26% Huisvesting (brandstoffen & ,7% -73% Totaal % -48% Scope conform NEN ISO Scope % -34% Scope % -77% Scope % -25% Totaal % -48% Overzicht primair energiegebruik per activiteit in de jaren 2013, 2015 en 2016 Primair energiegebruik [TJ/jaar] hvh Activiteit Eenheid TJ 173,2 184,1 171,4 81% -1,0% TJ 47,8 47,7 35,1 17% -26,6% Overig TJ 10,0 5,5 5,8 3% -41,8% Totaal primair energiegebruik TJ 231,0 237,4 212,4 100% -8,1% 11% 47% (brandstof & (metaalzouten en polymeren) (brandstof & Vrachttransport & personenvervoer Huisvesting (brandstoffen & Aandeel bedrijfsonderdeel in totaal energiegebruik (2016) 16% 3% 81% Overig Overzicht opwekking en inkoop duurzame energie in 2016 Duurzame energie [TJ] % [TJ] [TJ] [TJ] Inkoop 127,3 60,0% 97,7 25,6 4,0 Eigen opwekking door waterschap: Op eigen terrein 72,1 34,0% 72,1 0,0 0,0 Buiten eigen terrein 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Totaal eigen opwekking 72,1 34,0% 72,1 0,0 0,0 Opwekking door derden op terrein waterschap: TOTAAL Overige Totaal opgewekt 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Toedeling aan waterschap (MJA) 0,0 0,0% 0,0 0,0 0,0 Duurzame energie opwekking in het jaar 2016 voor Waterschap Noorderzijlvest Opwekking door derden op terrein waterschap0,0% Opwekking door waterschap 34,0% 0,0% 34,0% 0% 10% 20% 30% 40% Totaal van duurzame energie opwekking alle waterschappen in 2016 Opwekking door derden op terrein waterschap 6,5% Opwekking door waterschappen 27,9% 4,7% 32,6% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 41