Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals

Transcriptie

1 Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals

2 Colofon Titel Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals Auteur Irma Romme, Mirella Verspiek, Marieke Baijens Versie 1.0 Datum September 2016 Euroguidance Nederland Postbus BP s-hertogenbosch Tel: Euroguidance Nederland Euroguidance Nederland is onderdeel van CINOP Publieke programma s. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, op welke andere wijze dan ook, zonder vooraf schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is tot stand gekomen met subsidie van de Europese Commissie, DG Onderwijs en Cultuur.

3 Inhoudsopgave Inleiding Waartoe deze verkenning? Centrale vragen binnen deze verkenning Aanpak en uitgangspunten Leeswijzer Opleidingsaanbod initiële opleidingen met een loopbaancomponent Bevindingen hbo- en wo-opleidingen met een loopbaancomponent Bevindingen lerarenopleidingen Post-initieel opleidingsaanbod Verkenning organisatie van opleidingsaanbod binnen Europese landen Inleiding Doel verkenning Conclusies op basis van bevindingen Geraadpleegde personen I

4 Inleiding Euroguidance heeft in opdracht van het ministerie van OCW in 2014 een start gemaakt met een verkenning naar opleidingen voor (toekomstig) loopbaanprofessionals in onderwijs en arbeidsmarkt(toeleiding). In 2015 en 2016 is aan deze opdracht vervolg gegeven en zijn een aanzienlijk aantal opleiders in Nederland en Europa bevraagd over het aandeel loopbaanbegeleiding 1 binnen hun opleiding(en). In dit verslag wordt een beeld geschetst van de uitkomsten van de verkenning. 1.1 Waartoe deze verkenning? Loopbaanbegeleiding is een steeds belangrijker thema binnen onderwijs en arbeidsmarkt(toeleiding). De vraag is hoe loopbaanprofessionals worden toegerust om rollen en taken rondom loopbaanbegeleiding uit te voeren. Immers hangt de kwaliteit van loopbaanbegeleiding voor een groot deel af van de competenties van de loopbaanprofessionals in de organisatie. Doel van deze verkenning is dan ook om helder in beeld te brengen welke opleidingen er zijn op hbo- en wo-niveau met een loopbaancomponent (zowel initieel als post-initieel) en op welke wijze loopbaanbegeleiding bij lerarenopleidingen aan bod komt. Om ook een beeld te schetsen van de wijze waarop andere Europese landen het opleiden van loopbaanprofessionals hebben georganiseerd zijn gegevens verzameld van de landen Denemarken, Finland, Noorwegen en Ierland. 1.2 Centrale vragen binnen deze verkenning De centrale vraag binnen deze verkenning is: Wat is het huidige aanbod aan opleidingen (zowel initieel als post initieel) met een loopbaancomponent? Verdiepende vragen zijn: Hoe ziet het component loopbaanbegeleiding eruit binnen deze opleidingen? Aan welke competenties wordt gewerkt? Op welke manier maakt loopbaanbegeleiding deel uit van de stage? Welke visie hanteren de opleidingen op loopbaanbegeleiding? Op welke theorieën, kaders en competentieprofielen baseren de opleidingen zich? In hoeverre vindt er samenwerking en/of afstemming plaats tussen opleidingen met een loopbaancomponent? 1 In dit verslag wordt gesproken over loopbaanbegeleiding, daar waar het gaat om het brede spectrum van loopbaanleren, loopbaanoriëntatie, loopbaanontwikkeling en loopbaanbegeleiding. In verschillende sectoren worden verschillende termen gebruikt, voor de helderheid en leesbaarheid is in dit verslag gekozen voor één term: loopbaanbegeleiding. Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 1

5 1.3 Aanpak en uitgangspunten De verkenning bestaat uit drie onderdelen. Als eerste een verkenning van initiële opleidingen. Hierbij maken we een onderscheid tussen opleidingen met een loopbaancomponent en lerarenopleidingen. Als tweede een verkenning van post-initiële opleidingen. Onder initieel onderwijs wordt voltijdonderwijs verstaan dat gevolgd wordt voordat mensen de arbeidsmarkt betreden of dat iemand volgt binnen vijf jaar nadat hij de arbeidsmarkt betreed. Onder post-initieel onderwijs vallen alle deeltijdopleidingen en cursussen. Als laatste een verkenning van het opleidingsaanbod en de organisatie daarvan binnen vier Europese landen. Wat betreft de aanpak voor de initiële opleidingen is voor beide groepen een selectie gemaakt van instellingen die vervolgens zijn bevraagd via telefoon of indien dat niet mogelijk was, via . Alle telefonisch geraadpleegde personen hebben een gespreksverslag 2 via de mail ontvangen en zijn op de hoogte dat de verstrekte informatie is meegenomen in deze verkenning. In de verkenning is eveneens informatie afkomstig van brochures over de opleidingen en informatie van de Keuzegids hbo en wo verwerkt. Van belang is dat de informatie in deze verkenning niet volledig is of van toepassing is op álle instellingen met opleidingen met een loopbaancomponent of op álle lerarenopleidingen: het gaat hier om een steekproef op basis waarvan voorzichtige conclusies kunnen worden getrokken. De aanpak voor de verkenning van post-initiële opleidingen en de verkenning van vier landen in Europa is vooral gebaseerd op onderzoek van brochures, informatie op het internet en informatie die op verzoek via is verzonden. Een enkele keer is kort telefonisch contact geweest met de aanbieder van de opleidingen. 1.4 Leeswijzer Deze verkenning is opgebouwd uit zes hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk bevat informatie over het doel en de aanpak van de verkenning. In het tweede hoofdstuk wordt een beeld geschetst van het opleidingsaanbod binnen het initieel onderwijs. In het derde hoofdstuk wordt informatie gegeven van het opleidingsaanbod binnen het post-initieel onderwijs. Het vierde hoofdstuk geeft informatie over de organisatie van opleidingen voor loopbaanprofessionals in vier Europese landen. Het vijfde hoofdstuk geeft voorzichtige conclusies op basis van de bevindingen weer. Hoofdstuk zes bevat een lijst van geraadpleegde instellingen weer. 2 Niet alle geraadpleegde personen hebben al akkoord gegeven op de inhoud van het gespreksverslag. De informatie uit deze verkenning kan dan ook nog niet worden gepubliceerd of vrijgegeven. Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 2

6 2 Opleidingsaanbod initiële opleidingen met een loopbaancomponent Tabel 2.1: Overzicht initiële opleidingen welke onderzocht zijn op een aanwezige loopbaancomponent. Hbo- en wo-opleidingen met een loopbaancomponent Opleiding hbo of wo Voltijd/ deeltijd Uitstroomrichtingen Loopbaancomponent in opleiding Loopbaancomponent in stage Uitstroom naar HRM hbo Voltijd + deeltijd Toegepaste psychologie hbo Voltijd + deeltijd Verschilt per instelling. Saxion: Human Talent Development en Human Resource & Business Management Voor bevraagde opleidingen nvt. Per instelling verschillend. Ja Ja Studieloopbaanbegeleider, decaan, HRadviseur, UWV-consultent. Ja Ja HR-functies, begeleider bij reïntegratie trajecten, coach/begeleider bij teamontwikkeling, loopbaancoach, studentpsycholoog, studieloopbaanbegeleider en decaan. Opleidingskunde hbo Voltijd + deeltijd Special Educational hbo Voltijd + Needs master deeltijd Nvt Nee Nee Nvt Domeinen (specialisaties): gedrag, leren en begeleiden Ja, in het domein begeleiden Nee, de opleiding veronderstelt wel dat men al werkzaam is in het veld. Opleiding met specialisatie is geschikt voor mensen die werkzaam zijn in po, vo, mbo, hbo en zich bezig houden met begeleiden van leerlingen, collega s en/of veranderingsprocessen binnen de school. Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 3

7 Opleiding hbo of wo Voltijd/ deeltijd Uitstroomrichtingen Loopbaancomponent in opleiding Loopbaancomponent in stage Uitstroom naar Begeleidingskunde* hbo master Deeltijd Nvt Nee, opleiding is gericht op begeleiden van veranderkundige processen Nee Nvt Pedagogiek wo Voltijd + deeltijd Psychologie, arbeids- en wo Voltijd + organisatiepsychologie (bachelor deeltijd en master) Nvt Nee Nee Nvt specialisaties: personeelsselectie en ontwikkeling, sociale processen in organisaties, arbeid en gezondheid Ja Ja Organisatieadviseur/consultant bij een organisatieadviesbureau; hoofd opleiding, training & development; hoofd of medewerker van een afdeling P&O; selectiepsycholoog bij een psychologisch adviesbureau; medewerker bij een arbodienst. Loopbaanmanagement* Levenslooppsychologie* wo master wo master Deeltijd Nvt Ja, voornamelijk op strategisch niveau. Deeltijd Nvt Ja Ja Nee, de opleiding vereist wel dat men al werkzaam is in het veld. Opleiding is geschikt voor HRM medewerkers, loopbaancoördinatoren, decanen: mensen die op strategisch niveau meedenken in de organisatie waar zij werkzaam zijn. * Deze opleiding valt vanwege het deeltijdkarakter eigenlijk onder het post-initiële opleidingsaanbod. Vanwege de omvang van de opleiding is deze toch in deze lijst opgenomen om een overzichtelijk beeld te schetsen van het aanbod van de hbo- en wo-opleidingen. Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 4

8 Tabel 2.2: Overzicht initiële lerarenopleidingen welke onderzocht zijn op een loopbaancomponent Lerarenopleidingen Opleiding hbo of wo Uitstroomrichtingen Loopbaancomponent in opleiding Loopbaancomponent in stage Uitstroom naar Lerarenopleidingen vo en bve hbo Vanaf 2016/2017: aparte uitstroomrichting voor (v)mbo Ja, veelal module mentoraat, LOB, leerlingbegeleiding en/of gesprekstechnieken. Soms verplicht, vaak optioneel, naar gelang wensen en mogelijkheden stageschool vo en bve PDG-traject Post-hbo Nvt Ja, een dagdeel binnen een traject van 14 bijeenkomsten. Niet verplicht mbo Universitaire Lerarenopleidingen (ULO) Post-wo Nvt Nee, geen aparte module Niet voor zover bekend Voornamelijk bovenbouw vo Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 5

9

10 2.1 Bevindingen hbo- en wo-opleidingen met een loopbaancomponent Op basis van de onderzoeksvragen worden hieronder de bevindingen weergegeven voor (niet leraren)opleidingen met een loopbaancomponent. Wat is het huidige aanbod aan hbo- en wo-opleidingen met een loopbaancomponent? Er is een breed aanbod aan opleidingen waar toekomstige loopbaanprofessionals op bachelor- en masterniveau terecht kunnen. De mate waarin binnen een opleiding gericht gewerkt wordt aan competenties die voor loopbaanprofessionals in onderwijs en arbeidsmarkt(toeleiding) relevant zijn verschilt per opleiding. Ook binnen eenzelfde opleiding welke door verschillende instellingen wordt aangeboden, verschilt de mate waarin wordt gefocust op loopbaanbegeleiding. Initiële opleidingen voor het hoger beroepsonderwijs met een loopbaancomponent zijn: de opleiding HRM en de opleiding Toegepaste Psychologie. Op hbo-masterniveau heeft de Master SEN een behoorlijk aandeel loopbaanbegeleiding in zich. Tevens bieden NCOI en LOI de master opleidingen arbeids- en organisatiepsychologie. Op universitair niveau heeft de opleiding psychologie twee relatief nieuwe afstudeerrichtingen waarbinnen loopbaanbegeleiding als thema terug komt: arbeids- en organisatiewetenschappen en een master levenslooppsychologie. De master Loopbaanmanagement van de Open Universiteit in samenwerking met NOLOC richt zich op professionals die op strategisch niveau bezig willen zijn met loopbaanmanagement en -begeleiding. De master levenslooppsychologie van de Open Universiteit biedt een brede kijk op menselijke gedrag en keuzes die mensen binnen de verschillende fasen in hun leven kunnen maken. Hoe ziet het component loopbaanbegeleiding eruit binnen deze opleidingen? Aan welke competenties wordt er gewerkt binnen deze opleidingen? Opleiding HRM Er zijn ongeveer 17 instellingen (inclusief NCOI en NTI) die HRM opleidingen aanbieden op 21 locaties. Aan het Landelijk Overleg Opleidingen (LOO) voor de HRM-opleidingen nemen alle HRM opleidingen deel. Hier worden trends vastgesteld en is een competentieprofiel voor de opleiding geschreven waarin loopbaanbegeleiding terug komt. Het competentieprofiel voor 2016 t/m 2020 is begin 2016 gepubliceerd. Hierin zijn de basiswerkzaamheden van een beginnend hr-professional beschreven: 1. Analyseren van de eigen organisatie: de omgeving, de korte/lange termijn ontwikkelingen, strategische keuzes die gemaakt worden, de bestaande cultuur e.d. 2. Vertalen van organisatiebeleid en omgevingsaspecten naar hr-beleid dat bijdraagt aan de strategische keuzes van de organisatie. 3. Realiseren van hr-producten en diensten die bijdragen aan de realisatie van het hrbeleid. 4. Evalueren van de geleverde hr-producten en diensten op de daadwerkelijke impact op de organisatie. Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 7

11 Kerncompetenties waaraan gewerkt wordt in de bachelor fase binnen de aangesloten HRM-opleidingen zijn: 1. Werken vanuit een professionele beroepshouding en vanuit persoonlijk leiderschap. 2. Beleid ontwikkelen, uitvoeren en evalueren in een maatschappelijke context. 3. Initiëren, faciliteren en implementeren van veranderprocessen in organisaties en andere samenwerkingsverbanden. 4. Ontwikkelen van individuen, teams en organisaties. 5. Realiseren van de gewenste match tussen vraag en aanbod van arbeid op micro-, meso- en macroniveau. 6. Doelgericht data verzamelen en analyseren Deze competenties zijn breed opgezet en de systematiek die aangeleerd wordt veronderstelt een basis wanneer een loopbaanprofessionals binnen het onderwijs en/of door de overheid bekostigde instellingen gaat werken. Het werkveld waarop een beginnend hr-professional vooral wordt voorbereidt is het bedrijfsleven (werken met volwassenen). Twee hr-opleidingen (Fontys, Saxion) focussen van oudsher op de mensgerichte kant van het hr-vak. Windesheim heeft recent het aandeel loopbaanbegeleiding in de opleiding vergroot. De meeste andere hr-opleidingen richten zich momenteel meer op de bedrijfskundige kant van het hr-vakgebied. Mede door invoering van het landelijk competentieprofiel, zullen de opleidingen in de basis meer naar elkaar toegroeien en zal het aandeel loopbaanbegeleiding uitgebreid worden bij opleidingen die zich momenteel meer richten op de bedrijfskundige kant van het vak. Bevraagde HRM-opleidingen geven aan dat de volgende onderwerpen deel uitmaken van de opleiding: loopbaantheorieën, loopbaanbegeleiding, coaching/gespreksvoering, reintegratie, training (preventie) en diagnostiek; gebruik maken van assessments en psychologische testen. Hierbij is er tevens aandacht voor arbeidsmarktontwikkelingen en arbeidsmarktcommunicatie. Veelal worden deze onderwerpen aangeboden middels vakken of modules. Windesheim geeft aan dat zij vroeger werkten met een Minor waarin loopbaanbegeleiding een plaats had, maar dat dit nu in de hele opleiding verweven zit via de opleidingslijn talent development. Uitstroommogelijkheden bij de opleiding HRM zijn o.a.: decaan, LOB-coördinator, hr-medewerker & intake-consulent. Opleiding Toegepaste Psychologie Er zijn 10 hbo-instellingen die de opleiding Toegepaste Psychologie aanbieden (inclusief NTI, NCOI en LOI). Deze instellingen én drie opleidingen Toegepaste Psychologie uit België nemen deel aan het Landelijk Overleg Opleidingen (LOO) voor de opleiding Toegepaste Psychologie. Ook binnen dit overleg is door de curriculumwerkgroep een competentieprofiel ontwikkeld voor de periode Momenteel is dit in concept gereed. Hierin wordt beschreven dat de kerncompetenties gericht zijn op: 1. Beoordelen van gedrag 2. Bevorderen van gedragsverandering 3. Praktijkgericht onderwijs Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 8

12 De werkvelden waarvoor een student Toegepaste Psychologie in de bachelor wordt voorbereidt is: 1. Gezondheid, zorg en welzijn 2. Arbeid en organisatie 3. Onderwijs en ontwikkeling 4. Maatschappelijke participatie en veiligheid 5. Consument en maatschappij De werkvelden arbeid en organisatie en onderwijs en ontwikkeling zijn voor deze verkenning het meest interessant om dieper op in te gaan. Binnen het werkveld arbeid en organisatie zijn mogelijke taken: begeleiden bij beroepskeuze, sollicitatie, loopbaan(her)oriëntatie, reïntegratie, competentieontwikkeling, persoonlijke effectiviteit, communicatie en gezondheid. Andere taken zijn werving en selectie, functioneringsbeoordeling, loopbaancompetentie- assessment en ontwikkeling, outplacement, teambuilding, management, psychosociale processen, organisatiestructuur en cultuur, conflictbemiddeling, arbeidsomstandigheden en ziekteverzuim. Binnen het werkveld onderwijs en ontwikkeling zijn taken vooral gericht op het begeleiden ouders en professionals bij vragen over de ontwikkeling en het gedrag van kinderen. Binnen de opleidingen Toegepaste Psychologie die zijn geraadpleegd komen de volgende onderwerpen aan bod: coachen en begeleiden (hieronder vallen vaardigheden als oplossingsgericht coachen en empoweren), psychodiagnostiek (competentie: assessments afnemen en resultaten interpreteren). Studenten wordt geleerd een onderzoekende houding aan te nemen. Met behulp van bovengenoemde vaardigheden worden zij in staat geacht loopbaangesprekken te voeren. Tevens zijn studenten bekend met bijvoorbeeld beroepskeuzetests en persoonlijkheidsvragenlijsten. Binnen de opleidingen Toegepaste Psychologie die zijn geraadpleegd is ook aandacht voor preventie, voorkomen van uitval en het maken van keuzes. Afhankelijk van de stage en het afstudeeronderwerp dat studenten kiezen is er in de laatste fase van de opleiding meer of minder focus op specifiek loopbaanbegeleiding. Het component loopbaanbegeleiding is in alle opleidingen in meer of mindere mate opgenomen in de opleiding. Iedere opleiding heeft daarbij een eigen focus afhankelijk van ontwikkelingen in de regio en de geschiedenis van het instituut. Bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen ligt de focus van oudsher op begeleiden van mensen, loopbaanbegeleiding heeft hierin een behoorlijk aandeel. De opleiding Toegepaste Psychologie is een relatief nieuwe opleiding, voor het werkveld is niet altijd bekend welke achtergrond studenten hebben. Uitstroommogelijkheden zijn: HR-functies, begeleider bij reïntegratietrajecten, coach/begeleider bij teamontwikkeling, loopbaancoaches, studentpsychologen en functies zoals studieloopbaanbegeleider en decanen kunnen tevens vervuld worden. Master Special Education Needs (master SEN) Ongeveer zes instellingen bieden de hbo-master SEN aan. In deze verkenning is enkel de master SEN van Fontys Hogeschool onderzocht, welke op acht locaties in zuid- en midden-nederland wordt aangeboden. Deze master heeft drie specialismen; gedrag, leren Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 9

13 en begeleiden. Het specialisme begeleiden bevat een aantal modules waarin loopbaanbegeleiding centraal staat. Voorbeelden van deze modules zijn: communicatie en coaching bij begeleidingstrajecten, visie en basisbegrippen arbeidsmarkttoeleiding/loopbaanbegeleiding, faciliteren van talentontwikkeling, werkvormen en methodieken, coördinatie en afstemming van begeleiding op school en werk, toeleiding arbeidsmarkt, arbeidsmarktmakelaar en job coaching. Competenties waaraan gewerkt wordt binnen eerder genoemde modules zijn het voeren van loopbaangesprekken, coachen en reflecteren op begeleidingsprocessen. Visievorming rond LOB binnen het eigen werkveld, optimaliseren van aanpak van LOB en toeleiding tot de arbeidsmarkt binnen het eigen werkveld, analyseren van samenwerkingsverbanden op het gebied van LOB, inzicht in eigen rol en taken en relaties met netwerken en samenwerkingsverbanden. De modules zijn ook los te volgen. Veel net gestarte decanen, mentoren en LOB-coördinatoren maken gebruik van dit aanbod. Master arbeids- en organisatiepsychologie De master arbeids- en organisatiepsychologie op universitair niveau wordt door ongeveer vier instellingen aangeboden. Deze master is te volgen na afronding van de opleiding psychologie met in de bachelor de specialisatie arbeids- en organisatiepsychologie. Vakken en onderwerpen die in de bachelorfase aan bod komen binnen de specialisatie zijn: recruitment, selectie en werkhouding, leiderschap, motivatie en werkhouding, arbeid, gezondheid en werkstress, MODA methodologie (Operationaliseren, ontwerpen, analyseren). Competenties waaraan gewerkt wordt binnen de master zijn: 1. Kennis van specialistische onderwerpen uit de A&O-psychologie; 2. Toepassen van geavanceerde methoden en technieken die in de A&O-psychologie worden gebruikt; 3. Vaardigheid in het onderkennen en analyseren van complexe en specialistische A&O psychologische problemen in de praktijk, en in het formuleren en (mede) uitvoeren van wetenschappelijk gefundeerde oplossingen; 4. Vaardigheid als onderzoeker van theoretische en praktische problemen op het terrein van de A&O-psychologie; 5. Professionele vaardigheden (zoals samenwerken, overtuigen, argumenteren, presenteren, adviseren) van belang voor A&O-psychologen in de praktijk. Arbeids- en organisatiepsychologen houden zich bezig met personeelsselectie, loopbaanontwikkeling, training, coaching, management, werkstress, ziekteverzuim, counseling, sociale werkvoorziening en beroepskeuze; kortom met alles wat met arbeid te maken heeft. Zij zijn deskundigen op het gebied van mens, werk en organisatie. Na een tweejarig postuniversitaire studie kunnen zij zich inschrijven als registerpsycholoog. Deze opleiding is niet de meest voor de hand liggende opleiding door loopbaanprofessionals zoals decanen en LOB-coördinatoren in het onderwijs of bij leerwerkloketten, maar de opleiding heeft wel een loopbaancomponent waardoor de opleiding thuishoort in deze verkenning. Er is niet bekend hoeveel arbeids- en organisatiepsychologen uiteindelijk in bijvoorbeeld een eerste- of tweedelijns functie terecht komen binnen het onderwijs. NCOI en LOI bieden de opleiding arbeids- en organisatiepsychologie op hbo-niveau aan. Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 10

14 Master Loopbaanmanagement Deze driejarige deeltijdopleiding wordt aangeboden door de Open Universiteit i.s.m. NOLOC en is vooral gericht op professionals die op strategisch niveau met (implementatie van) loopbaanmanagement en loopbaanbegeleiding bezig willen zijn. De master richt zich op kennis en expertise op het vlak van begeleiden van mensen, organiseren van loopbaanbegeleiding, loopbaanbeleid ontwikkelen, toegepast onderzoek doen binnen de organisatie. Programma s zijn gericht op context van veranderen, en gericht op het geven van werkelijk strategisch advies m.b.t. loopbaanmanagement. Dit maakt de opleiding vooral geschikt voor mensen in het bedrijfsleven. De opleiding kan ook geschikt zijn voor beleidsmakers met LOB in portefeuille of LOB-coördinatoren in het mbo of hbo die strategisch invloed hebben. Master levenslooppsychologie De Open Universiteit biedt als enige opleidingsinstituut de master loopbaanbegeleiding aan. Deze deeltijd opleiding is gericht op mensen in de leeftijd van jongvolwassen tot sterven. Het begeleiden bij het maken van keuzes binnen verschillende fasen in het leven staat centraal. Een greep uit de competenties waaraan gewerkt wordt zijn: 1. Analyseren van vraagstukken uit de psychologie, conceptualiseren en daarover mondeling en schriftelijk rapporteren richting vakgenoten. 2. Psychologisch onderzoek opzetten en uitvoeren en psychologisch onderzoek begrijpen en beoordelen. 3. Zelfstandig een psychologische interventie (individueel of in een groep) kunnen uitzetten, uitvoeren en evalueren. Mogelijke functies waarin een afgestudeerd levenslooppsycholoog kan gaan werken zijn: P&O afdelingen, coach/vertrouwenspersoon/echtscheidingsbemiddelaar, beleidsmedewerker/coördinator gezondheidsinstellingen, adviseur bij een adviesbureau. De functie van decaan, mentor of LOB-coördinator wordt dus niet direct genoemd. De master is tevens vooral gericht op doelgroep vanaf jongvolwassen leeftijd. Echter de opleiding bevat loopbaancomponenten en is om deze reden opgenomen in deze verkenning. Op welke manier maakt loopbaanbegeleiding deel uit van de stage? Voor de hbo studies geldt dat zowel binnen de opleiding HRM als binnen de opleiding Toegepaste Psychologie het mogelijk is binnen een school of bureau voor arbeidsmarkt toeleiding of leerwerkloket stage te lopen. Dit is voor een groot deel afhankelijk van de keuze die een student maakt. Binnen de master SEN wordt verondersteld dat iemand werkzaam is binnen het onderwijs als docent, mentor, decaan is of wil worden. Binnen de master arbeids- en organisatiepsychologie en levenslooppsychologie is een stage opgenomen. Voor de hand liggend zijn dit stageplaatsen binnen bedrijven en bij functies waarvoor de studies opleiden. Scholen en door de overheid bekostigde instellingen zijn daarbij niet voor de hand liggend. Binnen de master loopbaanmanagement wordt een student veronderstelt reeds werkzaam te zijn binnen het veld. Dit zal veelal bedrijfsleven zijn maar kan ook binnen een onderwijsinstelling of door de overheid bekostigde instelling voor arbeidsmarkt toeleiding zijn indien de persoon in Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 11

15 zijn/haar functie een adviserende of beslissende rol op het gebied van strategisch loopbaanbeleid. Welke visie hanteren de opleidingen op loopbaanbegeleiding? Zowel de geraadpleegde HRM-opleidingen als de opleidingen Toegepaste Psychologie hebben, voor zover bekend, in hun visie opgenomen dat zij zich richten op het zelfsturend vermogen van de mens, mensen moeten op zodanige wijze begeleid worden dat zij daarna zelfsturend worden en eigen keuzes kunnen maken. Binnen de opleiding Toegepaste Psychologie aan de HAN is bekend dat het onderdeel loopbaanbegeleiding zich met name richt op begeleiden van volwassenen (18+). De vaardigheden die hierbij geleerd worden kunnen uiteraard wel ingezet worden bij het begeleiden van jongeren. Van de overige opleidingen is niet bekend welke visie op loopbaanbegeleiding zij hanteren. Op welke theorieën, kaders en competentieprofielen baseren de opleidingen zich? Voor de geraadpleegde HRM-opleidingen en de opleidingen Toegepaste Psychologie verschilt de mate waarin zij zich richten op de theorie van Marinka Kuijpers en Frans Meijers. In de ene opleiding komt dit gedachtengoed wel aan bod, bij andere opleidingen weer niet. Andere theorieën die genoemd wordt, met name bij de opleiding HRM zijn: het gedachtegoed van Dave Ulrich (toegespitst op Human Talent Development werkveld), Holland, Arnold, Inkson (Understanding Careers) en het boek Dynamische Loopbanen van Vianen wordt genoemd. Annelies van Vianen is per 2 september 2005 bijzonder hoogleraar Loopbaancompetenties in arbeids- en leerloopbaan aan de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen binnen de UvA. De eerdergenoemde competentieprofielen welke binnen het LOO worden ontwikkeld vormen over het algemeen een basis voor de opleidingen Toegepaste Psychologie en HRM. De HRM-opleiding van Fontys Hogeschool maakt bij het bouwen van het curriculum ook gebruik van het competentieprofiel van NOLOC en heeft voor de bachelor een eigen competentieprofiel geschreven. Het Kwalificatiedossier docent MBO en de publicatie van de VO-raad LOB en professionaliseren in verschillende vormen en maten is niet bekend bij de ondervraagde opleidingen. Van de overige opleidingen is niet bekend op welke theorieën, kaders en competentieprofielen zij de opleiding baseren. In hoeverre vindt er samenwerking plaats tussen opleidingen met een loopbaancomponent? Via het LOO zien we dat er samenwerking plaatsvindt tussen dezelfde opleidingen, opleiders die hieraan deelnemen zijn erg positief over de samenwerking binnen het LOO. Samenwerking tussen verschillende opleidingen binnen eenzelfde instelling lijkt nog minimaal. Men is vaak op hoofdlijnen op de hoogte van het curriculum van een verwante opleiding. De opleiding Toegepaste Psychologie en de mensgerichte opleiding HRM vist Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 12

16 deels in dezelfde vijver studenten als het gaat om loopbaanbegeleiding, daar de mogelijkheden voor uitstroom voor beide opleidingen deels gelijk zijn. Tussen opleidingen HRM en/of Toegepaste Psychologie en lerarenopleidingen is nauwelijks samenwerking op het gebied van loopbaanbegeleiding. Wel biedt de HRM-opleiding binnen Saxion modules aan voor loopbaanbegeleiders binnen Saxion. De opleiding Loopbaanmanagement van de Open Universiteit is in samenwerking met NOLOC opgezet, tevens zijn de Fontys Hogeschool en Saxion betrokken bij deze opleiding. 2.2 Bevindingen lerarenopleidingen Voor deze verkenning is gesproken met de voorzitter en een tiental leden van ADEF, de secretaris van het ICL, met een aantal vakcoördinatoren of opleidingsmanagers van lerarenopleidingen voor het vo en de BVE en van een PDG-traject voor zij-instromers in het mbo. Op basis van de onderzoeksvragen worden hieronder de bevindingen weergegeven voor lerarenopleidingen met een loopbaancomponent. Hoe ziet het component loopbaanbegeleiding eruit binnen de opleidingen? Aan welke competenties wordt gewerkt? Op welke manier maakt loopbaanbegeleiding deel uit van de stage? Alle lerarenopleidingen die zijn geraadpleegd geven aan dat er een onderdeel loopbaanbegeleiding in het curriculum van lerarenopleiding voorkomt. Veelal is dit aparte module of een apart vak over het mentoraat, LOB, leerlingbegeleiding of studieloopbaanbegeleiding. Studenten (aankomend leraren) leren daar bijvoorbeeld over leerlingbegeleiding, gesprekstechnieken en de invulling van LOB en het mentoraat. Het gaat dan om generieke vakken die op alle lerarenopleidingen van de betreffende instelling aan bod komt. Bij Windesheim is dit generieke vak over mentoraat ontwikkeld in samenwerking met docenten van de opleiding onderwijskunde. Bij de HvA is momenteel een beroepsopdracht (verdiepen van kennis geleerd op de opleiding binnen de stage) leren in de context van de school in ontwikkeling, waar loopbaanbegeleiding deel van uitmaakt. Ook komt bij de lerarenopleiding van de HvA het vak Adolescentenpsychologie aan bod in het eerste jaar en het vak Leerlingbegeleiding in het derde jaar, waarbij het onder meer gaat over keuzebegeleiding van leerlingen in het vo. De HvA verzorgt bij de afstudeerrichting mbo in het 4e jaar bij de beroepsvakken een 3-puntsmodule LOB, samen met het veld. Deze lerarenopleidingen zijn dan ook vooral gericht op uitstroom naar het vo en in veel mindere mate naar de bve. Meerdere lerarenopleidingen geven aan dat het niet altijd gemakkelijk is om loopbaanbegeleiding een (stevige) plek in het curriculum te geven. Een vertegenwoordiger van het Netwerk KvDO (kunstopleidingen) geeft aan dat bij een recente consultatieronde in het werkveld over een nieuw opleidingsprofiel opmerkingen zijn gemaakt over een betere toerusting van studenten voor zaken als mentoraat. De gezamenlijke opleidingen zijn nu bezig om daar overleg met docenten en schoolleiding over te organiseren. Leden van ADEF geven verder aan dat er in het voortgezet onderwijs sprake is van een behoorlijk diffuus veld: er zijn grote verschillen in hoe scholen decanaat en mentoraat inrichten, met welke en hoeveel mensen en aantal uren. Het is lastig om als lerarenopleiding dus af te stemmen op het Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 13

17 afnemend veld. In het mbo lijkt meer uniformiteit te bestaan wat betreft de inrichting van loopbaanbegeleiding van studenten. Een aantal opleiders geven dan ook aan in de uitstroomrichting (v)mbo meer aandacht te besteden aan loopbaanbegeleiding dan in de uitstroomrichting havo/vwo. Bij de PDG-opleiding van Fontys Hogeschool, is in het curriculum een dagdeel over loopbaanbegeleiding opgenomen, waar de competenties van Marinka Kuijpers aan bod komen en de dialoog volgens de theorie van Frans Meijers. Verder is er in het programma van de PDG-opleiding ruimte voor individuele leervragen over bijvoorbeeld het mentoraat. Bij de Universitaire Lerarenopleidingen is het beeld dat er geen aparte modules worden aangeboden over loopbaanbegeleiding, wel komen in deze opleidingen de competenties aan bod zoals ze door SBL vastgesteld zijn, en zal begeleiding van leerlingen dus een plek hebben in de opleiding. De lerarenopleidingen geven allen aan dat er aan de studieloopbaanbegeleiding van de eigen studenten ook bewust aandacht wordt gegeven. Zo krijgen de aankomende leraren via de teach-what-you-preach-methode ook informatie en inspiratie mee over loopbaanbegeleiding. De HvA geeft daarbij aan dat ze een persoonlijke benadering en een betrokkenheid van de mentoren belangrijk vindt en dat zij ook terugkrijgen van studenten, dat dat een sterk punt is van de opleiding. Bovendien geeft de HvA oudejaars een rol als begeleider van eerstejaars, om ervaring op te doen met de rol van mentor en om de eerstejaars extra ondersteuning en begeleiding te kunnen bieden. De PDGopleiding geeft aan dat zowel bij de begeleiding van de eigen studenten als de begeleiding van de studenten richting hun leerlingen, de veranderende samenleving en meer flexibiliteit vragende arbeidsmarkt belangrijke uitgangspunten zijn. Voor alle bevraagde lerarenopleidingen geldt: in de stage komt loopbaanbegeleiding in elk geval aan de orde wanneer de student zijn LIO-stage uitvoert in het vierde jaar; daar werkt hij immers min om meer zelfstandig en komen ook zaken als oudergesprekken aan de orde. In de eerste drie jaar van de opleiding zijn er bij de lerarenopleiding van Windesheim verplichte stageopdrachten gericht op het mentoraat. Studenten interviewen een mentor en observeren mentorgesprekken. Bij de HvA is er binnen één van de beroepsopdrachten een onderdeel over loopbaanbegeleiding, maar verder kent de stage geen verplichte opdrachten of ervaringen rondom loopbaanbegeleiding. Niettemin komt het voor dat een student bij een stage in de eerste drie jaar al mentortaken kan krijgen toebedeeld, dit is afhankelijk van de wensen en mogelijkheden van de stageschool, de lerarenopleidingen bij de HvA hebben sturen hier niet bewust op. Bij de PDG-opleiding zijn geen richtlijnen voor de begeleider op de werkplek (de mbo-instelling waar de student werkzaam is) betreffende loopbaanbegeleiding. Of er op de werkplek ook aandacht is voor of taken zijn op het gebied van loopbaanbegeleiding is dus van de coach van de werkplek afhankelijk. Welke visie hanteren de opleidingen op loopbaanbegeleiding? De lerarenopleidingen welke zijn geraadpleegd geven aan geen echte visie op loopbaanbegeleiding te hebben ontwikkeld, wel is er vaak een visie op onderwijs waarin loopbaanelementen te herkennen zijn. Dat is vaak voornamelijk gericht op de eigen begeleiding van de studenten, maar veel minder op wat de opleiding zelf als visie heeft op competenties betreffende loopbaanbegeleiding die de student zou moeten opdoen tijdens de opleiding. Wel geven een aantal lerarenopleidingen aan dat de richting is dat er meer Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 14

18 ruimte komt voor loopbaanbegeleiding en loopbaanbegeleiding een meer integraal deel van de opleiding zou moeten vormen. Dit vanuit wensen van het afnemend veld (de scholen) en de studenten die als docent aan de slag zijn gegaan en teruggeven aan de opleidingen leervragen op het gebied van loopbaanbegeleiding te hebben. Ook geeft een opleider aan het van groot belang te vinden dat aankomend leraren zicht hebben op studie- en beroepsmogelijkheden van hun leerlingen of studenten, om hen adequaat te kunnen begeleiden in hun loopbaanvraagstukken. Enkele opleiders geven aan dat diepere vaardigheden op het gebied van loopbaanbegeleiding het beste opgedaan kunnen worden in de praktijk, en dat in hun optiek loopbaanbegeleiding deel uit zou moeten maken van het inductieprogramma voor startende leraren. Op welke theorieën, kaders en competentieprofielen baseren de opleidingen zich? Bij het opnemen van loopbaanbegeleiding in het curriculum gaan de bevraagde lerarenopleidingen uit van de Generieke Kennisbasis (GKB) en ook van het recent uitgebrachte Kwalificatiedossier docent MBO van de MBO Raad. ADEF geeft overigens aan dat de GKB momenteel wordt herzien door een werkgroep en dat daarbij het addendum, geschreven door het ecbo, als input dient. Loopbaanbegeleiding krijgt hiermee waarschijnlijk een stevigere positie in de GKB. Wensen en behoeften vanuit het werkveld zijn ook van belang voor inrichting van het curriculum van de lerarenopleidingen. Bij de PDG-opleiding wordt aangegeven vooral uit te gaan van de SBL-competenties en de rollen die daar benoemd worden. Het Kwalificatiedossier docent MBO is er bekend maar omdat het geen wettelijke eis is maar meer een handreiking, worden de taken die er staan wel met interesse gelezen maar niet als basis voor het curriculum gezien. Ook de ULO s baseren zich op de SBL-competenties. Enkele lerarenopleidingen geven verder aan dat de loopbaancompetenties van Marinka Kuijpers bekend zijn en terugkomen in de studieloopbaanbegeleiding van de eigen studenten. Alleen bij de PDG-opleider die bevraagd werd, bleek dat in het onderwijs aan de studenten over loopbaanbegeleiding van hun toekomstige leerlingen, de theorie van Frans Meijers en Marinka Kuijpers uitgangspunt is. Wellicht heeft dat te maken met de duidelijke status van de vijf loopbaancompetenties van Kuijpers in het mbo en de doelgroep van het PDG-traject (allen mbo-docenten, hoewel de vijf loopbaancompetenties in het vo ook bekend zouden moeten zijn). Andere literatuur of theorieën waar vanuit wordt gegaan: transactionele analyse, als basis voor modules gesprekstechnieken, model van Bateson, als het gaat om motievenreflectie, het boek Identiteitsontwikkeling van Jos van de Wal, waar het onder meer gaat over adolescentenpsychologie en begeleidingsvraagstukken. In hoeverre vindt er samenwerking plaats tussen opleidingen met een loopbaancomponent? Over samenwerking met andere opleidingen binnen de instellingen geven de bevraagde lerarenopleidingen aan dat bijvoorbeeld het vak mentoraat is vormgegeven door docenten onderwijskunde (Windesheim), dat dat vak bij alle lerarenopleidingen van de instellingen aan bod komt, en dat er contact is met het werkveld, bijvoorbeeld door regelmatige overleggen, waar ook loopbaanbegeleiding ter sprake kan komen. Alle geraadpleegde opleiders geven aan dat generieke modules voor mentoraat of SLB bij alle lerarenopleidingen binnen de eigen instelling worden aangeboden. Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 15

19 Een belangrijke ontwikkeling die de lerarenopleiding van Windesheim noemt, is de ontwikkeling van een minor voor Producten en Dienstverlening, het nieuwe programma binnen het vmbo. Samen met lerarenopleidingen van Fontys Hogeschool, Stoas Vilentum en de HvA houdt Windesheim zich bezig met het ontwikkelen van deze minor. De minor gaat 30 ec omvatten en studenten die deze minor volgen kunnen een bevoegdheid behalen voor het lesgeven binnen de uitstroomrichting Dienstverlening en producten in het vmbo. Loopbaanbegeleiding neemt een belangrijke plek in binnen de te ontwikkelen minor, zie ook de publicatie van het Platform Dienstverlening en Producten, waarin gesteld wordt: Loopbaanbegeleiding is de essentie van een DenP-concept. In januari 2016 gaat de ontwikkeling van de minor van start. Dan wordt er bepaald op welke literatuur men zich baseert en wat er ontwikkeld gaat worden. Op de langere termijn is het idee dat dat wat er aan loopbaanbegeleiding in deze minor voorkomt, zich als een olievlek gaat verspreiden over de andere lerarenopleidingen, zodat ook daar loopbaanbegeleiding meer geïntegreerd is in het onderwijs van de lerarenopleiding. Bij de ontwikkeling van de minor is het Platform vmbo Dienstverlening en Producten betrokken, waar 280 vmbo-scholen bij zijn aangesloten. Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 16

20 3 Post-initieel opleidingsaanbod Tabel 3.1: Overzicht initiële opleidingen welke onderzocht zijn op een aanwezige loopbaancomponent. Deeltijd nascholingsaanbod met een loopbaancomponent Opleiding/cursus Aanbieder Niveau Opleidingsduur/ SBU Cursus Saxion Hogeschool Post-hbo 11 dagen (8 dagen Loopbaanbegeleiding training + 3 bijeenkomsten intervisie) 6 maanden Kosten Diploma/ Certificaa t Doelgroep 3.750,- Certificaat Medewerker mobiliteitsbureau, P&O, functionaris, consulent arbeids (re) integratie, arbeidsdeskundige, beroepskeuzeadviseur of coach Leergang loopbaanoriëntatie en begeleiding Saxion Hogeschool hbo 18 bijeenkomsten (9-12 SBU per week) 6 maanden 2.275,- Certificaat per module (geeft vrijstelling voor P&A hbostudie) Reïntegratiedeskundige, trajectbegeleider, decaan, of mentor Cursus psychodiagnostiek en loopbaanvraagstukken. Van test naar advies Saxion Hogeschool Post-hbo 6 dagen, 100 SBU 3 maanden 1.950,- Certificaat Decaan, trajectbegeleider, medewerker mobiliteitsbureau, consulten re-integratie of als P&O -functionarissen Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 17

21 Opleiding/cursus Aanbieder Niveau Opleidingsduur/ SBU Kosten Diploma/ Certificaa t Doelgroep Cursus beroepen en opleidingen (incompany) Saxion Hogeschool Passend bij dagelijks werk 3 dagdelen 450,- Certificaat Loopbaanprofessional in het onderwijs, decaan, mentoren, loopbaancoaches, outplacement begeleiders Cursus creatief matchen bij loopbaanvraagstukken (incompany) Training Loopbaangesprekken voeren met leerlingen Opleiding Leerlingbegeleiding & decanaat Cursus Decanaat in de praktijk (alleen te volgen in combinatie met bovenstaande opleiding) Basismodule Decanaat NVS-NVL 2 dagen 490,00 en voor niet leden 600,00 Saxion Hogeschool Passend bij dagelijks werk 3 dagdelen 450,- Certificaat Loopbaanprofessional in het onderwijs, decaan, mentoren, loopbaancoaches, outplacement begeleiders Hogeschool van.. 4 bijeenkomsten 1.130,- Docenten en mentoren in het Amsterdam vo NHL 13 dagdelen (1 jaar) 2.150,- mentor, leerlingbegeleider, Hogeschool/ECNO 200 SBU decaan, coördinator, geïntegreerde leerlingbegeleider of als coördinator loopbaanoriëntatie in het mbo NHL 4 dagdelen (4 895,- Decanen in het mbo Hogeschool/ECNO maanden) NVS-NVL 2 dagen 490,00 en startende decanen vmbo, havo, voor niet leden vwo en mbo 600,00 Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 18

22 startende decanen vmbo, havo, vwo en mbo Opleiding/cursus Aanbieder Niveau Opleidingsduur/ SBU Kosten Diploma/ Certificaa t Doelgroep Basismodule versterkt decanaat Online leergang LOB NVS-NVL VsVSL en NVS- 1 dag 8 modules van ,00 en voor niet leden 380, ,- decanen vmbo, havo, vwo en mbo LOB-coördinatoren en decanen NVL uur + 2 op vmbo, havo, vwo bijeenkomsten van Cursus startende decanen HAVO/VWO Cursus Leiding geven aan LOB Basistraining loopbaangesprekken voeren Verdiepingstraining tot schoolcoach VvSL 3 dagen 650,- (voor leden), 700,- voor niet leden VvSL 3 dagen 650,- (voor leden), 700,- voor niet leden Loopbaangroep 2 dagen training + 925,- (via voorbereiding 16 NVS-NVL) SBU Loopbaangroep 2 dagen training + voorbereiding 16 SBU Decanen havo/vwo Decanen vmbo/mavo en havo/vwo Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 19

23 Opleiding/cursus Aanbieder Niveau Opleidingsduur/ SBU Kosten Diploma/ Certificaa t Doelgroep Verdiepingstraining tot schoolcoach Loopbaangroep 2 dagen training + voorbereiding 16 SBU Schoolcoach training loopbaangesprekken Loopbaangroep 4 dagen + voorbereiding 32 SBU Opleiding loopbaancoaching ICM opleidingen en trainingen 5 dagen per dag 5-7 uur voorbereiding (4 maanden) 1.995,- certificerin g iedereen met coachingservaring en die zich wil ontwikkelen tot professioneel loopbaancoach. Beroepsopleiding loopbaanadviseur Praktijkgerichte coachopleiding Vista Nova, school voor loopbaan en leiderschap Post-hbo 23 dagen training + 8 keer intervisie. Totaal 2 a 3 dagdelen SBU per week (1 jaar) 6977,- Diploma vista nova en stichting post-hbo Opleiding loopbaanadviseur/ coach Pharos Advies Post-hbo 12 dagen + extra voorbereiding 3895,- Certificaat tot opleiding loopbaanco ach op post-hbo niveau. Hbo-ers en Academici die al enige ervaring hebben opgedaan in het begeleiden en/of coachen van mensen en zich verder willen ontwikkelen op het gebied van loopbaancoaching Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 20

24 Opleiding/cursus Aanbieder Niveau Opleidingsduur/ SBU Kosten Diploma/ Certificaa t Doelgroep Hbo programma Loopbaancoach NCOI Hbo 12 maanden: dagvariant 8 bijeenkomsten, avondvariant 16 bijeenkomsten 2.590,- NCOIdiploma Loopbaanc oach + vrijstelling voor de gelijknami ge modules die deel uitmaken van de bachelor HRM Werkenden op het gebied van arbeidsbemiddeling of loopbaanadvies Post bachelor Loopbaanadviseur NCOI Post-hbo 12 maanden: dagvariant 8 bijeenkomsten, avondvariant 16 bijeenkomsten, daarnaast e- learningvariant 3.190,- NCOIdiploma Post bachelor Loopbaana dviseur Werkenden actief als loopbaanbegeleider, bijvoorbeeld als loopbaanadviseur, loopbaancoach, medewerker arbeidsmobiliteit, P&O-adviseur, HRD-adviseur of arbeidsdeskundige. Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 21

25 Het aanbod van post-initieel onderwijs met een loopbaancomponent is zeer divers. In deze verkenning is een selectie opgenomen van het aanbod, die zeker niet volledig is en enkel een globaal beeld geeft van het landschap van post-initieel aanbod voor loopbaanprofessionals. Voor meer informatie over het post-initiële opleidingsaanbod voor loopbaanprofessionals kunnen onder meer de volgende websites geraadpleegd worden: decanenvereniging VvSL decanenvereniging NVS-NVL Servicepunt LOB mbo Project stimulering LOB vo beroepsvereniging NOLOC Het aanbod opgenomen in de tabel kent zowel langere als kortere trainingen. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen uitgebreidere scholingen waarin zowel gewerkt wordt aan competenties op het gebied van begeleiden en coachen als op het gebied van visie en beleid ontwikkelen voor loopbaanbegeleiding. Er zijn kortere cursussen gericht op het trainen van een specifieke competentie of deelvaardigheid. Opvallend is het aanbod van de twee decanenverenigingen, VvSL en NVS-NVL. Zij geven aan dat zij op basis van vragen uit het veld opleidingen ontwikkeld hebben naar behoefte van de aangesloten professionals. Het professionaliseringsaanbod van de decanenverenigingen is in principe breed toegankelijk, de ervaring leert dat met name decanen en LOB-coördinatoren in het voortgezet onderwijs gebruik maken van het aanbod. De verenigingen hebben geen specifiek aanbod voor LOB-professionals werkzaam in het mbo. De opleidingen van Pharos Advies, Vista Nova en ICM zoals opgenomen in de tabel zijn opleidingen die bij de beroepsvereniging voor loopbaanprofessionals, NOLOC, hoog aangeschreven staan. Niet duidelijk is of ook loopbaanprofessionals binnen het onderwijs en/of door de overheid bekostigde instellingen voor arbeidsmarkttoeleiding gebruik maken van dit opleidingsaanbod. Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 22

26 4 Verkenning organisatie van opleidingsaanbod binnen Europese landen 4.1 Inleiding In dit onderdeel van het rapport worden de opleidingen voor loopbaanprofessionals in Finland, Denemarken, Noorwegen en Ierland toegelicht. 4.2 Doel verkenning In de nationale verkenning is reeds in beeld gebracht welke opleidingen met een loopbaancomponent er zijn en op welke wijze loopbaanbegeleiding bij lerarenopleidingen aan bod komt. Door weer te geven hoe opleidingen voor loopbaanprofessionals in andere Europese landen zijn georganiseerd kan er inzicht worden verkregen welke hiaten er in Nederland zijn t.a.v. opleidingen voor loopbaanprofessionals en welke stappen er mogelijk te nemen zijn om de opleidingsmogelijkheden op een hoger plan te tillen. In de publicatie Professionalising career guidance (Cedefop, 2009) wordt reeds gepleit voor meer afstemming tussen beleidsmakers en opleidingen voor loopbaanprofessionals: The OECD review (2004) recommends that policy-makers should work more closely with career guidance practitioners to shape the nature of initial and further education and training qualifications (p. 149). McCarthy (2004) stresses the need for increased dialogue between policy-makers and training institutions to ensure that training systems and the content of training courses are aligned with public-policy priorities. In deze verkenning naar Europese voorbeelden van opleidingsmogelijkheden voor loopbaanprofessionals staan vier vragen centraal: 1. Wat is het aanbod aan opleidingen voor loopbaanprofessionals in Finland, Denemarken, Noorwegen en Ierland? 2. Welke wettelijke kaders zijn er in Finland, Denemarken, Noorwegen en Ierland wat betreft opleidingen voor loopbaanprofessionals? 3. Welke raamwerken en competentieprofielen liggen aan de basis van de opleidingen voor loopbaanprofessionals in Finland, Denemarken, Noorwegen en Ierland? 4. Wat betekent dit voor loopbaanprofessionals in onderwijs en arbeidsmarkt, wat betreft kwaliteit en positie/status? De keuze om in te zoomen op opleidingen in deze Europese landen is tot stand gekomen mede door ervaringen en good practices die gedeeld zijn tijdens het National Lifelong Guidance Seminar in 2015 In Finland. Verder heeft het onderzoek van Cedefop in 2009 een basis gevormd voor de selectie van landen (Cedefop rapport Professionalising career guidance - Practitioner competences and qualification routes in Europe (2009) Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 23

27 Denemarken 1. Wat is het aanbod aan opleidingen voor loopbaanprofessionals in Denemarken? In Denemarken is er voor loopbaanprofessionals in alle sectoren een gemeenschappelijk opleidingsprogramma samengesteld, binnen het raamwerk van het Deense systeem voor training en opleiding van volwassenen. Vijf hogescholen in Denemarken bieden dit eenjarige (60 ECTS, Bachelorniveau) modulaire programma aan. Het raamwerk voor het studieprogramma is in gezamenlijkheid ontwikkeld door de vijf hogescholen, waarbij elke hogeschool vrijheid heeft om het te vertalen naar een eigen curriculum. Het programma is toegankelijk voor loopbaanbegeleiders met minimaal twee jaar relevante werkervaring en een opleiding in hoger onderwijs. Het studieprogramma startte in 2004 als onderdeel van een professionaliseringsproces als onderdeel van grote politieke hervormingen op het gebied van educatieve begeleiding. Het verving een aantal sectorspecifieke cursussen zonder niveauspecificatie, en werd een verplicht onderdeel voor loopbaanbegeleidingsadviseurs in het onderwijs. Daarnaast bestaat er bij de Deense lerarenopleiding, Aarhus University, een eenjarige masteropleiding (60 ECTS) op het gebied van loopbaanbegeleiding in onderwijs. 2. Welke wettelijke kaders zijn er in Denemarken wat betreft opleidingen voor loopbaanprofessionals? Loopbaanbegeleiders die werkzaam zijn in het onderwijs in Denemarken zijn verplicht om het diplomaprogramma voor loopbaanbegeleiding in (beroeps)onderwijs af te ronden. Voor loopbaanbegeleiders met ruime werkervaring bestaat eveneens de mogelijkheid om via assessments en een EVC procedure aan te tonen dat zij aan de eisen voor loopbaanbaanbegeleiders voldoen. Overzicht van de specifieke opleidingen voor loopbaanbegeleiders in Denemarken: Type of training and entry requirements Diploma programme in careers guidance Qualifying further training programme available to guidance counsellors from all sectors. Entry requirements are, as a minimum, a completed short-cycle (2-year) higher education programme and 2 years of relevant working experience. Main contents The programme consists of: Three obligatory modules (9 ECTS points each): 1. Guidance and the guidance practitioner 2. Guidance and society 3. Guidance and the individual. Two other modules (5 or 10 ECTS points each) where students can choose among several topics, such as: Choices of career and career processes (10 ECTS points) - Guidance in educational institutions (10 ECTS points) - Innovation and quality in guidance environments - Career guidance for adults - Guidance for young people with special needs. The last element of the programme is the final project work that is concluded by a written report (15 ECTS points). Duration Equivalent to one year of full-time studies (60 ECTS points) but is usually taken as part-time studies over a couple of years Verkenning opleidingen voor loopbaanprofessionals 24