Bruggen, viaducten. en tunnels. steeds slimmer bouwen
|
|
- Dirk Pauwels
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Bruggen, viaducten Middenbouw steeds slimmer bouwen en tunnels Mensen reizen het liefst in een rechte lijn. Maar wat doe je als een weg niet rechtdoor kan? Bijvoorbeeld omdat er een rivier ligt, een spoorlijn of een andere weg? Dan bouw je een brug. Dat deden mensen heel lang geleden al. Later bouwden ze viaducten en tunnels. Allemaal bouwkundige meesterwerken van staal, beton, hout, touw, kunststoffen en in de toekomst zelfs van vezels. Elke keer is er wel weer iemand die bedenkt: hoe kan ik nog slimmer, goedkoper, makkelijker of steviger bouwen? Foto boogbrug: Jeroen Beelen foto open bouwput: Spoorzone Delft 15
2 vroeger Afbeelding via livius.org Foto: Jeroen Beelen Houten brug Al in de prehistorie maakten mensen een weg door moeras met houten paden. Ze legden planken op de modderige grond, met dwarsbalken van hout er overheen. Ongeveer 50 jaar voor Christus tot Ongeveer Boogbrug De Romeinen ontdekten dat je stenen in een boog kunt stapelen. Bruggen konden hierdoor steviger en groter worden gemaakt. Prehistorie Tot 4000 jaar voor Christus HEEL LANG GELEDEN 2000 voor Christus 500 jaar na Christus 1000 voor Christus Romeinse tijd na Christus opdracht 1 Bouw een boogbrug DOE A Met 2 lege sappakken en stevig papier kun je een boogbrug bouwen. De sappakken zijn de kades voor de brug. Het papier is de brug zelf. Bouw eerst een brug met twee sappakken en één vel papier. Is dit stevig genoeg voor een speelgoedauto? b Maak onder het brugdek een boog van een tweede vel papier. Houdt je brug het autootje nu? c Hoe wordt je boogbrug nog steviger? Denk aan een extra boog of dikker papier. d Wordt je brug steviger als je de sappakken met water vult? 16
3 Foto michiel72 Foto via buitenwatersloot-delft.nl Foto: Lightweight Structures BV vroeger Stalen brug Na 1845 gebruikten mensen staal om te bouwen. Een mooi voorbeeld is de Lepelbrug bij de Gistfabriek in Delft. Gewapend beton Beton is van zichzelf niet sterk. Pas toen mensen beton sterker maakten ( wapenden ) met ijzer, werd het goed bouwmateriaal. Het spoorwegviaduct van Delft werd met gewapend beton gebouwd. Kunststof brug De Stanislasbrug in Delft is van composiet. Composiet is een kunststof dat sterk gemaakt is met vezels. Het is lichter dan beton, je kunt er sneller mee bouwen, je hoeft het bijna niet te onderhouden en het is milieuvriendelijk LANG GELEDEN NU opdracht 2 Telkens anders Kijk nog eens goed naar alle bruggen op deze pagina s. Worden bruggen nu anders gebouwd dan vroeger? Wat is er anders? Waarom verandert de manier waarop we bouwen steeds? Bouwen in de Spoorzone door de jaren heen (NU) Delft kreeg een spoorbaan. De trein reed op de grond langs de gracht. Spoorrails worden gemaakt van staal. Een lange verkeersbrug over een andere weg heet een viaduct. In Delft kwam een heel lange brug voor treinen: het spoorwegviaduct. Het werd gebouwd met gewapend beton. Het spoorwegviaduct moet weg. Het is te smal geworden voor het drukke treinverkeer. DENK PRAAT 17
4 vroeger opdracht 3 Viaducten bouwen en testen A Bouw een viaduct van allerlei materialen. Bijvoorbeeld van satéprikkers en marshmallows. b Je kunt ook andere bouwmaterialen kiezen: (eier)dozen, bamboe en elastiekjes, piepschuim, knijpers en karton. Probeer je viaduct zo stevig mogelijk te maken. c Is je viaduct klaar? Test hem dan met een speelgoedauto. Welk viaduct is het sterkst? Van spoorlijn naar spoorwegviaduct De Delftse stedenbouwers Van Embden en Froger schreven in 1951 een nieuw plan voor de stad. Het was in die tijd modern om verschillende soorten verkeer te scheiden. De mensen vonden het plan een grote verbetering. Het spoorwegviaduct zou zorgen dat verkeer elkaar niet meer in de weg zou zitten. In 1965 maakte de oude stadsgracht plaats voor een brede asfaltweg: de Phoenixstraat. Daarnaast kwam het spoorwegviaduct. Ook een beetje jammer De oplossing met het spoorwegviaduct had ook nadelen. De trein die over het viaduct reed maakte elke keer veel lawaai. Onder het viaduct stonden steeds meer auto s geparkeerd. Zo werd het westen van Delft steeds meer afgescheiden van de binnenstad. Wat mensen ook jammer vonden: dat zo n mooie oude gracht plaats had moeten maken voor een weg. 18
5 DENK DOE opdracht 4 vroeger Waar is? Op deze oude foto is heel veel te zien. A Waar zie jij: Drie jongens van wie er één over een hekje hangt? Waar kijken ze naar? Een mevrouw die zich over een kinderwagen buigt? b Waarom is het zo druk op de weg? c Hou oud is deze foto? d Hoe hoog mag een auto maximaal zijn om onder het viaduct te passen? e Het viaduct is nog niet af. Waar zie je dat aan? f Wat moet het viaduct oplossen? Foto: Erfgoed Delft, Archief collectie Beeld en Geluid - Foto Talens Delft 19
6 nu Tunnel is het beste Als je rechtdoor wilt, maar er zit een weg of water in de weg, kun je er overheen bouwen. Dan heb je een brug of een viaduct. Maar je kunt er ook onderdoor bouwen: met een tunnel. Als Delft een spoortunnel heeft, kan het spoorwegviaduct weg. Auto s kunnen onder de grond parkeren. De trein rijdt langs Delft zonder dat we hem kunnen zien of horen. Zelfs de gracht kan misschien wel terugkomen. Wat zal Delft er dan weer mooi uitzien! Maar voor het zover is moet er nog veel gebeuren. Pas als jij (bijna) volwassen bent, is alles klaar. 5 opdracht Wat is het probleem? DENK DOE Een tunnel bouwen dwars door een oude stad hoe moeilijk is dat? Probeer te bedenken welke problemen bij zo n bouwproject kunnen ontstaan. A Maak geen woordspin maar een problemenspin: schrijf in elk van de vakjes een probleem dat bij het bouwen van een tunnel door Delft kan ontstaan. b Kies één probleem uit je spin en bedenk hiervoor een goede oplossing. c Werk je oplossing uit in een verhaaltje of een tekening. probleem probleem Foto: Spoorzone Delft probleem probleem 20
7 Hoe bouw je het beste een tunnel in Delft? nu Afzinken Als een weg een waterweg kruist, is afzinken een handige manier om een tunnel te bouwen. De tunnel wordt ergens anders gemaakt. De tunneldelen vaar je naar de juiste plek en dan laat je ze rustig zakken tot de bodem. Foto: Gé Dubbelman Boren Met een tunnelboormachine kun je een tunnel onder de grond boren. Zoals een mol een tunnel graaft. Is dit iets voor Delft? Het zou kunnen, maar de gemeente durfde niet zo vlak langs de historische binnenstad te laten boren. Een tunnelboor is ook heel duur. Open bouwput Maak een waterdichte bouwput en houd de bovenkant open. Leg daarin de tunnel aan. Als de tunnel helemaal klaar is, dek je de bouwput netjes af. Foto: Vincent Basler via Spoorzone Delft Is dit iets voor Delft? Nee, want in Delft hoeft de tunnel niet te kruisen met een rivier of kanaal. Is dit iets voor Delft? Ja, De bouw van de spoortunnel gebeurt op deze manier. Alleen gaat in Delft het dak erop voordat de tunnel helemaal klaar is. Dan kan iedereen er weer overheen lopen en rijden. Kijk op bladzijde 22. Foto: TU Delft, sectie Ondergronds Bouwen 21
8 nu Wanden-dak methode Dit is de manier waarop in Delft de spoortunnel wordt gebouwd: je begint met een open bouwput. Zodra het kan maak je er een dak op en bouwt daaronder verder. Als de tussenwand is aangebracht, kan het verkeer weer over de tunnelbak rijden. Onder de grond kan de tunnel netjes afgebouwd worden. Het leven boven de bouwput kan met deze bouwmethode zo snel mogelijk gewoon verder gaan Graaf sleuven in de grond. Stort er beton in. Dit zijn de wanden. Graaf de grond gedeeltelijk weg en maak een dak van gewapend beton. Graaf aarde en zand uit onder het dak. Maak de vloer. 22
9 opdracht 6 DOE Zelf beton maken nu Nodig: 2 lege boterkuipjes (of schoenendozen), grote plastic bakken om je beton in te maken, cement, zand, grind, schep, krant, houten roerstaafje, rubber handschoenen, maatbeker, water 5 6 Maak de tussenwand. Vul de grond bovenop het dak aan tot het maaiveld. Het verkeer kan hier nu weer overheen. Doe voordat je begint rubber handschoenen aan. Doe 3 scheppen grind in een grote plastic bak. Voeg 2 scheppen zand toe. Schep goed door elkaar. Doe er 1 schep cement bij. Meng weer goed. Doe er nu beetje bij beetje water bij. Blijf roeren, totdat het lekker smeuïg is, dus niet te nat maar ook niet te droog. Als het zo dik is als yoghurt is het goed. Giet nu een laagje beton van 2 cm dik in de boterkuipjes of in een schoenendoosdeksel. Tip: Bekleed je schoenendoosdeksel met een stuk vuilniszak, anders loopt al je beton eruit. Als het beton begint te drogen kun je het versieren met je naam of een tekening. Dek je kuipje af, anders droogt je beton te snel uit. Drogen duurt lang, misschien wel twee dagen. A Giet een laag beton in een kuipje of op een deksel. Wacht tot het droog is. Is het sterk? b Je kunt je beton wapenen met verschillende dingen: satéstokjes, kippengaas, luciferhoutjes, rietjes, pijpenragers of ijsstokjes. c Test verschillende wapeningen uit. Giet een laagje beton uit, leg er iets op (kies uit de voorbeelden onder B) en giet nog een laagje beton. Wat werkt het beste? 23
10 toekomst Boren van tunnel gebeurt steeds slimmer Er wordt veel onder de grond gebouwd in Nederland. Mensen verzinnen steeds slimmere manieren om tunnels te maken. Foto: TU Delft, sectie Ondergronds Bouwen Foto: Van Hattum&Blankevoort, Woerden De ronde tunnelboor Een ronde tunnelboor is iets bijzonders. Een reusachtige ronde draaikop graaft zich voorzichtig een weg onder de grond. Illustratie: Een rechthoekige tunnel boren In Japan is ontdekt hoe je een rechthoekige tunnel kunt graven met een rechthoekige boor. Een Nederlands bedrijf heeft deze manier naar ons land gebracht. Het is een techniek die goed werkt voor korte tunnels, bijvoorbeeld voor voetgangers, fietsers of dieren. Zo werkt het: op de kop van de boor zitten twee spaakwielen. Op de foto is één daarvan rood en de ander lichtblauw. Dit zijn een soort wielen (zonder band) met drie spaken. De wielen draaien om hun eigen centrum. Op de foto zie je ook nog oranje schroeven in een rechthoek op de witte rand gemonteerd. Deze oranje schroeven draaien ook. Als de hele boor aan gaat, graaft hij een rechthoekige tunnel met afgeronde hoeken. 24
11 Er blijft geen loze tunnelruimte over. Voor een ronde tunnelbuis wordt meer grond afgegraven dan nodig is. loze tunnelruimte Het graven van de tunnel kan gebeuren terwijl het verkeer bijna geen hinder heeft van de bouw. De rechthoekige tunnel wordt bekleed met gewapend beton. De wand wordt daardoor sterk. opdracht DENK PRAAT 7 Redenen om slimmer te bouwen Wat zou jij belangrijk vinden als jij iets nieuws liet bouwen? Geef de redenen hieronder cijfers van 1 tot 6. Een 1 is voor wat jij het belangrijkst vindt en een 6 voor wat je het minst belangrijk vindt. Bespreek je antwoorden met je klasgenoten. Het moet veilig zijn Het mag niet schadelijk zijn voor het milieu Het moet er mooi uitzien Het moet snel gebouwd kunnen worden Het moet niet steeds geverfd of schoongemaakt worden toekomst Het materiaal mag niet te zwaar zijn Het graven gaat sneller dan bij een ronde tunnel, omdat de tunnel in één keer de juiste vorm heeft. De tunnel kan aan de binnenkant simpeler blijven. Er hoeft geen tussenwand te komen die het dak van de tunnel moet dragen. Bij een ronde tunnel moet dit meestal wel. Deze techniek heet Urban Passway Worden in de toekomst alle tunnels met zo n rechthoekige boor gegraven? Misschien. Het kan ook dat er weer een andere, nog slimmere techniek bedacht wordt. 25
12 toekomst Steeds slimmer en beter: innovatie De mensen verzinnen steeds weer nieuwe manieren om te bouwen. Slimmer, goedkoper, sneller, duurzamer. Dat heet innovatie (vernieuwing): we blijven zoeken naar nieuwe en betere manieren. En we zijn nog lang niet uitgezocht. De ontdekking van composiet Op bladzijde 17 zag je de Delftse Stanislasbrug. Die is gemaakt van composiet. Composiet bestaat uit minstens twee verschillende materialen die elkaar versterken. Eigenlijk is gewapend beton dus ook een composiet. Voor composietbruggen gebruikt men kunststof met vezels. Composiet is per ongeluk ontdekt. Een Amerikaan morste tijdens zijn werk vloeibare kunststof op zijn kleding. Toen hij het s avonds wilde schoonmaken, bleek de vlek de stof van zijn kleding oersterk en buigzaam te hebben gemaakt. opdracht 8 Hoe innovatief ben jij? DENK Composiet werd per ongeluk ontdekt, maar vaak ontstaan innovaties als iemand tegen een probleem aanloopt. Een jongen die altijd wilde weten hoe laat het is, bedacht een inbouwklokje voor zijn fietsbel. Willie Wortel, de uitvinder uit Duckstad, bedacht een robotarm die hem op zijn rug kon krabben en nog veel meer. Wat kun jij bedenken? Kies een van deze drie problemen en verzin een innovatieve oplossing: De kraan van de school-wc blijft druppelen maar niemand heeft dat door. Als het vriest vinden de juffen en meesters het te koud om lang buiten te spelen. Als je achterop de fiets bij iemand zit, kan je voet tussen de spaken komen. Je mag ook een ander, eigen probleem kiezen en er een oplossing voor bedenken. Je kunt je idee opschrijven of tekenen. Zorg dat het probleem én jouw oplossing duidelijk zijn voor andere kinderen. 26
Opdracht 1 Nodig: kleurpotloden of stiften, poster Maak je huis mooi.
Opdracht 1 Nodig: kleurpotloden of stiften, poster Maak je huis mooi. Hoe ziet de woonkamer in jouw huis eruit? Hebben jullie behang met bloemen, zijn de muren in een mooie kleur geverfd of hebben jullie
Nadere informatieCompetentie: Leergebied: Zuid Nederland. Toepassen
Techniekkit: Domein: Competentie: Leergebied: Zuid Nederland Constructies Toepassen Aardrijkskunde Nederland is vol met rivieren. Om de rivier te kunnen oversteken bouwt men bruggen. Dan hoef je niet op
Nadere informatielesbrieven avonturenpakket de uitvinders en de verdronken rivier leerlingen werkblad Lesbrief 2:
lesbrieven leerlingen werkblad Lesbrief 2: RAVIJN OVERSTEKEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier (deel 2) Het ravijn Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Brainstorm ravijn oversteken Bruggen
Nadere informatieplattegronden van delft
plattegronden van delft Deze toren is op 9 februari 2011 vijftien meter opgeschoven. Op heel oude plattegronden kun je ook al terugvinden. deze Bagijnetoren (zo heet hij) Een plattegrond wijst je de weg
Nadere informatieLesbrief Techniek. Een schone vijver
Lesbrief Techniek Een schone vijver Doelgroep leerlingen van groep 6-7 - 8 Leergebied Inhoud Werkvormen Lesduur Nodig techniekonderwijs ontwerpen van een apparaat waarmee een vervuilde vijver kan worden
Nadere informatieWat weet jij over wonen? Dat ga je met je groepje opschrijven in een woordspin.
Opdracht 1 Deze opdracht maak je in een groepje van vier. Nodig: 1 vel A3-papier, zwarte en een rode stift Wat weet jij over wonen? Dat ga je met je groepje opschrijven in een woordspin. Je doet het zo:
Nadere informatiePapier recyclen. Inlage
Inlage A1 Papier maken Voor deze opdracht heb je de volgende materialen nodig: A - 1 Drielenzige loep B - 3 Bladen viltpapier C - 1 Reinigingsdoek D - 1 Zeef E - 1 Scheprand F - Stapel oude kranten G -
Nadere informatieHet bouwen van een Century zwembad
Het bouwen van een Century zwembad Stap 1 Het begint allemaal met het graven van het gat met daarin een mooie waterpas uitgelijnde vloer. Graaf het gat altijd wat groter dan de maat van het zwembad. Liefst
Nadere informatieHuppel de pup. Zaag 40 cm rondhout af. Gebruik een verstekbak en een toffelzaag.
Dit heb je nodig: rondhout 6mm, handboor + 6mm boortje, plankje 10x10 cm, ijzerdraad 1,2 mm, houtlijm, kniptang, kurk, chenilledraad, push-pins, stiften, materialen om de kruk te versieren Beweging/Mechanica
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS
LESBRIEVEN LEERLINGENBESTAND LESBRIEF 2: RAVIJN OVERSTEKEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier (deel 2) Het ravijn Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Brainstorm ravijn oversteken Bruggen bouwen
Nadere informatieMAAK ZELF JE EIGEN MUZIEKINSTRUMENT VOOR 10 MAART
MAAK ZELF JE EIGEN MUZIEKINSTRUMENT VOOR 10 MAART De kinderen met een handicap die door het Liliane Fonds geholpen worden komen uit arme landen. Zij hebben meestal geen geld om een muziekinstrument te
Nadere informatieJeugd Verkeerskrant 7 Zie je mij?
Jeugd Verkeerskrant 7 Zie je mij? Een uitgave van Veilig Verkeer Nederland, schooljaar 2016-2017 groep 7/8 TRANSPORT Filmpje kijken Bekijk samen het filmpje. http://veilig-op-weg.nl/lesprogramma#trailer
Nadere informatieVoer deze proefjes alleen uit met je juf of meester erbij.
Voer deze proefjes alleen uit met je juf of meester erbij. Waxinelichtje en een glas - Een waxinelichtje - Een schoteltje - Een lucifer - Een glas Zet in het midden van de kring een schoteltje neer met
Nadere informatieOpdracht 1 Hoe werden mensen vroeger begraven? Je krijgt een fotoblad met oude grafmonumenten, zoals een piramide en een hunebed.
D S T R K C N T Opdracht 1 Hoe werden mensen vroeger begraven? Je krijgt een fotoblad met oude grafmonumenten, zoals een piramide en een hunebed. 1. Welk grafmonument staat op welke foto? Schrijf de goede
Nadere informatieWeet wat een wiel is en waar die voor wordt gebruikt PILOT. Leert het verschil tussen schuiven, dragen/tillen en rollen
werkblad Rijden op de maan groep 1-2 Tijdsduur 60 minuten Kerndoelen Lesdoelen De leerling: Weet wat een wiel is en waar die voor wordt gebruikt Leert het verschil tussen schuiven, dragen/tillen en rollen
Nadere informatieAanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?
Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte
Nadere informatie5.1 Zes poten en vier vleugels
LB 68-70 5. Zes poten en vier vleugels > Kijk naar de afbeeldingen op blz. 68 in je boek. Lees Zes poten en Vleugels en voelsprieten. Trek een lijn van elk woord naar het juiste onderdeel van de wesp.
Nadere informatieHoofdstuk 1 Wat zijn apps eigenlijk?
Hoofdstuk 1 Wat zijn apps eigenlijk? Welkom Wat goed dat je begonnen bent in dit boek! Het lijkt me heel leuk om samen met jou een app te maken. Als we alle stappen rustig doorlopen, heb je straks niet
Nadere informatieLeergebied: Zuid Nederland. Constructies
Techniekkit: Domein: Competentie: Leergebied: Zuid Nederland Constructies Toepassen Geschiedenis Mensen bouwen al duizenden jaren huizen om in te wonen. In de prehistorie woonden de mensen in Limburg al
Nadere informatiePeperkoekhuisje. 250 ml gepasteuriseerd eiwit Poedersuiker. 200g pure chocolade
Peperkoekhuisje Ingrediënten 400 gram honing 235 gram rietsuiker 235 gram boter 10 gram potas (U kunt ook 5 gram zuiveringszout gebruiken) 2 eetlepels water 1 kg bloem 2 theelepels gemalen kaneel 1 theelepel
Nadere informatieArcheologen logboek Namen:....
Archeologen logboek Namen:... Bladzijde 1 De antwoorden op deze vragen kun je vinden bij de internetsites die bij opdracht 1 op de WebQuest staan. Vul de antwoorden in de piramide in. De letters in de
Nadere informatieonderzoek werkblad naam: Biodiversiteit les & In de klas Buiten - zoekkaart Bodemdiertjes of site dierenzoeker.nl of de app dierenzoeker
Biodiversiteit naam: - twee bakken - tuinschop of spade - loeppotjes of vergrootglazen - zoekkaart Bodemdiertjes of site dierenzoeker.nl of de app dierenzoeker In de klas Er leven in Nederland meer dan
Nadere informatieStappenplan Hout-Beton Schutting // zuidema-schuttingen.nl 1
Stappenplan Hout-Beton Schutting // zuidema-schuttingen.nl 1 Stappenplan hout-betonschutting plaatsen Wil je een hout-betonschutting zelf plaatsen dan vind je in dit stappenplan de stappen die je moet
Nadere informatieKijk eens goed naar de trui.
Lees de uitleg over vezels en textiel. Kijk eens goed naar de trui. De trui is gemaakt van draadjes. Kijk eens goed naar de draadjes. De draadjes zijn gemaakt van dunne draadjes. Die dunne lange draadjes
Nadere informatieLeergebied: West Nederland. Besturing
Techniekkit: Domein: Competentie: Leergebied: West Nederland Besturing Ontwerpen Aardrijkskunde Toepassen Reflectie In het westen van Nederland ligt de randstad. In de randstad zijn veel steden en er wonen
Nadere informatie1. Wat weet ik er al van. Ik doe mijn werkstuk over "Tunnels en Bruggen". Ik weet er nog niet veel van, daarom wil ik er meer over weten.
Edwin van Tienen TUNNELS EN BRUGGEN Inhoud. 1. Wat weet ik er al van. 2. Tunnels. 2.1 Boren. 2.2 Tunnels in de bergen. 3. De kanaaltunnel. 3.1 Tunnel onder de zee. 3.2 De TGV. 4. Bruggen. 4.1 Onderzoeken
Nadere informatieEventjes toelichten.
Eventjes toelichten. De lessen TO bestaan steeds uit blokken van 2 lesuren. De klas wordt opgesplitst in groepen van 3 leerlingen. Per groep maken de leerlingen kennis met de verschillende richtingen die
Nadere informatieWaterdicht schuilhokje voor zwerfkat
Waterdicht schuilhokje voor zwerfkat Deze handleiding laat zien hoe je een eenvoudig schuilhokje voor een zwerfkat kunt maken, waterdicht en met piepschuim geïsoleerd zodat het buiten gebruikt kan worden.
Nadere informatieSTERREN DANSEN OP DE MUUR WAT HEB JE NODIG? BOUWTEKENING
STERREN DANSEN OP DE MUUR Als je op een onbewolkte avond naar de hemel kijkt zie je overal sterren. Net zoals je soms in wolken gekke figuren kunt ontdekken, kun je dat in sterren ook. Door lijnen te trekken
Nadere informatie1. Van je juf of meester krijg je een plaatje. Bekijk je plaatje goed. 3. Zoek samen nog vier klasgenoten met een ander plaatje.
Opdracht 1 Ongeveer 150 jaar geleden stonden er veel steenfabrieken langs de IJssel. De stenen werden van klei gemaakt. Dat kon je langs de IJssel vinden. Als de rivier overstroomde, bleef er een laagje
Nadere informatieStappenplannen Schutting plaatsen
Stappenplannen Schutting plaatsen Type tuinafscheidingen Draadafscheiding Een draadafscheiding kan redelijk snel geplaatst worden. Dit is één van de goedkoopste en meest onderhoudsvriendelijke tuinafscheidingen.
Nadere informatieWater & waterzuivering. Inlage
Water & waterzuiv waterzuiv Inlage Water & waterzuiv Proef 1 Ik en water - 2x Werkblad 1 - Schaar Dit is een memoryspel. Je speelt dit dus minstens met zijn tweeën. Het gaat over dingen die je niet kunt
Nadere informatieKrachtpatsers. Primair Onderwijs. Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam tel 0900 91 91 200 ( 0,10 p/min.) info www.e-nemo.nl e-mail info@e-nemo.
Krachtpatsers Primair Onderwijs ontdekkingsreis tussen fantasie en werkelijkheid Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam tel 0900 91 91 200 ( 0,10 p/min.) info www.e-nemo.nl e-mail info@e-nemo.nl LESMATERIAAL KRACHTPATSERS
Nadere informatieVAN DRAPENIERLAAN TOT HANDJESGRAS. Thema: verhalen
DOCENT Binnen het thema verhalen houden zich bezig met de straatnamen in. Waar komen deze straatnamen vandaan? En wat betekenen ze? En waar komt de naam zelf vandaan? Bij een bezoek aan het Historisch
Nadere informatieHANDLEIDING BETONLAMP HOUT
VOORBEREIDING Voordat we beginnen met klussen is het handig om even de benodigde onderdelen door te nemen en te checken of je alles voorbereid hebt. ONDERDELENLIJST 1 x zak 1,5 kilo snelbeton op kamertemperatuur
Nadere informatieObservatorium in samenwerking met Jet-Net Junior
Observatorium in samenwerking met Jet-Net Junior Leerlingen ontwerpen en maken een horizontaal observatorium op een schuine bergwand. Ze testen en focussen op wat nog niet werkt. bovenbouw leerkracht focus
Nadere informatieHet. Werkmap Bruggen Bouwen. 2de en 3de graad Lager Onderwijs
Het Werkmap Bruggen Bouwen 2de en 3de graad Lager Onderwijs Museum voor de Oudere Technieken Dienst educatie Augustus 2004 Beste leerkracht, De werkmap Bruggen bouwen biedt u achtergrondinformatie over
Nadere informatieAfval, daar zit muziek in!
Afval, daar zit muziek in! Wat heb je nodig? Engineering boek Schaar Lijmstift Viltstiften Balpen Materiaalbox Opdracht Ga naar https://bit.ly/2tvcwcy en bekijk het filmpje over de kunstenaar Harm Goslink
Nadere informatieMAAK JE BAKKEN & ANDERE MATERIALEN
Stap 3: MAAK JE BAKKEN & ANDERE MATERIALEN Voor je Makkelijke Moestuin gebruik je bakken die je bovenop de bestaande grond zet. Vervolgens vul je die met Makkelijke Moestuin mix. Omdat je planten minimaal
Nadere informatieBrug van papier. Lesblad voor de leerling. Materiaal dat nodig is 200 velletjes papier (A4, 80 grams) Plakband Meetlat of meetlint
Groep 3 en 4 Brug van papier 2 tot 4 kinderen Lesblad voor de leerling Materiaal dat nodig is 200 velletjes papier (A4, 80 grams) Plakband Meetlat of meetlint En verder nog Plaatjes met voorbeelden van
Nadere informatieWheels at work Katrol Stel je eens voor dat je een zware piano een verdieping omhoog moet tillen. Hoe zou het zijn om deze piano de trap op de tillen? Als je de piano met een paar katrollen omhoog hijst,
Nadere informatieOpwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is
rcheobode Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is archeoloog. Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar
Nadere informatieSpeklappen en rookworsten
Opdracht 1 Deze opdracht doe je in een groepje van vier. Nodig: A3-papier, zwarte stift. Om vlees te kunnen eten, worden er dieren geslacht. In jouw gemeente waren er vanaf 1850 veel slachterijen en vleesfabrieken
Nadere informatieZAND BOVEN WATER LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW ANTWOORDEN
ZAND BOVEN WATER LESBRIEF PRIMAIR ONDERWIJS BOVENBOUW Rotterdam is de belangrijkste haven van Europa. Steeds meer spullen reizen via Rotterdam. Sinds 2008 is de haven uitgebreid met Maasvlakte 2. Zodat
Nadere informatieTechniek? Constructies. [Geef tekst op]
Techniek? Constructies [Geef tekst op] Inhoud van de Doe-les Constructies In deze Doe-les ga je verschillende opdrachten maken die te maken hebben met techniek om je heen. Om die opdrachten te kunnen uitvoeren
Nadere informatiegroep 5/6 Thema: Water groep 1/2 groep 3/4 groep 7/8
groep 5/6 Thema: Water groep 1/2 groep 3/4 groep 7/8 LEERKRACHTENKAART 1 thema: Water Wie ontwerpt de mooiste brug? OMSCHRIJVING: De leerlingen ontwerpen en bouwen een beweegbare brug over water voor voetgangers
Nadere informatieLesbrief ZAND BOVEN WATER OPDRACHT 1 - NEDERLAND EN WATERBOUW
Lesbrief Primair onderwijs - BOVENBOUW ZAND BOVEN WATER Rotterdam is de belangrijkste haven van Europa. Steeds meer spullen reizen via Rotterdam. Sinds 2008 wordt hard gewerkt om de haven uit te breiden.
Nadere informatieTEST JEZELF (WERKBLAD BIJ ANIMATIE 3)
TEST 1: Eerst denken of eerst doen? Kruis steeds het antwoord aan dat het best bij jou past. Probeer zo eerlijk mogelijk te antwoorden. 1. Balen, je bent bijna te laat op school. Snel doorfietsen dus.
Nadere informatielesbrieven werkbladen Lesbrief 3: avonturenpakket de uitvinders en het
lesbrieven werkbladen Lesbrief 3: GELUIDSGOLVEN avonturenpakket de uitvinders en het VERBORGEN OOG Copyright De Uitvinders Uitgave 2014 Versie 3.0 geluidsgolven Geluid Proef 1 Geluid door je vingers en
Nadere informatieBeste leerkracht, leerling,
Voortraject Beste leerkracht, leerling, Binnenkort staat de Techno Trailer bij jullie voor de schoolpoort. Wij kijken er alvast naar uit om jullie te mogen ontmoeten. Graag willen we jullie die dag volledig
Nadere informatieVoorbereidende les Waterwolf in waterland
Voorbereidende les Waterwolf in waterland ------------------------------------------------------------------------------------------------------- Lesactiviteit: Een polder, dijk of boot maken Groep: 4
Nadere informatieVoeg de vloerdelen samen en zorg dat de inkepingen goed aansluiten.
Montage instructie Tunni Vloer en basis Voeg de vloerdelen samen en zorg dat de inkepingen goed aansluiten. Plaats de bodem op een stabiele plaats, nadat u de onderkant van de bodem met lijnolie behandeld
Nadere informatieWa W rm r t m e Inlage
Inlage Proef 1 nattigheid - 1 Erlenmeyer (nr. 10) - 1 Rubberen stop (nr. 18) - Heet water Doe wat heet water in de erlenmeyer. Doe de stop erop en kijk wat er gebeurt. Kun je dit beschrijven? Proef 2 Frisse
Nadere informatieOntwerp je eigen prefabhuis
Ontwerp je eigen prefabhuis Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding Wist jij dat er in Nederland iets meer dan 7 miljoen huizen staan? Tegenwoordig worden de meeste
Nadere informatie1. Je krijgt van je juf of meester een plaatje. Bekijk het plaatje goed.
D S T R K C N T LS 1 Opdracht 1 Nodig: papier en lijm 1. Je krijgt van je juf of meester een plaatje. Bekijk het plaatje goed. 2. Zoek nu een klasgenoot met een ander plaatje. 3. Zoek nu samen nog vier
Nadere informatielesbrieven vervuild water avonturenpakket de uitvinders en het werkbladen Lesbrief 2:
lesbrieven werkbladen Lesbrief 2: vervuild water avonturenpakket de uitvinders en het VERBORGEN OOG Copyright De Uitvinders Uitgave 2014 Versie 3.0 vervuild water WAter zuiveren Proef 1 Bezinken Materialen
Nadere informatieBOUWEN VAN EEN ZEEPKIST
www.detitanen.be Sint-Denijs BOUWEN VAN EEN ZEEPKIST Hoe bouw ik een zeepkist? * Ook nu is een nostalgische zelfgemaakte zeepkist voor kinderen nog altijd felbegeerd speelgoed. Het stuurwiel is slechts
Nadere informatieWerkboek. N31 Harlingen 2017
Werkboek N31 Harlingen 2017 De N31 is een gezamenlijke opdracht van Rijkswaterstaat, provincie Fryslân en gemeente Harlingen met als partner ProRail. Ballast Nedam ontwerpt en legt de nieuwe N31 aan in
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS
LESBRIEVEN LEERLINGENBESTAND LESBRIEF 1: WATER VERZAMELEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Opdracht 4: Brainstorm over water Bouw een water-takel-kraan
Nadere informatiehttp://www.kidzlab.nl/index2.php?option=com_content&task=vi...
Veelvlakken De perfecte vorm Plato was een grote denker in de tijd van de Oude Grieken. Hij was een van de eerste die de regelmatige veelvlakken heel bijzonder vond. Hij hield ervan omdat ze zulke mooie,
Nadere informatieHANDLEIDING BETONLAMP ALUMINIUM RECHTOP
VOORBEREIDING Voordat we beginnen met klussen is het handig om even de benodigde onderdelen door te nemen en te checken of je alles voorbereid hebt. ONDERDELENLIJST 1 x zak 1,5 kilo snelbeton op kamertemperatuur
Nadere informatieKernvraag: Hoe laat ik iets sneller afkoelen?
Kernvraag: Hoe laat ik iets sneller afkoelen? Naam leerling: Klas: http://www.cma-science.nl Activiteit 1 Hoe stroomt warmte? 1. Wat gebeurt er met de temperatuur in een verwarmde kamer wanneer je het
Nadere informatieBouwmaterialen door de eeuwen heen
Bouwmaterialen door de eeuwen heen 1. Kies bouwmaterialen voor jouw huis Stel dat jij op een dag de kans krijgt om zelf een huis te verbouwen of te bouwen. Welke materialen zou jij kiezen voor de constructie
Nadere informatie-Je moet stoppen, ook afslaan mag niet. (denk aan: niet tegen de armen rijden)
Superfietser 2015 Belangrijkste regels -Volg de aanwijzingen van de politie. -Iedereen moet stoppen. -Je moet stoppen, ook afslaan mag niet. (denk aan: niet tegen de armen rijden) -Je mag doorrijden. -STOP
Nadere informatieDOCENT. Thema: water DROOG NAAR DE OVERKANT. groep 3 en 4. Stadshagen
In groep 1 en 2 hebben de leerlingen ontdekt dat er veel water in is en hebben ze onderzocht welke dieren in en bij het water leven. In groep 3 en 4 verdiepen de leerlingen hun kennis over het water in
Nadere informatieStaphorst op de kaart
Opdracht 1 Je krijgt een oude kaart van de. Deze kaart is in 1866 gemaakt. Dat is ongeveer 150 jaar geleden. Nodig: kleurpotloden 1. Onderstreep Rouveen, Staphorst en IJhorst met een rood potlood. 2. Zet
Nadere informatieINBOUWHANDLEIDING Steel Plus KORFU Achtvormig zwembad
INBOUWHANDLEIDING Steel Plus KORFU Achtvormig zwembad Gefeliciteerd met uw nieuwe inbouwzwembad van Fonteyn. Fonteyn staat garant voor een kwaliteitsproduct, daarom worden de nieuwste technieken toegepast
Nadere informatieTEST 1: Eerst denken of eerst doen? Kruis steeds het antwoord aan dat het best bij jou past. Probeer zo eerlijk mogelijk te antwoorden.
TEST 1: Eerst denken of eerst doen? Kruis steeds het antwoord aan dat het best bij jou past. Probeer zo eerlijk mogelijk te antwoorden. 5. Onderweg naar een feestje doe je nog even snel een boodschap.
Nadere informatienaam WERKBLAD in de buurt van de school Bekijk de buurt waar de school staat. Probeer de vragen te beantwoorden.
WERKBLAD in de buurt van de school Bekijk de buurt waar de school staat. Probeer de vragen te beantwoorden. Ga het vragen. Zoek in boeken en op internet. Schrijf de antwoorden op. Zoek er plaatjes bij.
Nadere informatieElastiek voertuig. Janne Rijpma. HLR 2bwe. Crea-science. Mevr. Plomp
Elastiek voertuig Janne Rijpma HLR 2bwe Crea-science Mevr. Plomp De opdracht: De opdracht is om een voertuig te maken dat zich vooruit beweegt op elastiekjes. Mijn verwachting: Toen ik de opdracht voor
Nadere informatieDe school is van ons
De school is van ons Werkboek sociale vaardigheden op school Uitgeverij Eenvoudig Communiceren LEZEN VOOR IEDEREEN UITGEVERIJ EENVOUDIG COMMUNICEREN Dit werkboek is van: Voornaam:... Achternaam: Leeftijd:...
Nadere informatieVerbouw een gebouw in samenwerking Expertisecentrum W&T Zuid-Holland
Verbouw een gebouw in samenwerking Expertisecentrum W&T Zuid-Holland Leerlingen bedenken een nieuwe bestemming voor een gebouw. Ze houden rekening met de wensen van bewoners. bovenbouw leerkracht focus
Nadere informatieOp reis door de hedendaagse kunst
Op reis door de hedendaagse kunst Bijna iedereen gaat graag op reis; je ziet eens wat anders, ontmoet nieuwe mensen, beleeft avonturen en hebt plezier. Eigenlijk hoef je helemaal niet zo ver weg om die
Nadere informatieSchilderen op leer. Door Rebecca Siccama
Schilderen op leer Door Rebecca Siccama Inleiding Ben jij altijd op zoek naar iets bijzonders? Wil je graag origineel zijn en niet meedoen met de grijze massa? Ben jij die creatieve vrouw, die er graag
Nadere informatieLesbrief: Dagje uit Thema: Wat is Mens & Dienstverlenen?
Lesbrief: Dagje uit Thema: Wat is Mens & Dienstverlenen? Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding Je bent vast wel eens een dagje uit geweest. Met school of met je
Nadere informatieBelang van water. Naam: Klas: Docent: Opdrachtenblad voor Leerlingen.
Belang van water Naam: Klas: Docent: Opdrachtenblad voor Leerlingen. Opdracht 1 A. Zoek uit welk wapen bij welke stad hoort. Noteer bij elk wapen de naam van de stad. B.Trek een lijn van elke naam naar
Nadere informatieRegenwormen Tijdstip: in september, oktober en november, na een regenbui.
KB2 Tijdsinvestering: 45 minuten Regenwormen Tijdstip: in september, oktober en november, na een regenbui. 1. Inleiding Een mol eet per jaar wel 50 kg wormen. Dat is veel, maar als je bedenkt dat in je
Nadere informatieBamboe verbindingen. Een analyse van mogelijke verbindingen met bamboe op basis van kracht opname, sterktes, zwaktes en oplossingen
Bamboe verbindingen Een analyse van mogelijke verbindingen met bamboe op basis van kracht opname, sterktes, zwaktes en oplossingen Bamboe verbindingen maken Bamboe is rond. Dit zorgt voor een hoop uitdagingen
Nadere informatieIt's Dreamtime! Goedemorgen allemaal!
It's Dreamtime Goedemorgen allemaal Vandaag start de workshop "Dreamtime". De eerste online workshop die iedereen via dit weblog kan volgen. We gaan in 6 weken tijd een schattig kastje maken met alles
Nadere informatiewww.praktischtechniek.nl
D. Bekijk nu de andere zaklampen. Vul de tabel in. Werken alle zaklampen? Ja / nee Omdat: Welke zaklamp schijnt het langst? Techniekkit: Noord Nederland Domein: Energie omzetting Competentie: Ontwerpen
Nadere informatieSpelen met zand. Zandpaspoort voor kinderen van 7 tot en met 12 jaar
Spelen met zand Zoals je hebt kunnen zien is zand heel interessant, maar zand is ook heel erg leuk. Je kunt er namelijk onwijs goed mee spelen! Zandpaspoort voor kinderen van 7 tot en met 12 jaar Schrijf
Nadere informatieNatuur dagboek. Op ontdekking in je achtertuin
Natuur dagboek Op ontdekking in je achtertuin Hey daar! Dit is jouw eigenste, hoogst persoonlijkste Dit natuurdagboek is van natuurdagboek. Trek de tuin, het park of het bos in. Gebruik je ogen, oren en
Nadere informatieHoe een trog van 3 meter maken.
Hoe een trog van 3 meter maken. Door Jan Tholhuijsen We kennen allemaal de prachtige 2-300 jaar oude troggen, helemaal met de hand uitgebeiteld. In Nederland zijn die onbetaalbaar, zeker als het om bovenstaande
Nadere informatieHet kiemen van zaden
Het kiemen van zaden Dit Werkblad is van... Bij deze opdrachten gaan we in een aantal weken het ontkiemen van zaden volgen. We hebben daarvoor bonen uitgekozen, omdat dit zaden zijn, waarbij de ontkieming
Nadere informatieTechniek? Constructies. [Geef tekst op]
Techniek? Constructies [Geef tekst op] Inhoud van de Doe-les Constructies In deze Doe-les ga je verschillende opdrachten maken die te maken hebben met techniek om je heen. Om die opdrachten te kunnen uitvoeren
Nadere informatieonderzoek water opdrachtkaart Onderdeel A les 5-6.6
Onderdeel A 1. 2. 3. 4. 5. Lees de opdracht. Noteer de verwachting. Voer het onderzoek uit. Noteer het resultaat. Noteer de verklaring. - twee glazen - bol dikke wol - schaar - liniaal - viltstift, donkere
Nadere informatieTechniekkit: Oost Nederland. Domein: Overbrengingen. Competentie: Ontwerpen Toepassen Reflectie. Leergebied: Aardrijkskunde
Techniekkit: Oost Nederland Domein: Overbrengingen Competentie: Ontwerpen Toepassen Reflectie Leergebied: Aardrijkskunde 1. Mensen zijn vaak onderweg. Naar school, het werk, de sportclub, opa en oma of
Nadere informatieOp Voeten en Fietsen 3
Op Voeten en Fietsen 3 Wie mag eerst? Een uitgave van Veilig Verkeer Nederland, schooljaar 207-208 groep 5/6 Je ziet de hoofdingang van een school. Op de weg en de stoep voor de school zie je verschillende
Nadere informatieINBOUWHANDLEIDING Steel Plus KORFU Rond zwembad
INBOUWHANDLEIDING Steel Plus KORFU Rond zwembad Gefeliciteerd met uw nieuwe inbouwzwembad van Fonteyn. Fonteyn staat garant voor een kwaliteitsproduct, daarom worden de nieuwste technieken toegepast bij
Nadere informatieGeschiedenis en Techniek Groep 7
Geschiedenis en Techniek Groep 7 Water verplaatsen Grieken en Romeinen Groep 7 Handleiding voor de leerkracht Deze handleiding en de opdrachten zijn bedoeld als aanvulling op de geschiedenislessen over
Nadere informatielesbrieven De ontdekking avonturenpakket de uitvinders en het zonnewiel leerlingenbestand Lesbrief 3: Verhaal deel 1: De laatste ansichtkaart
lesbrieven leerlingenbestand Lesbrief 3: De ontdekking Verhaal deel 1: De laatste ansichtkaart Opdracht 1: Horizonverfraaiing Verhaal deel 2: De ontdekking Opdracht 2: Laat maar draaien Opdracht 3: Steentjes
Nadere informatieAluminium Broeikas. extremshops.eu Grape 1.01 17-06-10. Model: Grape. Benodigd gereedschap
Aluminium Broeikas Model: Grape Benodigd gereedschap extremshops.eu Grape.0 7-06-0 Instructies Voor het juiste gebruik, raden we u aan de opbouw van de structuur op basis van deze gids te maken en deze
Nadere informatieStap Vooruit 1. Hoe ga jij naar school? Start Veilig lopen. Les 1 Dit ontdek je: groep 4
Stap Vooruit 1 Hoe ga jij naar school? Een uitgave van Veilig Verkeer Nederland, schooljaar 2017-2018 groep 4 Start Veilig lopen Voetgangers horen op de stoep. Kruis aan wie een voetganger is. Les 1 Dit
Nadere informatieOp de website smartkidslab.nl vind je de meetinstrumenten en uitleg hoe je aan de slag kunt.
Hoe schoon is de lucht die je inademt? Is zwemwater hetzelfde als drinkwater? Zitten er veel of weinig microben in de grond? En wat betekent dat? Ontdek hoe gezond jouw buurt is en wat je zelf kan doen
Nadere informatieTe veel UV-straling verbrandt je huid, op zonnige dagen gaat dat heel snel! Misschien wel net zo snel als een groentenschotel onder de grill?
vergelijk jouw data Sneeuw reftecteert tot 80 % van UV-straling. Dan verbrand je dus extra snel, van alle kanten! Goed Insmeren met zonnebrandcrème tijdens de wintersport! De meeste UV-straling vangen
Nadere informatieDoe je spreekbeurt over afval en Attero COLA
Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA Kinderen die een spreekbeurt willen geven Wat een goed idee! Je wilt je spreekbeurt houden over afval, afvalscheiding of recycling. Een super interessant onderwerp
Nadere informatieDoe je spreekbeurt over afval en Attero COLA
Doe je spreekbeurt over afval en Attero COLA Kinderen die een spreekbeurt willen geven Waar op de wereld wordt het afval nog verwerkt op de manier van vroeger? Wat een goed idee! Je wilt je spreekbeurt
Nadere informatieZelf een (folie) vijver aanleggen
Zelf een (folie) vijver aanleggen Zelf een (folie) vijver aanleggen Materialen Gereedschap Touw Vijverfolie Zand Decoratiestenen Lat Vijverafdeknet Schep Waterpas Emmer Tuinslang Rolmaat Schaar Vijverpomp
Nadere informatieLEESTIP. Speel- & Leerbrief JULI 2015 1. Marja Baeten. Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar SPELEN MET WATER! JULI 2015.
Pedagogisch werken met plezier s Speel- & Leerbrief JULI 2015 SPELEN MET WATER! Water: het kost bijna niets, het is bijna overal en het is zo heerlijk verfrissend in de zomer! Kortom, een prima speelmateriaal
Nadere informatie