De invoering van het kadaster in Limburg

Transcriptie

1 De invoering van het kadaster in Limburg De gebruikte informatie voor deze handleiding is een samenvatting getrokken uit de "Kadastergids", Gids voor de raadpleging van hypothecaire en kadastrale archieven uit de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw, geschreven door mr. F. Keverling Buisman en ir. E. Muller, een uitgave van de Rijksarchiefdienst te Den Haag in Inleiding In 1832 werd in Nederland het kadaster ingevoerd met een tweeledig doel, nl. ten behoeve van de belastinggrondslag en als wettelijk middel om onroerend goed aan te geven. Deze dubbele doelstelling is ook de reden dat er twee soorten bewaarders zijn, namelijk de provinciale en de bijzondere bewaarder. Na een korte periode van autonomie viel deze laatste functie vanaf 1839 samen met die van hypotheekbewaarder. Tenslotte werd de tweede functie in 1844 geheel opgeheven. Limburg had echter in 1830 de zijde van de Belgen gekozen tijdens de Belgische opstand. Gevolg hiervan was dat een Nederlands leger te Maastricht werd gestationeerd en dat de staat van beleg tot de daadwerkelijke toevoeging bij Nederland in 1839 van kracht was. Gevolg van dit alles was dat de invoering van het kadaster in Nederland in 1830 niet voor Limburg gold. De voorbereidingstijd was, gezien de perikelen van de onafhankelijkheidsstrijd met de Belgen, te kort geweest. Maastricht en Sint-Pieter waren in 1837 gedeeltelijk klaar (secties A, B en C). De rest van de gemeenten lag echter ver achter hetgeen betekende dat de daadwerkelijke invoering op een ingewikkelde manier tot stand is gekomen. Het bijgevoegde ingekleurde kaartje laat de toenmalige Limburgse gemeenten zien. De ingetekende kleur geeft aan wanneer het kadaster daadwerkelijk van start is gegaan. Gemeenten die op 1 januari 1842 nog niet zo ver waren dienden zich te bedienen van de oorspronkelijke kaarten en registers zoals die waren opgesteld ten gevolge van de wet van 3 frimaire an VII (23 november 1798) tijdens het Franse Napoleontische bewind. De minuutplans dienen de situatie ten tijde van de invoering van het kadaster onveranderd aan te geven. Als gevolg hiervan treft men op het kadaster te Roermond minuutplans aan die bijgehouden zijn. Ook zijn er soms twee verschillende minuutplans naast elkaar. De invoering van het kadaster als aanduiding van grond en gebouwen heeft niet tot al te veel moeilijkheden geleid. Bij de toepassing als grondslag voor de bepaling voor de grondbelasting (voor het eerst geheven in 1842) ligt dit echter duidelijk anders. In tegenstelling tot het Belgische systeem van belastingheffing legde het Nederlandse sterk de nadruk op zogenaamde kohierbelastingen zoals de grondbelasting en de personele belasting. Hierdoor werd het bezit van onroerend goed zwaar belast terwijl de handel van fiscale beperkingen verschoond bleef. Het systeem was gunstig voor de steden in het westen maar een grote last voor de sterk op landbouw georiënteerde provincies als Groningen, Friesland en niet in de minste plaats Limburg. De gouverneur van Limburg meldt in zijn jaarverslag van 1842 echter dat de Nederlandse wetgeving de Belgische langzaamaan vervangt. 1. De tweeledigheid Wanneer men in Nederland te maken heeft met onroerend goed weet men wel zo ongeveer wat het kadaster doet. Toch is enige voorzichtigheid in deze op zijn plaats. Dit heeft te maken met de reeds aangeduide tweeledige functie van het kadaster. En hoewel verenigd in één instantie hebben ze feitelijk weinig met elkaar uit te staan. In het geval van onroerend goed registratie geeft men de toestand weer: wie is eigenaar; in het andere geval: wie wordt eigenaar. Ondanks het subtiele verschil in aanduiding is er een wezenlijk verschil in de basis ervan zoals we in het navolgende zullen zien.

2 1.1 De kadastrale registers Feitelijk is het kadaster een rijksadministratie van zakelijk gebruiksrecht op de grond. In de kadastrale legger houdt het kadaster dit zo goed als mogelijk bij in de zogeheten kadastrale legger. Het hoofddoel hiervan was een rechtvaardig systeem op de heffing van grondbelasting mogelijk te maken. Vandaar dat het vooral de fiscale gegevens waren die van belang werden geacht sinds de invoering van de hierna te beschrijven openbare registers. De wettelijke basis van het kadaster was een samenvatting van wetten en decreten die golden volgens de Franse wetgeving: het Receuil Methodique (letterlijk het systematische boek). Momenteel wordt deze basis gevormd door de wet op de grondbelasting van 26 mei 1870 (Staatsblad 82). Dit betekent dat het kadaster gebaseerd is op een administratief-rechtelijke grondslag. De overheid trekt ten behoeve van haar belastingheffing conclusies uit de geregistreerde stukken. Juridisch gezien bevatten de kadastrale leggers de rechtsgevolgen uit de geregistreerde feiten van de openbare registers. Het kadaster haalt haar gegevens echter uit meerdere bronnen, waaronder de aangiften voor de successie en de waarnemingen van de landmeter in het veld. Op deze wijze is het kadaster uitgegroeid tot een instituut waar de voornaamste gegevens over eigendom van onroerend goed te vinden zijn. Overigens ook de beperkingen hierop. Elke particulier mag de kadastrale administratie inzien en onderzoeken hoe de ambtenaar aan de gegevens is gekomen. Door dit openbare karakter van deze administratie kunnen ook fouten aan het licht komen. De legger en de kadastrale kaart zijn de beide pijlers waarop het kadaster is gebouwd waarbij vooral de legger is verworden tot belangrijkste toegang voor allerlei openbare registers. Zonder deze toegang zouden vele akten onvindbaar worden. 1.2 De openbare registers De openbare registers worden in opdracht van de overheid door de hypotheekbewaarder bijgehouden. Deze zijn openbaar en mogen door iedereen geraadpleegd worden. Hiertoe houdt de hypotheekbewaarder register bij waarvan het zogeheten openbare register deel uit maakt. De term hypothecair is hierbij enigszins misleidend omdat hieronder zowel de registratie van hypotheekrecht hierin plaatsvindt alsook de zakelijke rechten die daarop betrekking hebben. De rechtsgeldigheid van deze registers ontstond in 1838 bij de invoering van het Burgerlijk Wetboek waarin werd gesteld dat inschrijving een vereiste was om onroerend goed rechtsgeldig te verkrijgen. In het register dienden diverse zaken vastgelegd te worden waaronder de uittreksels van de hypotheekakten en alle andere akten met betrekking tot het verkrijgen van zakelijke rechten (hypotheek is ook slechts één soort van zakelijk recht) evenals beslagleggingen. Om dit te verduidelijken beschrijven we nu in het kort de juridische procedure voor het vestigen en overdragen van zakelijke rechten op onroerende goederen. Om het eigendom, vruchtgebruik of bijvoorbeeld een erfpachtrecht te verkrijgen heeft men een rechtsgeldige overeenkomst nodig zoals een akte van koop en verkoop, ruiling, etc. Zulk een overeenkomst is vormvrij hetgeen betekent dat deze zowel mondeling als schriftelijk tot stand mag komen. Uit deze overeenkomsten vloeien verbintenissen (verplichtingen) voort. Als voorbeeld nemen de koop. Hierbij moet de koper bij koop en verkoop de koopsom betalen en de verkoper het huis en/of de grond leveren. Het woord levering wordt hier gebruikt als inbezitstelling (sleutelovergave bijvoorbeeld). Dit is echter heel wat anders dan de juridische levering. Deze kan enkel geschieden door het overschrijven van een notariële transportakte in de openbare registers zodat iedereen hiervan kennis kan nemen. In feite zijn de openbare registers dus publicaties van private personen waarmee zij kennis geven van zakelijke aanspraken op onroerende goederen die zij beweren te bezitten. Deze openbaarheid van de transportakten is een van de pijlers waarop het rechtsverkeer in onroerende goederen berust. Dit alles zou echter maar een beperkt resultaat opleveren als men deze akten moeilijk kan vinden en als men niet weet op welk grondstuk de akten betrekking hebben. Het is nu juist de kadastrale boekhouding die deze tekortkomingen opvangt. De eerste doordat deze boekhouding de belangrijkste toegang tot de openbare registers vormt; en de tweede doordat belanghebbenden doordat belanghebbenden verplicht zijn het goed te specificeren door de kadastrale perceelaanduiding. Sinds de invoering ervan is de kadastrale boekhouding steeds meer aan deze

3 doelstelling aangepast. De combinatie van de openbare registers en de kadastrale boekhouding is een twee-eenheid geworden die een veel betere administratie oplevert dan beide elk voor zich zou kunnen realiseren. 2. Het kadaster 2.1 De periode vóór de invoering van het kadaster Voor de invoering van het kadaster was de grondboekhouding om belastingheffing mogelijk te maken een zaak van de gewestelijke en stedelijke overheden. Om de belasting kohieren aan te kunnen leggen diende men de gegevens omtrent de eigendommen zoals de ligging, aard, grootte, belastbare opbrengst en uiteraard de naam van de belastingplichtige vast te leggen. De gegevens treft men onder diverse namen aan zoals o.a. bunderboek, schatboek, etc. Er zijn echter grote verschillen in zowel de tijdstippen van vastlegging alsook de heffingssystematiek zelf. Eigenlijk kan men in deze periode niet spreken van een echte systematische registratie zoals die bij het kadaster wel het geval is. Na het tot stand komen van de eenheidsstaat in 1805 werd onder meer bepaald dat er een belasting zou worden geheven op basis van de waarde van de grondeigendommen, nl. de honderdste en tweehonderdste penning. Dit betekent derhalve 1 en 0,5%. De invoering ervan kwam tot stand in Onmiddellijk werd er begonnen met een algehele opmeting en kartering van de landerijen volgens eenzelfde standaard lengtemaat want ook dit was voor die tijd niet het geval geweest. Elke stad of regio had haar eigen maten gekend. In deze periode zijn diverse bronnen aangelegd die overigens allemaal door de toenmalige machthebber, de Fransen, zijn afgekeurd. Zo zijn er de zogeheten maatboeken waarin een schetstekening (niet op schaal) van het gemeten perceel met de opgave van de aard (bos-, bouw- of weiland), de oppervlakte en de naam van de eigenaar. Tevens werden er aanwijzende tafels (niet te verwarren met de overbekende oorspronkelijke aanwijstafels die later werden aangelegd) opgemaakt. Als laatste zogenaamde verpondingskaarten op een schaal van 1:5000. Bij sommige archiefdiensten vindt men nog de zogeheten Livres de Mutations oftewel Registers van eigendomsovergangen. Deze dateren nog van vóór de invoering van het kadaster en waren bedoeld de wijzigingen in de eigendomssituatie in reeds gekadastreerde gemeenten te verzamelen. Deze register waren bij wet van 3 frimaire an VII ( ) opgericht en elke gemeente hield dit register in tweevoud bij; één ten behoeve van de aantekeningen van verkoop (soms ook afbraak en opbouw) van gebouwde eigendommen; het ander voor de ongebouwde. Ze bevatten de nodige gegevens over het verkochte object, de koper en verkoper in een chronologische volgorde. Voor zover ze bewaard zijn gebleven zijn zij op grond van Koninklijk Besluit 17 juli 1915 in Staatsblad no 334 aan de rijksarchieven overgedragen. 2.2 Werkzaamheden als voorbereiding op het kadaster Ten gevolge van de inlijving bij het Franse keizerrijk in 1810 werd ook in onze streken de Franse wetgeving ingevoerd, zo ook de belastingheffing. Een aantal van deze wetten en decreten hebben later ook nog deel uitgemaakt van de zogeheten Receuil Methodique waarop het kadastrale systeem is uitgelegd. De grondgedachte van de Fransen was een rechtvaardigere verdeling van de belastingheffing. Volgens de daaruit vloeiende richtlijnen is men in 1811 ook in de Nederlanden begonnen met het opzetten van een systeem op basis van een perceelsgewijs kadaster. Ook nadat de Fransen waren vertrokken heeft men veel van hun wetten en decreten gehandhaafd. Er was immers door de Franse Revolutie en de nasleep ervan een nieuwe wereldorde geschapen. Dat het niet zo vlotte met het aanleggen van deze systemen blijkt uit verschillende wetsartikelen en koninklijke besluiten waarmee werd getracht de zaak te bespoedigen. Het zou echter zo'n 20 jaar duren vooraleer men met de metingen klaar was.

4 Men ging hierbij als volgt te werk: Allereerst werd het gehele land opgemeten en tekende men alle huizen, wegen, waterlopen en landerijen in op een kaart van 67 bij 100 cm. Op deze wijze ontstond de eerste kadastrale kaart. De verschillende ingetekende stukken kregen daarbij een nummer dat in het midden van het getekende perceel werd gezet. De opmerking werd per gemeente afgehandeld en omdat deze grondgebieden meestal te groot waren om op één kaart weer te geven werd deze verdeeld in zogeheten secties A, B, C, etc. In elke sectie werd met de nummering opnieuw begonnen bij 1. Deze kaarten zijn niet allemaal op dezelfde schaal getekend. Zo zijn de dichtbebouwde delen zoals stads- en dorpskernen vaak op schaal 1:1250 getekend terwijl voor de landelijke gebieden 1:2500 werd gehanteerd. Gebieden met zeer grote (>2 ha) percelen tekende men op schaal 1:5000. Later (tegen het einde van de negentiende eeuw) hanteerde men veelal 1:1000 of 1:2000 als schaalverhouding. Ter verduidelijking van de kaarten paste men kleuren toe om bepaalde soorten eigendom vast te leggen. Huizen gaf men aan in karmijnrood, wegen in gebrande sienna (bruin) terwijl waterlopen met ultramarijn (blauw) werd aangeduid. Kerkelijk goed werd in kobaltblauw ingekleurd. Sectie- en gemeentegrenzen gaf men aan met gekleurde biezen. Na het aanleggen van de kaart kon men beginnen met de schatting van de opbrengst van de grond en de gebouwen ten behoeve van de grondbelastingheffing. Hiertoe werden de eigendommen in klassen ingedeeld. Aan de hand van deze klassen werd de aanslag berekend. Men tekende dit alles op in voorlopige Aanwijzende Tafels der Grondeigenaren. Tegen 1832 was men gereed met deze actie. De opgenomen gegevens werd aan de geregistreerde eigenaar meegedeeld terwijl de lijsten op de secretarie van de gemeenten ter inzage klaar lagen. Eigenaren konden in deze fase nog op- of aanmerkingen maken die op de voorlopige tafels werden bijgewerkt. Aan de hand hiervan werden de Oorspronkelijke Aanwijzende Tafels (OAT) opgemaakt. Per wet werd in 1832 de grondbelasting op basis hiervan ingevoerd. Hoewel de heffing met de aanleg van de OAT feitelijk was vastgesteld is de belasting zelf geleidelijk aan ingevoerd omdat de verschillen met het daarvoor gehanteerde verpondingssysteem te groot waren. Vanaf 1832 diende men nu alle kadastrale gegevens bij te houden om de belastingheffing te laten functioneren. Hiertoe was het van belang dat de kadastrale plans en de bijbehorende registers zoveel mogelijk de werkelijke momentele toestand voorstelden. Om de invoering van het systeem kracht bij te zetten werd vanaf 1832 verplicht de nieuwe kadastrale aanduidingen te gebruiken. Dit ging echter niet zonder slag of stoot omdat het kadaster nog niet officieel van start was gegaan. Om deze lacune op te vangen werd via de Staatscourant aangekondigd dat de leggers hiertoe op het gemeentehuis aanwezig waren. Hoewel er nog vele wetten volgden om het gebruik van dit registratiesysteem in te voeren was een van de belangrijkste stappen in de goede richting de verplichting tot gebruik ervan door notarissen in Daarna ging het zienderogen beter. In 1826 ging het kadaster over van de administratie van de directe belastingen naar de administratie van de registratie waartoe ook de bewaring van de hypotheekregisters behoorde. Hierdoor kreeg men de beschikking betreffende de grootte en belastbare opbrengst van de kadastrale percelen waardoor men onder meer bij de overdracht en de successie de opgegeven waarden hiermee kon vergelijken. Sinds 1832 werden de kaarten en registers per provincie centraal in de provinciale hoofdstad bewaard terwijl er voor het publiek bijzondere bewaringen werden ingericht.

5 2.3 De organisatie van de kadasteradministratie De oorspronkelijke kadastrale stukken die de toestand van de gemeenten in 1832 weergeven worden aldus gevormd door: de Oorspronkelijke Aanwijstafels. Deze tafels bevatten per kadastrale gemeente in volgorde van de sectie en perceelnummers de opgave van naam, woonplaats en beroep van de eigenaar, de soort bebouwing, grootte ervan en de klasse en daaruit geschatte belastbare opbrengst voor elk kadastraal perceel. De OAT geeft dus de exacte situiatie van de dag van invoering weer. De veranderingen hierop zijn opgenomen in de zogeheten Suppletoire Aanwijzende Tafels. de minuutplans, het resultaat van de in de jaren verrichte opmetingen. Deze plans mochten niet gewijzigd worden en geven derhalve ook de situatie weer van 1 oktober We kunnen derhalve stellen dat deze beide documenten de grondslag van het Nederlandse kadaster vormen die ongewijzigd bewaard gebleven is. De wijzigingen, voortvloeiende uit de akten die in de openbare registers werden overgeschreven, werden verwerkt in de volgende registers: Perceelsgewijze Kadastrale Legger. Deze legger is absoluut het belangrijkste kadastrale register. Het bevat voor een deel dezelfde gegevens als de Oorspronkelijke Aanwijzende Tafels, maar dan anders gerangschikt. Alle percelen waarop binnen één kadastrale gemeente door dezelfde persoon dezelfde zakelijke rechten worden uitgeoefend, worden hierin onder één hoofd samengebracht. In dit hoofd vindt men wederom de naam, voornaam, beroep en woonplaats van de betrokkene vermeld. Deze hoofdvermelding vormt een leggerartikel. Bij de afzonderlijke percelen worden de voor de heffing van de grondbelasting belangrijke zaken vastgelegd evenals verwijzingen naar de verkrijgingstitel (Registers van overschrijving), de kadastrale plans etc. In tegenstelling tot de Oorspronkelijke Aanwijstafels worden in deze legger wel wijzigingen aangebracht, bijvoorbeeld bij wisseling van eigenaar of splitsingen danwel samenvoegingen. Het bijhouden van deze leggers geschiedde met behulp van enkele kadastrale staten (zoals de nummers 73 en 75). Aangezien de inhoud van deze staten in de leggers is verwerkt zijn deze voor onderzoek nauwelijks interessant en worden ze enkel geraadpleegd bij onduidelijkheden in de PKL. Oorspronkelijk werden de leggers in alfabetische volgorde van de achternaam van de eigenaren aangelegd. Hiertoe plaatste men aan het begin van elk nieuw deel een alfabetische lijst van de rechthebbenden. Later is men overgegaan tot het aanleggen van alfabetische lijsten in aparte register die op hun beurt weer zijn afgeschaft na de invoering van de Algemene Naamwijzer. Aangezien een PKL door de vele veranderingen in de loop der tijd veel vervallen leggerartikels bevatte werden de nog van belang zijnde gegevens overgenomen in een nieuw register. Suppletoire Aanwijzende Tafels. Aangezien men de OAT niet mocht wijzigen diende men een apart register aan te leggen om deze in op te nemen; dat werden de Suppletoire Aanwijzende Tafels. Aanvankelijk hadden deze tafels een tweeledig doel, te weten de verandering van een perceel aan te tekenen evenals de wijziging van de zakelijk gerechtigde. Het overgrote deel bestond echter uit eigendomsoverdrachten van ongewijzigde percelen. Het perceel werd dan in de Suppletoire Aanwijzende Tafel opnieuw ingeschreven onder de naam van de nieuwe eigenaar. Ook plaatste men een verwijzing naar het leggerartikel waarin de nieuwe eigenaar voorkwam. In 1844 werd echter bepaald dat de Suppletoire Aanwijzende Tafels niet meer bijgehouden dienden te worden voor eigendomsveranderingen van gehele percelen maar enkel nog voor percelen die een verandering ondergingen ten gevolge van splitsing danwel samenvoeging. De eigendomsveranderingen werden daarna enkel nog opgetekend in de PKL. Hierdoor verviel echter de verwijzing op welk artikelnummer zich een bepaald kadastraal perceel bevond. Om dit te verzorgen werd het hierna beschreven register genaamd 71 in het leven geroepen. In 1863 zijn de Suppletoire Aanwijzende Tafels geheel vervallen. Register No. 71. Dit register werd op 1 oktober 1844 in gebruik genomen om per kadastraal perceel een rechtstreekse verwijzing te krijgen naar het leggerartikel. Alle percelen die bij het aanleggen ervan bestonden, zijn daarin in numerieke volgorde sektiegewijs ingeschreven. Bij veranderingen wordt het oude leggerartikel niet doorgehaald maar het nieuwe erachter aangevuld. Indien percelen vervallen door splitsing of samenvoeging wordt tevens vermeld in welke nieuwe percelen ze zijn opgenomen of uit welke percelen het nieuwe perceel is

6 gevormd. Algemene Naamwijzer. Per 1 januari 1929 werd de Algemene Naamwijzer ingevoerd, een kaartsysteem als opvolger van de tot dan toe gebruikte naamwijzer op het Algemeen Register, dat feitelijk tot de hypothecaire administratie behoorde. Hoewel deze naamwijzer een nummer van de hypothecaire administratie draagt, Hyp. No. 5, past hij eigenlijk meer in de kadastrale boekhouding. Voor iedereen die in de kadastrale legger werd vermeld werd een kaart aangelegd met daarop de verwijzingen naar de kadastrale gemeente waarin de goederen waren gelegen en het leggerartikel waarop zijn naam daar voorkomt. Soms vindt men ook een verwijzing naar het deel en nummer van het overschrijvingsarchief (Hyp. no. 4) waarbij voor de persoon voor het eerst een leggerartikel wordt aangelegd. De vervallen kaarten werden uit het systeem verwijderd en apart bewaard. Tot de kadastrale archieven behoort een grote verzameling en variëteit aan kaarten. Behalve de reeds genoemde minuutplans bevinden zich bij de landmeetkundige diensten van het kadaster de volgende kaarten: Minuutplans bij hermeting. Al vrij snel bestond de behoefte aan kwalitatief betere kaarten te verkrijgen en ging men over tot hermeting. Vooral sedert de opkomst van de luchtfotografie heeft men vele nieuwe plans gemaakt. Het oude minuutplan wordt dan vervallen verklaard en in het archief opgeborgen. Bijbladen. Aanvankelijk werd voor elke wijziging een bijblad aangelegd waarop het bewuste deel van het minuutplan (dat immers niet gewijzigd mocht worden) weergegeven werd. Op deze wijze ontstonden, al naar gelang het aantal wijzigingen, een aantal partiële bijbladen. Jammer genoeg zijn deze bijbladen niet meer aanwezig. Sinds 1844 hield men bij elk minuutplan één bijblad, dat bijgehouden werd door het intekenen van de nieuwe situatie en zo nodig wegraderen van een oudere situatie. Voor zover het minuutplan onveranderd van kracht was gebleven werden de bijbladen blanco gelaten. Onder de vervallen bijbladen kan men zulke plans nog aantreffen. Later is men de minuutsituatie in potlood of in grijs op de bijbladen gaan aangeven. Wanneer een bijblad door het vele raderen versleten was, dan werd er een nieuw aangelegd waarop de laatste situatie van het voorgaande blad werd ingetekend. Van deze bijbladen werden ten behoeve van eigen en andere diensten (o.a. De gemeente) kopieën bijgehouden. Dergelijke kopieën heten netteplan, veldplan, grondbelastingplan, gemeenteplan, etc. Deze werden eens per jaar bijgewerkt. Dat gebeurde met de hand door raderen en bijtekenen. Verzamelkaarten zijn vaak negentiende-eeuwse handgetekende overzichtskaarten van de gehele gemeente, waarop de sectie indeling en soms de bladnummers staan aangegeven. Met behulp van deze kaarten vindt men de verwijzing naar de plans waarop een perceel dient voor te komen. Om de verschillende voornoemde registers en kaarten bij te kunnen houden zijn diverse hulpregisters aangelegd. Staat no. 73 (litt. R). Deze staat dient als tussenstadium voor vrijwel alle wijzigingen die in de legger dienen te worden aangebracht. Naast elkaar vindt men er,per kadastrale gemeente in chronologische volgorde van aanbieding bij de dienst de oude en de nieuwe toestand. Staat no. 75 (litt. Q). Zodra de wijzigingen veranderingen in de perceelsgrenzen betreffen komt deze staat als tussenfase. Samen met de hulpkaart wordt een beeld van de oude en de nieuwe toestand geschetst. Ook verbanden bij ruilverkavelingen, een zeer moeilijk item bij kadastraal onderzoek, dienen in dit register gezocht te worden. Hulpkaarten. De hulpkaarten zijn de band tussen het onveranderde minuutplan en de bijgehouden bijbladen. Bij een wijziging van een of meer kadastrale percelen wordt daarvan een hulpkaart getekend, waarop aanvankelijk slechts de nieuwe begrenzingen werden aangegeven. Later heeft men de gehandhaafde grenzen in zwarte en de nieuwe in rode lijnen aangegeven, terwijl de vervallen grenslijnen in blauw werden ingekleurd. Zij dienen om wijzigingen in de bijbladen vast te leggen bij de jaarlijkse bijwerking ervan. Per gemeente en sectie worden ze in volgorde van de nieuwe perceelnummers opgeborgen. Feitelijk zijn ze de cartografische presentatie van Staat no. 75. Veldwerk. Om kaarten te kunnen maken mot er eerst gemeten worden. De resultaten van de metingen worden tijdens de werkzaamheden ter plaatse opgetekend op het zogeheten veldwerk. De kadasterdienst zelf raadpleegt deze nogal moeilijk leesbare archieven bij het

7 bepaling van de juiste ligging van perceelsgrenzen. Een aparte vermelding dient nog gemaakt te worden van de processen-verbaal van grensbepalingen aangaande de gemeentegrenzen ten tijde van de oprichting van het kadaster in de periode 1807 tot en met Deze processen-verbaal bevatten de officiële beschrijving van de grensaanduidingen met schetsen en enkele technische gegevens. 3. Onderzoeksmogelijkheden In het voorgaande hebben we getracht u enig inzicht te verschaffen in het administratieve apparaat van het kadaster. Nu willen we overgaan u enkele handvatten aan te reiken hoe u deze administratie kunt gebruiken ten behoeve van uw onderzoek. Van belang is daarbij echter steeds dat u zich terdege bewust bent van welke informatie u wenst te verkrijgen en vooral van waar u start of van welke informatie u uitgaat. 3.1 De genealogie van een perceel Wanneer u geïnteresseerd bent in de geschiedenis van een bestaand perceel. Wanneer u de eigenaar ervan niet kent dan dient u met behulp van de netteplans de sectie en het nummer van het perceel vast te stellen. Door raadpleging van het percelenregister no 71. kunt u dan het artikel van de kadastrale legger vinden waarop dit perceel voorkomt. In het hoofd van deze legger staat de eigenaar van het bewuste perceel vermeld. In de legger wordt tevens verwezen naar het leggerartikel vanwaar het perceel afkomstig was. Dit is echter ook rechtstreeks in het percelenregister No. 71 te vinden. Op deze wijze kan men de achtereenvolgende eigenaren van een bepaald perceel terug vervolgen tot De omgekeerde volgorde is echter ook mogelijk; uitgaande van het minuutplan via de Oorspronkelijke Aanwijstafel naar de Perceelsgewijze Kadastrale Legger. De wijzigingen van eventuele begrenzingen dienen met behulp van hulpkaarten opgespoord te worden. 3.2 Overzicht van grondbezit Wanneer u een overzicht wenst van het grondbezit van één persoon dient u de Algemene Naamwijzer te raadplegen op de naam van die betreffende persoon. U vindt dan de vermeldingen van de artikelleggers waarop zijn eigendommen zijn opgenomen in de verschillende kadastrale gemeenten. 3.3 Overzicht of plattegrond Het is goed mogelijk dat u geïnteresseerd bent in de plattegrond van en bepaald stuk van de gemeente op een bepaald moment uit de geschiedenis. Hierbij kunt u uitgaan van het minuutplan van 1832 waarop het gezochte deel ingetekend is. Aan de hand van de hulpkaarten kunnen wijzigingen die hebben plaatsgevonden worden geraadpleegd zodat de gewenste situatie gereconstrueerd kan worden. Bij het ontbreken van de hulpkaarten zal de reconstructie moeten plaatsvinden vanuit het minuutplan of het bijblad. Tot besluit Hiermee besluiten we de globale omschrijving van het kadaster voor wat betreft de kadastrale administratie. Wellicht dat we in een later stadium van het project ook de openbare registers hierin zullen betrekken.