Jaarverslag STOP AIDS NOW!

Transcriptie

1 Jaarverslag STOP AIDS NOW! 2013

2 STOP AIDS NOW! is een partnerschap van het Aids Fonds en vier Nederlandse ontwikkelingsorganisaties: Cordaid Memisa, Hivos, ICCO en Oxfam Novib. Onze missie luidt: Samen werken aan een wereld zonder aids. We willen de Nederlandse bijdrage aan de aidsbestrijding in ontwikkelingslanden zowel verbeteren als uitbreiden. Tot nu toe hebben we meer dan 133 miljoen euro ingezameld voor de internationale aidsbestrijding. We bevorderen en ondersteunen vernieuwende initiatieven. Onze programma s en projecten richten zich primair op kinderen, jongeren en vrouwen in landen die het hardst door de epidemie getroffen zijn. Colofon Editie: STOP AIDS NOW!, maart 2014 Fotografie: Cover: Adriaan Backer Jaarlijks bereiken we zo n mensen die getroffen zijn door hiv en aids. We bieden hen zorg, behandeling en mogelijkheden tot levensonderhoud, geven aidswezen een toekomstperspectief en zorgen voor goede voorlichting en preventie. Bezoek onze website voor een breed scala aan interessante activiteiten: Jaarverslag STOP AIDS NOW! 2

3 Inhoudsopgave 1. STOP AIDS NOW! in 2013 en in de toekomst Samen werken aan een wereld zonder aids Enkele resultaten Vooruitblik Onze aanpak Onze focus Onze strategie Werken aan verbetering Voorlichting en preventie Een voorbeeld: Betere voorlichting aan jongeren Een voorbeeld: Verbetering seksuele gezondheid van jongeren met hiv Zorg en behandeling Een voorbeeld: Mensen met hiv eerder behandelen Een voorbeeld: Thuiszorg in Malawi Microkrediet en inkomen Een voorbeeld: Inkomensverbetering in Ethiopië Een voorbeeld: Microkrediet en hiv in Oeganda Marketing en lobby Campagnes en acties Fondsenwerving Communicatie met donateurs en andere belanghebbenden Communicatie met professionals Vooruitblik Lobby Financiën Hiv- en aidsprojecten van STOP AIDS NOW! Organisatie en personeel Bestuur en toezicht Raad van toezicht Raad van bestuur Staf Beheer en Service Personeelszaken Financiële administratie (FA) Informatie en communicatietechnologie (ICT) Faciliteiten en Evenementenbureau (FEB) Documentatiecentrum Kwaliteitsbeleid en leren MVO: Maatschappelijk Verantwoord Organiseren Ondernemingsraad (OR) Jaarrekening Jaarverslag STOP AIDS NOW! 3

4 11. Verantwoordingsverklaring Statutaire en overige gegevens Publicaties en presentaties Jaarverslag STOP AIDS NOW! 4

5 1. STOP AIDS NOW! in 2013 en in de toekomst In de aidsbestrijding is de afgelopen jaren enorm veel bereikt. Een omslagpunt is in zicht. Tien miljoen mensen met hiv krijgen medicijnen, zodat zij een gezonder leven kunnen leiden. Het doel dat in miljoen mensen onder behandeling zijn, lijkt haalbaar. Toch lopen vrouwen, jongeren en kinderen nog steeds een groter risico dan anderen om hiv te krijgen. Zij krijgen minder gemakkelijk toegang tot goede preventie, behandeling, zorg en ondersteuning. Daarom hebben zij onze speciale aandacht. In 2013 heeft STOP AIDS NOW! met 101 projecten in verschillende landen bijgedragen aan een gezonder en productiever leven voor mensen getroffen door hiv, en aan de ondersteuning van jongeren en vrouwen bij het maken van gezonde seksuele en reproductieve keuzes. Onze activiteiten bereikten in 2013 ongeveer mensen. Een langer leven voor mensen met hiv Wereldwijd leven meer dan 35 miljoen mensen met hiv. 1 Dankzij wetenschappelijke doorbraken en verbeteringen in behandeling leven mensen met hiv nu langer dan voorheen. Het aantal nieuwe infecties, 2,3 miljoen per jaar, is met 33 procent afgenomen ten opzichte van Sub-Sahara Afrika Sub-Sahara Afrika profiteert van de ontwikkelingen 3, maar blijft het zwaarst getroffen. Ruim twee derde van alle mensen met hiv leeft in deze regio 4 en 70 procent 5 van de nieuwe infecties vindt hier plaats. Vrouwen, jongeren en kinderen zijn extra kwetsbaar. Van de nieuwe infecties vindt 39 procent plaats onder jongeren, voornamelijk jonge vrouwen. Slechts 20 procent van de kinderen met hiv die een behandeling nodig hebben, krijgt dit daadwerkelijk. Tussen 2005 en 2012 nam het aantal tieners die overleden aan de gevolgen van aids met 50 procent toe. 6 Slimmere investeringen, effectievere programma s en een strategische aanpak zijn nodig om het aantal nieuwe hiv-infecties en het aantal mensen die overlijden aan de gevolgen van aids, drastisch terug te 1 UNAIDS, Report on the global AIDS epidemic 2013, Genève: November UNAIDS In Sub-Sahara Afrika kregen in miljoen minder mensen hiv. Dit is een afname van 40 procent ten opzichte van Er waren in 2012 ongeveer 22 procent minder aids gerelateerde doden in Sub-Sahara Afrika dan in UNAIDS miljoen mensen van de 35,3 miljoen mensen met hiv leeft in Sub-Sahara Afrika. UNAIDS ,6 Miljoen van de 2,3 miljoen nieuwe infecties vindt plaats in Sub-Sahara Afrika. UNAIDS Van naar doden per jaar. UNICEF Towards an AIDS-free generation: UNICEF Sixth Stocktaking Report. dringen. Hoewel Afrikaanse landen nu 10 procent meer eigen budget uitgeven aan gezondheid, halen slechts zes landen de internationaal afgesproken 15 procent. 7 STOP AIDS NOW! werkte in 2013 samen met overheden, maatschappelijke organisaties (civil society-organisaties), netwerken van mensen met hiv en onderzoeksinstituten aan effectieve brede programma s. Zo dragen we bij aan de vermindering van nieuwe infecties, een sterker maatschappelijk middenveld en meer financiering voor de aidsbestrijding. Ons MaxART-programma in Swaziland is hiervan een goed voorbeeld. In 2013 werden er mede door onze effectieve programma s 25 procent meer hiv-testen uitgevoerd dan in En ongeveer 88 procent van de mensen met hiv die een behandeling nodig hebben, krijgt deze ook.(zie hoofdstuk 4.1). Daarnaast werkten we in verschillende landen aan de toegang tot en verbetering van seksuele voorlichting, informatie over hiv en over preventieve middelen zoals condooms en gezondheidszorg voor jongeren. We trainden 23 trainers die op hun beurt 34 organisaties in Ghana, Mali, Senegal en Oeganda ondersteunden bij het analyseren en verbeteren van hun programma s voor jongeren (zie hoofdstuk 3.1). Bovendien hebben we ervoor gezorgd dat in Oeganda bijna extra condooms en andere voorbehoedsmiddelen verkrijgbaar waren voor jongeren (zie hoofdstuk 3.2). 7 Abuja +12 Shaping the future of health in Africa, Jaarverslag STOP AIDS NOW! 5

6 Nederland Ook in 2013 hebben we het Nederlandse publiek succesvol betrokken bij de aidsbestrijding, bijvoorbeeld met de Knuffelactie rond Wereld Aids Dag (zie hoofdstuk 6.1). Daarnaast hebben het Aids Fonds en STOP AIDS NOW! al jaren gelobbyd voor een hogere bijdrage aan het Global Fund to Fight Aids, Tuberculosis and Malaria (Global Fund). Dit jaar heeft de regering op initiatief van de Tweede Kamer besloten om de bijdrage van de Nederlandse overheid met 20 miljoen te verhogen naar 75 miljoen. (zie hoofdstuk 6.6). Voor STOP AIDS NOW! is de steun van donateurs van onschatbare waarde, juist nu we een omslagpunt in de aidsbestrijding naderen. Mede dankzij de bijdragen van donateurs konden we in 2013 zo veel bereiken. Nieuwe projecten In 2013 startte STOP AIDS NOW! 50 nieuwe projecten. Uw steun redt levens! Inkomsten 2013: 9,9 miljoen 65 % Giften en nalatenschappen 6,5 16 % Loterijen 1,5 12 % Subsidies van overheden - 1,1 7 % Overige inkomsten 0,8 Uitgaven 2013: 11 miljoen 8 59 % Aidsprojecten 6,6 22 % Voorlichting en communicatie 2,4 3 % Strategie en pleitbezorging (lobby) 0,3 13 % Fondsenwerving 1,4 3 % Beheer en administratie 0,3 Besteding per thema Voorlichting en preventie 54 % 9 Zorg en behandeling 38 % Microkrediet en inkomen 8 % Besteding per doelgroep Vrouwen 19 % Jongeren 51 % Kinderen 8 % Overig 22 % 8 De hogere uitgaven dan inkomsten worden gedekt uit daarvoor bestemde reserves. 9 54% van wat we uitgeven aan aidsprojecten wordt besteed aan voorlichting en preventie. Jaarverslag STOP AIDS NOW! 6

7 Bedankt! Bedankt! Iedereen die zich heeft ingezet voor de fantastische projecten van STOP AIDS NOW! Bedankt! Alle donateurs die het werk van STOP AIDS NOW! mogelijk maken. Bedankt! Collectanten, actievoerders en vrijwilligers die zich in 2013 voor STOP AIDS NOW! hebben ingezet. Bedankt! De Nationale Postcode Loterij en de VriendenLoterij voor de prachtige bijdragen! Bedankt! Ambassadeurs Angela Groothuizen en Nicolette Kluijver. Bedankt! Particulieren, bedrijven, scholen en verenigingen die (inzamelings)acties hebben gevoerd voor STOP AIDS NOW! Bedankt! Alle jarigen, pasgehuwden en jubilarissen die hun gasten om een bijdrage voor STOP AIDS NOW! vroegen in plaats van een cadeau voor zichzelf. Bedankt! Iedereen die STOP AIDS NOW! in zijn of haar testament noemde of met een bijzondere gift steunde. Bedankt! Bedrijven en particulieren die deelnemen aan het AmsterdamDiner en het werk daaraan gerelateerd en zich samen sterk maken in de strijd tegen aids. Bedankt! Alle kerken en kloosters die geld inzamelden voor STOP AIDS NOW! Bedankt! De Nederlandse afdelingen van de International Federation of Medical Students Association (IFMSA): medische faculteiten Amsterdam (UvA en VU), Groningen, Leiden, Nijmegen, Maastricht, Utrecht en Rotterdam en studentenverenigingen Circumflex Maastricht en Augustinus Leiden. Bedankt! De productie Soldaat van Oranje van Productiekantoor SvO B.V., de casts van Love Story, Hij gelooft in mij, Sister Act en Jersey Boys van Joop van den Ende Theaterproducties/Stage Entertainment, de cast van Het proces van Toneelgroep Oostpool, de voorstelling van Alex Klaasen van Hummelinck Stuurman Theaterproducties, de cast van Adèle van Senf Theaterpartners en alle theaters waar de voorstellingen plaatsvonden, voor het meedoen aan onze jaarlijkse Wereld Aids Dag Theateractie Bedankt! Menno Baars en programma Koffietijd voor de veiling van een schilderij. Bedankt! Jean Paul Gaultier en Otazu voor het nieuwe ArtBag-ontwerp. Bedankt! Bruna, Fair Trade en V&D voor de verkoop van de ArtBag. Bedankt! BBP Media en Plantronics. Bedankt! Kunsthal Rotterdam en Brooklyn Museum Bedankt! SuperTrash voor de samenwerking Staring is Caring. Bedankt! Wintercircus, Viva en Keizer Culinair voor de samenwerking Bedankt! Kennedy Van der Laan en Achtung!. CBF-Keur voor goede doelen Met dit CBF-Keur kunnen donateurs erop vertrouwen dat er verantwoord met hun giften wordt omgegaan. Sinds de fusie van de Stichtingen Aids Fonds - Soa Aids Nederland, STOP AIDS NOW! en de Werkmaatschappij Soa Aids vallen het Aids Fonds, STOP AIDS NOW! en Soa Aids Nederland onder één CBF-Keur. Een van de eisen van het CBF-Keur is dat de kosten bij eigen fondsenwerving niet meer dan 25 procent bedragen. Er mag dus per saldo niet meer dan 25 cent worden uitgegeven om 1 euro te werven. In 2013 lag het percentage voor kosten eigen fondsenwerving op 19 procent. Daarmee bleven we ruim onder de grens die het Centraal Bureau Fondsenwerving stelt Samen werken aan een wereld zonder aids STOP AIDS NOW! is in 2000 opgericht door het Aids Fonds, Cordaid Memisa, Hivos, ICCO en Oxfam Novib om een substantiële bijdrage te leveren aan de wereldwijde aidsbestrijding. STOP AIDS NOW! is ervan overtuigd dat samenwerking noodzakelijk is voor de ontwikkeling van succesvolle innovatieve projecten. Besteding Elk van de vijf oprichtingspartners ontvangt jaarlijks een bijdrage van uit het Partnerfonds. Hiermee ondersteunen we hiv- en aidsprojecten in ontwikkelingslanden. In 2013 hebben we 27 nieuwe projecten gefinancierd (zie Projectsubsidies 2013), terwijl de financiering van 52 al eerder gestarte projecten doorliep. In 2012 richtte STOP AIDS NOW! het Investeringsfonds op. Dit fonds financiert innovatieve samenwerkingsprojecten die, wanneer succesvol, uitgebreid kunnen worden naar andere landen. In 2013 is één voorstel gefinancierd. Dit betreft het terugbrengen van het aantal nieuwe hivinfecties onder jongeren van tien tot achttien jaar in Malawi (zie hoofdstuk 3) door de gezondheidszorg en seksuele voorlichtingsprogramma s op scholen te verbeteren, met elkaar te verbinden en beter te laten aansluiten op de behoeften van jongeren Enkele resultaten 2013 Met 101 projecten hebben we in 2013 ongeveer mensen in 34 landen goede voorlichting en preventie, verbeterde toegang tot zorg en behandeling en een verbeterd levensonderhoud kunnen geven. Een groter aantal bereikten we met bijvoorbeeld activiteiten in de gemeenschap georganiseerd door lokale organisaties, in scholen door getrainde leraren en via de radio. Met toegankelijke en betere voorlichting en voorzieningen willen we nieuwe hiv-infecties voorkomen en de seksuele gezondheid van jongeren en vrouwen verbeteren. We bereikten direct ongeveer jongeren en vrouwen in 31 landen met nieuwe of verbeterde voorlichting, Jaarverslag STOP AIDS NOW! 7

8 bijvoorbeeld op school, via sportevenementen en sociale media. Ook trainden we jongeren en vrouwen om zelf betere programma s en voorzieningen te kunnen eisen. Op het gebied van zorg en behandeling voor mensen met en getroffen door hiv liggen uitdagingen die vragen om creatieve en innovatieve oplossingen. Jongeren en kinderen ervaren barrières in (duurzame) toegang tot gezondheidszorg. In 20 landen hielpen we zo n jongeren, kinderen, vrouwen en families met betere toegang tot en kwaliteit van zorg en behandeling. Zo steunen we in Malawi een programma dat ervoor zorgt dat mensen thuis behandeld kunnen worden, zodat ze geen grote afstanden naar de kliniek meer hoeven af te leggen. zij hun hiv-preventieprogramma s voor jongeren kunnen verbeteren. In Nederland betrekt STOP AIDS NOW! het grote publiek bij de aidsbestrijding via innovatieve acties, terwijl we met bedrijven een actiematige samenwerking nastreven. We willen hiv en aids blijven agenderen als urgent thema en werken daarom aan de spreiding en verruiming van onze inkomstenbronnen. Ook verbeterden we de sociale en economische positie van ongeveer mensen in 8 landen. Het tegengaan van armoede maakt mensen minder kwetsbaar en stelt hen in staat om een gezonder leven te leiden. Dit deden we bijvoorbeeld door microfinanciering en trainingen voor vrouwen, waardoor zij een eigen zaakje op kunnen zetten Vooruitblik 2014 STOP AIDS NOW! is onderdeel van de Stichting Aids Fonds STOP AIDS NOW! Soa Aids Nederland. In Setting Milestones hebben we onze gezamenlijke strategie voor de lange termijn weergegeven. Deze strategie is ambitieus en haalbaar. We kunnen aids wereldwijd uitbannen door in te zetten op meer en sneller testen en behandelen. Zo redden we niet alleen mensenlevens maar remmen ook de verspreiding van hiv. De Stichting Aids Fonds STOP AIDS NOW! Soa Aids Nederland heeft de volgende vier hoofddoelen vastgesteld: Meer mensen worden getest op hiv en andere soa s De zwaarst getroffen groepen ervaren minder sociale, wettelijke en financiële belemmeringen bij de toegang tot preventie, behandeling, zorg en ondersteuning Maatschappelijke organisaties hebben een sterkere positie en meer invloed De wetenschappelijke kennis betreffende hiv en andere soa s is vergroot In het kader van MaxART gaat STOP AIDS NOW! in Swaziland iedereen met een positieve hiv-test direct behandeling aanbieden, om zo de individuele gezondheid te verbeteren, het aantal nieuwe hiv-infecties drastisch te verminderen en de aidsepidemie in Swaziland een halt toe te roepen. En in een aantal districten in Oeganda starten we een project dat als doel heeft dat alle kinderen met hiv die behandeling nodig hebben deze ook krijgen. Daarnaast versterken we lokale organisaties in twaalf landen, zodat Jaarverslag STOP AIDS NOW! 8

9 2. Onze aanpak De missie van STOP AIDS NOW! luidt Samen werken aan een wereld zonder aids. Ons doel is het verbeteren van de aidsbestrijding in ontwikkelingslanden. We voeren projecten uit om de aidsepidemie en de gevolgen ervan te stoppen. Dit doen we door de aidsbestrijding en armoedebestrijding met elkaar te verbinden, samen te werken met partnerorganisaties en doelgroepen, nieuwe ideeën en initiatieven te ontwikkelen en aandacht te vragen voor aids bij beleidsmakers, overheden en andere instanties. We richten ons op vrouwen, jongeren en kinderen, vooral in Sub-Sahara Afrika. Met onze projecten bereiken we zo n mensen. Figuur 1: Onze aanpak Wat willen we bereiken? Verbetering van de aidsbestrijding in ontwikkelingslanden Wat doen we? Samen met partners projecten uitvoeren die de aidsepidemie en de gevolgen ervan een halt toeroepen Voor wie doen we dat? Vrouwen, jongeren en kinderen Waar doen we dat? Vooral in Sub-Sahara Afrika Wat zijn de pijlers van onze aanpak? - Aidsbestrijding en armoedebestrijding met elkaar verbinden - Samenwerken - Innoveren - Aandacht vragen voor aids Onze missie De missie van STOP AIDS NOW! is Samen werken aan een wereld zonder aids Onze focus We zijn vooral actief in Sub-Sahara Afrika, waar ruim twee derde van alle mensen met hiv leeft 10 en 70 procent 11 van de nieuwe infecties plaatsvindt. Vrouwen, jongeren en kinderen lopen een groter risico hiv te krijgen en ervaren barrières bij de toegang tot preventie-, zorg- en behandelvoorzieningen. Daarom krijgen zij onze speciale aandacht. Van de nieuwe infecties vindt 39 procent plaats onder jongeren, vooral onder jonge vrouwen. Jongeren missen vaak goede zorg en ervaren diverse belemmeringen. Slechts 20 procent van de kinderen met hiv die behandeling nodig hebben, krijgt die daadwerkelijk. Aids vormt een complex probleem. Daarom werken we aan verschillenden oplossingen. Onze belangrijkste werkgebieden zijn: Voorlichting en preventie (zie hoofdstuk 3) Zorg en behandeling (zie hoofdstuk 4) Microkrediet en inkomen (zie hoofdstuk 5) We besteden altijd aandacht aan de participatie van mensen met hiv, gendergelijkheid en het terugdringen van stigma en discriminatie Onze strategie De strategie van STOP AIDS NOW! rust op vier pijlers: Aidsbestrijding en armoedebestrijding met elkaar verbinden Samenwerken Innoveren Aandacht vragen voor aids Miljoen mensen van de 35,3 miljoen mensen met hiv leeft in Sub-Sahara Afrika. UNAIDS ,6 miljoen van de 2,3 miljoen nieuwe infecties vindt plaats in Sub-Sahara Afrika. UNAIDS Aidsbestrijding en armoedebestrijding met elkaar verbinden Aidsbestrijding is nauw verbonden met de strijd tegen armoede en sociale uitsluiting. In lage en Jaarverslag STOP AIDS NOW! 9

10 middeninkomenslanden kunnen mensen met hiv vaak moeilijk in hun levensonderhoud voorzien. Mensen die onder de armoedegrens leven lopen meer risico om hiv te krijgen, onder andere omdat ze slechtere toegang hebben tot informatie. In Ethiopië werkt STOP AIDS NOW! aan het verbeteren van de economische positie van mensen getroffen door hiv. In 2013 bereikten we maar liefst 650 personen (zie hoofdstuk 5.1). Door samen te werken, benutten het Aids Fonds, Cordaid Memisa, Hivos, ICCO en Oxfam Novib tezamen elkaars deskundigheid optimaal en hebben we via elkaars partners toegang tot een groot aantal activiteiten en werkterreinen. Samenwerken STOP AIDS NOW! zet in op samenwerking en het bouwt voort op bestaande kennis. We brengen partijen met verschillende disciplines bij elkaar om van elkaar te leren en samen meer te bereiken. We werken altijd samen met lokale gemeenschappen, omdat die het beste weten wat ze nodig hebben. We betrekken jongeren bijvoorbeeld actief bij het programma Access, Services and Knowledge (ASK): What young people want, what young people need (zie hoofdstuk 3.2). Innoveren Er is geen eenvoudige oplossing voor de aidsepidemie. Daarom zijn we steeds op zoek naar effectieve aanpakken. We zetten de methode Leren door te doen in om nieuwe ideeën en initiatieven te ontwikkelen. Nieuwe ideeën en onderzoeksresultaten testen we in de dagelijkse praktijk samen met partnerorganisaties. Resultaten en effectieve werkwijzen zetten we om in concrete interventies en bouwen we uit via ons brede partnernetwerk. Een goed voorbeeld is het project Verbeteren van kwaliteit van voorlichting en seksuele gezondheidsprogramma s voor jongeren (zie hoofdstuk 3.1). Ook onze fondsenwerving en communicatie innoveren we voortdurend (zie hoofdstuk 6.5). Aandacht vragen voor aids STOP AIDS NOW! vindt het belangrijk om Nederlanders bij de aidsproblematiek en aidsbestrijding te betrekken. Met acties, campagnes en voorlichting houden we aids op de agenda en brengen we geld bijeen. Daarnaast beïnvloeden we politieke besluiten via de Stop AIDS Alliance. We zorgden er bijvoorbeeld voor dat hiv en aids een belangrijk onderdeel zijn van de debatten rondom de nieuwe ontwikkelingsdoelen die vanaf 2015 de oude vervangen (zie hoofdstuk 6.6) Werken aan verbetering Dit ging goed We sloten 26 projecten af, met een totaalbedrag van bijna 1,6 miljoen. Deze projecten zijn uitvoerig beoordeeld en 73 procent ervan is geslaagd. Dit kan beter Er waren ook tegenvallers. Van de 26 afgeronde projecten in 2013 zijn er zeven (27 procent) niet of gedeeltelijk geslaagd. Een project is bijvoorbeeld gedeeltelijk geslaagd als het vertraagd is uitgevoerd of niet geheel heeft bijgedragen aan de doelstellingen. Eén project werd beoordeeld als niet geslaagd. Het ging hierbij om een project in Zuid-Soedan dat door conflicten in het land tijdelijk is stilgelegd. Uiteindelijk zijn niet alle projectactiviteiten volgens planning uitgevoerd. Aanpassing in het trainingspakket voor trainers Voor het train-de-trainer programma (zie hoofdstuk 3) hebben we een trainingspakket ontwikkeld. In 2013 bleek echter dat de trainers niet het gehele pakket gebruiken wanneer zij andere organisaties ondersteunen bij het verbeteren van hun voorlichtingsprogramma s. Daardoor bestaat het risico dat trainers niet alle belangrijke informatie overbrengen. In interviews gaven de trainers aan behoefte te hebben aan meer interactieve oefeningen en minder theorie. Het trainingspakket wordt nu aangepast. Er wordt meer aandacht besteed aan praktische oefeningen en minder aan de theoretische kant. Daarnaast zijn er nu richtlijnen geformuleerd voor een minimaal en maximaal trainingspakket. Zo zorgen we ervoor dat het trainingspakket beter past bij de behoeften van de trainers en dat de kwaliteit van de ondersteuning gewaarborgd is. Jongeren mobiliseren kost tijd In het project Strengthening the co-ordination of support for young people living with HIV (Oeganda en Zimbabwe) is het de bedoeling dat jongeren met hiv de leiding hebben. We vinden het belangrijk dat jongeren vanaf het begin van het project betrokken zijn en dat er een goede representatie is van jongens en meisjes, jongeren uit rurale en urbane gebieden, verschillende leeftijden, opleidingsniveau en seksuele diversiteit. Het bij elkaar brengen van zo n diverse groep jongeren met hiv brengt uitdagingen met zich mee en kostte in Zimbabwe meer tijd dan voorzien. Om jongeren te mobiliseren zijn er regionale consultaties georganiseerd. In elke regio kwamen zo n 80 jongeren bij elkaar om geïntroduceerd te worden Jaarverslag STOP AIDS NOW! 10

11 met het project en hun behoeften te bespreken. Hieruit werden jongeren geïdentificeerd die nu de stuurgroep vormen van het project. Omdat veel jongeren nog onervaren zijn krijgen ze extra ondersteuning en training in bijvoorbeeld onderzoeksmethoden, zodat ze zelf onderzoek kunnen doen naar behoeften van jongeren met hiv en noodzakelijke beleidsverbeteringen. Na een wat langzame start van het project lopen we nu bijna op schema: het onderzoek is uitgevoerd en met de resultaten wordt in 2014 gewerkt aan verbetering van programma s voor jongeren met hiv. Participatie mensen met hiv onder druk door krappe financiële basis In 2013 rapporteerden kleine lokale netwerken van mensen met hiv en organisaties van vrouwen met hiv dat zij nauwelijks het hoofd boven water kunnen houden. Een krappe financiële basis heeft gevolgen voor de daadkracht van de organisaties en de uitvoering van activiteiten. De actieve participatie van mensen met hiv in onze projecten staat hiermee onder druk. Donateurwerving via tv-actie Comedy Kids, een campagne met vijf tv-uitzendingen op RTL4, leverde veel zichtbaarheid op voor STOP AIDS NOW!, maar niet het aantal donateurs waarop we hadden gehoopt. De werving van kandidaten voor de zoektocht naar het grappigste kind van Nederland begon in de schoolvakantie, wat een slechte start bleek. Bovendien was het tijdstip van de uitzendingen, uur, niet het moment om veel kijkers te overtuigen donateur te worden. Daarnaast waren de uitzendingen te kort en te vol om de kijker echt te raken. Wat ook meespeelde is dat mensen al overspoeld worden met giftverzoeken van andere goede doelen, zoals in 2013 de grote actie voor de Filipijnen. Met een uitgebreide evaluatie in 2014 gaan we na hoe we een eventuele volgende tv-actie beter kunnen uitvoeren. In het MaxART-programma zien we bijvoorbeeld risico s voor de implementatie van activiteiten. Het netwerk van mensen met hiv in Swaziland zal in 2014 een community advisory board opzetten en organiseren. We kunnen naast de activiteiten in ons programma slechts een deel van de vaste lasten van dit netwerk financieren. Voor het overige deel zijn zij afhankelijk van andere donoren. Zonder financiering van hun vaste lasten (salaris van medewerkers en kantoorhuur) loopt ook de uitvoering van de activiteiten binnen het programma gevaar. Het is belangrijker dan ooit dat netwerken van mensen met hiv een inbreng hebben bij overheden daar waar de plannen worden gemaakt en het geld wordt verdeeld. Mensen met hiv weten immers zelf het beste hoe ze bereikt kunnen worden en wat wel en niet werkt. Daarom is het van groot belang dat deze netwerken en organisaties financiering ontvangen voor hun activiteiten, personeel en vaste lasten. Binnen MaxART werken we daar aan door deze organisaties beter te positioneren bij de overheid en andere belangrijke partners zodat ze bij kunnen dragen aan de nationale strategische plannen. Ook brengen we deze organisaties in gesprek met bijvoorbeeld afgevaardigden van de EU. Hopelijk leidt dit tot een financiële bijdrage voor organisaties en voor de nationale plannen en daarmee een sterkere financiële basis. Jaarverslag STOP AIDS NOW! 11

12 3. Voorlichting en preventie Wereldwijd zijn grote successen geboekt met hiv-preventie. Het aantal nieuwe infecties is met maar liefst 33 procent afgenomen ten opzichte van Jongeren zijn extra kwetsbaar. Bijna 40 procent van de nieuwe hiv-infecties vindt plaats onder jongeren, vooral onder jonge vrouwen. Slechts een derde van de jongeren in Sub-Sahara Afrika heeft de juiste kennis om een hiv-infectie te voorkomen*. Jonge mensen ervaren barrières wat betreft toegang tot preventie, behandeling, zorg en ondersteuning. Bovendien hebben zij de grootste kans om buiten het zorgtraject terecht te komen. Het aantal tieners die overlijden aan de gevolgen van aids is tussen 2005 en 2012 zelfs toegenomen met 50 procent. Daarom werkt STOP AIDS NOW! aan meer toegankelijke en betere seksuele voorlichting, hivpreventie en gezondheidszorg voor jongeren om nieuwe hiv-infecties te voorkomen en de seksuele gezondheid te verbeteren. Er is veel inzicht in welke activiteiten werken, maar die worden nog onvoldoende ingezet. STOP AIDS NOW! versterkt organisaties en ondersteunt en mobiliseert jongeren zodat ze zelf betere programma s en voorzieningen kunnen opeisen. In 2013 hebben we 58 projecten uitgevoerd. Een goed voorbeeld is ons train-detrainer-programma. In 2013 ondersteunden we hiermee 34 organisaties bij het analyseren en verbeteren van hun voorlichtingsprogramma s voor jongeren. *Slechts 36 procent van de jongens en 28 procent van de meisjes in Sub-Sahara Afrika heeft de juiste kennis om een hiv-infectie te voorkomen. UNAIDS Resultaten in 2013 In 2013 voerde STOP AIDS NOW! 58 projecten uit gericht op voorlichting en preventie. Daarmee bereikten we direct zo n mensen, voornamelijk jongeren. Bijvoorbeeld via sportevenementen, theatervoorstellingen, via sms jes, sociale media en , en via voorlichting op school. Voorlichting via radio en campagnes in gemeenschappen bereikte indirect honderdduizenden meer. Ook trainden we jongeren en vrouwen om zelf betere programma s en voorzieningen te kunnen eisen. STOP AIDS NOW! neemt deel aan het project Link Up: Better Sexual and Reproductive Health and Rights for Young People Affected by HIV. Daarbinnen werken we aan het verbeteren van de seksuele gezondheidszorg voor jonge key populations. Het gaat hierbij om jongeren met hiv, jonge sekswerkers en jonge LHBT-ers (lesbisch, homoseksueel, biseksueel en transgenders). Dit programma voeren we uit binnen een alliantie gefinancierd door het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken. STOP AIDS NOW! werkt samen met partners aan verbeterde hiv- en seksuele gezondheidsdiensten. In 2013 begeleidden we jonge vrouwen met hiv bij het nemen van een leidende rol in het beïnvloeden van belangrijke internationale processen, bijvoorbeeld over het vormgeven van de nieuwe ontwikkelingsdoelen en tijdens de International Conference on AIDS and STIs in Africa (ICASA) 12. Verder gebruiken we de in 2013 verzamelde ervaringen van 60 jonge vrouwen en onderzoeksresultaten om in Oeganda betere voorzieningen, vrij van discriminatie, te bepleiten(zie hoofdstuk 3.2). In Malawi lanceerden we, samen met het Ministerie van Gezondheid, een project in Lilongwe district dat werkt aan de kwaliteitsverbetering van gezondheidszorg op het gebied van seksualiteit en reproductieve gezondheid en moeder- en kindzorg. De opgebouwde samenwerkingsverbanden en ontwikkelde kennisproducten vormen de basis voor trainingen in We gaan onder andere 45 gezondheidswerkers en 405 vrouwen met hiv trainen, over hun rechten en manieren waarop zij kwalitatief goede gezondheidszorg kunnen opeisen. De vrouwen gaan de kwaliteit van de voorzieningen in kaart brengen, zodat beleidsmakers verbeteringen kunnen doorvoeren. Met het oog op verbetering van hiv-voorlichting, leidden we 23 trainers op en ondersteunden we 34 organisaties in vier Afrikaanse landen (zie hoofdstuk 3.1). In Oeganda en Zimbabwe deden jongeren met hiv onderzoek naar voorlichtingsboodschappen over hiv, gezondheidszorg, behoeften van jongeren en noodzakelijke 12 Deze tweejaarlijkse conferentie vond in december 2013 plaats in Zuid-Afrika. Jaarverslag STOP AIDS NOW! 12

13 beleidsverbeteringen. De resultaten worden gebruikt voor pleitbezorging. Netwerken van mensen met hiv en vertegenwoordigers van de gezondheids- en onderwijssector adviseren en ondersteunen de jongeren hierbij. Dit zal leiden tot betere behandelprogramma s in Op 7 december 2013, tijdens ICASA, tekenden de ministers van Gezondheid en Onderwijs van 21 landen in Oost- en Zuidelijk Afrika een historische overeenkomst, de zogenaamde ESA-commitment, die de seksuele gezondheid en hiv-voorlichting voor jongeren in hun landen zal verbeteren. De overeenkomst, waaraan onze partnerorganisaties inhoudelijk hebben bijgedragen, sluit aan bij onze doelen en ondersteunt het werk van de partners. Nieuwe projecten In 2013 ontving het project Healthy Young People: Working towards a supportive sexual and reproductive health environment financiering van het Investeringsfonds. Dit project, dat in 2014 van start gaat, heeft als doel het aantal nieuwe hiv-infecties en andere soa s onder jongeren tussen de tien en achttien jaar in Malawi terug te dringen. We gaan zowel seksuele voorlichtingsprogramma s op scholen als de gezondheidszorg verbeteren, met elkaar verbinden en beter laten aansluiten op de behoeften van jongeren Een voorbeeld: Betere voorlichting aan jongeren Goede voorlichting is cruciaal voor het voorkomen van nieuwe hiv-infecties en het verbeteren van de seksuele gezondheid van jongeren. STOP AIDS NOW! hecht daarom veel waarde aan het verhogen van de kwaliteit van hiv- en seksuele voorlichting aan jongeren. In 2013 hebben we hieraan op grote schaal gewerkt met het train-de-trainer-programma. We hebben drieëntwintig trainers opgeleid om de voorlichting van hun organisaties te verbeteren. Vierendertig organisaties in vier verschillende landen bereikten we. Train-de-trainer De eerder ontwikkelde methoden Planning and Support Tool en Are You on the Right Track? vormen de basis voor het train-de-trainer-programma. Het programma zorgt ervoor dat ook op de lange termijn jongeren goede voorlichting krijgen. In 2013 zijn 23 trainers van vijftien organisaties uit Ghana, Mali, Senegal en Oeganda getraind. Zij volgden een training van drie weken en kregen begeleiding gedurende een jaar, onder andere van door ons opgeleide trainers uit Zimbabwe, Ethiopië en Kenia. Vervolgens hebben deze experts 34 organisaties ondersteund bij het analyseren en verbeteren van hun programma s. Dit initiatief breiden we in 2014 uit naar nog eens vier landen. Linken en leren We hebben de train-de-trainer-aanpak aangepast op basis van ervaringen en resultaten uit Er is nu meer aandacht voor het waarborgen van de bekwaamheid van de trainers. Zo ontvangen de trainers pas een certificaat na een positieve eindbeoordeling op basis van competenties; alleen dan kunnen zij hun diensten aanbieden. Ook houden we meer rekening met de medewerking van het management. Programmaverbetering Alle deelnemende organisaties analyseerden hun programma s en ontwikkelden een verbeterplan. Onderzoek toont aan dat zij nu beter inzicht hebben in welke activiteiten aanslaan bij jongeren en hoe gedrag kan veranderen. Ook zien organisaties de waarde in van actieve betrokkenheid van jongeren. Omdat de organisaties aangeven meer tijd en ondersteuning nodig te hebben, willen we onder andere een online platform voor leren realiseren. <<quote>> Een werknemer van een organisatie op religieuze grondslag: We moeten realistisch zijn. Jongeren hebben nu eenmaal seksueel contact. We moeten hun opties aanbieden. God is voorstander van onthouding, maar hij wil zeker niet dat jongeren hiv oplopen. Het is onze taak om jongeren voor te lichten over condoomgebruik en andere manieren van veilig seksueel gedrag. Duurzaamheid Ons doel is om eind organisaties te ondersteunen opdat zij betere voorlichting aan jongeren kunnen geven. Om te zorgen dat de goede resultaten blijvend zijn, integreren we onze aanpak in andere programma s, zoals in het ASK-programma (zie hoofdstuk 3.2). Ook werken we met internationale instellingen aan een kwaliteitstandaard voor voorlichtingsprogramma s. Hiermee willen we wereldwijd meer draagvlak creëren voor onze aanpak. Ook de ESA-commitment (zie hoofdstuk 3) is van groot belang voor de kwaliteitsverhoging van voorlichtingsprogramma s. Jaarverslag STOP AIDS NOW! 13

14 3.2. Een voorbeeld: Verbetering seksuele gezondheid van jongeren met hiv In 2013 startten we twee grote programma s gericht op het verbeteren van de seksuele gezondheid van jongeren en hun rechten. De programma s voeren we uit binnen twee allianties die het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken financiert. Met het ASK-programma werken we aan goede, toegankelijke informatie en gezondheidszorg voor jongeren. Hiermee willen we onder andere nieuwe hiv-infecties voorkomen en de gezondheid van jongeren met hiv verbeteren. We betrekken de jongeren actief bij de projectactiviteiten en laten hen een belangrijke rol spelen in de uitvoering. Met dit programma bereikten we in 2013 ruim jongeren. Kenia en Oeganda Het ASK-programma wordt uitgevoerd in zeven landen. 13 STOP AIDS NOW! werkt samen met organisaties in Kenia en Oeganda aan: Verbetering van de seksuele gezondheid en hivpreventie, volgens de train-de-trainer-aanpak (zie hoofdstuk 3.1) Betere aansluiting van gezondheidszorg, programma s en beleid op de behoeften van jongeren met hiv Jongeren met hiv zelf onderzoek laten doen naar de barrières om bovengenoemde toegang te realiseren Jongeren en gezondheidswerkers inzichten bieden in de rechten en plichten die ze hebben Betere toegang tot hiv-medicijnen en voorbehoedsmiddelen Grotere politieke aandacht voor de seksuele gezondheid en rechten van jongeren, onder andere door samenwerking met de Ministeries van Gezondheid en Onderwijs Resultaten In Oeganda zijn nu meer gratis condooms en andere voorbehoedsmiddelen beschikbaar voor jongeren, dankzij nieuwe samenwerkingsverbanden met de private sector. Organisaties en klinieken worden getraind om beter in te kopen en de bevoorrading beter te plannen. In 2013 werden condooms en andere voorbehoedsmiddelen extra geleverd. Deze aantallen worden in 2014 verdubbeld. plaats tussen jongeren en gezondheidswerkers. De ervaringen van deze jongeren met hiv zijn gebruikt tijdens trainingen voor 64 gezondheidswerkers. De houding van deze gezondheidswerkers en hun collega s ten opzichte van jongeren is hiermee aanzienlijk verbeterd. In 2013 hebben getrainde jongeren leeftijdgenoten vanuit de gemeenschap doorverwezen naar de youth desk. Hierdoor hebben zwangere meisjes zorg vóór de bevalling (antenatale zorg) gekregen. Van hen volgden een traject om overdracht van het hiv-virus op hun ongeboren kind te voorkomen. In 2013 trainden we 40 jongeren van vijftien jongerenorganisaties om een strategisch plan te ontwikkelen waarmee ze hun programma s kunnen verbeteren en hun resultaten beter kunnen monitoren. En in Kenia is bijgedragen aan een nieuw beleid voor onderwijs over hiv en aids, met aandacht voor preventie, toegang tot een hiv-test, zorg en ondersteuning, en het terugdringen van stigma en discriminatie. In samenwerking met het Ministerie van Gezondheid en zorgaanbieders, wordt dit in 2014 uitgevoerd op scholen. Vooruitblik 2014 Ondanks goede resultaten, liepen enkele activiteiten vertraging op, zoals het onderzoek door jongeren. In 2014 zullen 22 jongeren met hiv in Oeganda en Kenia getraind worden om onderzoek te doen naar de seksuele gezondheid van jongeren en de barrières die zij ervaren in de gezondheidszorg. We richten ons in 2014 op het aangaan van nieuwe samenwerkingsverbanden en het verhogen van de kwaliteit van voorzieningen voor jongeren. <<Quote>> Juliana (21), een jonge vrouw met hiv: Het is erg belangrijk voor me om betrokken te zijn bij het ASKproject. Ik weet dat de resultaten van het project goed zullen zijn en dat ze zullen aansluiten bij onze behoeften, omdat het onderzoek en de pleitbezorging door ons, jongeren met hiv, gedaan wordt. Verschillende activiteiten hebben ervoor gezorgd dat voorzieningen beter aansluiten op de specifieke behoeften van jongeren met hiv. Er vonden gesprekken 13 Kenia, Oeganda, Ethiopië, Ghana, Senegal, Pakistan en Indonesië. Jaarverslag STOP AIDS NOW! 14

15 4. Zorg en behandeling STOP AIDS NOW! maakt met verschillende projecten hiv-behandelingen toegankelijker voor kinderen, jongeren en volwassenen. Samen met overheden en partners zorgen we ervoor dat mensen eerder en vaker worden getest en dat de juiste behandelingen beschikbaar zijn en wijzen we mensen met hiv de weg naar goede zorg. Niet onbelangrijk: iedereen die negatief getest is, gaat met meer informatie en preventieve middelen naar huis. Ook zetten we ons ervoor in dat mensen die onder behandeling zijn de noodzakelijke zorg blijven krijgen. Daarnaast versterken we gemeenschappen en overheden om betere zorg te kunnen geven aan kinderen en hun familieleden die getroffen zijn door aids, bijvoorbeeld in de vorm van sociale bijstand. Zo kunnen ze goed onderwijs blijven krijgen en een dak boven hun hoofd houden. Een treffend voorbeeld is ons MaxART-project in Swaziland. Hier steeg in 2013 het percentage mensen met hiv die behandeling kregen naar 88 procent. In 2013 financierde STOP AIDS NOW! 29 projecten gericht op zorg en behandeling. Resultaten in 2013 In 2013 voerden we 29 projecten uit gericht op zorg en behandeling. Onder andere dankzij verbeterde voorzieningen, kennis en het opschalen van hivbehandeling heeft STOP AIDS NOW! in 2013 bijna mensen direct bereikt met verbeterde zorg en behandeling. Ons grootste project is Maximizing ART for Better Health and Zero New Infections (MaxART) in Swaziland (zie hoofdstuk 4.1). De ambitie is om in dit land, dat het hoogste percentage mensen met hiv in de wereld heeft, de gezondheid van mensen met hiv te verbeteren en de aidsepidemie te stoppen. Met uitgevoerde hiv-testen in 2013, is het aantal hiv-testen groter dan ooit. In 2013 was ongeveer 88 procent van de mensen met hiv die het nodig hebben onder behandeling in Swaziland. In Malawi kregen 300 jonge meiden met hiv ondersteuning om te zorgen dat ze zelf goed voor hun gezondheid (blijven) zorgen. In hetzelfde land ontvingen ruim chronisch zieken en kwetsbare gezinnen goede thuiszorg, zodat ze geen verre afstanden naar de kliniek meer hoeven af te leggen. En in Angola werden ruim mensen met hiv in het zorgtraject opgenomen. Ook werden in Zuid-Afrika ongeveer verpleegkundigen getraind waardoor zij hun zorg voor mensen met hiv kunnen verbeteren. In Ethiopië en Malawi kregen kinderen getroffen door hiv ondersteuning zodat ze weer naar school konden. En in Namibië werd een onderzoek gefinancierd naar de factoren die depressieve klachten verergeren bij kinderen die hun ouders verloren aan aids. Het gaat hierbij ook om het rouwproces en om de manier waarop verzorgers met deze kinderen over hun overleden ouders spreken. Hier is nog weinig over bekend en daarom is dit onderzoek vernieuwend én hard nodig. Nieuwe projecten In 2013 vroegen we met een publiekscampagne in Nederland aandacht voor kinderen met hiv die geen levensreddende behandeling krijgen (zie hoofdstuk 6.1). Wereldwijd krijgt slechts 20 procent van de kinderen met hiv die dat nodig hebben een hiv-behandeling. Zonder medicatie sterft de helft van de kinderen met hiv vóór hun tweede verjaardag. Bovendien overlijden ook de kinderen die wel een behandeling krijgen maar deze afbreken. STOP AIDS NOW! streeft ernaar dat in Oeganda kinderen met hiv een behandeling krijgen en deze volhouden. Dat doen we door samen te werken met gezondheidsklinieken, gemeenschappen en met het netwerk van mensen met hiv. De verschillende invalshoeken en de steun van de overheid zorgen ervoor dat de aanpak zeer effectief is. In 2014 kan het project Behandeling voor kinderen met hiv in Oeganda dankzij de opbrengsten uit de publiekscampagne van start gaan. Om te beginnen gaan we, in samenwerking met de gemeenschappen, ervoor zorgen dat in een aantal districten kinderen met hiv worden opgespoord en getest. Vervolgens gaan klinieken hun systemen verbeteren en erop toezien dat geteste kinderen zo snel mogelijk een behandeling krijgen en deze ook voortzetten. Jaarverslag STOP AIDS NOW! 15

16 4.1. Een voorbeeld: Mensen met hiv eerder behandelen Swaziland heeft met 26,5 procent het hoogste percentage mensen met hiv in de wereld. In dit land werkt STOP AIDS NOW! aan het verwezenlijken van een ambitieuze droom: verbetering van de gezondheid van alle mensen met hiv en het voorkomen van nieuwe infecties. In 2011 ontvingen STOP AIDS NOW! en Clinton Health Access Initiative (CHAI) van de Nationale Postcode Loterij 8,8 miljoen voor het meerjarige MaxART-programma in Swaziland. Mede dankzij het leiderschap van het Ministerie van Gezondheid en de diversiteit van de samenwerkingspartners zijn in 2013 belangrijke resultaten geboekt. Zo is het aantal mensen met hiv die een noodzakelijke behandeling krijgen, toegenomen tot 88 procent. Dankzij onze speciale aandacht voor jongeren, is het aantal hiv-testen onder jongeren verviervoudigd. MaxART for Better Health and Zero New HIV Infections Als mensen met hiv effectief worden behandeld met hivremmers verdwijnt het virus uit het bloed, zo blijkt uit onderzoek. Dit betekent voor hen niet alleen een betere gezondheid, maar ook daalt de kans dat zij het virus doorgeven met maar liefs 96 procent. Wetenschappelijke modellen voorspellen dat, als mensen zich regelmatig laten testen en eerder behandeld worden, het aantal nieuwe hiv-infecties in vijf jaar met meer dan de helft afneemt. Met het MaxART-programma willen we bereiken dat eind 2014 het aantal personen dat zich laat testen dezelfde stijgende lijn laat zien als in 2013 en dat 90 procent van de mensen met hiv die een behandeling nodig hebben deze krijgt en ook volhoudt. Met het demonstratieproject willen we aantonen dat het mogelijk is in Swaziland om direct na de diagnose behandeling aan te bieden. Ook willen we laten zien dat deze aanpak op grote schaal kan worden uitgebreid in Swaziland, Sub-Sahara Afrika en naar andere delen van de wereld. Resultaten De kracht van het MaxART-programma is erin gelegen dat verschillende organisaties, wetenschappers en de overheid van Swaziland samenwerken om dezelfde doelen de bereiken. De overheid en mensen met hiv hebben de leiding. STOP AIDS NOW! is initiatiefnemer en faciliteert deze samenwerking. We stimuleren leren uit onderzoek en van elkaar leren, naast samenwerken met en leren van professionals wereldwijd. In 2013 is in Swaziland een nieuwe regering benoemd. De nieuwe Minister van Gezondheid is een goede bekende van het MaxArt programma. Voor MaxArt was zij betrokken bij het mobiliseren van de communities. Voor STOP AIDS NOW! zijn de effectieve samenwerking en goede resultaten van MaxART zeer inspirerend en hoopgevend. De samenwerking heeft geleid tot een ongekend aantal hiv-testen: testen in 2013, een stijging van 25 procent ten opzichte van Eind 2013 waren er maar liefst mensen met hiv onder behandeling, eind 2012 waren dit er nog Dit is 88 procent van het aantal mensen met hiv die behandeling nodig hebben. Het aantal mensen dat zorg blijft krijgen na de start van de behandeling is verder toegenomen tot 88 procent in Zoals hieronder blijkt blijft desondanks het percentage kinderen en jongeren die onder behandeling zijn achter bij het percentage volwassenen. Jongeren Om onze doelen in Swaziland te bereiken, richten we ons op het versterken van gemeenschappen en het gezondheidssysteem. Verder doen we onderzoek en monitoren we het handhaven van mensenrechten. Op basis daarvan passen we onze activiteiten zo nodig aan. Een belangrijke doelgroep binnen MaxART zijn jongeren. Uit eigen onderzoek weten we dat jongeren niet graag naar klinieken gaan, omdat ze vaak te maken krijgen met negatieve reacties van zorgverleners. Daarom is een van onze speerpunten het betrekken van jongeren bij de programma s, zodat ze zich laten testen en zo nodig behandelen. We richten bijvoorbeeld jongerenclubs op en laten jongeren zelf passende oplossingen bedenken en uitvoeren. Ongeveer 350 jongeren leiden maandelijks vijftien jongerenclubs, waarmee tot nu toe jongeren zijn bereikt met de juiste informatie over hiv. Het aantal hiv-testen onder jongeren is flink toegenomen. Daarnaast streven we naar betere samenwerking van het Ministerie van Gezondheid met het Ministerie van Onderwijs van Swaziland, om meer jongeren te kunnen bereiken met betere seksuele voorlichting op school. De uitdagingen die we tegenkomen zijn het tegengaan van stigma, het goed inrichten van de gezondheidszorg zodat jongeren passende zorg krijgen, het voeren van een open dialoog over seksualiteit en het bespreekbaar maken van condoomgebruik onder jongeren. We gaan ons daarom nog meer richten op het betrekken van traditionele leiders, ouders en leraren. Jaarverslag STOP AIDS NOW! 16

17 Demonstratieproject in 2014 In 2013 hebben we verder gewerkt aan het demonstratieproject dat in 2014 van start gaat. Hiermee is Swaziland het eerste land ter wereld dat wil aantonen dat direct behandelen van mensen met hiv in de praktijk uitvoerbaar is en een voorbeeld is voor andere landen. Internationale belangstelling MaxART trekt wereldwijd de aandacht. Het programma werd in 2013 veelvuldig genoemd in toespraken, MaxART-partners hebben gesproken tijdens diverse belangrijke congressen, waaronder ICASA, en in wetenschappelijke tijdschriften wordt verwezen naar MaxART. <<quote>> Bill Clinton over MaxART: Dit is een uniek project, dat de potentie heeft de aanpak van de internationale gemeenschap te transformeren en aids een halt toe te roepen. Dit kan de wereld letterlijk veranderen Een voorbeeld: Thuiszorg in Malawi In Malawi heeft bijna 11 procent van de bevolking hiv. In de dorpen zijn veel weeskinderen, eenoudergezinnen en gezinnen met aan het hoofd kinderen of grootouders. Sociale en economische steun kunnen zij goed gebruiken. Verder zijn er mensen met hiv en andere chronische zieken die verzorging nodig hebben. Deze taak rust meestal op de schouders van de naaste familieleden en vrijwilligers, vaak vrouwen. STOP AIDS NOW! ondersteunt de thuiszorgprogramma s van katholieke bisdommen in Malawi. Deze programma s genieten brede erkenning in het land. Vrijwilligers trainen In 1992 zijn zeven katholieke bisdommen in Malawi gestart met het opzetten van thuiszorgprogramma s op dorps- en parochieniveau en het trainen van vrijwilligers. Door de jaren heen zijn deze thuiszorgprogramma s steeds beter georganiseerd en is de kwaliteit van de zorg toegenomen. Getrainde vrijwilligers geven raad en praktische steun. Ze begeleiden mensen met hiv die onder behandeling zijn en zorgen voor goede voeding, wat essentieel is voor de werking van de medicijnen. Bovendien geven de vrijwilligers voorlichting over hiv en aids en brengen ze mensen die medische zorg nodig hebben met speciale ambulancefietsen naar het ziekenhuis. <<quote>>margaret (28), een van de mensen met hiv die ondersteuning krijgen: Mijn gezin krijgt extra voedsel en ik word begeleid bij mijn hiv-behandeling. En ik zit in een praatgroep; dat is belangrijk voor me. Zo kan ik weer een normaal leven leiden en voor mijn kinderen en man zorgen. Daar ben ik zo blij mee! Prestatiegericht financieren De lokale thuiszorg is in Malawi in 2013 sterk verbeterd en uitgebreid. Er is veel geïnvesteerd in het vergroten van kennis en ervaring van de managers in de bisdommen en in het leren van elkaar. De doorverwijssystemen tussen organisaties en thuiszorgmedewerkers zijn verbeterd. Bovendien is er een vernieuwings- en effectiviteitslag gemaakt. In drie bisdommen in het zuiden van Malawi is de aanpak van prestatiegericht financieren geïntroduceerd in thuiszorgprogramma s. Tot 2011 kregen de bisdommen voor hun thuiszorgprogramma s een bepaalde hoeveelheid geld uitgekeerd, gebaseerd op een plan. Sinds eind 2011 wordt een deel van het geld pas uitbetaald op grond van verleende diensten. Cruciaal bij prestatiegericht financieren is dat de rollen duidelijk verdeeld zijn onder verschillende partijen: het bisdom koopt de zorg in van twaalf kleine lokale thuiszorgorganisaties (georganiseerde groepen vrijwilligers) die in totaal thuiszorgpatiënten bedienen. Een externe partij beheert de fondsen, de thuiszorgorganisaties leveren de diensten. Alles is contractueel vastgelegd. De kleine thuiszorgorganisaties weten dat zij meer fondsen krijgen als zij meer en beter werk verrichten - wat de resultaten doet verbeteren. Voorwaarde voor succes is dat zij autonoom kunnen bepalen welke bestedingen het meest nodig zijn. Er is dus sprake van decentralisatie: de verantwoordelijkheid en het eigenaarschap komen meer bij de thuiszorgorganisaties te liggen dan bij het bisdom. Als zij met hun investering nog meer mensen bereiken met verbeterde diensten, wordt dit nogmaals beloond. Dit werkt kosteneffectiviteit in de hand. In 2014 zal in Malawi een nationale stakeholdersworkshop georganiseerd worden om de resultaten te delen met belanghebbenden en geïnteresseerden. In 2013 stonden ruim mensen met hiv en aids geregistreerd in de thuiszorgregisters. Zij kregen meerdere keren per maand thuiszorg en ondersteuning, afhankelijk van hun indicatie. Jaarverslag STOP AIDS NOW! 17

18 5. Microkrediet en inkomen Hiv en armoede hangen nauw met elkaar samen. In lage- en middeninkomenslanden worden mensen met hiv vaak gediscrimineerd en uitgesloten. Vaak kunnen deze mensen moeilijk in hun levensonderhoud voorzien. Bijvoorbeeld omdat ze hun werk en daarmee hun inkomen verliezen, ze vaak ziek zijn of een groot deel van het gezinsinkomen nodig is voor gezondheidszorg. Mensen met een onzeker inkomen lopen een groter risico om hiv te krijgen. Sommigen van hen kiezen bijvoorbeeld voor riskanter gedrag, zoals vertrek naar de stad en seks in ruil voor geld of spullen. STOP AIDS NOW! voert projecten uit die ervoor zorgen dat mensen getroffen door hiv goed in hun levensonderhoud kunnen voorzien. We koppelen lokale activiteiten gericht op economische ontwikkeling aan lokale initiatieven gericht op het uitbannen van aids. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om het regelen van microfinanciering en het invoeren van een hiv-beleid op de werkvloer. Dankzij onder andere het Proud Partner Programma in Ethiopië konden in personen voor hun eigen inkomen zorgen. Resultaten in 2013 In 2013 voerde STOP AIDS NOW! 14 projecten uit gericht op microkrediet en inkomen. In Malawi en de Democratische Republiek Congo werden bijvoorbeeld 125 vrouwen met hiv en 300 jongeren getraind om een eigen zaakje op te zetten. Vervolgens kreeg deze groep toegang tot microkrediet, waardoor zij zelf weer hun geld kunnen verdienen en controle kunnen uitoefenen over hun eigen leven. Daar profiteert de gemeenschap waarin zij wonen van mee. In de trainingen is ook aandacht besteed aan de rechten die deze vrouwen en jongeren hebben met betrekking tot zorg en behandeling. In Burundi werkten we aan het verbeteren van omgaan met hiv op de werkvloer. Nu hebben 56 van de 68 deelnemende commerciële bedrijven en organisaties een goed functionerend hiv-beleid. Hierdoor profiteren personeelsleden van betere toegang tot preventie, testen en zorg en zijn stigmatisering en discriminatie op de werkvloer afgenomen. Samen met STOP AIDS NOW! heeft het Health Insurance Fund betaalbare zorgverzekeringen beschikbaar gemaakt voor koffieboeren in Tanzania. In 2013 sloten ruim personen een zorgverzekering af, die onder andere de kosten voor onderzoek en behandeling in lokale ziekenhuizen dekt. Daarnaast hebben de leden van een koffiecoöperatie en hun families voorlichting gekregen over preventieve gezondheidszorg. Hierbij werden hiv-testen en nazorg aangeboden, waaraan de mensen op vrijwillige basis konden deelnemen. Ook zorgden we dat in Ethiopië 650 mensen met hiv of anderszins getroffen door hiv steun kregen bij het opzetten van activiteiten waarmee ze voor hun eigen inkomen kunnen zorgen. Microkrediet en inkomen verbinden met hiv is belangrijk maar niet eenvoudig, omdat dit een heel specifieke expertise vereist. Met ons programma in Ethiopië (zie hoofdstuk 5.1) verzamelt STOP AIDS NOW! meer kennis via een leergroep die we breder kunnen inzetten. Nieuwe projecten In 2014 start STOP AIDS NOW!, samen met ICCO en Tearfund, een tweejarig project gericht op hiv en inkomen in Oeganda: Improved livelihood for people living with HIV and communities and churches affected by AIDS in Uganda. We trainen werknemers van tien partnerorganisaties om, als onderdeel van hun huidige aanpak, gemeenschappen te versterken zodat zij economisch zelfstandig kunnen zijn. We willen leden van gezinnen die een groter risico lopen om hiv te krijgen, beter in staat stellen het gezinsinkomen te vergroten. We leren de mensen om hun eigen vaardigheden, mogelijkheden en middelen en die van de gemeenschap beter te herkennen en te benutten. Het doel is dat personen en hun gezinnen hun inkomen vergroten, zodat zij ook de kosten voor gezondheidszorg kunnen betalen. Bovendien willen we meer bewijs leveren dat een hoger inkomen leidt tot een betere gezondheid en het risico om hiv te krijgen verkleint. Jaarverslag STOP AIDS NOW! 18

19 5.1. Een voorbeeld: Inkomensverbetering in Ethiopië Het Proud Partner Programma in Ethiopië ondersteunt kinderen en vrouwen die door hiv zijn getroffen en hun gezinnen. Het gaat om dorpsbewoners die te maken hebben met grote armoede en beperkte toegang tot voorlichting en gezondheidszorg. Met voorlichting en de mogelijkheid voor kinderen om naar school te gaan, verbetert hun kennisniveau, ook wat betreft hiv. Daarnaast werkt het programma aan het vergroten van de economische onafhankelijkheid van vrouwen en verzorgers van kinderen. Verder krijgen hulpbehoevenden steun via onder andere een spaarsysteem. Door dorpen als geheel te betrekken, zorgen we voor een duurzame oplossing. De initiatieven duren drie jaar, waarna ondersteuning niet meer nodig is. In Ethiopië hebben we de economische zelfstandigheid vergroot van ongeveer 650 mensen getroffen door hiv en voorlichting gegeven aan meer dan personen. Ook konden dankzij de ondersteuning 870 kinderen naar school. Debre Berhan In het dorp Debre Berhan is een graanbank opgezet waaraan mensen met hiv en verzorgers van kwetsbare kinderen hun granen kunnen verkopen. Bij schaarste kunnen zij hun granen goedkoop terugkopen. Dit vergroot de voedselzekerheid. Bovendien geeft een opvangsysteem steun aan kinderen zonder familie. Zafua Tuma (12) is een van deze kinderen. Zij bleef met haar broers en zussen achter nadat beide ouders waren overleden aan de gevolgen van aids. Ze krijgen steun en werden aan een huis geholpen. Godino Drie proud partners hadden zich in 2012 verbonden aan een wijk in Ethiopië. Ons doel om in 2013 vijf nieuwe partners aan een dorp te koppelen, is niet gehaald. Gelukkig konden we dankzij financiering door SuperTrash (zie hoofdstuk 6.2) beginnen met activiteiten in Godino, een plattelandsgemeenschap met inwoners. Onze doelstelling is een hoger inkomen voor 170 vrouwen met hiv en verzorgers van aidswezen in Godino. De activiteiten omvatten trainingen voor het starten van een bedrijfje, het bewerken van landbouwgrond en het slim kiezen van een verkoopproduct. Economisch onafhankelijke vrouwen kunnen zich beter wapenen tegen bijvoorbeeld onveilige seks. Voor vrouwen met hiv betekenen de extra inkomsten dat ze zich een gezonde maaltijd kunnen permitteren, die nodig is voor de werking van de hiv-medicatie. Daarnaast kunnen 100 aidswezen en kwetsbare jongeren een vakopleiding volgen. <<quote>> De burgemeester van Godino: Ik sta volledig achter de aanpak: samen werken aan een lange termijnoplossing. STOP AIDS NOW! steunt ons met hivvoorlichting, trainingen over bijvoorbeeld het opzetten van je eigen bedrijfje, methoden om het land beter te bewerken en het houden van kleinvee. Dit verbetert het kennisniveau en het economische vermogen van Godino. Zo neemt de armoede af en lopen vrouwen minder risico hiv te krijgen. Linken en leren De twaalf organisaties die samenwerken in het Proud Partner Programma werken aan het verbeteren van hun activiteiten die zijn gericht op het vergroten van de inkomens van mensen met hiv. Dit doen zij via onderzoek en het delen van ervaringen. De leergroep onderzoekt bijvoorbeeld hoe stigma en discriminatie tegengegaan kunnen worden. Met de nieuwe inzichten passen zij hun aanpak aan en geven ze door aan andere organisaties Een voorbeeld: Microkrediet en hiv in Oeganda Microfinanciering en aidsbestrijding vormen voor STOP AIDS NOW! een logische combinatie. In Oeganda maken bijvoorbeeld kleine handeltjes bijna 90 procent van de economie uit, terwijl een groot deel van de beroepsbevolking hiv heeft. Mensen met hiv krijgen moeilijk een lening. In 2013 is het vervolgproject Microfinanciering en hiv in Oeganda gestart om microfinancierings- en aidsorganisaties dichter bij elkaar te brengen. We ondersteunen microfinancieringsorganisaties bij het implementeren van een hiv-beleid op de werkvloer. Ook willen we leningen toegankelijker maken voor mensen met hiv. Bovendien beoogt het project hiv-voorlichting, zorg en ondersteuning te geven aan klanten van microfinancieringsorganisaties. Twintig deelnemende organisaties Inmiddels nemen 20 microfinancieringsorganisaties deel aan het vervolgtraject in Oeganda. We versterken de samenwerking van deze organisaties met aidsorganisaties en netwerken van mensen met hiv. Ook vragen we meer aandacht voor de aanpak van hiv en aids op de werkvloer. Het doel is dat ongeveer tweehonderd mensen met hiv toegang tot microfinancieringsdiensten krijgen. We bieden klanten van microfinancieringsorganisaties met en zonder hiv Jaarverslag STOP AIDS NOW! 19

20 verbeterde financiële diensten aan. En we zorgen ervoor dat ongeveer werknemers van de microfinancieringsorganisaties een werkomgeving hebben waarin aandacht is voor hiv en aids. Baseline-onderzoek Anders dan gepland is het project in Oeganda niet in 2012 maar in 2013 gestart. We hebben vooral gewerkt aan het versterken van de samenwerking van de twintig microfinancieringsorganisaties en de netwerken van mensen met hiv. Ook hebben we in 2013 een baselineonderzoek uitgevoerd in Oeganda. De resultaten maakten duidelijk dat aidsbestrijding en microfinanciering nog niet goed geïntegreerd zijn. Slechts acht van de 51 microfinancieringsorganisaties die deelnamen aan het onderzoek hebben een hiv-beleid ingevoerd terwijl aids-gerelateerde discriminatie op het werk veelvuldig voorkomt; 22 procent geeft voorlichting over gezondheid aan cliënten; en slechts vier microfinancieringsorganisaties hebben financiële producten aangepast aan de behoeften van mensen met hiv. Microfinancieringsorganisaties kunnen goed als kanaal dienen om deze verzekeringen namens de verzekeringsmaatschappij te verkopen. In 2014 besteden we hier aandacht aan. Het doel voor 2014 is dat zestien van de 20 microfinancieringsorganisaties een hiv-beleid op de werkvloer hebben ontwikkeld en ingevoerd en dat eenzelfde aantal organisaties financiële producten aanbiedt die toegankelijk zijn voor en aansluiten bij de behoeften van mensen met hiv. Daarnaast vroegen we netwerken van mensen met hiv naar hun behoeften. Zij gebruiken financiële diensten vooral om te voorzien in hun basisbehoeften zoals voedsel en medische zorg. De meerderheid van de mensen met hiv gaf aan moeilijk toegang te krijgen tot diensten van microfinancieringsorganisaties. Zij geven de voorkeur aan leningen met lage rentes, flexibele terugbetalingsafspraken, speciale financiële programma s voor mensen met hiv en inkomsten genererende activiteiten. Met de bevindingen van het baseline-onderzoek zijn de activiteiten in Oeganda verder vormgegeven. Er is een begin gemaakt met het ondersteunen van microfinancieringsorganisaties om een hiv-beleid op de werkvloer te ontwikkelen. Verder ondersteunen we microfinancieringsorganisaties bij het verbeteren van hun financiële dienstverlening. We willen ervoor zorgen dat mensen met hiv financiële diensten aangeboden krijgen die in hun behoeftes voorzien, maar ook betaalbaar zijn. Die microfinancieringsorganisaties worden hiervoor versterkt in hun social performance management. Bij het bepalen van de hoogte van de lening wordt bijvoorbeeld goed naar de koopkracht van de klant gekeken, om te voorkomen dat de lening een te grote last wordt. Verder proberen we financiële producten voor mensen met hiv toegankelijk te maken. Een belangrijk speerpunt is het aanbieden van een gezondheidszorgverzekering. Jaarverslag STOP AIDS NOW! 20