BELANGRIJKE ALGEMENE INFORMATIE

Transcriptie

1 BELANGRIJKE ALGEMENE INFORMATIE Dit lesprogramma is een uitgave van Stichting Educatieve Natuurtuin Goffert te Nijmegen e oplage. Ontwerp & Tekst: Louis van der Heijden Bij het maken van deze lesbrief is gebruik gemaakt van de volgende bronnen: Behoudens de bestanden die als te kopieëren aangemerkt zijn, mag niets uit dit programma op enigerlei manier overgenomen worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de SENG. POST & BEZOEKADRES: Educatieve Natuurtuin Goffert Goffertweg AA Nijmegen (tijdens kantooruren) ctrl + klik voor locatie: pn= , &oq=goffertweg+19+&hnear=goffertweg+19,+6532+aa+nijmegen- Midden,+Nijmegen,+Gelderland&t=m&z=16 Voor Nijmeegse scholen worden de kosten voor deze les gedragen door het Gemeentelijk Declaratiefonds. Scholen buiten Nijmegen ontvangen van ons een rekening. Beste leerkracht, Deze insectenles is bedoeld voor groepen 5 (voorjaar), 6 of 7. Tijdens deze les wordt gekeken naar verscheidenheid van insecten in de tuin en wordt gekeken naar voorkomen in plaats en tijd. Deze les vraag wel enige voorbereiding om de tuinles goed tot zijn recht te laten komen. Kijkt u hiervoor bij de suggesties ter voorbereiding. Het vormen van specialistengroepjes is de basis van deze les, de tuinles is daarop ingericht. Verdeel hiervoor de klas in zoveel mogelijk groepjes van 3. Onder het kopje werkbladen vind u de specialistenkaarten - verdeel de kaarten in de volgende combinaties ; op een klas van 30 leerlingen bv er zijn dan steeds 2 groepjes met dezelfde kaartencombi: - [ WANTSEN/KEVERS/ keverlarven] - [BIJEN/HOMMELS/wespen] - [ MIEREN/OORWORMEN/sprinkhanen] - [VLIEGEN/MUGGEN/zweefvliegen] - [VLINDERS/rupsen/ LIBELLEN]

2 Voor de voorbereiding moeten ze de gelegenheid hebben om enige plaatjes op internet op te zoeken. Ze zouden dit ook eventueel thuis kunnen doen. Afhankelijk van de tijd die u beschikbaar heeft, staan er nog enkele suggesties in deze map voor verdere voorbereiding. De specialistenkaarten worden meegenomen voor het tuinbezoek: op de achterzijde kunnen ze waarnemingen noteren. De groepjes die in de klas zijn gevormd, werken ook in de tuin samen. Vangmaterialen, zoekkaarten en loupes zijn aanwezig om de vangsten van dichtbij te bekijken. VOORBEREIDING bekijk de prezi: - Specialistengroepjes vormen specialistenkaartenkaarten : afhankelijk van de grootte van de klas groepjes van 3 leerlingen vormen, verdeel de kaarten in de volgende combinaties ; er zijn dan steeds 2 groepjes met dezelfde kaartencombi: [ WANTSEN/KEVERS/ keverlarven] [BIJEN/HOMMELS/wespen] [ MIEREN/OORWORMEN/sprinkhanen] [VLIEGEN/MUGGEN/zweefvliegen] [VLINDERS/rupsen/ LIBELLEN] - Plaatjes zoeken op internet WERKBLADEN OP DE VOLGENDE BLADZIJDEN VIND U DE TE KOPIEREN SPECIALISTENKAARTEN (dubbelzijdig) ZE ZIJN BEDOELD TER VOORBEREIDING, MAAR WORDEN OOK TIJDENS DE TUINLES GEBRUIKT. ZE DIENEN DAN OOK MEEGEBRACHT TE WORDEN BIJ HET BEZOEK AAN DE NATUURTUIN.

3 WANTSEN-EXPERT Dit is een volwassen wants. Je kunt ze aan twee dingen herkennen: De vleugels zijn zó opgevouwen, dat het lijkt of je een X op de rug ziet. Ook hebben wantsen een lange steeksnuit. Die houden ze op hun buik als ze niet eten, dat is dus niet altijd makkelijk te zien Als een wants uit zijn eitje kruipt, lijkt hij precies op een wants. Alleen is hij heel klein en heeft hij nog geen vleugels! Die groeien er langzaam aan als ze groter worden Wantsen zijn nogal langzaam. Vooral wantsen die van plantensap leven Die hebben ook vaak een schutkleur. Jagende wantsen hebben dikwijls een waarschuwingskleur Ze zijn ook sneller dan de vegetarische wantsen Je vindt ze in struiken en op de grond tussen planten. ZOEK OP GOOGLE AFBEELDINGEN NAAR PLAATJES: GEBRUIK ALS ZOEKTERM WANTSEN PLAK 6 VERSCHILLENDE SOORTEN ACHTEROP DIT VEL

4 PLAK HIER PLAATJES DIE JE GEVONDEN HEBT: ZET EEN KRUISJE VOOR ELKE WANTS DIE JE VANGT (als je er veel bij elkaar vind, zet je een V )

5 KEVER-EXPERT Volwassen kevers hebben op hun rug 2 dekseltjes: Onder die dekseltjes zitten hun vlieg-vleugels Een bekend voorbeeld is het Lieve-heers-beestje. Je hebt er vast wel eens eentje van je vingertop weg laten vliegen: De dekseltjes klappen opzij en de vleugels floepen tevoorschijn! Als een kever uit zijn eitje kruipt, lijkt hij helemaal niet op een kever! Het is een LARVE De larve moet eerst groeien. Dan verpopt ze. Uit de pop komt na een tijdje de kever tevoorschijn! Als je van alle dieren op de wereld een taart maakt en die in 10 gelijke stukken snijdt, dan bestaan 9 stukken alleen uit insecten. 3 stukken daarvan bestaan alleen uit kevers! Kevers kan je bijna overal tegenkomen. ZOEK OP GOOGLE AFBEELDINGEN NAAR PLAATJES: GEBRUIK ALS ZOEKTERM KEVERS PLAK 6 VERSCHILLENDE SOORTEN ACHTEROP DIT VEL

6 PLAK HIER PLAATJES DIE JE GEVONDEN HEBT: ZET EEN KRUISJE VOOR ELKE KEVER DIE JE VANGT (als je er veel bij elkaar vind, zet je een V ) larve

7 BIJEN en HOMMEL-EXPERT BIJ Bijen en hommels zijn familie. Bijen zijn wat kleiner. Meestal hebben ze een bruine kleur. Hommels zijn dikker en veel hariger dan bijen. Ze hebben vaak gekleurde strepen. HOMMEL Hommels en honingbijen leven in een grote groep: een volk. In een volk is er 1 koningin die legt de hele dag eitjes. Het grootste deel van het volk bestaat uit werksters. Die zorgen voor de koningin en de jonge bijen. En ze verzamelen voedsel uit bloemen. De bijen en hommels die je buiten ziet zijn bijna altijd werksters. In het vroege voorjaar kan je een koningin-hommel vangen: Die zijn indrukwekkend groot! Bijen en hommels halen hun voedsel uit bloemen. Dus ga op zoek naar bloemen als je ze wilt vinden. Vang ze voorzichtig, als je te ruw bent kunnen ze steken! ZOEK OP GOOGLE AFBEELDINGEN NAAR PLAATJES: GEBRUIK ALS ZOEKTERM: BIJENSOORTEN en HOMMELSOORTEN PLAK VAN IEDER 3 VERSCHILLENDE SOORTEN ACHTEROP DIT VEL PLAK HIER PLAATJES DIE JE GEVONDEN HEBT:

8 4 ZET EEN KRUISJE VOOR ELKE BIJ of HOMMEL DIE JE VANGT (als je er veel bij elkaar vind, zet je een V )

9 OORWORMEN-EXPERT Oor wormen kruipen niet stiekum in je oren! Ze houden wel van beschutte plekjes, zoals holle stengels. De tangen aan hun achterlijf gebruiken ze wel om te dreigen, maar ze kunnen er niet hard mee knijpen. Bij het mannetje zijn de tangen krom. Bij het vrouwtje recht. Onder de kleine schildjes op de rug zitten vleugels verstopt. Die zijn zo ingewikkeld opgevouwen dat het wel een kwartier duurt voor ze uitgevouwen of weer opgevouwen zijn. Oorwormen vliegen dan ook niet vaak en dan nog alleen s nachts. Mannetje Vrouwtje Oorworm-moeders zorgen uitstekend voor Hun kinderen. Dat is bijzonder voor een insect. Als de jongen grootgenoeg zijn om het huis te verlaten, gaat de moeder dood en eten ze haar helemaal op! Oorwormen vind je in struiken, holle stengels en andere kleine holletjes ZOEK OP GOOGLE AFBEELDINGEN NAAR PLAATJES: GEBRUIK ALS ZOEKTERM: OORWORMEN PLAK EEN PAAR PLAATJES ACHTEROP DIT VEL

10 PLAK HIER PLAATJES DIE JE GEVONDEN HEBT: ZET EEN KRUISJE VOOR ELKE OORWORM DIE JE VANGT (als je er veel bij elkaar vind, zet je een V )

11 SPRINKHAAN-EXPERT Sprinkhanen kunnen goed springen. Ze hebben daarvoor erg gespierde achterpoten.(plaatje 3) Je kunt ze verdelen in 2 groepen: 1.veldsprinkhaan. De veldsprinkhanen Korte voelsprieten Overdag druk bezig De sabelsprinkhanen en krekels Lange voelsprieten In de avond en nacht druk 2.sabelsprinkhaan. Sprinkhanen vinden elkaar door geluid te maken. Veldsprinkhanen wrijven hun achterpoot langs hun vleugels. Sabelsprinkhanen wrijven hun vleugels tegen elkaar. Ze hebben oren op hun knieën! OOR 3 gespierde poot Als een sprinkhaan uit zijn eitje kruipt, ziet hij er al uit als een sprinkhaan. Alleen heel klein en heeft hij nog geen vleugels! Die groeien er langzaam aan als hij groter wordt! (het groene stukken op plaatje 4)>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> Sprinkhanen vind je in het gras in de zon, Gebruik je potje om ze te vangen. Sabelsprinkhanen zitten overdag in struiken Gebruik de paraplu om ze te vangen ZOEK OP GOOGLE AFBEELDINGEN NAAR PLAATJES: GEBRUIK ALS ZOEKTERM: SPRINKHANEN PLAK EEN PAAR PLAATJES ACHTEROP DIT VEL 4.

12 PLAK HIER PLAATJES DIE JE GEVONDEN HEBT: 4 ZET EEN KRUISJE VOOR ELKE SPRINKHAAN DIE JE VANGT (als je er veel bij elkaar vind, zet je een V )..

13 MIEREN-EXPERT Mieren leven in een grote groep: een volk. In een volk is er 1 koningin die legt de hele dag eitjes. Het grootste deel van het volk bestaat uit werksters. Die zorgen voor de koningin en de jonge mieren. En ze verzamelen voedsel. Sommige soorten mieren zijn vegetarisch. Andere soorten eten vooral kleine beestjes. Allemaal houden ze erg van zoet Als een mier uit zijn eitje kruipt, lijkt hij helemaal niet op een mier! Het is een LARVE die niet kan lopen. De larve moet eerst groeien. Dan verpopt ze. Uit de pop komt na een tijdje een mier tevoorschijn! Bijzonder: mier. pop. Eenmaal per jaar, meestal in juli, komen er mieren met vleugels uit de poppen! Het zijn mannetjes en vrouwtjes die uitvliegen, om nieuwe nesten te gaan stichten. mieren lopen vaak in lange rijen op en neer naar een plek waar eten is. Op de grond of tegen een boom op. Je vind ze ook in het gezelschap van bladluizen: Zoek op internet uit waarom... eitjes. larve. ZOEK OP GOOGLE AFBEELDINGEN NAAR PLAATJES: GEBRUIK ALS ZOEKTERM: MIEREN PLAK EEN PAAR PLAATJES ACHTER OP DIT VEL PLAK HIER PLAATJES DIE JE GEVONDEN HEBT:

14 ZET EEN KRUISJE VOOR ELKE MIER DIE JE VANGT (als je er veel bij elkaar vind, zet je een V ).

15 VLIEGEN-EXPERT Vliegen zijn snelle en knappe vliegers. De meeste vliegende insecten hebben 2 paar vleugels, maar vliegen hebben maar 1 paar. Op de plaats van het tweede paar hebben ze twee knotsjes zitten. Daardoor kunnen ze stuntvliegen.. Vliegen hebben een stofzuigertje om te eten! Daarmee kunnen ze alleen vloeibare dingen opslurpen. Als het niet vloeibaar is, spugen ze erop, zodat het oplost. Vliegen houden erg van zoet. Als een vlieg uit zijn eitje kruipt, lijkt hij helemaal niet op een vlieg! Het is een MADE EITJE De made moet eerst groeien. Dan verpopt ze. Uit de pop komt de vlieg tevoorschijn! MADE POP Vliegen zie je vaak op koeienpoep, dode beesten en andere niet zo smakelijke hapjes. Dat komt omdat ze daar eitjes willen leggen: Vliegenmaden houden erg van rotte dingen. Dat klinkt vies, maar ze ruimen zo wel veel afval op in de natuur. Vliegen vind je op poep (kijk bij de mesthoop)maar ook op schermbloemen > Vliegen vinden jou vaak ook wel... ZOEK OP GOOGLE AFBEELDINGEN NAAR PLAATJES: GEBRUIK ALS ZOEKTERM: SOORTEN VLIEGEN PLAK EEN PAAR PLAATJES ACHTEROP DIT VEL PLAK HIER

16 PLAK HIER PLAATJES DIE JE GEVONDEN HEBT: ZET EEN KRUISJE VOOR ELKE VLIEG DIE JE VANGT (als je er veel bij elkaar vind, zet je een V ).

17 MUGGEN-EXPERT De meeste vliegende insecten hebben 2 paar vleugels, maar muggen hebben maar 1 paar. In plaats van het tweede paar hebben ze twee knotsjes. Muggen zijn niet erg geliefd. Omdat de vrouwtjes één klein druppeltje bloed van ons nodig hebben!. Anders kunnen ze geen eitjes leggen, zielig toch?. (je kan het best missen, om je leeg te laten zuigen moet je door 5 miljoen muggen tegelijk gestoken worden!) Als een mug uit zijn eitje kruipt, lijkt ie helemaal niet op een mug! Muggeneitjes op het water Muggen larve onder water pop onder water Mug boven water De grote soorten muggen heten Langpootmuggen. Ze zijn helemaal ongevaarlijk. Ze leven van plantensap. En hebben vreselijk mooie ogen! OOG Muggen vind je vaak bij water in de buurt. Langpoten vind je vaak in grasland: als larve leven ze ondergronds en eten ze graswortels ZOEK OP GOOGLE AFBEELDINGEN NAAR PLAATJES: GEBRUIK ALS ZOEKTERM: SOORTEN MUGGEN PLAK EEN PAAR PLAATJES ACHTEROP DIT VEL

18 PLAK HIER PLAATJES DIE JE GEVONDEN HEBT: ZET EEN KRUISJE VOOR ELKE MUG DIE JE VANGT (als je er veel bij elkaar vind, zet je een V )

19 LIBELLEN-EXPERT Libellen kan je in 2 groepen verdelen: Echte libellen: soms erg groot. Als ze stil zitten houden ze de vleugels uitgespreid. Waterjuffers: als ze stil zitten, vouwen ze hun vleugels tegen elkaar. waterjuffer..libel Ze zijn vaak mooi gekleurd. Libellen hebben grote ogen en het zijn goede vliegers: ze vangen al vliegend insecten in de lucht! Het grootste deel van hun leven brengen libellen door onder water (soms wel 3 jaar): Uit een eitje komt een larve 1e jaar 3e jaar In het 3e jaar klimmen ze uit het water Libellen en waterjuffers vind je hier in de tuin het meest in de buurt van water ZOEK OP GOOGLE AFBEELDINGEN NAAR PLAATJES: GEBRUIK ALS ZOEKTERM: LIBELLEN of WATERJUFFERS PLAK EEN PAAR PLAATJES ACHTEROP DIT VEL PLAK HIER PLAATJES DIE JE GEVONDEN HEBT:

20 4 ZET EEN KRUISJE VOOR ELKE LIBEL of JUFFER DIE JE VANGT (als je zie alleen ziet, mag je ook een kruisje zetten ).

21 VLINDER-EXPERT Er zijn vlinders die alleen overdag vliegen en vlinders die alleen vliegen als het donker is. Dag-vlinder Nacht-vlinders Dag-vlinders: Klappen hun vleugels omhoog als ze rusten. Ze hebben vaak mooie kleuren nacht-vlinders: vouwen hun vleugels op hun rug of plat tegen boomschors. Ze hebben vaak schut- kleuren Voelsprieten dagvlinder (knotsjes) Vlinders houden erg van warm droog weer, liefst ook weinig wind Voelsprieten nachtvlinder. Als een vlinder uit het ei komt, lijkt ie echt niet op een vlinder EITJES Zitten in een kluitje bijelkaar RUPS Eet van 1 soort plant POP Dagvlinders vind je in de buurt van bloemen (kijk of de vlinderstruik bloeit ) Nachtvlinders op boomstammen (kijk op de smeerplek ) ZOEK OP GOOGLE AFBEELDINGEN NAAR PLAATJES: GEBRUIK ALS ZOEKTERM: DAGVLINDERS of NACHTVLINDERS PLAK EEN PAAR PLAATJES ACHTEROP DIT VEL PLAK HIER PLAATJES DIE JE GEVONDEN HEBT:

22 4 ZET EEN KRUISJE VOOR ELKE VLINDER DIE JE VANGT (als je er veel bij elkaar vind, zet je een V )..

23 WESPEN-EXPERT Wespen leven met veel bijelkaar in een nest In het nest is een koningin die eitjes legt De andere wespen zijn wersters die eten verzamelen en de jonge wespen verzorgen PAS OP BIJ HET NEST: WESPEN STEKEN Wespen zijn er niet het hele jaar: In de winter gaan alle wespen dood, behalve de koninginnen. In het voorjaar maakt de koningin een nieuw nest Als de eerste werksters zijn geboren, doen die verder alles. De koningin legt alleen nog maar eieren. Wespen zijn erg NUTTIG: Ze vangen heel veel lastige insecten. Die zijn voedsel voor de wespenlarven. De wespenlarven poepen een soort honing. Daar leven de volwassen wespen van. Maar na de zomer komen er minder en minder larven Waar moeten de wespen dan hun zoet gaan halen? Vraag de lesbegeleider of er een wespennest in de tuin is: je kunt daar kijken, maar probeer géén wespen daar te vangen!!! Voor de zomer zoek je op plekken waar veel insecten rondvliegen Na de zomer in de buurt van taartjes en limonade ZOEK OP GOOGLE AFBEELDINGEN NAAR PLAATJES: GEBRUIK ALS ZOEKTERM: WESPEN PLAK EEN PAAR PLAATJES ACHTEROP DIT VEL PLAK HIER PLAATJES DIE JE GEVONDEN HEBT:

24 ZET EEN KRUISJE VOOR ELKE WESP DIE JE VANGT (als je er veel bij elkaar vind, zet je een V )..

25 ZWEEFVLIEG-EXPERT Zweefvliegen doen erg hun best om op stekende inscten te lijken zoal wespen, bijen of hommels. Dat schrik vijanden af, handig toch? Maar als je goed kijkt zie je dat ze heel anders vliegen dan bijvoorbeeld wespen: Wespen golven zoekend heen en weer. Zweefvliegen gaan snel rechtdoor òf kunnen prachtig op een plek blijven zweven Zweefvliegen hebben net als gewone vliegen maar één paar vleugels (wespen, bijen en hommels hebben 2 paar vleugels) En ze kunnen echt niet steken! Als een zweefvlieg uit zijn eitje kruipt, lijkt hij helemaal niet op een vlieg! Het is een MADE. De made moet eerst groeien. Dan verpopt ze. Uit de pop komt de vlieg tevoorschijn! De maden zijn moeilijk te vinden: Sommige soorten leven onder water in modder Ander soorten jagen in hun eentje op bladluizen zweefvliegen kan je het best vangen als ze aan het eten zijn : bij bloemen dus. Vooral scherm bloemen zijn in trek > ZOEK OP GOOGLE AFBEELDINGEN NAAR PLAATJES: GEBRUIK ALS ZOEKTERM: ZWEEFVLIEGEN PLAK EEN PAAR PLAATJES ACHTEROP DIT VEL PLAK HIER PLAATJES DIE JE GEVONDEN HEBT: schermbloem

26 ZET EEN KRUISJE VOOR ELKE ZWEEFVLIEG DIE JE VANGT (als je er een ziet die te snel is, mag je ook een kruisje zetten ).

27 RUPSEN-EXPERT Paar paar paar maken Paar paar paar Echte rupsen herken je aan de pootjes: Bij de kop zitten 3 paar echte pootjes Op de buik zitten 4 paar zuignapjes Aan de achterkant 1 paar na-schuivers 1 uitzondering : Spanrupsen Bij de kop 3 paar echte pootjes Achteraan 1 paar buikpootjes En 1 paar na-schuivers Ze bewegen door steeds een boogje te maken en dan te strekken Ze kunnen zich heel stijf houden en lijken dan op een takje Rupsen zijn over het algemeen vegetarisch. (hoewel er één soort dol is op andere rupsen...) En het zijn echte eetmachines. Er zijn soorten die alles eten wat groen is, maar veel rupsen lusten maar één soort plant! Op die plant legt de moedervlinder de eitjes... Rupsen vind je vaak in struiken (gebruik de paraplu) Kijk ook op brandnetels Op de tafel vind je ook een kaart met informatie Wees voorzichtig met harige rupsen: Vang ze niet met je blote handen ZOEK OP GOOGLE AFBEELDINGEN NAAR PLAATJES: GEBRUIK ALS ZOEKTERM: RUPSEN PLAK EEN PAAR PLAATJES ACHTEROP DIT VEL

28 PLAK HIER PLAATJES DIE JE GEVONDEN HEBT: ZET EEN KRUISJE VOOR ELKE RUPS DIE JE VANGT (als je er veel bij elkaar vind, zet je een V ).