EUROPEES PARLEMENT. Commissie cultuur, jeugd, onderwijs, media en sport. van de Commissie cultuur, jeugd, onderwijs, media en sport

Transcriptie

1 EUROPEES PARLEMENT Commissie cultuur, jeugd, onderwijs, media en sport 22 januari /0047(COD) ADVIES van de Commissie cultuur, jeugd, onderwijs, media en sport aan de Commissie juridische zaken en interne markt inzake het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende de octrooieerbaarheid van in computers geïmplementeerde uitvindingen (COM(2002) 92 C5-0082/ /0047(COD)) Rapporteur voor advies: Michel Rocard AD\ doc PE

2 PE /14 AD\ doc

3 PROCEDUREVERLOOP De Commissie cultuur, jeugd, onderwijs, media en sport benoemde op haar vergadering van 26 maart 2002 Michel Rocard tot rapporteur voor advies. De commissie behandelde het ontwerpadvies op haar vergaderingen van 10 december 2002 en 21 januari Op laatstgenoemde vergadering hechtte zij met 16 stemmen voor en 13 tegen bij 1 onthouding haar goedkeuring aan de hierna volgende amendementen. Bij de stemming waren aanwezig: Michel Rocard (voorzitter),vasco Graça Moura en Mario Mauro (ondervoorzitters), Michel Rocard (rapporteur voor advies), Nuala Ahern, Konstantinos Alyssandrakis, Ole Andreasen, Pedro Aparicio Sánchez, Juan José Bayona de Perogordo, Christopher J.P. Beazley, Danielle Darras (verving Martine Roure overeenkomstig artikel 153, lid 2 van het Reglement), Marielle de Sarnez, Raina A. Mercedes Echerer, Janelly Fourtou, Geneviève Fraisse, Marie-Hélène Gillig, Ruth Hieronymi, Ulpu Iivari, Lucio Manisco, Miquel Mayol i Raynal, (verving Eurig Wyn overeenkomstig artikel 153, lid 2 van het Reglement), Pietro-Paolo Mennea, Domenico Mennitti, Juan Ojeda Sanz, Doris Pack, Roy Perry, Christa Prets, Feleknas Uca, Kathleen Van Brempt, Stavros Xarchakos, Sabine Zissener en Myrsini Zorba. AD\ doc 3/14 PE

4 BEKNOPTE MOTIVERING Het auteursrecht dient zoals bekend om intellectuele scheppingen te beschermen. Onze commissie heeft een bijdrage geleverd tot de goedkeuring van de recente richtlijn inzake het auteursrecht. Octrooien beschermen uitvindingen. Maar wat is een octrooi? De website van het Europees Octrooibureau (opgericht in 1973 en gevestigd te München) legt dat als volgt uit: "Een octrooi is geen keurmerk voor uitzonderlijke kwaliteit, het geeft de houder niet het recht om zijn uitvinding te exploiteren, het is geen garantie voor commercieel succes. Een octrooi biedt de houder daarentegen de mogelijkheid te verhinderen dat anderen zijn uitvinding commercieel exploiteren" (EOB, Faits et chiffres 2001). In artikel 52 van het Europees Octrooiverdrag wordt bepaald dat een octrooieerbare uitvinding nieuw moet zijn, op uitvinderswerkzaamheid moet berusten en vatbaar moet zijn voor toepassing op het gebied van de nijverheid. Computerprogramma's (en andere producten zoals business models en wiskundige methoden) worden als zodanig niet beschouwd als uitvindingen en zijn dus niet octrooieerbaar. Het vraagstuk is evenwel zeer complex en controversieel (zie het recente onderzoek van het directoraat-generaal IV van het Europees Parlement), zoals ook blijkt uit het feit dat het onderhavige voorstel voor een richtlijn aanleiding heeft gegeven tot een uitvoerig debat en ook tot openlijke kritiek, vooral van de kant van bepaalde, direct betrokken sectoren. De inzet Bij de start van het proces van Lissabon heeft Europa zich een ambitieus doel gesteld: zeer hoge niveaus bereiken in een op kennis gebaseerde economie. Bij het debat over de octrooieerbaarheid van software moeten we deze algemene doelstelling in gedachte houden en proberen te achterhalen welke maatregelen het doeltreffendst zijn om een toppositie te bereiken en te behouden. De benadering die de Commissie cultuur, jeugd, onderwijs, media en sport in dit debat kan volgen, is eenvoudig: de creatieve vrijheid, de intellectuele bijdrage, de maximale circulatie van ideeën tot het uiterste verdedigen. De ontwikkeling van beschavingen wordt al sinds de oudheid op gang gehouden door de uitwisseling van ideeën en hun capaciteit zich te verspreiden. Dit geldt ook voor het tijdperk van de computer en Internet. Dientengevolge zijn alle juridische maatregelen die bijdragen aan de inachtneming en de verdediging van auteursrechten en uitvindingen welkom, op voorwaarde dat het systeem er niet te veel door verstart of door wordt belast. Zo niet, dan zal het verlamd raken en vastroesten. Deze benadering is niet in strijd met de stand van zaken in de economische wetenschap; die is namelijk niet in staat met zekerheid te zeggen of de invoering van octrooien voor software uitsluitend positieve gevolgen zal hebben en of de sector er op middellange en lange termijn nadeel van zal ondervinden. Aangezien de IT-sector momenteel de motor is van de economische en culturele expansie van onze samenleving, moeten pogingen om dit terrein bij de wet te regelen op de toekomst gericht zijn en moet daarbij met de grootst mogelijke omzichtigheid te werk worden gegaan. Op juridisch gebied bijvoorbeeld bestaat het gevaar dat de octrooieerbaarheid een instabiele situatie schept en dat als gevolg daarvan het ene geschil na het andere ontstaat, omdat elk PE /14 AD\ doc

5 innovatief onderdeel van een bepaalde software deel uitmaakt van een geheel van voorgaande software en innovaties en alleen in interactie hiermee verder ontwikkeld kan worden. Alleen de zeer grote bedrijven zouden een dergelijke situatie het hoofd kunnen bieden. Het is ook bekend dat 97% van de in de wereld erkende octrooien toebehoren aan de ontwikkelingslanden, en slechts 3% aan de zuidelijke landen. Een nieuwe vorm van menselijke kennis als software octrooieerbaar maken zal de situatie er waarschijnlijk alleen maar erger op maken, de moeilijkheden van toegang van de zuidelijke landen nog vergroten, en een serieus politiek probleem opleveren. Gezien al deze redenen tot ernstige twijfels zou men een radicale stap kunnen overwegen: de verwerping of bevriezing van de richtlijn. Wellicht verdient het echter de voorkeur de zaak niet in het ongewisse te laten en bij te dragen aan een zo duidelijk en evenwichtig mogelijk juridisch kader. AMENDEMENTEN De Commissie cultuur, jeugd, onderwijs, media en sport verzoekt de ten principale bevoegde Commissie juridische zaken en interne markt onderstaande amendementen in haar verslag op te nemen: Door de Commissie voorgestelde tekst 1 Amendementen van het Parlement Amendement 1 Overweging 7 bis (nieuw) (7 bis) Software speelt enerzijds een belangrijke rol voor een groot aantal industrieën, en is anderzijds een essentiële vorm van creatie en expressie. Amendement 2 Overweging 7 ter (nieuw) (7 ter) Het Europees Parlement heeft in zijn resolutie over het besluit van het Europees Octrooibureau met betrekking tot het op 8 december 1999 verleende octrooi EP (gepubliceerd in PB C 378/95 van , blz. 95) een hervorming 1 PB C.. AD\ doc 5/14 PE

6 verlangd van het Europees Octrooibureau zodat het bij de uitoefening van zijn functies openbare verantwoording dient af te leggen. Het Europees Octrooibureau is geen instelling van de EU en er is in het verleden reeds bezorgdheid uitgesproken over de verantwoordelijkheid van dit orgaan. Amendement 3 Overweging 7 quater (nieuw) (7 quater) Software behoort tot het domein van de gespecialiseerde engineering, maar is terzelfder tijd ook een essentiële menselijke activiteit, met meer dan 10 miljoen professionele ontwikkelaars in de wereld, en tientallen miljoenen personen die in de een of andere hoedanigheid software ontwikkelen. Amendement 4 Overweging 7 quinquies (nieuw) (7 quinquies) Een steeds grotere hoeveelheid informatie en kennis is onlosmakelijk verbonden met software, die het mogelijk maakt deze te creëren, uit te drukken, over te brengen en te gebruiken. PE /14 AD\ doc

7 Amendement 5 Overweging 7 sexies (nieuw) (7 sexies) De onafhankelijke ontwikkelaars en de kleine bedrijven spelen een essentiële rol voor de innovatie op dit gebied. Amendement 6 Overweging 7 septies (nieuw) (7 septies) Deze situatie (enorm aantal innovatoren, invloed van de techniek op essentiële culturele activiteiten) is totaal nieuw in de geschiedenis van de octrooien en vereist specifieke voorzorgsmaatregelen wat de wijze van toepassing van de octrooien op dit gebied betreft. Amendement 7 Overweging 7 octies (nieuw) (7 octies) Daaruit volgt dat de middelen die worden gebruikt om investeringen in programmatuurintensieve industrieën te bevorderen, er niet toe mogen leiden dat de capaciteit van eenieder om een actief ontwikkelaar en een innoverend gebruiker van software te worden, in gevaar wordt gebracht. AD\ doc 7/14 PE

8 Amendement 8 Overweging 7 nonies (nieuw) (7 nonies) De octrooien mogen niet leiden tot monopolisering van de middelen van expressie, creatie, verspreiding en uitwisseling van informatie en kennis. Amendement 9 Overweging 7 decies (nieuw) (7 decies) De diverse softwareonderdelen of -niveaus zijn onderling sterk afhankelijk van elkaar en daarom is dan ook de grootste omzichtigheid geboden wat betreft de omvang van de door de octrooien geboden bescherming, indien men wil dat de markten concurrerend en open blijven. Amendement 10 Artikel 2, letter a) a) in computers geïmplementeerde uitvinding : uitvinding voor de werking waarvan het gebruik van een computer, computernetwerk of een ander programmeerbaar apparaat nodig is en die een of meer op het eerste gezicht nieuwe kenmerken heeft die geheel of gedeeltelijk door middel van een computerprogramma of computerprogramma s worden gerealiseerd; a) in computers geïmplementeerde uitvinding : technische oplossing voor de tenuitvoerlegging waarvan het gebruik van een computer, computernetwerk of een ander programmeerbaar apparaat nodig is en die een of meer op het eerste gezicht nieuwe kenmerken heeft die geheel of gedeeltelijk door middel van een computerprogramma of computerprogramma s worden gerealiseerd; De definitie van in computers geïmplementeerde uitvinding is de hoeksteen van deze richtlijn. In haar huidige vorm zou de richtlijn de octrooieerbaarheid toestaan van alle computerprogramma's voor zover de octrooiaanvraag zorgvuldig is geformuleerd. Het is van fundamenteel belang de octrooieerbaarheid te beperken tot het fysieke, materiële gebied. Alles wat onder het immateriële gebied valt (informatie, kennis) mag niet octrooieerbaar zijn. PE /14 AD\ doc

9 Amendement 11 Artikel 2, letter b) b) technische bijdrage : bijdrage tot de stand van de techniek op een technisch gebied die voor een deskundige niet voor de hand ligt. b) technische bijdrage of "technische uitvinding" of "uitvinding": het verschaffen van inzicht in het oorzakelijk verband bij de gebruikmaking van beheersbare krachten van de natuur. Het gebruik van de krachten van de natuur om fysieke effecten te beheersen, buiten de digitale presentatie van de informatie om, behoort tot een gebied van de technologie. De verwerking, de manipulatie en de presentatie van informatie behoren daarentegen niet tot een gebied van de technologie, zelfs indien daartoe technische apparaten worden gebruikt. Er bestaat consensus over de noodzaak een onderscheid te maken tussen in computers geïmplementeerde uitvindingen die octrooieerbaar zijn, en in computers geïmplementeerde uitvindingen die niet octrooieerbaar zijn omdat zij niet tot een gebied van de technologie behoren. Een verwijzing naar de krachten van de natuur is op zichzelf onvoldoende: wat essentieel is, is de aard van de effecten waarvoor deze krachten van de natuur worden gebruikt. Het gebruik van fysieke effecten in computers om informatie te manipuleren mag geen rechtvaardiging vormen van de octrooieerbaarheid van algoritmen of interfaces. Amendement 12 Artikel 3 In computers geïmplementeerde uitvindingen als een gebied van de technologie De lidstaten zorgen ervoor dat een in computers geïmplementeerde uitvinding wordt beschouwd als behorende tot een gebied van de technologie. Schrappen. Er bestaat consensus over de overbodigheid van dit artikel, dat kan leiden tot de verkeerde opvatting dat alle met software verbonden uitvindingen octrooieerbaar zijn. AD\ doc 9/14 PE

10 Amendement 13 Artikel 4, lid 1 1. De lidstaten zorgen ervoor dat een in computers geïmplementeerde uitvinding octrooieerbaar is op voorwaarde dat ze vatbaar is voor toepassing op het gebied van de nijverheid, nieuw is en op uitvinderswerkzaamheid berust. 1. De lidstaten zorgen ervoor dat een in computers geïmplementeerde uitvinding octrooieerbaar is op voorwaarde dat ze vatbaar is voor toepassing op het gebied van de nijverheid, nieuw is, niet voor de hand ligt, op uitvinderswerkzaamheid berust, en tot een technisch gebied behoort. Het is belangrijk een grens te trekken tussen technische uitvindingen, die tot de materiële wereld behoren en octrooieerbaar zijn, terwijl computerprogramma's als zodanig beschermd zijn door het auteursrecht, zoals wiskunde, ideeën, informatie (Europees Octrooiverdrag van 1972). Amendement 14 Artikel 4, lid 2 2. De lidstaten zorgen ervoor dat een voorwaarde opdat een in computers geïmplementeerde uitvinding op uitvinderswerkzaamheid berust, is dat deze een technische bijdrage levert. 2. De lidstaten zorgen ervoor dat een voorwaarde opdat een in computers geïmplementeerde uitvinding op uitvinderswerkzaamheid berust, is dat deze een technische bijdrage levert, d.w.z. dat deze een nieuw inzicht verschaft in het oorzakelijk verband bij de beheerste gebruikmaking van de krachten van de natuur. Dit amendement heeft ten doel te waarborgen dat de octrooieerbaarheid alleen geldt voor de technische gebieden en dat er coherentie bestaat met de wijziging van artikel 2. Amendement 15 Artikel 4, lid 3 3. De technische bijdrage wordt beoordeeld door het bepalen van het verschil tussen de omvang van de in haar geheel beschouwde octrooiconclusie, waarvan elementen zowel technische als niet-technische kenmerken kunnen omvatten, en de stand van de techniek. 3. De technische bijdrage wordt beoordeeld door het bepalen van het verschil tussen de omvang van de technische kenmerken van de in haar geheel beschouwde octrooiconclusie en de stand van de techniek. PE /14 AD\ doc

11 De in het voorstel voor een richtlijn gebruikte formulering zet de deur open voor de octrooieerbaarheid van uitvindingen met een technisch karakter die slechts innoverend zijn wat de niet-technische aspecten betreft, hetgeen duidelijk dient te worden verworpen. Amendement 16 Artikel 5 De lidstaten zorgen ervoor dat een in computers geïmplementeerde uitvinding kan worden geclaimd als product, dat wil zeggen als een geprogrammeerde computer, een geprogrammeerd computernetwerk of een ander geprogrammeerd apparaat, of als een werkwijze die door zo een computer, computernetwerk of apparaat middels het uitvoeren van software wordt toegepast. De lidstaten zorgen ervoor dat de mogelijke vormen van aanspraken op een in computers geïmplementeerde uitvinding alleen betrekking mogen hebben op een product, dat wil zeggen een geprogrammeerde computer, een geprogrammeerd computernetwerk of een ander geprogrammeerd apparaat, of een technisch productieproces dat door zo een computer, computernetwerk of apparaat middels het uitvoeren van software wordt bestuurd. De huidige formulering van artikel 5 leidt tot verwarring; volgens deze formulering zou een "via een computer uitgevoerde werkwijze" elke software omvatten indien het technisch effect van deze software het afbeelden van informatie op een computerscherm zou moeten zijn, hetgeen in werkelijkheid het typische kenmerk van een computer is. Een "via een computer uitgevoerde werkwijze" heeft op zich zelf geen technische effecten. Dit amendement heeft ten doel ervoor te zorgen dat geen enkele via de computer uitgevoerde werkwijze op zich zelf octrooieerbaar kan zijn. Amendement 17 Artikel 5 bis (nieuw) Artikel 5 bis De lidstaten zien erop toe dat de verwerking, de manipulatie, de distributie en de presentatie van informatie, in welke vorm dan ook, geen directe of indirecte inbreuk vormen op een octrooi. Dit amendement heeft ten doel elke abusieve uitbreiding van het octrooi te verhinderen. Het gebruik van gelijksoortige softwarefuncties kan worden toegestaan indien het doel van de toepassing niet hetzelfde is; anders dreigen het onderzoek en de innovatie geblokkeerd te worden door inbreukaanklachten op grond van soortgelijke software. AD\ doc 11/14 PE

12 Amendement 18 Artikel 5 ter (nieuw) Artikel 5 ter De lidstaten zien erop toe dat het gebruik van een computerprogramma voor doeleinden die geen gebruikmaking vereisen van de in het octrooi geclaimde technische bijdragen, geen directe of indirecte inbreuk op het octrooi vormt. Dit amendement heeft ten doel elke abusieve uitbreiding van het octrooi te verhinderen. Het gebruik van gelijksoortige softwarefuncties kan worden toegestaan indien het doel van de toepassing niet hetzelfde is; anders dreigen het onderzoek en de innovatie geblokkeerd te worden door inbreukaanklachten op grond van soortgelijke software. Amendement 19 Artikel 5 quater (nieuw) Artikel 5 quater De lidstaten zien erop toe dat, telkens wanneer in een octrooiconclusie kenmerken zijn vermeld die het gebruik van een computerprogramma inhouden, een goed werkende en goed gedocumenteerde referentie-implementatie van dit programma wordt gepubliceerd als onderdeel van de beschrijving van het octrooi, zonder enige beperkende vergunningsvoorwaarden. Het is belangrijk dat elke octrooibrief vergezeld gaat van een demonstratie van de technische doeltreffendheid ervan, net zoals elke innovatie in de onderzoeksector wordt gepubliceerd en besproken door vakgenoten. Amendement 20 Artikel 6 Handelingen die zijn toegestaan op grond van Richtlijn 91/250/EEG betreffende de auteursrechtelijke bescherming van computerprogramma's, met name de daarin opgenomen bepalingen betreffende decompilatie en compatibiliteit, of de Schrappen PE /14 AD\ doc

13 bepalingen betreffende topografieën van halfgeleiderproducten of merken, worden onverlet gelaten door de bescherming die binnen de werkingssfeer van deze richtlijn door octrooien voor uitvindingen wordt verleend. Zie motivering van artikel 6 bis (nieuw). Amendement 21 Artikel 6 bis (nieuw) Artikel 6 bis De rechten uit hoofde van de octrooien voor uitvindingen die onder de werkingssfeer van onderhavige richtlijn vallen, laten de handelingen onverlet die krachtens richtlijn 91/250 EEG betreffende de auteursrechtelijke bescherming van computerprogramma's bij uitzondering zijn toegestaan, met name de handelingen die beschreven en opgesomd zijn in artikel 5, leden 2 en 3, en artikel 6 van richtlijn 91/250. Richtlijn 91/250 EEG betreffende de auteursrechtelijke bescherming van computerprogramma's staat rechtmatige verkrijgers toe bepaalde handelingen te verrichten die normaliter onder het auteursrecht zouden vallen, met name de handelingen reproductie en vertaling, die "onmisbaar zijn om de informatie te verkrijgen die nodig is om de compatibiliteit van een onafhankelijk gecreëerd computerprogramma met andere programma's tot stand te brengen", indien aan welbepaalde voorwaarden wordt voldaan (zie artikel 6 van richtlijn 91/250). Richtlijn 91/250 heeft een delicaat evenwicht tot stand gebracht tussen de belangen van de houder van het auteursrecht en de belangen van diegenen die compatibele programma's proberen te ontwikkelen. Het voorstel voor een richtlijn betreffende de octrooieerbaarheid van in computers geïmplementeerde uitvindingen mag dit evenwicht niet aan het wankelen brengen. Dit op artikel 6 voorgestelde amendement heeft het voordeel meer duidelijkheid te bieden dan de meer algemene formulering van de tekst van de Commissie, vooral omdat erin wordt verwezen naar de relevante bepalingen van richtlijn 91/250. Amendement 22 Artikel 8, letter c bis) (nieuw) c bis) de vraag of de aan het Europees Octrooibureau verleende bevoegdheden stroken met de vereisten voor de AD\ doc 13/14 PE

14 harmonisering van de EU-wetgeving, alsmede met de beginselen van transparantie en verantwoording. PE /14 AD\ doc